Татарча сочинение “Чын дус”
Сочинение на татарском языке на тему “Чын дус”
Чын дус дип кемне әйтеп була соң? Үзенең эшләре белән дуслыкны исбатлаган кешене генә дус дип әйтеп була. Ә дуслык турында күп сөйләшеп тә, эшләре белән аны исбатлый алмаган кеше иптәш яки таныш дип кенә санала, минемчә.
Әгәр дә Илшат минем чын дустым икән, мин аңа нинди генә сорау белән мөрәҗәгать итсәм дә, ул мине кире какмас. Чын дус тагын сорамыйча да, үзе белеп тә булышыр. Мин моны күп тапкырлар сынадым инде. Балык тоткандагы бер хәл искә төшә.
Җәйге каникулларда без күл буена барган идек. Балык тотканда, суга кергәч, аягым пыяла ватыгына киселде. Суда вакытта авыртуны тоймаган идем, ярга чыккач, аяк авырта башлады, шаулап кан да ага. Шунда Илшат белән нәрсә булды дисезме? Ул башта бик агарынды, чөнки минем өчен курыккан икән. Шунда ук миңа беренче ярдәм күрсәтә башлады. Үзенең күлмәгенең бер җиңен ертып алды да минем яраны бәйләп куйды. Шуннан соң без кайтырга булдык. Ә мин киселгән аягыма бөтенләй баса алмый идем. Шунда Илшат мине үзенең җилкәсенә күтәреп алып китте. Әлбәттә, без алай озак бара алмадык. Чөнки мин аңа караганда күпкә авыррак. Бераздан мин үзем дә атлый ала башладым. Әмма ул, аннан соң да юл буе мине күтәрешеп, булышып кайтты. Бик авыр булса да, ул гел миңа булышып атлады. Чын дус менә шундый була ул!Еще сочинения на татарском языке со схожей к “Чын дус” тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)
Обновлено: 12.03.2023
Дуслыкның көче нәрсәдә, дип сорарсыз сез. Беренчедән, чын дус сине беркайчан да уңайсыз хәлдә калдырмас, алдамас, авыр вакытта һәрчак булышыр. Әгәр дә мин өйдә дәреслегемне яисә каләмемне онытып калдырсам, ул миңа үзенекен биреп торыр. Икенчедән, авыр вакытларда дустым мине тыңлар, берәр кеше мине кыерсытса, ул мине яклар. Бервакыт мине унберенче сыйныф укучысы кыерсытты, ул миннән күпкә көчлерәк, мин аңа җавап бирә алмадым. Дустым Наил мине тыңлады, аңлады һәм тынычландырды. Мин аңа рәхмәтлемен! Аңа авыр булганда, мин дә һәрвакыт булышырга әзер. Өченчедән, дуслар бергәләшеп таулар күчерергә мөмкин. Дустым янымда булганда, мин бөтен эшне дә эшли алам, ул бит миңа булышачак. Хәтерлим, хезмәт дәресендә мин бер детальне эшли алмый тордым, ә Наил үзенең эшен эшләп бетерде, аннары миңа булышты, икәү бергә дәрес беткәнче детальне ясап та бетердек. Шулай итеп мин яхшы билге алдым. Менә шуңа күрә дә мин, дуслык − бөек көч, дип уйлыйм.
Вы серьезно думаете что кто-то будет вам сочинение писать?)
Чын дус дип кемне әйтеп була соң? Үзенең эшләре белән дуслыкны исбатлаган кешене генә дус дип әйтеп була. Ә дуслык турында күп сөйләшеп тә, эшләре белән аны исбатлый алмаган кеше иптәш яки таныш дип кенә санала, минемчә. Әгәр дә Илшат минем чын дустым икән, мин аңа нинди генә сорау белән мөрәҗәгать итсәм дә, ул мине кире какмас. Чын дус тагын сорамыйча да, үзе белеп тә булышыр. Мин моны күп тапкырлар сынадым инде. Балык тоткандагы бер хәл искә төшә. Җәйге каникулларда без күл буена барган идек. Балык тотканда, суга кергәч, аягым пыяла ватыгына киселде. Суда вакытта авыртуны тоймаган идем, ярга чыккач, аяк авырта башлады, шаулап кан да ага. Шунда Илшат белән нәрсә булды дисезме? Ул башта бик агарынды, чөнки минем өчен курыккан икән. Шунда ук миңа беренче ярдәм күрсәтә башлады. Үзенең күлмәгенең бер җиңен ертып алды да минем яраны бәйләп куйды. Шуннан соң без кайтырга булдык. Ә мин киселгән аягыма бөтенләй баса алмый идем. Шунда Илшат мине үзенең җилкәсенә күтәреп алып китте. Әлбәттә, без алай озак бара алмадык. Чөнки мин аңа караганда күпкә авыррак. Бераздан мин үзем дә атлый ала башладым. Әмма ул, аннан соң да юл буе мине күтәрешеп, булышып кайтты. Бик авыр булса да, ул гел миңа булышып атлады. Чын дус менә шундый була ул!
Сорауларга җавап бирегез! Синең дустың бармы?? Аның исеме ничек ? Ә синең дустың кем? Дустың кайда яши ? Сез кайчан дуслаштыгыз? Сез кайда дуслаштыгыз ? Синең дустың нинди?
Слайд 8
Балалар, сез группаларга бүленеп диалоглар әзерләп килдегез. 1.-Таныш булыгыз, бу минем дустым. -Исеме ничек? -Айрат. -Ул кайдан килгән? -Мәскәүдән? -Безенең шәһәрдә озак торамы?? -Бер атна.
Слайд 9
2.-Сәлам, Айрат! -Сәлам, Павел! Кая барасың? -Күрше йортка.Алия татар телен өйрәнергә булыша. -Мине дә таныштыр әле. -Юк, ул бит горур кыз.Егетләр белән таннышырга ярамый. -Ә синең белән? -Мин аның сыйныфташы.Без 1 нче сыйныфтан ук бергә укыйбыз.Алия ышанычлы дус.
