1ан хозал сочинение на ингушском языке

Обновлено: 12.03.2023

г1атта дахар к1аьна шу, хьат1а кхаьчар керда шу, вена вала ва Дади сона сиха совг1ат де.. Хьога хьежаж бераж даг1 хьа подарка тийша баг1 вола вале сиха лел хьай 1отекха хачи эйл. совг1ат деце тхог ма вол ахча деце хьо ма гол хьа стихажа пейдан яц хьог1а тийша хьама дац д1ааьндац ал дац!

Среди миров, в мерцании светил Одной Звезды я повторяю имя. Не потому, чтоб я Ее любил, А потому, что я томлюсь с другими. И если мне сомненье тяжело, Я у Нее одной ищу ответа, Не потому, что от Нее светло, А потому, что с Ней не надо света. /И.Анненский/

ШЬЮ И ПРОДАЮ ШАПКИ ИЗ АФГАНСКОГО И ПАКИСТАНСКОГО КАРАКУЛЯ , И ИЗ ДРУГИХ МЕХОВ . ЦЕНА ОТ 200 ЕВРО nomer s kem vi mojite svyzaca +32484475855

Хьона водар ала ялац тахан,бакъда, са дог кхетадинзар 1а,дош ца оалаш д1авахар хьо селхан, доссадеш са кер чу шийла 1а. Мичара ера хьона селла дорхал? Ч1ий чакхбаьккха дохадир 1а дог. Алал сога, селлара аькха бирсал, сагий дег1ах яла мишта мог? Нагахьа, сога тахан кхаьча бала, хьона кхоана т1аотташ хуле, ховргда хьона, хьайца дагавала, мишта баьде хеталу дуне. Хьона сердаш е аьлдиташ дувцаш, наха юкъе яьнна леларгьяц, фу дергда аз..дог дац вицве тугаш, безам къайла бахьа моттиг яц. Укх са кер чу

ГIалгIай дерригача къамо хIара шера керте боккхача лерхIамца дездеш хиннача цIайх да Керда шу дездеш хинна Наджгоанцхой е Гоанцхой цIай. Цхьацца йоазонашка, цу даькъе Iилман балхаш тIа а цун цIи башха-башха язъю: НажгамцIай, НажганцIай, Наджой, Нажгам и. кх.дI. Цхьабакъда вай къоаноша дувцарех, из цIай дездар довзаш хиннача вай боккхагIчар Наджгоанцхой// Гоанцхой оалаш хиннад цох. Из цIай хилара белгало цун цIера чулоацамца, вешта ше кердача шера цIай хиларах вIалла хьоаха а яцар, е йоалаяцар.

«Дада марша йоп-пой,

Нана марша йоп-пой

Дезал марша йоп-пой

Воша марша йоп-пой

Йиша марша йоп-пой

Везар марша йоп-пой

Эшар марша йоп-пой

Фусамерча кхалсаго царна бIараш, олгаш, божолгаш луш хиннай.

Цхьаькха илли а хиннад керда шу дездарца дийза:

Фар йоагIа шоана!

Керда шу даькъала хилда шун!

Вахар къоабал хилд шун,

БIараш доккхий хилда шун,

Дулх дерста хилда шун,

Фуаш доккхий хилда шун,

Хьовла мерза хилда шун,

Доахан дукха хилда шун,

Кхаш хьийкъа хилда шун!

Хьада хьовла, хьада бIа-а-араш!

Ший хана вай къаман меттала кепайоазув ца хиларах Iалаьмате дукха текъама динца бувзам бола, цу ханарча гIалгIай сакхетама куцаш, белгалонаш, цох хIара шахьаре хинна башхалонаш йицъеннай. Царех да ала мегаргда саг йоалайича уж шиъ мари сесаги хилар тешал дар, из дIачIоагIдара оалаш хинна дешаш. Саг йитар хилча оалаш хинна дешаш. МалагIаш да?

ХьоалчагIанна е синнела бежана, устагIанна урс хьокхача хана фу оалаш хиннад? Саг кхелхача кодам бар мишта хиннад, дIаязданза да, цудухьа дицденна дIадаьннад. Нагахьа санна багахбувцама дукха произведенеш дIаязъеи тахкаи аьттув баьннабале а вай дувцареи кхыдолеи цIайши, деза да яхаш белгалодоахаш хинна денош, кхыйола, Iалаьмате дукха белгалонаш хоаддаме йовзаш яц. Дале а гIалгIаша ха белгалъяр цхьадола цIайш дездарах дола йоазонаш кIезиг-дукха долаш да, Iилманхоша, вай къаман вахара куцаш тохкаш даьча балхаш тIа уж белгал а доахаш.

Агой бутт — январь

Аьккхий мархий бутт — февраль

ГIалгIай мархий бтт — март

Тушоли бутт — апрель

Бекарга бутт — май

Этинга бутт — июнь

Ма — ы бутт — июль

Сели бутт — август

Михи бутт — сентябрь

Ори бутт — октябрь

Чилла бутт — ноябрь

Нажган-цIей бутт — декабрь.

Гуш ма хиллара укхаза декабре январеи цIераш вIаши хийцай.

Цхьаькха тайпара беттай цIераш язъяьй Алироев ИбрахIима:

Нажганцхой бутт — январь

Мархи бутт — февраль

Биэкарг бутт — март

Тушоли бутт — апрель

Мангал бутт — июнь

Маьтцели бутт — июль

Мяцхали бутт — август

Ардар бутт — октябрь

Эрхи бутт — ноябрь

Огой бутт — декабрь.

