Экзамены по бел мове 9 класс

• 

  Гэты тэст дапаможа вам паўтарыць і замацаваць веды на тэму «Бяззлучнікавыя складаныя сказы».

• 

  Тэст накіраваны вучням 7-11 класаў для адпрацоўкі навыкаў правапісу прыслоўяў, падрыхтоўкі да ЦТ, праверкі ведаў па тэме.

• 

  Гэты тэст дапаможа вам паўтарыць і замацаваць веды на тэму «Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі частак».

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

• 

  Гэты тэст дапаможа вам паўтарыць і замацаваць веды на тэму «Бяззлучнікавыя складаныя сказы».

• 

  З дапамогай дадзеных заданняў навучэнцы могуць праверыць узровень сваіх ведаў па тэме «Бяззлучнікавыя складаныя сказы». Тэст уключае заданні адкрытага тыпу і заданні на ўстанаўленне адпаведнасці паміж элементамі, работу з тэкстам. Мэта — дапамагчы вучням 9 класа падрыхтавацца да кантрольнага тэста і да выніковага экзамену па вучэбным прадмеце «Беларуская мова» за курс агульнай базавай адукацыі. Для паспяховага выканання заданняў неабходна не толькі мець агульнае паняцце пра бяззлучнікавы складаны сказ, сэнсава-граматычныя адносіны паміж часткамі ў бяззлучнікавым складаным сказе, але і ведаць умовы пастаноўкі знакаў прыпынку паміж часткамі такога сказа.

• 

  Тэст накіраваны на адпрацоўку ведаў па тэме «Просты няўскладнены сказ», праверку ведаў, падрыхтоўку да ЦТ. Тэст прадназначаны для вучняў 8-11 класаў.

• 

  Тэст прапануецца вучням 8-11 класаў для адпрацоўкі і праверкі ведаў па тэме «Аднасастаўныя сказы». таксама тэст рэкамедуецца для падрыхтоўкі да ЦТ па беларускай мове.

• 

  Гэты тэст дапаможа вам паўтарыць і замацаваць веды на тэму «Складаназалежны сказ».

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

• 

  Тэст адрасуцца вучням 7-11 класаў. Выконваючы тэст можна праверыць свае веды па названай тэме, а таксама рыхтавацца да ЦТ па беларускай мове.

• 

  Гэты тэст дапаможа вам паўтарыць і замацаваць веды на тэму «Складаны сказ».

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

• 

  Гэты тэст дапаможа вам паўтарыць і замацаваць веды на тэму «Складаназалежны сказ».

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

• 

  Тэст накіраваны для праверкі ведаў у 9-11 класах, а таксама для падрыхтоўкі да ЦТ па беларускай мове

• 

  Комплекснае алімпіяднае заданне для вучняў 9—11 класаў, якія рыхтуюцца да ўдзелу ў алімпіядным руху па беларускай мове і літаратуры

• 

  Комплекснае алімпіяднае заданне для вучняў 9—11 класаў, якія рыхтуюцца да ўдзелу ў алімпіядным руху па беларускай мове і літаратуры

• 

  Комплекснае алімпіяднае заданне для вучняў 9—11 класаў, якія рыхтуюцца да ўдзелу ў алімпіядным руху па беларускай мове і літаратуры

• 

  Комплекснае алімпіяднае заданне для вучняў 9—11 класаў, якія рыхтуюцца да ўдзелу ў алімпіядным руху па беларускай мове і літаратуры

• 

  Комплекснае алімпіяднае заданне для вучняў 9—11 класаў, якія рыхтуюцца да ўдзелу ў алімпіядным руху па беларускай мове і літаратуры

• 

  Гэты тэст дапаможа вам паўтарыць і замацаваць веды на тэму «Складаназлучаныя сказы».

• 

  Гэты тэст дапаможа вам паўтарыць і замацаваць веды на тэму «Складаны сказ».

• 

  Беларуская мова. Тэст разлічаны на вучняў 9 класа. Тэставыя заданні, складзеныя ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай і падручнікамі па беларускай мове для ўстаноў, што забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыі. Распрацаваны тэст можа быць выкарыстаны як для трэніроўкі, так і для кантролю ўзроўню сфарміраванасці ўменняў і навыкаў па дадзенай тэме.

Тэставая работа

Кантрольная тэставая работа ў 9 кл.

1. Як называюць аднасастаўныя сказы з выказнікам, пры якім няма і не можа дзейніка.

А. Безасабовыя;

Б. Назыўныя;

В. Пэўна-асабовыя.

2. У якім сказе аснова складаецца з аднаго галоўнага члена?

1. Ніякім словам не заменіш шчырасць непадкупную вачэй.

2. Людскія сэрцы падуладны часу.

3. Адзначце нумары аднасастаўных сказаў.

1. Птушку пазнаюць па палёце.

2. Маці нікім не заменіш.

3. Пацягвала прыемным пахам палявой травы.

4. Сонейка ў вясеннім небе.

5. Надвячоркам пачало хмарыцца паволі.

6. Добрага здароўя!

7. Не люблю ўспамінаць учарашні дзень.

4.Выпішыце выказнік з безасабовага сказа, вызначце яго тып.

1. Цішыня вакол і прыгажосць.

2. Пахне ў хаце хлебам духмяным.

3. Не забыць нам ніколі родных.