Слайд 10
3.-Синең дустың бармы! -Бар? -Кайда яши. -Күрше йортта. -Исеме ничек? -Алия -Аңа ничә яшь? -14 яшь. -Аның яраткан хоббие бармы? -Ул тегәргә, ашарга пешерергә ярата. -Ә син? -Мин йокларга. Урамда уйнарга яратам.
Слайд 11
-Хәрле кич,Ваня! -Хәерле кич, Маня! -Болай бик соң кайдан кайтасың? -Футболдан. -Мин дустыма бардым.Музыка тыңладык, видео карадык, чәй эчтек.Күңелле булды. -Иртәгә математикадан язма эш.Аңа әзерләндеңме? -Юк, оныттым. -Эх, син! Шулай ваемсыз булырга ярамый инде? -Ә үзең, намуслы укучы, футболдан кайтып киләсеңме? -Мин инде дәресләремне әзерләдем. -Ай-һай эшчән бала икәнсең!
Слайд 12
“Татарча текстны укып,парын тап” уены. Сүзтезмәләрне татарчага тәрҗемә итегез. якын дус Близкий друг – В соседнем домекү–рше йортта На тренировке поламалась нога – Тренировкада аяк сынды Увезли в больницуОчень расстроился-Хастаханәгә алып киттеләр Бик күңелсезләнде авыр вакытта Долга разговаривали– выздоровел – Озак сөйләштеләр Дружба окреплатазарды В трудное времядуслык ныгыды
Слайд 13
Сорауларга җавап бирегез! Текст кемнәр турында? Алар кайда танышканнар? Беркөнне Сергей белә нәрсә булды? Дусты аның янына йөргәнме ? Сергей өйгә кайткач, дусты аңа ничек булышкан? Ни өчен Сергей, аның әти-әниләренә рәхмәтле булдылар?
Слайд 14
Минем өчен Иң батыр Намуслы Юмарт Тыйнак Акыллы Игътибарлы Ярдәмчел Шәфкатьле Ышанычлы Күңелле ихласлы Без аның белән таныштык Ишегалдында Мәктәптә Сыйныфта Спорт секциясендә Кинода Пляңда Дискотекада Авылда ялда Ул тиеш Хәлне аңларга Авыр вакытта ярдәм итәргә
Слайд 15
Без аның белән Футбол ( шахмат) уйныйбыз Хыялланабыз Түгәрәккә йөрибез Дәрес әзерлибез Китаплар, фильмнар турында фикер алышабыз Кибеткә барабыз Мәктәпкә йөрибез Балык тотабыз Ял итәбез Тиеш түгел Алдамаска Рәнҗетмәскә Борчымаска Көнләшмәскә Миннән көлмәскә Дусның миңа карашы Миңа яхшылык эшли Мине авыр хәлдә калдырмый Миңа булыша, ярдәм итә Кызыксына Дуслык белән горурлана
Слайд 16
Слайд 17
Слайд 18
Слайд 19
Полный текст материала Презентация «Чын дуслык нинди була»; 7 класс смотрите в скачиваемом файле.
На странице приведен фрагмент.
Спасибо за Вашу оценку. Если хотите, чтобы Ваше имя
стало известно автору, войдите на сайт как пользователь
и нажмите Спасибо еще раз. Ваше имя появится на этой стрнице.
Есть мнение?
Оставьте комментарий
Упражнения на технику чтения и понимания прочитанного
Тонкости и секреты работы в Яндекс.Почте
Как работать с детьми с СДВГ в обычном классе?
Отправляя материал на сайт, автор безвозмездно, без требования авторского вознаграждения, передает редакции права на использование материалов в коммерческих или некоммерческих целях, в частности, право на воспроизведение, публичный показ, перевод и переработку произведения, доведение до всеобщего сведения — в соотв. с ГК РФ. (ст. 1270 и др.). См. также Правила публикации конкретного типа материала. Мнение редакции может не совпадать с точкой зрения авторов.
Для подтверждения подлинности выданных сайтом документов сделайте запрос в редакцию.
О работе с сайтом
Мы используем cookie.
Публикуя материалы на сайте (комментарии, статьи, разработки и др.), пользователи берут на себя всю ответственность за содержание материалов и разрешение любых спорных вопросов с третьми лицами.
При этом редакция сайта готова оказывать всяческую поддержку как в публикации, так и других вопросах.
Если вы обнаружили, что на нашем сайте незаконно используются материалы, сообщите администратору — материалы будут удалены.
2 Смотреть ответы Добавь ответ +10 баллов
Ответы 2
площадь это длина умноженная на ширину. в комнате 4 стены, две по 18 и две по 12 метров, высота 4м. значит: (18х4)х2+(12х4)х2=240 квадратных метров. на 1 метр уходит 2кг краски, значит: 240х2=480кг краски.
1)i heard this news b)have 2)my uncle languagesb)speaks 3.open the brackets and put the verb in the correct form.1)john is working very hard at the moment.2)when they finished their work, they went home.3)what did you do last week? 4.fill in the blanks with the following modal verbs: can,could,must,may,should.1)she should get up early in the morning 2)ann can sing,dance and draw.3)you must cross the street when the light is green 4)could you pass me a scone,please? 5) may i ask you a question?
Другие вопросы по Математике
Из города выехал велосипедист со скоростью 13,4 км/ч. через 2 часа за ним выехал второй велосипедист, скорость которого 17,4 км/ч. через сколько часов после своего выезда второй ве.
Среднее арифметическое трёх чисел 6. найдите эти числа, если первое число в 2,5 раза больше, а второе в 1,5раза больше третьего.
Старый человек поделил наследство между з сыновьями .старшему досталось 4 части наследства,среднему3 части,младшему 2 части.сколько монет получил каждый еслиу старика было 225 моне.
Ласточка может пролететь 240 км за 3 часа. сколько километров пролетит за это время скворец, если его скорость на 20 км/ч меньше.
Две машинистки одновременно начали печатать рукопись и через 2/3 часа закончили работу. сколько страниц в рукописи, если известно, что первая машинистка печатает 12 страниц в час.