Ший хана дунен Iилма а дийша хиннача вай мехкахочо Тутайнаькъан Цехара Албаста, иштта Далгат Башира а дIаязъяьй гIалгIай беттай цIераш. ХIаьта цIихезача Iилманхочо, академика Крупнов Евгене ишта язъяьй уж:

(хьажа: Е.И. Крупнов. Средневековая Ингушетия. М.Наука,1971, С.197,198, 178,180.; Об Ингушетии и ингушах. Сост. М. Яндиева. Назрань-Москва 1999. С.209-210).

Укахаза кхаь Iилманхочо техка беттай цIераш йоалаяь йолаш вай хьажа деза, вай къоаноша уж мишта белгалъйора:

Наджгоанцхой //Гоанцхой — 25 декабрь-24 январь.

Саькур-бутт // Аьккхий мархий бутт // Мархий бутт — 25 январь — 24 февраль.

Тушоли бутт // ГIалгIай мархий бутт — 25 февраль — 24 март.

Бекарга бутт // Мутхьал — 25 март — 24 апрель.

Села бутт — 25 апрель — 24 май.

Аьтинга бутт // Мангала бутт — 25 май — 24 июнь

МаIи бутт // МаьтцIели бутт // КIи марс // Зовзар — 25 июнь-24 июль.

Маьцхали бутт//Маьцкали бутт- 25 июль-24 август.

Тов — бутт // Михи бутт //Сай Iаьха бутт — 24 август — 24 сентябрь.

Ардара бутт — 25 сентябрь — 24 октябрь.

АьрхIи бутт //Гизгир — 25 октябрь — 24 ноябрь.

ОагIой бутт // Чантар бутт //Лайчил//Iан лахьа ду бутт — 25 ноябрь — 24 декабрь.

Гуш ма хиллара хIанзарча календараца долча бетташка хьежжа гIалгIай бетташка а да 30 ди а 31 ди а (январагара денз — декабрага ши-ший аргIах кхаччалца). Ховш да гIалгIай ширача цIайх а календарах а лаьца дола Iилман йоазонаш Дахкилгнаькъан ИбрахIима, Танкенаькъан Абукара, Хайренаькъан Бай-Iаьлас, ТIумхой Заретас кепатехалга.

ХIаьта гIалгIай календарь цхьан боараме а доаладаь белгалдича бакъахьа хетараш кIезига бац вайцига. Цхьабакъда из дош, аргIа йолча кепе Iилманца техка а техка цхьан кога тIа даьккхадац. Цудухьа цхьан тайпара белгалдича бакъахьа дар из, цох цхьа хоадам а беш, хIанзарча вай массане а леладеча эрсий календараца нийса йолаш гIалгIай беттай цIераш дIа а язъеш. Хьамсара мехкахой шоана фу хет цу дешах?

*Лаккхарг (д, д) — цIастах баь бокха, ши уст чухоша яй

**Корта бохабеча маларий тайпаш.

***Къом (б, д) — Сага сурте йола, кхо метр локхал дола хьеха дахчан яь бIалгIа. Из хоза кийчъеш хиннай даьре

Данный материал опубликован на сайте BezFormata 11 января 2019 года,
ниже указана дата, когда материал был опубликован на сайте первоисточника!

«Иштта а гац цу берашт дикал
парг1ата са даха уж битал
шой бералех са мукъадала
из е вож ма де ма ала».

Кераст наьха дар деза ца деш
бусулба х1амах кхоачам беш
дахаш хилча,дерриг хургдар
цхьоаг1о ,барт, рузкъ а кхыдар

Бераш нийсача дин т1а кхе дича
хьарам хьаьнал къоаста дича
тара хургбацар кераст наха
хургбар син парг1ата масса хана

(Тембенаькъан Мусай Мухьаммад; 17-18 -г1а аьтинг(август))

Портал Стихи.ру предоставляет авторам возможность свободной публикации своих литературных произведений в сети Интернет на основании пользовательского договора. Все авторские права на произведения принадлежат авторам и охраняются законом. Перепечатка произведений возможна только с согласия его автора, к которому вы можете обратиться на его авторской странице. Ответственность за тексты произведений авторы несут самостоятельно на основании правил публикации и законодательства Российской Федерации. Данные пользователей обрабатываются на основании Политики обработки персональных данных. Вы также можете посмотреть более подробную информацию о портале и связаться с администрацией.

© Все права принадлежат авторам, 2000-2022. Портал работает под эгидой Российского союза писателей. 18+

План открытого мероприятия.Литератрно-музыкальная композиция.Г1алг1ай мотт-къаман мотт.

Г1алг1ай мотт — наьна мотт – къаман мотт.

ший мотт хар мел лоарх1аме да дешархошта гучадаккхар;

мета хозал, цун к1оаргал дешархошта гучаяккхар;

бокъонца бола шоай къаман патриоташ кхебар.

Класса кийчо:

дешархой сурташ,плакаташ, книжкай журналий

хьокхам, докладаш

Доска т1ара йоазув:

Мотт – къаман юкъара ганз. Х1ара саго

ший мета хам бе безза, сий де деза.

Хоастабе наьна мотт, хоастае Даьхе,

Кхебе, хозбе, шак1а санн ц1енбеш,

Кердадаккха, илли ала,

Оаз яхийта – мерза ба наьна мотт

Лерга хезача…

I Хьехархочун дош.

