Дети войны сочинение на татарском языке

Бөек Ватан сугышының тынганына алтмыш елдан артык вакыт үтте. Мин үзем дә, әти-әнием дә сугыш чорын күрмәдек. Бу канкойгыч сугыш турында ишетеп кенә беләбез. Сугыш дип әйтүгә, минем күз алдыма җимерелгән йортлар, актарылып беткән болыннар, ятим балалар килеп баса. Әйе, рәхимсез сугыш илебез халкына әйтеп бетергесез кайгы-хәсрәт китерә. Япь-яшь егетләр, кызлар, туган җирләрен саклау өчен, фронтка китәләр. Тылда калганнар да солдатлар өчен җылы оекбашлар, бияләйләр бәйлиләр. Җиңү өчен дип, бар тырышлыкларын куялар. Сугыш бик күп гаиләләргә кайгы, ачы күз яшьләре китерә. Я ире, я уллары, я әтиләре Ватан өчен яу кырларында мәңгегә ятып кала. Ачлыктан тилмереп үлүчеләр дә күп була сугыш елларында. Шулай ук фашист концлагерьларында һәлак булучыларның саны да исәпсез. Бу сугышта бик күп якташларыбыз корбан булган. Нинди зур югалтулар!
Ләкин халыкның тырышлыгы бушка китми: күптән көтелгән Җиңү көне килә. Бу көн халкыбыз күңелендә мәңге онытылмас көн булып уелып кала. Хәзерге вакытта да 9 нчы Май Җиңү көне буларак билгеләп үтелә.
Тик шулай да, күпме еллар узса да, халык хәтерендә Бөек Ватан сугышы иң авыр, иң дәһшәтле сугыш буларак сакланыр, һәм халкыбызның кылган батырлыклары һәрвакыт хөрмәт һәм соклану белән искә алыныр.
Без ел саен 9 нчы Май көнендә Бөек Җиңүгә багышланган бәйрәм парадын карарга барабыз. Анда күкрәкләренә орден-медальләр таккан чал чәчле ветераннарны күргәч, безгә тыныч тормыш бүләк иткән өчен рәхмәт хисе уяна. Чал чәчләреннән сыйпыйсы, дөньядагы иң матур сүзләр белән юатасы, мең рәхмәт әйтәсе килә аларга!

             Минем бабам сугышта булган

        Минем бабай  (Э.Шәрифуллина)

Минем бабам – капитан,

Сугышта булып кайткан.

Күкрәк тулы орденнар,

Медальләр алып кайткан.

Безнең илдә һәр бала

Уйнап-көлеп йөрсен дип,

Хәвеф-хәтәр күрмәсен,

Тыныч булып үссен дип,

Көрәшкән чакта бабам,

Әни

Нәкъ минем яшьтә булган,

Рәсем ясап, хат язып,

Бабама салып торган.

Бик күп сугышкан бабам,

Дошманны җиңеп кайткан.

Үзе белән ул безгә

Тынычлык алып кайткан!

Сугыш… Нинди дәһшәтле, куркыныч сүз. Бу хәбәр барлык гаиләне дә тетрәндерде. Бөек Ватан сугышы тәмамланганга 69 ел вакыт үтсә дә, аның  хәтирәләре күңелләргә тирән сеңеп  калган. Язлар җитү белән Җиңү бәйрәмен билгеләп үткәндә бу вакыйгалар кабат искә төшә.

Минем ерак бабам – әниемнең  бабасы Хисмәтуллин Әхмәтсәгыйть

Сәгъди улы Ютазы районы Кәрәкәшле авылында 1918 елда 17 июньдә

 крестьян гаиләсендә туган. Бабай, әнисе Миңлегаянның   биш баласы  

арасында икенче бала  булып туган . Шул авыдлда 7- еллык мәктәпне

тәмамлап,  балта остасы һөнәрен үзләштереп ,”Киров” исемендәге  

колхозда эшләгән.  Эшләре  гөрләп кенә бара башлаган.  1939 елда

бабайны Кызыл Армия сафларына хезмәт итәргә алганнар. Кайтырга

вакытлары  да килеп җитә, ләкин илгә зур әфәт килә, сугыш башлана.