Submit to our newsletter to receive exclusive stories delivered to you inbox!
Онтонио Веселко
Лучший ответ:
Васян Коваль
Табигатьтә вс » взаимосвязано. Кеше һәм хайван балалары бер-табигать-ана. Алар ярдәм итәләр бер-берсенә. Хайваннар кайгыртуны тоеп, ласку һәм хуќасына җаваплы, шул ук.Эт беренче өй хайван, появившееся белән күптәнге времн янында кеше. Ул ярдәм итә», — охранять йорт, илгә, һәм башкача терлек тотарга теләмәячәкБөек Ватан сугышы вакытында кыр госпитальләрдә иде, эт-алар артыннан-санитария частьләре, находившие яралыларны, ярдәм итеп, аларга исән калырга: аларның аркада иде медицина сумка. Күпме солдат, алар коткарды! Аларның күпме, эт, үлгән фашист пуль!Благодарную хезмәтенә җаваплы эт-коткаручылар, разыскивающие кешеләрнең астында күп кар яуган завали, спасающие тонущих судан.Гадәттән тыш хәлләр министрлыгында бар, махсус өйрәтелгән этләр, находящие соң җир тетрәү астында обвалами кешеләр. Бер генә тапкыр спасали эт һәм янгын вакытында. Ә ничек замечательны дәүләт чиген узу эт! Белән полуслова алар аңлый хуҗасы.Мең ел эт лаеклы рәвештә файдалана славой иң яхшы дусты һәм ярдәмчесе кеше. Электән һәм барлык илләрдә воздавали хвалу аңа тугрылык өчен һәм тугрылык кешегә.Мин укыдым китап Г. Троепольского Белый Бим Чрное Ухо иде поражн дуслык белән, ул шартлары урнашты арасында хуҗа итеп сизә һәм эт. Алар привязались бер-берсенә. Элекке фронтовик алдым. н щенком, артып, бер түгел, матур һәм акыллы эт. Бим да заботился турында хозяине: приносил дару, тапочки, будил аның. Ничек ук тосковал Бим башлагач, ашыгыч ярдәм увезла аның хуҗасы! Әмма эзләнүләр иде тщетны. Күпме каршы алды ул жестоких кешеләр! Бим тормадым хуҗасы. Кайткач бер хастаханә хуҗасы нашл аның мртвым бу собачьем ящике. Китап произвела миңа зур тәэсир калдырды.Хайваннар-безнең дусларыбыз. Аларны яратырга кирәк, һәм алар отплатят сиңа верностью. Аларның күбесенә кеше һәйкәлләр куйды. Әзербәйҗандагы, Шамкирском районында тора һәйкәл Боз Гурту. Астында Санкт-Петербург һәйкәл куела мәчегезгә, анда высечены сүзенә академик Павлов турында заслугах бу хайваннар алдында фән
Вы можете из нескольких рисунков создать анимацию (или целый мультфильм!). Для этого нарисуйте несколько последовательных кадров и нажмите кнопку Просмотр анимации.
Читайте также:
- Сочинение из пяти предложений
- Б домашников каризел сочинение
- Почему белорусы не говорят на белорусском языке сочинение
- Сочинение на тему герой моей семьи 5 класс
- Урок сочинение по картине шишкина утро в сосновом лесу 7 класс
Укучылар, мин сезгə бер əкият сөйлим.
Дəрестə нəрсə турында сөйлəшүебезне шуннан аӊларсыз.
Борын- борын заманда, биек тауда, гаилəсе белəн көтүче яшəгəн. Ул бик ярлы
булган. Бер төнне аларныӊ ишеген 3 кеше шакыган. Көтүченеӊ өе бик кечкенə
икəн. Ул аларга : «Берегез генə керегез, өем бик кечкенə минем, — дигəн
һəм: «Сез кемнəр соӊ?» — дип сораган.
-Без – Дуслык, Бəхет, Байлык. Син
кайсыбызны чакырасыӊ, шул керер ,-
дигəннəр алар.
Сезгə сорау:
-Көтүче өенə кемне чакырган? (Укучыларныӊ җавабын
тыӊлау)
-Төркемнəрдə киӊəшегез.
_Димəк, бүген дəрестə нəрсə турында
сөйлəшербез?
(Дуслык турында) (1 СЛАЙД)
ДУС:
а) якын иптəш;
б) Яраткан кеше;
в) Берəүне яклаучы, аныӊ яклы
кеше.
Кем соң ул дус? Кемнәрне дус дип атап була? (Укучыларның
җаваплары. Дус — ул синең сыйныфташың, партадашың, кечкенәдән бергә уйнап үскән
күрше кызы, я малае…)
-Әйе, укучылар, нинди матур сүз. (2
СЛАЙД)
Дус – ул сиңа һәрвакытта да ярдәмгә килүче
әниең, әтиең.
Дус – ул яраткан китабың, аны укыган саен укыйсы
килә.
Дус – ул сине белем иленең серләренә
төшендерүче укытучың.
Дус – ул колаклары өзелгән, сиңа авыр вакытта
зарыңны тыңлаучы яраткан йомшак уенчыгың, һ.б.
–Дус дип кемнәрне әйтәбез икән? Дус синең
өчен нишли?
Хәзер сезнеӊ белəн СТЁ ЗЕ КЛАСС
структурасын кулланырбыз. Моныӊ өчен һəркем алдында торган битне ала һəм үзенеӊ
фикерлəрен яза. Шуннан соӊ сызык сыза, минем команда белəн урыннардан торып, һəркем
үзенə пар эзли, үзендə булмаган фикерлəрне өсти. Сезнеӊ бурыч: күбрəк кеше белəн
аралашып, күп фикер туплау.
Урыннарга утырабыз. Фикерлəрне тыӊлыйбыз.
(Дус синең өчен шатлана, борчыла, хәлеңгә керә, ярдәм
итә, кирәк вакытта аңлата, дөресен әйтә, син аңа ышанасың, сереңне сөйлисең,
….)