Иштта хетачарна дика хьокхам хургба аьнна хет сона вай в1ашаг1кхетарах.

Наьна мотт!Мел деза дешаш да уж х1ара сага. Ма дукха х1ама чулоац цу шин дешо. Цунца дувзаденна да вай вахар: вай хьаькъал, кхетам, вай культура. Наьна меттаца дувзаденна да вай эхь- эздел, г1улакх, сийрдача кхоаненга сатувсар.Мотт вай къаман эггара йоаккхаг1а йола ганз я. Из дег1аихаб баг1ахбувцамца, мах баь варгвоацаш хоза а, б1аьхий а, боккха лорх1ам болаш а ба г1алг1ай мотт. Тахан доккха баркал а оалаш дагабоха беза вайна вай метта хьалхара йоазув кхеллараш: Мальсагов Кураза Зоврбик, вай меттала эггара хьалха йоазув даьраш Беков Дордаг1а Тембот, Озиев Илеза Ахьмад, Озиев Исма1алий Салман. Мах баь варгвоцаш , ч1оаг1а лоарх1аме болх ба цар баьр. Ди бийса ца къувсаш вай йоазон мотт дег1аболабеш, из наха 1омабеш яьккхай цар шоай йоаккха ха.

Халкъа мукъам хоз.

II Мероприяти дешархоша д1ахо д1ахьо.

I Ведущи

Священных слов, заветных, дорогих,

Не так уж много среди слов других.

Так и язык единственно – земным

Стал для тебя с рождения – родным.

Ничто на свете не сравнится

С тем языком, что мог пробиться

В твоих устах, с рожденья лет,

Что для тебя, как божий свет.

II Ведущи

Вай дегаш детталу г1алг1ай мотт бувцаш,

Вай дегаш детталу г1алг1ай мохк безаш.

Тха бочал, фарал, илли – Г1алг1айче,

Иразе, беркате яхийла хьо.

Сийлахьа Г1алг1айче – эздела Даьхе,

Ноаноша хьийста беркате мохк.

Турпала Г1алг1айче – денала Даьхе,

Вай даьша лорабаь къонахий мохк.

I Ведущи

Где б ни был ты, заслышав речь родную

Ты тут же вспоминаешь твердь земную,

Где ты родился, жил и рос,

То есть Отчизна, близкая до слез.

Любой язык сам по себе велик,

Но всех роднее, знай, родной язык.

Родная речь, язык и слово,

Они и есть твоя основа.

II Ведущи

Майрала доага дог – х1аране кер чу,

Эздела г1алаш – х1арне дег чу,

Адамлен мерза са– дошо Г1алг1айче,

Къонахий Даьхе – кура Г1алг1айче.

Вай маьша дахалда г1алг1ай мотт бувцаш,

Вай г1оза дахалда яхь лелош,

Иразе яхийла нана Г1алг1айче,

Кортмукъа яхийла нана Г1алг1айче.

I Ведущи.

Дукха метташ да укх дуненен чу, къаман викалашка хьажжа доккхий а да уж, масала китайций мотт е инглисий мотт, х1аьта г1алг1ай мотт з1амига ба яхалга дац из, г1алг1ай мотт г1алг1аш бувц. Фу хургда т1аккха вай а из ца бувций? Мотт д1абаргба.Кхыча къаман наха вай мотт лора а бергбац е из 1ома а бергбац, бокъалдар аьлча вай воаш из лоарх1аш ца хилча лоарх1аб а бац.

II Ведущи

Дунен метташта юкъе къаьнаг1чарех ба вай мотт.Бале а йоазув 1921 шера мара даьннадац, цудухьа вай мета дукха эшам хиннаб цох.Эггара хьалхара вай метта йоазув даьрех ба Мальсагов Кураза Зоврбик, Беков Тембот, Озиев Салман, Осмиев Хьамзат кыбараш а, цар хьийга къа зехьа доаде йиш яц вай. Мотт эшаш ба – из вай сакхетам, къаман са , ганз я. Дош даша мо, меттахьа дуж г1алг1ай меттала. Лерг хьеста цун ясмален оаз хезача мишта 1елургвар из 1ома ца беш. К1оарга тахка х1ара деша ма1ан, хье ма хиллара хьо байзача, мала вусаргвар хьо беза ца луш?

Мальсагов К.З. вахарах а цо леладаьча балхех а хоам бу дешархочо.

I Ведущи.

II Ведущи

I Ведущи

Г1алг1ай поэташа шоай стихашца хестабаьб вай мотт, х1анз са новкъосташа ешаргья шоана вай метта хетаяь байташ.

IV Дешархоша стихаш еш.

1 Наьна мотт.

Дега гарга ба хьо сона,

Са хьамсара г1алг1ай мотт,

Деша говзал сона енна,

Бицлургбоаца г1алг1ай мотт.

Эггара хьалха сай наьнага

Со хьо бувцаш йистхиннав,

Бера хана 1а нахага

Со харца ца ле 1омаваьв.

Наха хьаг1е хилва аьннаp

1а со новкъа ваьккхавац,

Ийрча,чамза хилда аьнна,

Сона иллеш деннадац.

Нагахь арг1а йоацар дувце,

Меттаза, чамза из хургбар.

Наха дика оалаш беце,

Симал къахьаг1а хетаргбар.

Къаьда, хьаьнала из бецаре,

Вай мотт хьана эшаргбар?

Меттахь оалаш уж децаре,

Дешаш сенна дезаргдар?