Бабам Әхмәтсәгыйть 1941 елда сугыш башланганда Кавалериядә хезмәт итә булган. Ул Брянск  сугышында катнашкан.   Кышкы суыкларда  сугышчылар   хатын — кызлар бәйләгән оек-бияләйләр, алар бастырган  итекләрне шатланып  кигәннәр! Сугышның төрле  авырлыкларын җиңеп, 1943 елда минага әләгеп,  каты яраланып,  контузия алып, сугыш  тәмамланганнан соң  1945 елда   II группа инвалид булып  туган авылына әйләнеп кайту бәхетенә ирешә ул. Җиңү! Бу – яу  кырында илне саклаган солдатлар һәм  аларның  дошманны җиңеп кайтуын көткән аналар, апалар, сеңелләр, ул һәм кызлар өчен иң зур  бәхет. Ә без бабамның “Орден Красной звезды”,“За боевые заслуги” , “За Отвагу” ,“Орден Отечественной Войны”, “30 лет Победы в ВОВ”, “За Победу над Германией 1941-1945 г.”  һәм башка җик күп медальләрен аның төсе итеп саклыйбыз. 1946 елда көчле, эшчән, матур, трактористка, күрше авылда туып үскән  кызга, әбиемә  Нәкыягә өйләнеп бик матур тормыш иткән. Аларның җиде баласы туган. Калган гомерен, 70 яшькә кадәр колхозда  счетовод, балта остасы  булып эшләгән.

Бабам 1995 елда 17 декабрьда  вафат булды. Бабамның  батырлыгын, тиңдәшсез хезмәтен балалары, оныклары онытмый.

Әбием (Шәйхивәлиеева) Нәкыя  Шәвәли  кызы 1923 елның 1 июлендә Ютазы районында Ташкичү авылында туып  үскән. Әбием ишле, урта хәлле гаиләдә икенче бала булып дөньяга килгән. Аның этисе  Гражданнар һәм Япон сугышында катнашкан, ә бертуган абыйсы Әхтәм, Германия сугышының кырында ятып калган.

“Тормышның ачысын да, төчесен дә күрдек, –  дип искә ала әбием. Бөек Ватан сугышы башланды. Өйләрдә суык, ягарга утын юк. Өстәвенә дәүләткә ел саен   ит, сөт,   бәрәңге,  йомырка тапшырырга кирәк иде. Сугыш чорында  безне –  хатын-кызларны җыеп торф чыгарырга, урман кисәргә  җибәрделәр.Ул елларның авырлыгы турында язып кына  бетерерлек түгел. “Күпме авырлыклар  күрдек без. Инде минем кебекләр сирәк калгандыр. Шөкер, яшьлегебездә авырлыклар кичерсәк тә, картлыгыбыз рәхәт тормышта  уза. Яшьләр бу тормышның кадерен белсеннәр иде”, – дип өнди әбием.

Сугышлар  булмый корбансыз.

Ансыз – юк  Җиңү туе.

Ә без үлгәннәр алдында

Бурычлы  гомер буе.

Еллар үткән саен сугыш ветераннары саны кими бара. Без алар алдында түләп бетермәслек  бурычлы. Киләчәктә күкләребез гел дә аяз, тормышыбыз тыныч  булсын иде! Әби — бабаларыбыз батырлыкларына горурланам һәм баш иям!

Татарстан Республикасы Әлки районының муниципаль автоном гомуми белем учреждениясе “Базарлы Матак  гомуми урта белем мәктәбе”

                         Язды: 7 нче “Г” сыйныф укучысы

                       Хөснетдинов И.И.

                       Тикшерде:

                      Фәттахова М.Г.

             2014 нче ел

               Минем ерак бабам һәм әбием

­Пример сочинения 1

У каждой страны, каждого народа есть свой главный праздник, который отмечается ежегодно на протяжении долгого времени. Для нашей страны таким праздником является 9 Мая — День Победы. В нашей стране нет более трогательного, трагичного и в то же время славного праздника, чем День Победы — праздника со слезами на глазах.

Многое перенесли наши бабушки и дедушки за годы фашистской оккупации, но все-таки они победили. Народ проложил своими руками ко Дню Победы дорогу. Только благодаря самоотверженному труду, боевым заслугам, стойкости народа мы смогли выиграть эту войну, хотя сделать это было нелегко. Очень долгим и непростым был путь к Победе.

Время стремится вперёд. Остаётся всё меньше и меньше участников боевых сражений, ветеранов Великой Отечественной войны. Но есть среди нас ещё живые свидетели тех страшных событий. В годы войны многие были детьми, кто-то уже вступал на порог взрослой жизни. Но вместе со всем народом они стойко переносили все тяготы и лишения. Страшное, наполненное звуками взрывов и запахом пороха изречение «дети войны».

По сей день эти люди помнят, что происходило в те тяжёлые времена — годы Великой Отечественной войны. И если спросишь у них: «Как же жилось вам во время войны?», они отвечают: «Плохо жилось! Война – не место для детей. Там нет ни книжек, ни игрушек, лишь оружие да гибель тысячи людей…». И не могут они без слёз всё это вспоминать.