Минемчә, һәрберегезнең дусты бар. Булмаса,
сезнең аны табасыгыз киләме? Чөнки, дуслык бит ул зур байлык. Сез дусларыгыз
белән нишләргә яратасыз? (җаваплар) Яхшы, балалар. Димәк, сезнең бик күп
дусларыгыз бар икән, мин моңа бик шат.
(3 СЛАЙД)
Бүгенге дәрестә «Чын дус нинди була?”
дигән сорауга без җавап эзләрбез. Дөньяда ялгызлыктан да авыр нәрсә юктыр. Шуңа
күрә кечкенәдән үк кешеләр белән аралаша, үзеңә дуслар сайлый белергә кирәк.
— Чын дус нинди булырга тиеш? Укучыларның
җаваплары:
· Дус яхшы күңелле булырга тиеш.
· Үпкәләми, ачуланмый торган булсын.
· Ул һәрвакытта ярдәмгә килергә әзер булырга
тиеш.
· Ул тугры булырга тиеш, синең серләреңне
башкаларга чишмәскә тиеш.
Дөрес, балалар. Дус һәрвакытта да сез санап
киткән сыйфатларга ия булырга тиеш. Ә сезнең шундый дусларыгыз бармы?
(4 СЛАЙД) “Дус – ул шундый…”
Мәсәлән:
—
Авыр минутларда тыңлый
белгән.
—
Берсе дә аңламаган
вакытта, сине аңлаучы.
—
Синең бөтен кимчелекләрең
белән, ничек бар шулай кабул итүче.
—
Сиңа ошамаса да, һәрвакыт
дөресен әйтүче.
—
Синнән бернинди дә файда
өмет итмәүче.
Синең өчен үзенең иң кадерле: вакытын һәм хәтта үзенең гомерен дә
корбан итәргә әзер булган.
Бәлкем кемдер инде шундый дустын тапкандыр инде? Күз алдына китерегез
әле, безнең класска репортер килгән һәм газета өчен интервью алырга тели ди.
Үзегезнең дустыгыз турында сөйләгез әле.
— Мин (….) белән дус. Ул күп укый, аның
белән бик кызык.
— Мин (….) белән дус. Без аның белән әле балалар бакчасына йөргәндә
үк дуслаштык. Безнең әти-әниләр дә дус.
— Мин (…..) белән дус. Бер команда өчен җан атабыз һәм бер төрле
музыка тыңларга яратабыз.
— Мин (….) белән дус. Бергә дәресләрне хәзерлибез, аннары җурналлар
карыйбыз, төрле йолдызларның киемнәрен тикшерәбез.
МИКС ФРИЗ ГРУП (ял
итү)
(5 СЛАЙД) Бу шигырьдә нинди дуслык турында сүз бара? (сыйныфтагы) Бу
сыйныфтагы укучылар нинди дуслар? (алар бик яхшы дуслар, һәркөн күрешәләр, җырлап
– биеп яшиләр)
-Сыйныфташлар арасындагы бу дуслык кайчан да булса
бетәргә тиешме? (юк, гомергә, мәңгегә сузылырга тиеш.)
-Әйе, балалар, ул дуслыкның көче тагын да артырга
тиеш.Менә сез дә үзегезнең сыйныфыгызда бик дус, тату яшисез дип уйлыйм. Бу
дуслыкны югалтмаска тырышыгыз, чөнки әле сезгә бергәләшеп шактый укырга туры
киләчәк. Әгәр дуслыгыгыз бозылса, татулык бетсә, бик начар, бергә уку бик авыр
булачак. Әле бу дуслыкны сез мәктәпне тәмамлагач та сакларга тиеш буласыз.Тагын
яңа дуслар табачаксыз, ләкин мәктәптәге дуслык бөтенләй башка. Юкка гына йөз
сум акча булганчы, йөз дустың булсын димиләр. Дусларыңның күп булуы бер дә
зыянлы түгел. Дусларыгызның кадерен белегез! Аны югалтмагыз, саклагыз!
Дус һəм дуслыкныӊ ни икəнен белдек. Ә хəзер
дусларныӊ нинди булуы турында белү өчен ИНСАЙД —АУТСАЙД СЁКЛ
структурасын кулланырбыз.
Урыннардан торып түгəрəккə урнашасыз. Эчке
һəм тышкы түгəрəк хасил итəсез. Сезгə шундый ситуация укып китəм. Сез бу
очракта нишлəрсез?
1ситуация. Синең дустың өй эшен хәзерләп
килмәгән, күчерергә сорап тора. Син нишлисең? (Уйлый 30 с., Башта берсе, аннан
икенчесе сөйли 30 с) Парына рəхмəт əйтеп саубуллаша. 5 адым атлый, икенче пар
таба)
2ситуация. Синең дустың сөйләшкәндә начар
сүзләр куллана. Син нишлисең?
3ситуация. Синең дустың начаррак укый
башлады, чирегенә дә “3”ле билгеләре чыга. Сиңа аның белән уйнамаска да кушалар. Син нишләрсең бу
очракта?
(6 СЛАЙД) Дуслык – ул бөек сәләт кенә түгел, ә бөек хезмәт тә ул. Дусны
табарга була, әмма югалтуы бик җиңел. Күп кенә мәкальләрдә дуслык һәм аны
саклап калу турында әйтелә. Тактага дүрт мәкаль язылган. Мин хәзер ситуацияләр
сурәтлим, ә сез бу ситуациядә ни эшләргә кирәклеге турында әйтә торган
мәкальне табарга тиеш буласыз.
№1 ситуация.
Сез спортзалдан шөгыльләнеп кайттыгыз һәм арудан аяктан
егылырлык хәлдә. Әмма шул вакыт сезгә дустыгыз шалтырата һәм ярдәм сорый. Аңа
авыр мониторны мастерскойга илтешергә кирәк.( Ярдәм итәм һәм әйтәм “Дуслык
ашаганда беленми, эшләгәндә беленә”)
№2 ситуация.
Сез болында футбол уйнадыгыз. Синең дустың кулын сындырды.