Дега гарга ба хьо сона,

Са хьамсара наьна мотт,

Деша говзал сона енна,

Бицлургбоаца г1алг1ай мотт.

2 Г1алг1ай мотт

Г1алг1ай мотт, со кхеваь мотт,

Са даь, наьна дошо мотт,

Зизай хозал, баьций мутт

Денна 1а са дег чу лутт.

Хьона аз сай корта бетт

Со хьа к1оаргал йовза г1ертт…

Х1анаб хьо,аз хьога хетт

Малх мо лепаш,сийрда, ц1ена?

Х1ара дош хьа дегах лет,

Сица, ц1ийца хоттаденна.

Хьо, ца ховчоа къе ба мотт,

Дала безбаь г1алг1ай мотт.

Хьона деннад сибат, куц,

Замо шаьрбаьб,хьекхаш гам.

Хьо ца хилча сена дувц,

Бовргбар дуненцара чам.

Цудухь беза лелабаьб,

Цудухь безаш хьалкхебаьб

Даьш шоай дезал, Даймохк лорош,

Ноаноша шоай ага теркош,

Ахархочо гота йоаккхаш,

Йо1о говза маха боаккхаш,

Мухажарий оаг1ув лувцаш,

Бус оаламаш, фаьлгаш дувцаш,

Маьлха з1анарашца бувцаш,

Нажарга т1а аьшк мо тувсаш,

Г1алг1ай мотт, са халкъа мотт,

Дала безбаь байта мотт.

Аз г1алг1ай мотт лебу.

Аз г1алг1ай мотт лебу

Са къамо из шаьра бувцандаь.

Г1алг1аша цунца беркат кхеду…

Шоай вахар цунах доаландаь

Ширача замалахь денз,

Мел хинна дика – во.

Кар- кара эцаш, багахбувцамца…

Г1алг1аша эздий, камаьрша бийца,

Бухсоццаш беркате г1алг1ай мотт,

Хьа сийле яхаргья массаза.

Г1алг1ай мотт хьоца да,

Са къаман вахаре мел хиннар…

Сий, беркат, эздел, денал, сабар.

Г1алг1аша шун т1а хьаьша везвеча,

Эздий бувца, хьамсара г1алг1ай мотт …

II Ведущи

Г1алг1ай къам, еррига Г1алг1айче тахан къаман культурай ганз дийнъеча, уж юха меттаоттаеча г1улакха бала болаш хила деза .Из да 1алаьмате лоарх1аме,кхоачашде хала, чоалхане дош. Вай даьша, мела халонаш шоашта т1акхаьча яле а, шоай мотт лакхерча дарже лоттабаьб, г1алг1ай мотт бувцаш хезача сапарг1та доалаш, дега дикахетар хулаш хиннад.

I Ведущи

Цхьаккха х1ама гонахьа доацаш, мехках баьха кхойтта шу доаккхаш шоай мотт, культура дег1айоалаеш къахьийгад вай даьша. Цу кхойтта шера царна дагадаьллар дар сихаг1а Г1алг1ай мехка ц1оабоаг1аргбола оамал лахар, нана Даьхе б1аргагор из дар цар массаза а дага кхаьбар .Малаг1а да цун бахьан, даьшта иштта езаш хиннай Даьхе, х1аьта вай заманхошта езаций из? Цар яхь хиннай, вай еций яхь?Царна бийзаб шоай мотт, вайна безаций г1алг1ай мотт?

II Ведущи

I Ведущи

Шоана фу хетт укх хьалах мотт х1аччий балар да ер, е вай х1аччий далар да? Х1анз вай хьожаргда мишта хов шоана г1алг1ай мотт.

1 Дукхаг1а кицаш хьана хов хьожаргда вай.

2 Малаг1а ловцаш хов шоана?

3 Ц1ераш яхал г1алг1ай поэтийи йоазонхойи.

4 Масса алапех латт г1алг1ай алфавит?

5 Малаг1а газет да эггара хьалха кепадетташ арадаьннар, малаг1ча шера

Массане а цхьана ховли довзалеш дашх.

VI Дешархоша д1ахо стихаш еш.

Г1алгай мотт.

Ло1ам болаш къаьста е ло1ам боацаш,

Халкъах,мехках дог лазачоа

Дегаг1оз хул, кхы йоккхаг1а йоацаш,

Наьна меттала аьнна дош хезача.

Бувцаш хьо хезача, сона духьалъувтт

Дега бухье дувша кхийна сурташ:

1урра лоаме сийрдайоаха малх,

Тийна лоама к1ала яда юрташ,

Уйла мара кхоачаргйоацаш гаьна

Со вале а, даим сох дог лазаш

Сона дега й1овхал тела нана.

Наьнал, Даьхел, халкъал кхы дезаг1а

Шийх саг лерх1аш волчун фу хургда?

Сона деза, деза корта беттал,

Эггара хьалха сай мотт керча ди.

Хьо ма барра бувца ховчоа

Б1аьхий ба хьо, наьна мотт,

Хьо ма барра бувца ловчоа

Т1ехьле я хьо, наьна мотт.

Ший халкъ Даьхе езаш волчун

Дозал да хьо, наьна мотт,

Ма барра хьо бувца хайча

Ма ираз дар са, наьна мотт.

II Ведущи

Унахочун мел дукха дарбаш даьдар аьнна, х1ама хилац цун лазара бокъонцадола бахьан гуча ца доаккхе. Иштта да метта хьал а, вай мел дувцар пайда бац х1аране ше бувца мотт ц1енбеш, нийсбеш ца бувце, из бувцарах пайда а хургбац.