Да, они не были на фронте, но им не приходилось играть в куклы и машинки — они были вынуждены бороться за выживание

Многие из них работали в тылу, кого-то судьба отправила на передовую. Сейчас мы знаем имена детей, совершивших героические поступки во время войны. Это Валя Котик, Матросов Александр, Серёжа Алёшков, Зоя Космодемьянская, Волков Валерий и многие другие. Имена детей, совершавших подвиги во имя Победы, можно перечислять долго. Самым молодым солдатом Великой Отечественной войны был Алёшков Серёжа. Было ему 6 лет. Родители Серёжи погибли, его брата и маму фашисты за связь с партизанами повесили. Мальчишка-сирота убежал в лес и долго скитался в одиночестве. Голодного, измученного и замёрзшего ребёнка нашли наши солдаты, бойцы перенесли мальчика на руках через линию фронта. Вот так Серёжа Алёшкин стал сыном полка. Солдатский хлеб малыш ел не даром. Во время Сталинградской битвы он спас нескольких человек. И даже заслужил там награду – медаль «За боевые заслуги». Он спас жизнь будущему своему названному отцу и нескольким его офицерам

Из всего этого мы можем сделать вывод: жилось детям во время Великой Отечественной войны тяжело. Но они стойко переносили всё вместе со взрослыми и внесли свой уникальный вклад в приближение Великой Победы.

Мы помним обо всех, кто день за днем приближал Великую Победу.
Мы в неоплатном долгу перед вами за спасённый мир, за стойкий труд, за веру в будущее.

Наше глубокое уважение и благодарность – в повседневной помощи и поддержке людей старшего поколения, ветеранов войны. Мы можем и должны успеть сделать их жизнь легче, принести радость и добро в каждый новый мирный день.

Низкий поклон вам, победители, и большое сыновнее спасибо за жизнь, за мир, за свободу!

Пример короткого сочинения (4, 5, 6 класс)

Поколение детей войны – это наши бабушки и дедушки, а у кого-то это даже прабабушки и прадедушки. Хотя детям войны не приходилось воевать самим, во время Великой Отечественной войны им пришлось трудно. Их лучшие, детские годы пришлись на времена горя и лишений.

Современные дети даже не могут представить себе, каково расти во время войны. Разрушенные дома и звуки выстрелов — таким запомнилось детство тем, кто рос на оккупированной фашистами территории. А те, кто жил в тылу, запомнились воздушная тревога, письма и «похоронки» с фронта. Многие дети тогда потеряли своих пап, а иногда даже мам и других близких людей на войне.

Во время войны почти все люди в нашей стране жили в бедности и лишениях. У многих снарядами и бомбами были разрушены дома. Многие дети тогда не знали, что такое игрушки. Девочки хранили как зеницу ока единственную истрепанную куклу, а мальчики играли гильзами от винтовок и снарядами, что не разорвались. От таких «игрушек» часто случалась беда.

Сейчас дети войны уже стали пожилыми людьми. Их нужно уважать, ведь война отобрала у них детство, им пришлось вынести такое, что мы себе не можем и представить. У детей войны можно узнать много полезного о том, как преодолевать трудности и радоваться малому.

Пример сочинения 3

Очень часто тут и там мы слышим эту фразу. Нам рассказывают о них в телепередачах, по радио, в интернете. Но все ли понимают, кто такие дети войны? И какую ценность они для нас представляют?

Наших бабушек и дедушек, вот кого называют детьми войны. Их детство было невероятно тяжелым, ведь как раз в это время шла Великая Отечественная война. Что им пришлось пережить, просто невозможно представить! Везде стояли разрушенные дома, вокруг были только холод и голод, еды не было нигде. И это ужасы являются самой небольшой частью того горя, которое пронесли на своих хрупких детских плечах наши близкие.

В нашей семье ребенком войны стала бабушка. В тот момент, когда она начиналась, бабуля была маленькой десятилетней девочкой. В их семье остались мама и трое деток, а прадедушка пошел на войну, как и все остальные люди, чтобы защитить родных от врага.

Каким на вкус был настоящий хлеб в то время бабушка не помнит, потому что его делали из того, что придется. Если летом получалось собрать скудный урожай из овса, и кукурузы, зимой из них пекли хлебушек. Еще садили картофель, свеклу и помидоры, но не всегда получалось успеть попробовать свой урожай. Часто в деревню приходили фашисты и отбирали у людей все, что у них оставалось: еду, теплую одежду, домашний скот.

Бабушка не раз рассказывала нам, какие морозные были зимы. Чтобы обогреть себя и близких, она с братьями шла в лес собирать хворост. Самые теплые воспоминания бабули связаны с партизанами. Она была связной! Я просто не могу представить себе, как она – маленькая девочка, не боялась идти глубокой ночью по лесу. Не переживая за свою жизнь, спешила передать важные данные нашим солдатам.

Все тяжести тех времен дети войны сумели пережить, они не сломали эти маленькие смелые сердца, закалили их. После войны тоже было очень нелегко, и дети помогали взрослым освобождать города от разрухи, чтобы можно было построить жилье, школы, больницы. Такие юные, и уже совсем взрослые, наши бабушки и дедушки совершали подвиги как повседневные дела, не думая о том, насколько дорого это станет для их потомков. В наших сердцах они останутся навечно.