(Аны өенә озатып куям, врач чакырам һәм әйтәм “Дус кайгыда сынала” дим)
№3 ситуация.
Дустың синең белән ачуланышты, әмма соңыннан сезнең дуслыкны
кире кайтарырга уйлап, кыйммәтле бүләк тәкъдим итте. (Бүләкне кабул итмим һәм
әйтәм “ Дуслыкны акчага сатып алып булмый” )
Ә дүртенче мәкальгә үзегез ситуация уйлап карагыз. “Йөз сум
акчаң булганчы, йөз дустың булсын”. Нинди очракларда бу мәкальне искә төшерергә
мөмкин?
(7 СЛАЙД) Дуслык турында мәкальләр.
(8 СЛАЙД) Чын дус нинди була?
Ә инде чын дус дип аталучы Бер генә буладыр
ул. Ул синең серләреңне саклый белергә, кирәк урында сине якларга тиеш.
Йомгаклау.
Бүгенге
дәрестә нәрсә турында сүз барды? Үзегез өчен нинди сабак алдыгыз? Дәрес файдалы
булдымы?
Укучылар, дуслык турында бик күп сөйлəргə
мөмкин.
Шуны белегез: дуслык ул бердəм булганда
гына көчле икəн.
Инде сүземне йомгаклап, шуны əйтəсем килə:
Дус булу — җиӊел эш түгел, ə аны саклап калу — тагын да авыррак. Бүгенге
дəрестə сөйлəшкəн сүзлəр килəчəктə сезгə ярдəм итсен иде. Алдыгызда торган
йөрəклəрне рəхмəт əйтеп, дустыгызга бирегез. Җыр: “Дус”
—
Укучылар, нинди дуслар
була? (Якын, әйбәт, ышынычлы, тугры, чын)
Ә инде чын дус дип аталучы Бер генә буладыр
ул. Ул синең серләреңне саклый белергә, кирәк урында сине якларга тиеш.
Дуслык – ул бик кыйммәтле язмыш бүләге. Дуслык безгә укырга, эшләргә, яшәргә ярдәм
итә. Ул безне әйбәтрәк, яхшырак, көчлерәк итә. Кешегә дусларсыз яшәү мөмкин
түгел. Дустың булу – зур байлык.
1)
Ә
нəрсə соӊ ул дуслык һəм аныӊ нинди төрлəре бар? Бу сорауга җавап эзлəү өчен хикәя
укыйм:
“Кәримнең ике дусты бар иде: Камил белән Шамил. Бөтен кеше аларны кызык
итеп “өч мушкетёр” диләр иде. Алар беренче сыйныфтан ук дуслаштылар. Күп
әйберләре уртак, өчесе бергә спортзалга шөгыльләнергә дә, машина модельләрен
дә, “Ак Барс” командасы өчен дә бергә җан аталар иде. Әмма 5 сыйныфта аларның
дуслыклары чатнады һәм Кәрим икесе арасыннан берсен сайларга булды. Кем белән
дуслашырга: Камил беләнме, әллә Шамил беләнме?
Камил белән һәрвакыт күңелле, җиңел һәм кызык иде. Әти-әниләре аңа кесә
чыгымнары өчен гел акча бирәләр иде, ә Камил шул акчаларга гел уен
автоматларында уйнады. Ул һәрвакыт Кәримне дә үзе белән чакыра һәм икесе өчен
дә түли иде. Хәтта туңдырма белән дә сыйлады. Кайбер вакытларда алар икәүләшеп
мәктәпкә барасы урынында, уен автоматында уйнарга керәләр иде. Бөтенесе
дәрестә, плантациядәге негрлар кебек тир түккәндә, алар ак тәнлеләр кебек “бер
куллы бандитны” дер селкетәләр һәм өстәвенә акча да отулары бик кызык тоела
иде.
Камилнең өендә гел иң яңа компьютер уеннары, иң соңгы музыкаль дисклар.
Әмма иң мөһиме, аның бөтенләй өлкәннәрчә булган модалы киемнәре. Бер сүз белән
әйткәндә, Камил бик текә иде һәм Кәрим бөтенесе белән дә аңа ошарга тырыша иде.
Ә Шамил белән алар хәзер бик сирәк очрашалар. Ул спортзалга йөрүен
дәвам итте, хәзер бары тик нормативлар һәм спорт нәтиҗәләре турында гына
сөйләште. Аның башында күп төрле планнар һәм максатлар иде. Әмма иң ошамаганы –
ул гел Кәримне дәрес калдырганы, спортны ташлаганы һәм дуслар сайлый белмәгәне
өчен гел кисәтеп килде.
Менә нәрсә өчен Кәримгә ике дус арасында сайлау ихтыяҗы туды. Камилме,
әллә инде Шамилме?
Сез ничек уйлыйсыз, үзенә дус итеп Кәрим кайсысын сайларга тиеш?
Аларның кайсысы чын дус, ә кайсысы ялган?
Мәсәлән: (җаваплар тыңлана)
VI. Сүзлек белән эш “Таныш, әшнә, иптәш, дус”
Сезнең фикерләрегезне тыңлагач, мин сезнең кайберләрегезнең “дус”
сүзен бик үк дөрес аңламавыгызга төшендем. Алар аны “иптәш”, “әшнә”, “таныш”
дигән сүзләр кулланылырга тиеш урында кулланалар. Сез ничек уйлыйсыз, бу
сүзләрне синонимнар дип атап буламы?
Мин сезгә билгеләмәсен укыйм, ә сез кайсы сүз турында әйтелгәнен
табыгыз:
-Урамда, ишек илдында исәнләшкән кешегә, сез
…(таныш) дисез.
-Кайбер вакытта футбол матчын, нинди дә булса
фильмны, вакыйгаларны сөйләшә торган кешегә, сез… (әшнә, приятель) дисез.
— 4 ел буе бергә бер пот тоз ашап бетергән классташка сез…
(иптәш) дисез.
-Бөтен серләрегезне ышанып сөйләгән, кайгы һәм
шатлыкларыгызны уртаклашкан кешегә сез… (дус) дисез.