I Ведущи

Вай мехка массадолча х1аман доаг1а, лард, овла, духье, г1алг1ай паччахьалкхен са – г1алг1ай мотт хила беза. Мотт боаца паччахьалкхе — паччахьалкхе яц, колони я, мотт боаца къам – ираз дайна, кортамукъале йоаца къам да. Х1аьта тахан вай паччахьалкхе я . Вай паччахьалкхен мотт г1алг1ай мотт ба. Г1алг1ай конституции т1а а белгалдаьд эрсий мотти г1алг1ай мотти г1алг1ай паччахьалкхен метташ да аьнна. Новкъостий, тахан ванна хьалхашка латта кертера декхар да вай мохк, мотт, паччахьалкхе лораяр, цунца лораю вай кортамукъале.

VII Хьехархочун дош.

Читайте также:

  

• Нравственный облик фамусовской москвы в комедии горе от ума сочинение

  

• 1068 1072 историческое сочинение

  

• Как написать фантастическое сочинение

  

• Проблема преодоления себя сочинение

  

• Сочинение моя любимая певица билли айлиш

Ответ:

Г1алг1ай Эздел

Автор: Хамхой Дауд

Г1алг1ай эздел дувца велча, деррига вахар дувца деза х1ана аьлча, саг сакхетамча венача хана денз из венна д1авалалца цун из леладе дезандаь. Эздел долаш волча сагах оалаш да. Эздий ва из аьла санна — аьле! Кхы оалаш да, «Эздел долчча — сабар да, — сабар долча — денал да. Эзделаца дувзаденна дуккха а да г1алг1ай кицаш. Эздел яхача деша вай ма1ан дича. Эздело йоах вайга, эзе, дисте, уйла йий де 1айха хьа мел дер. Т1аккха мара нийса хургдац 1а хьа дер, яхалга да из.» Г1алг1ай дукхаг1а мел дола дешаш, 1а д1а уйла йича, хьона хьехам беш, нийсаг1а бола вахар никъ малаг1а ба хайташ, эзара шера метто литта хьа доаг1аш да. Эздел вай хьайица вай ц1аг1ара хьадоаг1а. Вай сакхетамчу даьхкача нанас хьех вайна, вай мишта даха деза, наха юкъе мишта хила деза, фу леладе деза, малаг1а никъ лаца беза. Ший да — нана, воша — йиша, даь -йиша, даь воша, наьна — йийша, наьн — нана, даь — да, лоалахои юртара нах, мехкара нах мишта ларх1а беза. Кхы а дуккха х1амаш доаг1а эздела юкъе. Наьнаца леладе деза эздел.

Ший нана езар, цун сий дар цо шийга яхар дар, наьна юхь ца йоагаяр, ший нанна балха така новкъостал дар. Нана цамогаш хуле, цунна дола дарба лахар, къоанала къалйиссача цунга дика хьожаш, хилар вай массане декхар да. Даьла Элчано аьннад: — наьна когашта к1ала йоал хьона, хьа Ялсмале аьнна. Наьнал дезаг1а леладе дезаш х1ама дац укх дунен чу. Вайга эггара хьалха укх лаьтта ког боаккхийтар, вай лела 1омадаьр Нана я. Наьна б1аргашца дайнад вайна дуне. Нанас кхеду вай, ший деча, ший кулгий, й1овхало яле. Дуненчу ше йоаккха ха, вайха дог лазаш йоакх нанас. Даар, могар, дувхар, шийна кходеш, ший дезалхочоа дут нанас. Ший наьна сий ца дер, цо яхар ца дер а сона саг ва ала могаргдац. Наьна санна лерх1ам бе безаш ва да а. Да везаш сий деш хьо ца хуле наха сий дергдац хьа, Далла везаргвац хьо. Даьца эхь, эздел, сабар хила деза массахана. Даь юхь е еза, хьайга яхар де деза, беча балха уллув хила веза. Дас хьайга х1ама хаьттача, сабарца жоп дала, деза. Да хьа чу ваьлча нийсса ура этта маг1а баьрче дикаг1а йола моттиг д1аяла еза. Г1алг1ай 1аьдалех даьца 1охайна во1о, йо1о, несо х1ама дуаш дац. Да волча ц1аг1а аркъала ухаш белаш хилац дезал, сакхетача баьнна боккха хилча из хоза дац. Керта кий йоацаш, дег1 дерзана б1арга вайташ хилац дезалхо. Дас къамаьл деча хана, юкъе лелхаш, ший дар дувцаш хилац дезалхочо. Дас даь хьехар д1аэцаш хул дика дезалхочо. Во хьехар дергдац цо, х1ана аьлча дас ший дезалхочо во хьехар дергдац, воча новкъа воаккхаргвац, дика дар мара аргдац. Ший корта ца бовзачоа, когаш бовзаргбац яьхад вай даьша. Даьга ла ца дувг1ачоа ше малув ховргдац, ший дай малашб ховргдац, ший гаргало йовзарьяц, кхычоа д1ахьеха ховргдац, ше 1омадаьр, шийна ховр мара т1ехьенна д1ахьеха йиш яц. Эхь — эздел, сабар, денал, яхь, вай даьгара 1омаду вай, цун оамал г1улакх, вайца даха дусс. Нахаца 1имерза хилар, гаргало лерх1ар, дика, во нахаца декъар, лоалахошка, юртахошка, мехкахошка во деча оарцаг1валар, деха веначоа хьайга дар кхо ца деш д1адалар, ца могаш метта улачунга хьажа вахар, хьаьнала къахьегаш хьай дезал кхабар, царна дика хьехар деш дезал кхебар — из деррига даьгара 1омаду вай. Хьаша — да ларх1ар, тешаме доттаг1 хилар хьона улув ваьннача, новкъа воде, хьайца вог1ачунна дика новкъост хилар, наькъа хьовзам хилча из к1алвита д1аг1оргвоацаш кхыча къаман юкъе, ваха лела хье нийсвелча цу къаман 1адат ларх1ар, цу къаманца тарвола хьажар. «Селий вордат1а хайча, Селий зурма лакха» яьхад вай даьша. Хай зурма йицье яхилга дац из, тарвала ха яхилга да из.