По просьбе Риты публикуем варианты сочинения на тему «Как Великая Отечественная война повлияла на детство детей». Мы постарались как можно доступнее раскрыть влияние войны на детей.

Сочинение на тему «Как Великая Отечественная война повлияла на детство детей»

Вариант 1

Великая Отечественная война 1941-1945 годов оказала глубокое влияние на детство детей в Советском Союзе. Этот конфликт изменил жизнь миллионов детей, которые на собственном опыте испытали ужасы войны, были разлучены со своими семьями и — в некоторых случаях — вынуждены были воевать.

В первые несколько месяцев войны миллионы детей были вынуждены покинуть свои дома. Некоторые были отправлены в относительную безопасность на восток Советского Союза, другие были эвакуированы в другие страны. Вдали от своих домов и семей многие дети остались с незнакомыми людьми, в незнакомой и зачастую некомфортной обстановке, с ограниченным доступом к пище и медицинской помощи. Те, кто остался в своих населённых пунктах, столкнулись с трудными обстоятельствами, включая воздушные налеты, нехватку продовольствия и тяжелое бремя потерь.

К 1943 году Советский Союз начал процесс мобилизации молодежи для службы в армии. Тысячи детей в возрасте от 12 до 18 лет были завербованы и отправлены на передовую в качестве разведчиков, снайперов, посыльных и даже пилотов. Многие из этих детей, которые были слишком малы, чтобы понять всю тяжесть войны, сражались храбро и героически, но ценой большой потери личной безопасности и психического здоровья.

В послевоенные годы большинство бывших детей-солдат с трудом восстанавливали свою жизнь, а другие остались с тяжелыми психологическими ранами, такими как посттравматическое стрессовое расстройство (ПТСР). Для тех, кто не пошел в армию, война оставила неизгладимое впечатление на всю жизнь. Смерть членов семьи, разрушение домов и нарушение повседневной жизни служили постоянным напоминанием о пережитой травме.

Великая Отечественная война оказала глубокое влияние на жизнь миллионов детей. Эвакуации, призыв в армию и травмы оставили шрамы, которые ощущаются и по сей день. Даже сегодня понимание детьми войны формируется под влиянием событий Великой Отечественной войны и тех уроков, которые она им преподала.

Вариант 2

Великая Отечественная война, иначе известная как Вторая мировая война, принесла море разрушений на территории Советского Союза и Восточной Европы. В результате войны погибли миллионы людей, как гражданских, так и военных. Дети тоже не были исключены из списка тех, кто погиб в результате конфликта. Однако влияние войны на детей выходило за рамки только тех жизней, которые были потеряны. Изменения, которые война внесла в жизнь детей после 1941 года, безвозвратно изменили их детство, и их последствия можно проследить по четырем основным аспектам: перемещение многих российских детей, нехватка продовольствия и ресурсов, психологический ущерб и приток рабочей силы на военные линии.

Переселение детей было одним из самых болезненных последствий войны. Многие семьи были вынуждены покинуть свои дома из-за быстрого продвижения немецкой армии и были вынуждены укрываться в других частях России. Это вызвало беспрецедентную волну беженцев, включая родителей и их детей. Дети столкнулись с резкими изменениями в образе жизни и месте проживания, поскольку вынужденное бегство не оставляло им иного выбора, кроме как переехать в новую и незнакомую местность. Это причиняло им большой дискомфорт, поскольку им приходилось адаптироваться к новой обстановке и различным трудностям, связанным с ней. Кроме того, многим детям пришлось пережить суровые условия концентрационных лагерей, а других отправили в детские дома, где они были лишены возможности жить в семье или общаться с родителями.

Еще одним последствием войны для детей была нехватка еды. Еще до войны СССР страдал от нищеты и нехватки продовольствия, из-за чего людям было трудно сводить концы с концами. Но с началом войны эти проблемы стали еще более острыми. Продовольственные пайки были резко сокращены, что сделало их недостаточными для полноценного питания, а жизненно важные предметы, такие как медикаменты, теплая одежда и жилье, стали дефицитом. В результате дети были лишены самого необходимого для здорового образа жизни, что привело к недоеданию, замедлению роста и ослаблению иммунной системы.

Нельзя забывать и о психологическом ущербе, нанесенном детям. С самого раннего возраста дети были свидетелями лишений и смерти, принесенных войной. Кроме того, многие подвергались жестокому обращению со стороны немецких оккупантов и пережили ужасающие условия, такие как бомбежки и воздушные налеты. В результате многие дети были травмированы, их мучили страх, тревога, депрессия и кошмары.