Ә хәзер бу сүзләрне үсә бару тәртибендә урнаштырыгыз.
дус
иптәш
әшнә
Таныш
VII. МИКС ФРИЗ ГРУП (ял итү)
VIII. Проблемалы ситуацияне бәяләү. Мәкальне туры китер.
IX. Йомгаклау.
“Дуслык – ул эчкерсез, ныклы бәйлелек”- В. Даль үзенең
данлыклы толковый словарендә дуслыкка шундый билгеләмә бирә. Танылган галим
беренче урынга эчкерсез сүзен тиктомалга гына куймый. Син кеше белән нинди дә
булса файда өчен түгел, ә ул кеше сиңа якын булган өчен дуслашасың. Аның
кызыксынулары, карашлары, эчке дөньясы якын булган өчен. Хәзер, чыннанда,
кайбер кешеләр үзләренә дусларын киеменә карап: баерак, модалы киенә торганын
сайлый. Әмма чын дусларны алар шулай да таба алмыйлар. Ә дусларсыз кеше бәхетле
була алмый. Дуслыкны казанырга кирәк. Моның өчен беренче чиратта үзеңә тәртипле
булырга, көчсезләрне якларга, өлкәннәргә урын бирергә кирәк. Бары тик тәртипле
кешенең генә чын, тугры, ышанычлы дуслары була ала. Гомерлек дуслары.
X. Нәтиҗә ясау (рефлексия)
Укучылар, безнең бүгенге әңгәмә сезнең өчен файдалы
булдымы? Нәрсә барсыннан да күбрәк исегездә калды?
1
нче бирем.
—
Нәрсә
ул дуслык?
—
Ихтыяҗланың,
карашларның, фикерләрнең уртаклыгына, үзара рухи якынлык, бер-береңне ихтирам
итү һ.б. хисләргә нигезләнгән мөнәсәбәт.
2
нче бирем.
—
Дус,
дуслык сүзләре белән бәйләнешле нинди мәкальләр һәм әйтемнәр, җырлар, хикәяләр
беләсез?
3
нче бием.
—
Үзегез
укыган китаплардан, караган фильмнардан, тыңлаган тапшырулардан чын дуслыкны
күрсәткән мисаллар китерегез.
—
Үзегез
белгән кешеләрдән сез кемнәрне чын дус итеп саныйсыз?
4
нче бирем. (Мөстәкыйльэш.) К. Насыйриның “Китаб-әт-тәрбия” китабының йөз
бишенче тәрбиясен укыгыз һәм чын дус өчен нинди сыйфатлар хас икәнлеген
билгеләгез.
“Бер
хәким үзенең углына әйтте: “Әй угыл, кемне теләсәң, аның белән сөйләш, мөгамәлә
кыйл, йөреш, кунакка чакыр, үзең бар. Әмма биш төрле кемсәнә белән аралашма.
Әүвәл ялганчы кеше белән әңгәмә кыйлма, чөнки ялганчының сүзе су өстенә ялган
язу кебекдер, ышанычы юктыр, якынны ерак кыйлыр, еракны якын итәр. Дәхи ахмак
вә надан белән иптәш булма. Чөнки ахмак кеше сиңа файда иткән кебек күренсә дә,
вакыйган, зарардыр. Вә дәхи комсыз кеше белән аралашма. Чөнки ул кеше гел
синнән өмид итеп кенә торыр. Янә дәхи саран кеше белән юлдаш булма. Чөнки саран
кеше сиңа һичбер зарардан хали булмас. Әгәр дә аңар хаҗәтең төшсә, сине
кимсетер вә хур кыйлыр. Хосусән, сәфәрдә саран кеше белән юлдаш булма. Дәхи вә
куркак вә җебегән кеше белән аралашма, чөнки куркак кеше белән һич имин
булмассың”.
.
Өйгә эш. Тест “Син яхшы дусмы?”
1.
Синең дустың һәрвакыт
ниндидер маҗараларга очрый. Бу турыда башкаларга сөйләр идеңме?
А. Бер дә оялмыйча –
1
Б. Чын исемен әйтмичә
-2
В. Беркайчан да – 3
2. Бер дустың
бурычка акча сорап торды һәм аны вакытында кайтармады. Әгәр дә ул яңадан акча
сорап килсә, бирер идеңме?
А. Бер дә икеләнмичә
– 2
Б. Акчам юк дип
бирмисең -1
В. Сәбәбен сорамыйча
да үтенечен кире кагасың — 3
3.
Дустың ялгыш яраткан
вазаңны ватты ди…
Б. Яңаны алып бирүен
сорыйсың–2
А. Яңаны алырга сәбәп
булды дип дустыңны тынычландырасың – 3
В. Тавыш куптарасың –
1
4.Дустыңның син
яратмаган кеше белән аралашканын белдең. Нишлисең?
А. “Син миңа дус
түгел!”- 2
Б. “Нәрсәсе бар инде аның!”-
3
В. “Йә мин, йә ул!”-
1
5. Дустыңның
тормышында зур проблемалар булачагын тоясың. Син…
А. Дуслыктан баш
тартасың – 1
Б. Кисәтергә
тырышасың – 3
В. Берни булмагандай
кыланасың -2
6. Чын дус
синеңчә…
А. Барысын да
сөйләргә тиеш – 1
Б. Кирәк дип тапканын
гына – 3
В. Үз проблемаларын
үзе чишәргә тиеш -2
7. Дустың яңа
костюм алды ди, тик синеңчә ул аңа килешми.
А. Бик килешә дисең –
1
Б. Бу костюм сине
бизәми дисең – 2
В. Эндәшмисең — 3
8. Синеңчә…
А. Дустың синнән
акыллырак – 2
Б. Синнән калышы – 1
В. Акыш үсеше ягыннан
синең белән бер дәрәҗәдә — 3
19-24 балл
Син яхшы дус.
Дусларың сиңа ышана һәм син дә кирәк чагында аларга таяна аласың: алар һәрчак
ярдәмгә киләчәк.