Объяснение:

Инфоурок

›

Начальные классы

›Другие методич. материалы›Сочинение по ингушскому языку на тему «Наьна сатем»

Сочинение по ингушскому языку на тему «Наьна сатем»

метки: Февраль, Ингушский, Меттал, Эрсия, Бокъонаш, Дукха, Йолаш, Даьша

ГБОУ «Лицей-детский сад г. Магас», Республика Ингушетия

Даьй мотт хьех аз!

Г1алг1ай мотт — са къаман са да, тха т1ехка чура т1ум я, тха т1ехьле, тха ганз, тха сийрда кхоане! Даймехка довкъашка г1олла, Эса ч1оже, бух боацача шовдашка, шера аренашка, аьрзе ткъамашца сийнача сигала г1олла-массанахьа хозаш ба тха сийдола мотт! Сийрда ала санна, х1ара г1алг1ачун дега чу боаг из даиман, д1абовргбоацаш дийна мел ва! Ма боча болаш лелабаьб из тха сийдолча даьша. Йоазув доацаш, багахбувцамца дег1абоалабеш, цхьа дош доа ца деш,кега ца деш укх вай ханага кхоачабаьб цар из дийна а болаш! Дийна беций из мотт, вай 1алам цо дийндеш хилча, сага хьаькъал цо алсамдоаккхаш хилча? Дийна ба,болаш ба, г1алг1ай къам мел дах, ер дуне мел латта хургболаш а ба!

1омабу аз берашта из сай мотт, цох доаккхал деш,цунца деррига дог-уйла ювзаенна. Х1ана аьлча цунца дувзаденна да са къаман вахар, 1адаташ, истори,хоза г1улакхаш. Даи-нанеи ларх1ар, воккхаг1чун сий дар, з1амаг1чох къахетар, кхалсага лоарх1ам бар — из деррига чулоац са метта культуро. 1алама хозленаш, наьха дикал, маьрша вахар, кортамукъале, денал, эхь-эздел- из а даьй метто хоза гойт. Поэтий стихашка,поэмашка иллешка бекар-эздий г1алг1ай мотт ба. Наьна дог тедер, боча бер хьестар, йи1ий дог г1оздоаккхар, доттаг1чун тешам лур — из а наьна мотт ба! Наьна мотт оал г1алг1ай метах, нана мо из боча хиларах!

Нана! Наьна мотт! Наьначе! — уж дешаш ца довзаш саг вац укх дунен т1а! Сага вахаре эггара дезаг1а дола х1амаш гойт цар.

Нана! Хьона вахар деннар,хьо хьалкхеваьр, ший са хьо бахьан д1алургдар — нана я. Ийс бетта ший кера чу лелаваь,укх дунен т1а малха а ваьккха,воча, б1ехача, унзарча х1амах лоравеш, ший мотт д1а а хьехаш,нанас хьалкхевича, из ший мотт лертт1а ца бувцар эхь да дезалхочоа. Наьначе! Хьо ваь,хьо кхийна ,хьо ваха,хьа эггара хьамсараг1а йола моттиг я!

Т1аккха, цу хьа нанас ший ц1ийца хьона чубесса,ший шурийца хьона хьаьнал бийца, х1ара денна хьо даькъалвеш, хьона ловцаш доаха боча мотт ца бийзача йиш йий? Даьй хьаькъал, беркате вахар,яхь, эхь-эздел, денал, къахетам бувца мотт бицбалийта йиш? Цох в1алла а шеко яц, из бицбалийта йиш яц, из ца бийцача йиш яц. Из хьехар — са сийдола декхар да! Аргдар аз вай къоначарга, вай сийдолча къаман нахага:

«Воашош хала кхедаьча воай ноаной сийна, царех эхь хийтта а лорабе беза вай мотт. Кегалургбоацаш, ма хулла боагг1ача тайпара нийсса бувца беза.Тахан вай теркам бича, воашта а ховш, ч1оаг1а к1оадо ю вай г1алг1ай метта. Х1аранена уллув ба ала йиш йолаш да вай, г1алг1ай мотт лертт1а

6 стр., 2809 слов

На ингушском языке са наьна мотт

… Са хьамсара наьна мотт» сочинение про ингушский язык, для использования на уроках ингушского языка Просмотр содержимого документа «Сочинени «Са хьамсара наьна мотт»» Конкурс творческих … укх г1оза денца, Ер деррига дуне хьона сийрда доах!! Са Г1алг1айче, хьона духьа Деррига 1алам хозденна да. … для тебя с рождения – родным. Ничто на свете не сравнится С тем языком, что мог пробиться В твоих устах, …

хьабувца ца хов нах. Уйла яьйий вай? Доккха зе ма дий вай воай т1ехьен дер, боагг1ача тайпара царна из мотт д1а1ома ца бой! Ца1-м хов сона-боккхий хилча цу вай т1ехьено вай бехке дергдолга, из цар дой, царех бехк боаккхилга хургдац».