Наконец, во время войны произошел приток детей в трудовые коллективы. Чтобы восполнить потери в рабочей силе, мальчики и девочки в возрасте двенадцати лет вступали в ряды рабочей силы, выполняя любую работу, будь то работа на заводах, фермах или служба в армии. Это лишало их возможности получить образование, развить свои познавательные способности и насладиться юностью, поскольку вместо этого им приходилось много и тяжело работать, чтобы помочь стране.

В заключение следует отметить, что Великая Отечественная война оказала разрушительное влияние на жизнь детей по всему Советскому Союзу. Она переселила многих из них, лишила их необходимых продуктов питания и ресурсов, нанесла огромный психологический ущерб и заставила их вступить в ряды рабочей силы, что лишило их детства. Хотя война уже закончилась, ее психологические и физические последствия сохраняются в жизни детей и сегодня.

Вывод: влияние войны на детей было настолько сильным, что воспоминания о ней тревожит многих по сей день.

Сочинение Дети войны — рассуждение

Сегодня хочется поразмышлять о детях, которым пришлось проживать свои детские годы во время войны. Эта тема очень серьезная, грустная и всегда актуальная. Особенно об этом задумываются люди, которые являются детьми людей, которые были детьми в то время.

Годы войны – это страшное время. Тяжело себе представить, о чем вспоминают и о чем думают эти люди, которые сейчас находятся в глубокой старости. Конечно, им очень грустно и непонятно, до слез обидно и тоскливо от того, какое детство им досталось. Они не могут найти ответы на вопросы «За что?» и «Почему?». И это действительно просто напросто невозможно сделать.

Дети войны – это люди, которые выжили. Это люди, которые смогли дожить до сегодняшнего времени,  не смотря ни на что. Это люди, в памяти которых много ужасных картинок. Это уникальные личности, подобных которым нет.

Невозможно в своих самых буйных фантазиях представить себе новорожденных детей, которые появились на свет во времена войны. Отсутствие нормальных условий жизни, отсутствие возможности нормально питаться, отсутствие мира, постоянных страх за жизнь – это то, что сопровождало этих малюток несколько лет подряд. Малыши постарше не видели своих пап и братьев. Им так и не довелось познакомиться с ними. Дети того времени по другому ценят хлеб, у них совершенно другое отношение к еде, к продуктам в целом.

Детям войны не повезло поиграть в хорошие игрушки или погонять мяч с друзьями во дворе. Некоторым детям довелось испытать голод, потерю родителей или даже всех своих родственников. На глазах у некоторых детей в те времена могли скидывать с балконов членов семьи или насиловать женщин. Психика у детей войны однозначно сдвинута. Им не повезло.

Дети войны – это люди, которым приходилось недоедать, не досыпать, ходить в обносках. Они мыслят совершенно другими категориями, у них другие ценности в жизни, другие приоритеты. Дети войны смогут достойно воспитать своих детей и внуков. Они точно знают, что им рассказать и в чем состоит смысл жизни.

Эти люди ценят жизнь. Эти люди никогда не забудут свое прошлое, свое детство.

Сегодня нужно отдать свое уважение этим людям. Нужно ценить свою жизнь, возможность наслаждаться материнством, возможность гулять с коляской по спокойным улицам, без летающих военных самолетов и взрывов, как это было в их детстве. Для того, чтобы люди ценили мирное время, им нужно чаще общаться с детьми войны. И тогда им сразу станет лучше.

Дети войны

Популярные сочинения

• Взаимоотношения родителей и детей — сочинение

  У каждого человека в этом мире должны быть родители – мама и папа, к которым в трудную минуту можно обратиться и получить мудрый совет с добротой и пониманием с их стороны. В каждой полноценной семье должна быть любовь

• Сочинение Отец Базарова — Василий в романе Отцы и дети

  Василий Базаров второстепенный персонаж истории. Он является отцом Евгения Базарова, одного из центральных героев.

• Сочинение-описание по картине Мальчишки Решетникова (5 класс)

  На картине Фёдора Павловича Решетникова «Мальчишки» , изображены три мальчика. Картина была написана художником в 1971-м году.