12-18 балл
Дусларың бар , әмма
син, кызганычка каршы, еш кына аларны игътибарсыз калдырасың. Күз алдыңа китер,
аларга хәзер бик авыр. Шуңа күрә, иртәгәгә калдырмыйча, бүген үк шалтырат.
8-11 балл
Игътибар үзәгендә
үзең, яраткан кешең. Тирә-яктагылар читтә кала. Яхшы дус булыр өчен башкалар
белән күбрәк кызыксына, чөнки дусларсыз калуың ихтимал.
Дуслык – дөньяда иң кирәкле
нәрсәләрнең берсе. Минемчә, дуслары булган кеше генә бәхетле була. Йөз сум
акчаң булганчы, йөз дустың булсын, диләр. Чынлап та, дуслары булган кеше
беркайчан да югалып калмый. Дуслык – бөек нәрсә ул. Чын дуслыкны тоя белергә,
табарга, югалтмаска кирәк. Һәр кеше үзенең дустын аның кешелеклелек
сыйфатларына, кылган эшләренә карап сайлый. Әгәр дә дустыңа ышанычыңны
күрсәтсәң, үзеңнең серләреңне курыкмыйча тапшыра алсаң, иптәшең чын дуслыкка
лаек. «Дусларның теле каты тоелса да, күңеле йомшак була” дигән татар халык
мәкале бар. Ягъни дуслар дөрес сүзне туры итеп әйтә алалар, аларның киңәшләре
алтынга тиң. Минемчә, чын дус нинди генә хәлдә дә ярдәм итәргә әзер торучы,
кайгыны да, шатлыкны да уртаклашучы булырга тиеш.
Дуслык хисе кешеләр белән
кешеләр, шулай ук кешеләр белән хайваннар арасында да булырга мөмкин.
Минем дә дусларым бар. Алар
күп. Шулай да якын дустым берәү генә. Аның исеме — Ренат. Аңа 15 яшь. Ул безнең күрше йортта яши. Бер
мәктәптә укымасак та, дәрестән соң вакытны гел бергә үткәрәбез. Аның белән миңа
бик рәхәт. Бер-беребезгә ярдәм итәбез. Ишегалдында да гел бергә йөрибез: җәй
көне футбол уйныйбыз, кышын чана, тимераякта шуабыз. Дустымның миңа
иң ошаган ягы – ул беркемне дә авыр вакытта ташламый, һәрчак ярдәм итәргә әзер.
Серләрне ул бүтән кешегә сөйләми. Әйткән сүзен һәрвакытта да үти. Ул спортны
ярата, шуңа күрә спорт яңалыклары турында да еш сөйләшәбез. Дустым белән уртак
тел табу миңа бик җиңел, чөнки ул – мине, мин аны ярты сүздән аңлыйбыз.
Әйткәнемчә, дуслык хисе ул
әле кешеләр белән хайваннар яки кошлар арасында да туарга мөмкин. Минем дә өйдә
канатлы дустым – тутый кошым бар. Аның кушаматы Кеша. Кешаны туган көнемә әтием
белән әнием алып бирделәр. Мин аны беренче күрүдә үк ошаттым, чөнки ул бик
матур, ачык яшел төстә. Ул башта кечкенә иде, ә хәзер инде үсә. Кешаны карау,
тәрбияләү – минем эш. Мин аны ашатам, читлеген чистартам. Кеша укудан кайтуымны
бик зарыгып көтә. Кайткач, мин аны читлегеннән чыгарам. Ул моңа бик шатлана.
Үзенең рәхмәтен сиздерә: башыма килеп кунаклый. Мин әле аны сөйләшергә дә
өйрәттем. Ул: ”Кеша әйбәт! Кеша әйбәт!” – дип әйтә белә. Телевизордан музыка
тавышы ишетсә, үзенчә «җырлый” башлый. Кыскасы, Кеша – минем дустым, аны мин
бик яратам!
Дуслык – кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләрнең
иң яхшысы. Бу турыда күп шигырьләр,
хикәяләр язылган. Йомгаклап, берничә шигырь юлы язып китәм.
Дус яшәргә кирәк җир
йөзендә,
Дуслар кирәк һәрбер кешегә,
Дуслык булса, яшәү дә күңелле,
Уңай була һәрбер эшең дә.
Дустың булса, шундый булсын…
Дуслык − кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләрнең иң күркәм һәм самими бер төре. Дуслар һәрвакыт бер-берләрен аңлыйлар, кайгы килгәндә, ярдәмгә ашыгалар, шатлык-сөенечләрен бергә бүлешәләр. Дуслык турында татар халык җырларында, такмакларында да күп языла.
Алма булса, шундый булсың
Дүрткә – бишкә бүләрлек.
Дустың булса, шундый булсын
Синең өчен үләрлек.
Әйе, җырда әйтелгәнчә, дуслык − ул ике кешенең уртак кызыксынулары, бер-берсе белән ярдәмләшеп, авыр чакта терәк булып яшәүләре. Ул − теләсә нинди байлыктан, акчадан кыйммәтрәк, сатылмый торган бөек нәрсә.
Дуслык, барыннан да элек, ярдәм кирәк чакта, авырлыклар аша сыналырга тиеш. Янәшәңдә якын дусларың булганда, сине бернинди каршылыклар да куркытмый. «Дуслык таулар күчерә» ди халык. Бергә булганда, теләсә нинди авырлыкларны җиңеп чыгарга мөмкин. Кайгы-хәсрәтләр, борчу-мәшәкатьләр онытыла, кыенлыклар артта кала, тик янәшәңдә якын дустың гына булсын.
Чын дус дип кемне әйтеп була соң? Бу сорауга җавап итеп Эльмира Шәрифуллинаның шигъри юлларын аласым килә.
Дустың булса шундый булсын,
Астыртын эш йөртмәсен.
Хыянәт дигән шырпы белән
Дуслыкка ут төртмәсен.