Беррига бехк хьехархой ба»! -оал цхьачар. Миска-я1, хьехархо, ма доккха дукъ да хьона тахан т1алаттар. Водачо а воаг1ачо а дерригача х1аман бехке ву-кх хьо, п1елг мо цхьаь.царна духьал латта везаш хул хьо… Хьехархочун керттера декхар да—грамматика бокъонаш хьехар,нийсса язде 1омабар, меттацара чам совбаккхар. Х1аьта, в1алла из мотт ц1аг1а бувцаш ца хилча, телевизора чу а, тикаь т1а а, берий бешамашка а духхьал эрсий меттала къамаьл мара хозаш ца хилча, мишта ховргда вай з1амигача берашта из бувца? Дукхаг1болчар шоайла а бувц эрсий мотт, г1алг1ай бар ца эшаш санна. Эрсий мотт хар а дика да, из ханза баргбоацаш а ба (вай мехкара араваьлча къаьстта эш из), цхьабакъда ший мотт т1ехьашка а баькха, кхычунгахьа верза йиш яц. Сога хаьттача, ц1аккха лакъаргбоаца хьаст ба мотт. Лебеча меттага хьежжа хул наха юкъера сага лоарх1ам а.

«Г1алг1ай мотт –дунен кор!» «Г1алг1ай мотт—Даьла совг1ат!»

Из кор баьддерзийта а, Даьла совг1ат тишде а доаде а йиш яц вайга! Цхьаволчо оал: «Мегаргбар из-м,нах д1акхеташ хилча». Мегаргбац, са доттаг1а! Нагахьа санна иштта мегаргбаларе,яздаргахьа а бувцаргахьа а ший бокъонаш йолаш хургбацар мотт. Сийдолча даьша дукхача халонашта шоаш духьалнийсбеннаболлаше а, кега а ца беш, вайга хьакхоачабаьб из. Вайна ховш да-кх, хьалха вай къаман цхьацца халонаш т1алаьтталга.

Бакъда, г1алг1ай метта йоазув 1923 шера мара хьакхолладеце а,массаза дег1аихаб вай мотт багахбувцамца.Дукха фаьлгаш, кицаш,иллеш, шира дувцараш,ховли довзалеш да вай наьна мотт,къам,хоза г1улакхаш хестадеш. Ма хулла кхувш йоаг1ача т1ехьенна уж дувца а, цох пайда эца а беза.

Д1аяхача вай заман ХХ-ча б1аьшере г1алг1ай мотт ч1оаг1а къалбисабар, цун г1улакх тишдала доладелар,из бувцар а лебер а лаьг1делар. Г1алг1ай мехкара д1аараваьлча безаш бац е бала пайда болаш а бац из г1алг1ай мотт, оалаш а нийслора. Из 1омабе хала а ба,алапаш дукха а чоалхане а да, яхаш а бар. Из яхачарга ала ловра-кх, мел хала дале а б1у ца къожабеш 1арбий, ингалсий, немций, френг1ий мотт ма 1омабой вай. Т1аккха ший къаман мотт, Дала хьона лаьрх1а совг1ата бенна мотт,1омалац йоах. Х1аьта укхаза хаттар отт, ванаг1 селлар хала да г1алг1ай мотти йоазуви 1омаде? В1алла а дац! Вай алфиватаца деррига а 46 алап мара а дац,царех шолха «чоалханедараш» шийтта алап мара а дац!

«Цхьа мотт ховр цхьа саг ва,ши мотт ховр ши саг ва,кхо мотт ховр кхо саг ва, ший къаман мотт ца ховр цхьаккха вац»,- иштта йоах хьаькъалеча кицо. Г1алг1ай метта хьал а цун лерх1ам а хувцабала болабелар 27 шу хьалха, вай паччахьалкхе а йолаш, вай Республика а йолаш вай 1охайшача. Г1алг1ай Республика Конституце т1а г1алг1ай мотт эрсий меттаца цхьана паччахьалкхен мотт ба аьнна, белгалдаьккха д1ач1оаг1дича. Г1алг1ай мотт а, йоазув а, йоазон бокъонаш а 1омаю тахан школашка, университете, кхыча дешара заведенешка.Х1аьта,таханарча дийнахьа вай мотт лебеш ба шинна а «Г1алг1айче» ц1и йолча телеридиокомпанеша еча передачашка, арадувлаш да «Литературни Г1алг1айче» яха журнал, «Села1ад» яха берий журнал укх ткъаьи итт шера арадувл духхьал г1алг1ай меттала. Г1алг1ай мотт массайолча оаг1орахьара тохкаш ба Г1алг1ай 1илма тохкама институте, Г1алг1ай паччахьалкхен университете. Хьехархошта могаш дола г1о деш я Хьехархой говзал лакхъяра йола институт.1илманхоша кийч а даь арахийца дукха 1илман тохкама балхаш да, дошлоргаш да. Дикаг1болча, говзал лакха йолча хьехархоша арахийца дукха методически пособеш да.