Башҡортостан Республикаһы

Сибай ҡала хакимиәте Ирәндек лицейы

муниципаль дөйөм белем

биреү бюджет учреждениеһы

Башҡортостан Pеспубликаһы

Ейәнсура районы муниципаль район Иҙелбаҡ ауылы

урта дөйөм белем биреү мәктәбе муниципаль дөйөм белем

биреү бюджет учреждениеһы

Х.Н. Тапаҡовтың ижадына арналған

“Тапаҡов уҡыуҙары- 2020” конкурсы

Инша

“Һуғыш балалары”

Надир Төрөпҡолов Иҙелбаҡ урта дөйөм белем биреү

мәктәбенең 9- сы класс уҡыусыһы

Етәксеһе Гөлназ Рафиҡ ҡыҙы Төрөпҡолова

башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы

Иҙелбаҡ-2020

Бөйөк Ватан һуғышы йылдан –йыл алыҫлаша барһа ла, уның шаңдауы кешеләр күңеленә әле лә тынғы бирмәй.Ул йылдарҙың ауырлығын үҙ иңдәрендә татыған һуғыш ветерандары, тыл хеҙмәтсәндәре күргән-кисергәндәрен бөгөн дә күңеленән сығармай. Йәш быуын ул дәһшәтле йылдар тураһында ишетеп, китаптарҙан уҡып, киноларҙан ҡарап ҡына белә. Ә бөтә халыҡ, ил яҙмышын хәл иткән Бөйөк Ватан һуғышы фажиғәһен бөгөнгө генә түгел, ә киләсәк быуынға ла еткереү бик мөһим.

Башҡортостанда ғына түгел, бөтә илдә һуғыш фажиғәһе ҡағылмаған бер генә ғаилә лә ҡалмай. Ҡайғы еле минең ҡартайым Ишкильдин Рафиҡ Солтан улына ла килеп ҡағыла ,үкһеҙ етем ҡалдарып, атаһы Ишкильдин Солтан Дәүләтша улы ла 1942 йылдың апрель айында хәбәрһеҙ юғала.Күп тә тормай әсәһе лә үлеп ҡала.Өләсәйемдең атаһы Ҡолсурин Зәкәриә лә ҡаты Сталинград һуғышында хәбәрһеҙ юғала.

Ә яҙасаҡ һүҙем ҡартайым һуғыш балалары Ишкилдин Рафиҡ Солтан улы һәм өләсәйем Ишкилдина Гөлниса Зәкәриә ҡыҙы тураһында булыр.

… Һуғыш балалары , тип йөрөтәләр уларҙы. Сөнки атайһыҙлыҡ, аслыҡ, яланғаслыҡ , өйһөҙлөк, етемлек уларҙы урап үтмәй.Күпме ҡайғы –хәсрәт кисергәндәрен улар тик үҙҙәре генә белә. Ләкин һәр нәмәгә шөкөр итеп йәшәй белделәр улар. Бер ваҡытта бер нәмәгә зарланмаҫ, сабыр булдылар.

Ҡартайым 1937 йылдың 3 майында йәмле Ҡаҫмарт буйында урынлашҡан Юнай ауылында колхозсы Ишкилдин Солтан һәм ғаиләһендә дүртенсе бала булып донъяға килгән.

Оҙаҡламай бөтөн илгә ҡара һөрөм һалып Бөйөк Ватан һуғышы башланып китә. Ҡартайымдың атаһы ла һуғыштың тәүге көндәрендә үк фронтҡа ебәрелә. Оҙаҡламай әсәһе Хәлимә лә ҡаты ауырып түшәккә йығыла. “Тышта малайҙар менән уйнап йөрөй инем, әсәйең менән хушлаш тип инәйҙәр саҡырып индерҙе. Әсәйем урындыҡта ята ине. Йоҡлап ята бит, нисек мин уның менән хушлашайым, тип аптыраным да, уйнарға сығып йүгерҙем”,- тип иҫләй ул көндәрҙе ҡартайым. Биш йәшлек сабый ғына нимә аңлаһын инде ул ваҡытта.

Үкһеҙ етем ҡалған атайымды фронтовик ҡатыны, апайы Ишкилдина Ғәйзә алып аҫрай. Ҡаты булды , тип иҫләй ҡартайым . “Аслыҡтан нимә ашарға белмәгәндә, сөсө икмәктең ситен генә әйләндереп кимереп сыҡтым, ләкин ҡайткас апайым сыбыҡ менән туҡманы, йоҡларға урынды ла урындыҡ аҫтына һалып бирә торғайны,”-тип хәтерләй ул көндәрҙе. Бәләкәй булыуына ҡарамаҫтан эшкә ҡуша ине. Әгәр ҙә ваҡытында өлгөрмәһәң, сыбыҡларға ла күп һорамай торғайны., ти ул апаһы тураһында.

Бар ерҙә аслыҡ хөкөм һөрә , өҫкә кейергә кейеме лә булмай ул замандарҙа күптәрҙең. Тик һәр кем дә ла йәшәүгә ынтылыш көслө була.Ҡыштарҙы сығыуы еңел булмай барыһына .Яҙ етеү менән генә кешеләрҙә тағы ла яңы өмөт уяна. Тәбиғәт -Әсәнең һыйы күп: ҡаҡы, кесерткән, балтырған, ҡуҙғалаҡ. Ә йәйен төрлө-емеш еләк ҡотҡара аслыҡтан итеккән халыҡты.