Чыннан да, үзенең эшләре белән дуслыкны исбатлаган кешене генә дус дип әйтеп була. Ә дуслык турында күп сөйләшеп тә, эшләре белән аны исбатлый алмаган кеше иптәш яки таныш дип кенә санала, минемчә.
Минем иң якын дустым − сыйныфташым Ярослав. Мин аңа нинди генә сорау белән мөрәҗәгать итсәм дә, ул мине кире какмый. Ул сорамыйча да, үзе белеп тә булыша. Мин моны күп тапкырлар сынадым инде. Безнең уртак шөгыльләр дә күп; бергәләп музыка тыңлыйбыз, компьютерда уйныйбыз, хоккей уйнарга яратабыз.
Василий − бик әйбәт малай. Хайваннарны бик ярата. Ул бик игелекле һәм мәрхәмәтле, ачык йөзле, һәрвакытта да күршеләре белән исәнләшә, картларга ярдәм итә.
Безнең сыйныфта Василийны гадел һәм кыю булганы өчен яраталар. Кайбер балалар безнең дуслыкка көнләшебрәк тә карыйлар. Мондый дуслыкны адым саен очратып булмый бит.
Без бер-беребезгә укуда да, спортта да гел ярдәм итешәбез.
Дустың булса, шундый булсын…
lknaireran720
Возможно :0 Кош − канаты белән, Кеше дуслык белән көчле. Татар халык мәкале. Дуслык − кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләрнең иң күркәм һәм самими бер төре. Дуслар һәрвакыт бер-берләрен аңлыйлар, кайгы килгәндә, ярдәмгә ашыгалар, шатлык-сөенечлөрен бергә бүлешәләр. Дуслык − ул ике кешенең уртак кызыксынулары, бер-берсе белән ярдәмләшеп, авыр чакта терәк булып яшәүләре. Ул − теләсә нинди байлыктан, акчадан кыйммәтрәк, сатылмый торган бөек нәрсә. Дуслык, барыннан да элек, ярдәм кирәк чакта, авырлыклар аша сыналырга тиеш. Янәшәңдә якын дусларың булганда, сине бернинди каршылыклар да куркытмый. «Дуслык таулар күчерә» ди халык. Бергә булганда, теләсә нинди авырлыкларны җиңеп чыгарга мөмкин. Кайгы-хәсрәтләр, борчу-мәшәкатьләр онытыла, кыенлыклар артта кала, тик янәшәңдә якын дустың гына булсын. Минем иң якын дустым − сыйныфташым Марат. Безнең дуслык бик гади генә башланды. Без икебез дә 1 «Б» сыйныфына укырга килдек. Тәнәфестә таныштык һәм бергә уйный башладык. Аннан соң Марат безнең өйгә кунакка килде, безнең уртак шөгыльләр табылды; бергәләп музыка тыңлый башладык, компьютерда уйнадык, бер үк спорт секциясенә язылдык. Марат − бик әйбәт малай. Хайваннарны бик ярата. Ул бик игелекле һәм мәрхәмәтле, ачык йөзле, һәрвакытта да күршеләре белән исәнләшә, кайчакларда күрше әбиләргә чүп түгәргә, яисә кибеттән авыр сумкаларын алып кайтырга булыша. Безнең сыйныфта Маратны гадел һәм кыю булганы өчен яраталар. Кайбер балалар безнең дуслыкка көнләшебрәк тә карыйлар. Мондый дуслыкны адым саен очратып булмый бит. Без бер-беребезгә укуда да, спортта да гел ярдәм итешәбез. Мин Мараттан берәр нәрсә турында үтенсәм, ул аны эшли. Аңа ярдәм кирәк булганда, мин дә шунда ук ярдәм итәргә ашыгам.
Возможно :0 Кош − канаты белән, Кеше дуслык белән көчле. Татар халык мәкале.<уң> Дуслык − кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләрнең иң күркәм һәм самими бер төре. Дуслар һәрвакыт бер-берләрен аңлыйлар, кайгы килгәндә, ярдәмгә ашыгалар, шатлык-сөенечлөрен бергә бүлешәләр. Дуслык − ул ике кешенең уртак кызыксынулары, бер-берсе белән ярдәмләшеп, авыр чакта терәк булып яшәүләре. Ул − теләсә нинди байлыктан, акчадан кыйммәтрәк, сатылмый торган бөек нәрсә. Дуслык, барыннан да элек, ярдәм кирәк чакта, авырлыклар аша сыналырга тиеш. Янәшәңдә якын дусларың булганда, сине бернинди каршылыклар да куркытмый. «Дуслык таулар күчерә» ди халык. Бергә булганда, теләсә нинди авырлыкларны җиңеп чыгарга мөмкин. Кайгы-хәсрәтләр, борчу-мәшәкатьләр онытыла, кыенлыклар артта кала, тик янәшәңдә якын дустың гына булсын. Минем иң якын дустым − сыйныфташым Марат. Безнең дуслык бик гади генә башланды. Без икебез дә 1 «Б» сыйныфына укырга килдек. Тәнәфестә таныштык һәм бергә уйный башладык. Аннан соң Марат безнең өйгә кунакка килде, безнең уртак шөгыльләр табылды; бергәләп музыка тыңлый башладык, компьютерда уйнадык, бер үк спорт секциясенә язылдык. Марат − бик әйбәт малай. Хайваннарны бик ярата. Ул бик игелекле һәм мәрхәмәтле, ачык йөзле, һәрвакытта да күршеләре белән исәнләшә, кайчакларда күрше әбиләргә чүп түгәргә, яисә кибеттән авыр сумкаларын алып кайтырга булыша. Безнең сыйныфта Маратны гадел һәм кыю булганы өчен яраталар. Кайбер балалар безнең дуслыкка көнләшебрәк тә карыйлар. Мондый дуслыкны адым саен очратып булмый бит. Без бер-беребезгә укуда да, спортта да гел ярдәм итешәбез. Мин Мараттан берәр нәрсә турында үтенсәм, ул аны эшли. Аңа ярдәм кирәк булганда, мин дә шунда ук ярдәм итәргә ашыгам.