2 стр., 547 слов

По чеченскому языку — нохчийн мотт г1иллакхийн хьоста

Озда стаг, ша цхьанне а гуш ца хилча а хуьла оьзда.Оьздангалла пхеа декъе декъа мегар ду:адмашца оьзда хиларкхиндолу чохь садолу х1уманца оьзда хилардала мел кхоьллина чохь садоцу х1уманца … стаг, ша цхьанне а гуш ца хилча а хуьла оьзда.Оьздангалла пхеа декъе декъа мегар ду:адмашца оьзда хиларкхиндолу чохь садолу х1уманца оьзда хилардала мел кхоьллина чохь садоцу х1уманца …

Тахан кердача вахаро д1адеххача бесса мотт 1омабара ,бокъонаш караерзаяра а, керда инновационни говзал лелаяра а т1акхувш хьехархой а ба, цох дог а лазаш. Февраль бетта 21-ча дийнахьа дездеш да Дунен халкъашта юкъера наьна метта ди,цох хетадаь д1акхухь декадаш,ерригача Россе регионашка санна. Дега хозахеташ т1аэц къона йоазонхой вай хилар,царех доаккхал де а доаг1а. Изи изи г1алат да хьа,яхаш цун чам ца бойташ,хозача к1аьдача меттаца г1о-новкъостал де деза царна вай боккхаболча йоазонхоша.1илманхоша. Кхоачашде аьнна вай метта хьакъехь белгал мел даьккхар кхоачашдар 1алаьмате дика да.Цхьабакъда,г1алг1ай мотт шаьрра бувцарал,школашка 1омабарал,1илманца тахкарал,цун йоазонаш дешарал а дикаг1а г1о-новкъостал хургдар,нагахьа санна бераш ага чура доагг1аше а из лебеш хилча,биц ца луш дегашка,сакхетаме уйлашка бахаргбар из боча, беза хила беза Г1алг1ай мотт.Цудухьа массе а оаг1орахьа г1алг1ай метта г1о хургдола аьттув лаха беза х1ара г1алг1ачо,из ший патриотически декхар а даь шийна хьалхашка оттаде деза. Шеввар цхьана ца эттача из кхоачаш а хургдац.

Тахан аз доаккхал ду се г1алг1а хилирах, из мотт хьеха сай аьттув хиларах,сайна цунцара безам Дала баларах. Са хьамсарча, эздийча даьша бийца, мозал мерзаг1а бола г1алг1ай мотт хьех аз дег чура.

Сай эссе чакхъяьккха ловра сона айса язъяьча байтаца:

Са даьй мотт. Нанас хьекха хьаьна шура Хьаьнала ювц вай г1алг1ай меттала, Даьша леладаь лоамий эздел Леладу вай г1алг1ай меттала. Т1аккха бувцалга дий из мотт Кхыча меттаца д1аийна? Т1аккха лебе йиш йий из мотт Дега чура боацаш,цхьа талмастта? Ужахьнаькъан Лиза, Магасерча лицея хьехархо.

«Са еза ГIалгIайче»

     Iалаьмате чIоагIа хоза ба са   мохк. Даьхенцара безам чIоагIа ба са. Мах баь варгвоацаш хоза а,боккха лоархIам болаш ба,аьнна хет сона вайнаьха багахбувцам. Цун эггара дикагIйола произведенеш даьшкара тIехьенга ювлаш, эзараш шераш а даьнна,тха ханага кхаьчай. Эггара хозагIа йола моттигаш я вай ГIалгIайче. Вай мехка, гIолла чакхдоалаш массехк хий да: Тирк, Iарамхи, Эса, Шолж, ГIалми, Фарта. Тайп-тайпара лоамаш, хьунаш, довкъаш беркате йоккха шаьра аренаш-цхьаккха, а лаьттан гаиз яц ГIалгIайче йоацаш. Сона чIоагIа лоархIаме, хоза хет чIоагIа В. А. Сухомлинский яздаь дешаш. «Наьна мотт ца безаш, цо яхар  ца ховш вола саг-дай а тайпа а доацар ва.
      Даьй-мохк беза йиш яц наьна метта дош ца дезачоа!!!
Дукха говзалаш хьакхеллай адамий хьаькъало, говзало. Даькъал хилда хьаьнал вахар тIом юкъе а боацаш вай мехка дезар халкъаш паргIатадоалаш.
Дала дукха йоаха, йойла са еза ГIалгIайче!

Язъяй: Галай Зухра 7 «а»
Сипсой-гIалатIара юкъара школа №5 
28-гIа сентябрь 2010 шу

ХIара сага  ше ваь моттиг хьамсара  хул. Мишта а хургьяц из хьамсара, зIамига волча хана денз цун хозленга дIа Iамаш, хIара моттиг йовза а йовзаш  хьалкхийна хилча? Иштта я са эггара хьамсара  йола моттиг – са еза ГIалгIайче.  Ше зIамигача ханага хьажача боккха чулоацам  болаш ба цун вахара никъ: Хьайийла я ГIалгIай Паччахьалкхен Университет, дешархошта лицей, гимназии, дукха керда школаш, берашта ловза а лела моттигаш. Дуккха халонаш тIаетта яле а, наха шоайла вIаший  новкъостал  ду, барт, къахетам, цхьоагIо бахьан долаш латт вай хоза ГIалгIайче.

«Хьа байракха тIа лепаш Маьлх  лир  хилча,
-Малх сана сийрда хила деза хьа вахар,  ГIалгIайче!»

                                           Язъяй:  Бакаева Зухра 7 «а»
Сипсой-гIалатIара юкъара школа №5 
28-гIа сентябрь 2010 шу