Шулай бер –бер артлы ауыр көндәр үтә тора. Бына тағы ла ҡайғы еле ҡартайыма килеп ҡағыла, әсәйһеҙ ҡалыуы етмәгән, 1942 йылдың 24 апрелендә атаһының хәбәрһеҙ юғалыуы тураһында ҡара ҡағыҙ килә. Береһенән-береһе ауыр көндәр ағыла тора. Йоҡларға ятҡанда уҡ балаларҙың иртәгә нәмә менән тамаҡ туйҙырыу тураһында уйы баштарынан сыҡмай. Бер көн бер туғанында, икенсе көн икенсе туғанында йөрөп үткәрә көндәрен ҡартайым.

Тиҙҙән Байыш ауылында балалар йорто асыла. Унда, исмаһам, тамағы туҡ булыр, тип атайымды өлкән ағаһы Шаймарҙан балалар йортона тапшырырырға була. Апрель айы, ҡар иреп ағып ятҡан мәл. Ҡартайым ағаһы менән йәйәү юлға сыға. Аяҡҡа кейергә аяҡ кейеме юҡлыҡтан быйма кейгән ҡартайымдың аяғы Байыш ауылына барып еткәнсе лысма һыу була. Ара ла алыҫ ҡына, туранан ун саҡрымдан ашыу. Барып етер-етмәҫ, ағаһы быйманы сисергә ҡуша. Ҡартайым аптырап ҡала,ағаһы, балалар йотонда йәлләп, бәлки, алырҙар тип аңлата. Барып еткәнсе аяғы боҙ кеүек ҡатҡан атайымды ысынлап та бер –һүҙһеҙ ҡабул итәләр. Шулай бер-бер артлы көндәр үтә. Балалар йортонда ауыр булһа ла, тамаҡтары әҙерәк туйып ҡала. Мәктәпкә йәше еткәс, Байыш урта мәктәбендә уҡырға бара. Ул ваҡытта Байыш мәктәбенә төрлө күрше ауылдарҙан килеп белем алғандар. Уларҙың һаны 700-ҙән ашып китә. Ҡартайым да тырышып-тырмашып белем ала. Үҙе тырыш булғанға уҡыу ҙа еңел бирелә.

Тиҙҙән балаларҙы Стәлетамаҡтағы балалар йортона күсерәләр. Хәҙер исемдәре бөтә Башҡортостанға билдәле Бәхти Ғайсин, Рамаҙан Йәнбәков, Сабир Байбулатов, Таһир һәм Хәсән Дәүләтбәковтар менән бер осорҙа тәрбиәләнә ул балалар йортонда. Ошо осорҙа тарих менән ҡыҙыҡһыныуы арта. Тик артабан мәктәпте тамамларға насип булмай.Рамаҙан ағаһы өйҙә ярҙам кәрәк тип, ҡустыһын алып ҡайтып китә.Артабан уҡыуын Байыш мәктәбендә дауам итә. Шулай итеп, бер-бер артлы көндә үтә, мәктәпте тамамалағас, колхозда ат ҡараусы булып эшкә сыға.

Өләсәйем Ҡолсурина Гөлниса Зәкәриә ҡыҙы 1939 йылдың йәмле май айында тәү көнөндә Ҡыуат ауылында икенсе бала булып донъяға килгән.

Бөйөк Ватан һуғышы башланып киткәс тә атаһы Зәкәриә Ҡолсуринды фронтҡа алалар. Әсәһе колхозда көнө-төнө бил бөгә. Төрлө эштәрҙә эшләй. Ләкин өләсәйемдең әсәһенә Сафия Күсәрбаеваға ла ФЗО-ға саҡырыу ҡағыҙы килә.Йәш ярымлыҡ өләсәйемде бер туған һеңлеһенә ҡалдырып юлға сыға. Ырымбур өлкәһе Һарыҡташ станцияһына барып еткәс, өйҙә ҡалған балаһын уйлап, йөрәге өҙөлөүгә түҙмәй, вагонға тейәлергә ваҡыт еткәндә, тиҙ генә ситкә тайшанып, ҡасыу юлын ҡарай. Һарыҡташтан йәйәү ҡайтып етә, бер ҡат кейем менән, өләсәйемде санаға ултыртып, Байыш ауылына юллана. Балаһына булған һөйөүенә хатта ҡайҙа барып морон төртөрлөк урыны булмауы , таныш булмаған мөхит тә ҡурҡытмай уны. Бер эштән дә ҡурҡып тормай Сафия өләсәйем колхоз ниндәй эшкә ҡушһа, шунда эшләй, атын да ҡарай, сусҡа , быҙауын да, кәрәк икән төндә ат көтөргә лә сығып китә. төндәрен мәктәптә ҡарауылсы булып эшләй. Ул ваҡыттарҙа Сафия өләсәйем ҡыҙын парталар өҫтөндә йоҡларға һала. Тәүҙә улар туған тейешле Лотфулла ағайҙарына өйҙәш булып инәләр. Ул ваҡыттағы кешеләрҙең киң күңеллегенә әле булһа иҫе китә өләсәйемдең. Үҙҙәренең күп балалалы ғаиләһе өҫтөнә, Сафия өләсәйемде ҡыҙы менән һыйҙыралар. “Күмәкләп бер урындыҡта йоҡлап йөрөнөк, бергә ултырып ашай инек. Тамаҡҡа ашарға ла йүнле тамаҡ та булманы”,- тип әсенеп хәтерләй ул көндәрен өләсәйем. Өҫкә кейер кейем юҡлыҡтан Сафия өләсәйем мәктәптә ҡарауылсы булып эшләгәндә алып ҡайтҡан иҫке картанан буяп, күлдәк тегеп бирә. Әсәйем оҙаҡ ҡына шул күлдәген кейеп йөрөй.

Кешелә йәшәүҙән арығас,Сафия өләсәйем булған түшәк-ярағын алып, колхоздың малсылар өйөнә күсенә. Ә унда инде көнө буйы кеше өҙөлмәй, бәрәс, быҙауҙырҙы индереп бикләйҙәр, тын алыуы ауыр, һыуыҡ булһа ла барыр урындары булмағас, ҡайҙа барһындар, түҙәләр инде. Сафия өләсәйем ҡыҙын йәлләп: “Эй, ошо баламдың үпкәһенә зыян була инде,”- тип төндәрен баш аша юрғанды бөркәп йоҡлата. Ә юрған аҫтында тын алыуы ҡыйын, башты сығарһаң ауыр еҫ, тип хәтеренә ала өләсәйем ул көндәрен.

Шулай кеше тупһаһында нисә йылдар этләнгәндән һуң Сафия өләсәйем ирһеҙ булһа ла бәләкәй генә ер иҙәнле өй төҙөп сығыуға өлгәшә. Сыҡҡас та урындыҡта “Үҙ өйөм -үлән түшәгем”,- тип аунап йөрөп иланы әсәйем, ти өләсәйем. “Ул нигеҙебеҙ ҡотло булды, тормош та әҙерәк яйға һалынды”,-тип иҫкә ала ул ваҡыттарын өләсәйем.

Ул ваҡыттағы кешеләрҙең сыҙамлығына иҫең китерлек, көнө-төнө эштә. Көндөҙ колхоз эшендә мал , сусҡа, бәрәс, быҙау ҡараусы, һауынсы, мәктәптә төнгө ҡарауылсы булып эшләй ул йылдарҙа Сафия өләсәйем.Шулай булыуға ҡарамаҫтан Сафия өләсәйем өләсәйемә барлыҡ йөрәк йылыһын биреп, наҙлап, яратып үҫтерә.Кейәүгә сыҡҡансы ҡосаҡлашып йоҡлай инек ине, ти, ул .

“ Ғүмер буйы атайлы кешеләргә күҙем ҡыҙып йәшәнем. Атай һөйөүе, атай наҙы етмәне. Хатта мин атайымдың ниндәй икәнен дә белмәйем. Сталинград эргәһендә һуғышабыҙ тигән бер генә хаты һәм хәбәрһеҙ юғалды тигән ҡағыҙ ғына килде”,- тип

Өләсәйем шулай ауырлыҡтарға ҡарамай буй еткерә. Ҡартайымдан яусы килеп төшә. Әсәйем ризалығын бирмәһә лә. Өләсәйем ризалығын бирә.

Шулай 1959 йылдың 4 апрелендә яңы ғаилә барлыҡҡа килә. Улар дүрт балаға ғүмер биреп, оло тормошҡа аяҡ баҫтырҙылар. Әлеге көндә һәр береһе ғаиләле. Балалар йортонда тәрбәләнһә лә ҡартайым изге күңелле, алсаҡ йөҙлө бала йәнле булды.Бер ваҡытта та балаларына ҡайыш түгел, тауыш та күтәрмәне, ауыҙына араҡы ла алманы, тәмәке лә тартманы. Бар яҡтан балаларына, ейәндәренә өлгө булып тоҙо. Ул колхозда төҙөүсе,ат ҡараусы, урмансы, киномеханик булып эшләп хаҡлы ялға сыҡты. Ә өләсәйем Башҡорт кооператив техникумын тамалап, һатыусы, почтальон булып эшләне, ҡатын-ҡыҙҙар советы рәйесе булды. Әллә нисә йыл рәттән ауыл советы депутаты булып һайланды.

Һәр яҡтан өлгө алырлыҡ ҡартайым менән өләсәйем булыуына яҙмышыма рәхмәтлемен.Балаларын ғына түгел, ейәндәренә лә оло таяныс булдылар улар.