4. Хату прыбралі па-святочнаму.

5. Адзначце дзеясловы, якія могуць быць у ролі выказніка ў пэўна-асабовых сказах.

1. Нясіце.

2. Пішы.

3. Забыліся.

4. Пастойце.

5. Адкрываюць.

6. Адвёз.

7. Не знаем.

8. Шэпчуцца.

6.Адзначце назыўныя сказы.

1. Сонечнае, яснае ранне.

2. Позняя восень.

3. Ні душы.

4. Світала.

5. Багатае жыта…

6. Гарачы поўдзень…

7. Расці і прыгажэць зямлі любімай.

8. Раніца на дзіва сонечная, звонкая.

7.Суаднясіце граматычныя формы дадзеных дзеясловаў з тыпамі выказнікавых аднасастаўных сказаў. А. — пэўна-асабовыя; Б. — няпэўна-асабовыя

1. Працуюць

2. Ведай

3. Забыліся

4. пішаце

5. ідзём

6. чытаю

8. Выпішыце нумары аднасастаўных абагульнена-асабовых сказаў.

1. Салаўя песнямі не кормяць.

2. У Асадчым бачылі чалавека вялікага сэрца і адкрытай душы.

3. На нарыхтоўчы пункт прывезлі першыя тоны збожжа.

4. Нават на вуліцах ліхтары запалілі.

5. Добрага чалавека не перахваліш.

6. Праўду ў кішэнь не схаваеш.
   9. Укажыце тыпы сказаў.

1. Цішыня і вячэрняе сонца.

2. Сіняе неба ўсё сонцам заліта.

3. Пахне хмелем і дарожным пылам…

4. Шчыры дзякуй!

5. Ні гуку.

6. У кузні два кавалі.

10.Адзначце няпоўныя сказы.

1. Над ракой стаіць каліна, а над возерам — вярба.

2. Майскае ранне на Дняпры, каля падножжа гары Чарнечай.

3. Мы жылі як адна сям’я: Патапавы дзеці бавілі час у нас, мы у Патапавых.

4. Заставы калматых елак — надзейныя сховы звяроў.

11. Выпішыце рэплікі, якія ўяўляюць сабой няпоўны сказ.

• «Вы куды едзеце?» — «У поле». — «Чаго?» — «Бульбу баранаваць».

• «Дык ты толькі зараз вяртаешся з горада?» — «Адтуль, браце!»

• «Даўно працуеш на заводзе?» — «Тры гады».

12. Суаднясіце сказы з дадзенымі характарыстыкамі.

а) двухсастаўны, неразвіты, поўны

б) аднасастаўны, развіты

в) двухсастаўны, развіты, поўны

г) двухсастаўны, развіты, няпоўны

1. Падымем самы шчыры тост за хараство Радзімы.

2. Празрыста-сіняе неба над густа-сіняй зямлёй.

3. Шчасце не мае сваёй меркі для ўсіх людзей на свеце.

4. Канцэрт скончаны.

13. У якіх сказах неабходна паставіць працяжнік?

1. На гэтым малюнку мастак намаляваў асенні сад, а на пярэднім плане клумбу.

2. Кожная ява абавязкова шукае новай эры.

3. У музеі партрэты бессмяротнага гарнізона, партыйныя і камсамольскія білеты, залітыя крывёю, баявая зброя.

4. Я лісічак набраў каля сцежкі-вяртухі, што да хаты лісінай лагчынай вяла, падбярозавікаў пад бярозай-шаптухай, дзе капэла чмяліная пела, гула.

14. Колькі і якія знакі прыпынку неабходна паставіць у сказе?

а) тры коскі, чатыры працяжнікі;

б) тры коскі, тры працяжнікі.

У кожнай літаратуры ёсць свае незагойныя раны.

У рускай гэта Пушкін і Лермантаў у французскай Рэмбо ў венгерскай Пецёфі ў беларускай літаратуры Максім Багдановіч.

15. Матывуйце пастаноўку працяжніка ў сказах.

а) няпоўны сказ, на месцы прапушчанага выказніка

б) працяжнік паміж галоўнымі членамі сказа

1. Голас незнаёмага можа здзівіць, голас друга — на хвіліну спыніць, голас любай — сагрэць сонцам лета, голас маці — вярнуць з таго свету.

2.Аднойчы адчула маці, што ўжо скончылася дзяцінства яе белагаловага хлапчука і з ім — яе ўлада над сынам.

3. Якая асалода— жыць, знаць вартасць кожнае гадзіны, тым, што адкрыта, даражыць і адкрываць за дзівам дзіва.

4. Шчасце наша, наша мара і мэта — у разумным яднанні, як бы ні доўгім, як бы ні цяжкім быў шлях да гэтага.

16. Дайце поўную характарыстыку аднародным членам сказа, выбраўшы нумары адпаведных пунктаў.

1. Адказваюць на адно і тое ж пытанне і з’яўляюцца аднолькавымі членамі сказа.

2. Адносяцца да розных членаў сказа.

3. Адносяцца да аднаго члена сказа.

4. Раўнапраўныя ў адносінах адзін да аднаго.

5. Адзін падпарадкаваны другому.

17. Выпішыце тыя члены сказаў, да якіх адносяцца аднародныя члены.

• Жыццё і надзеі нясе вясна ўсім.

• Пара веснавая ўзбудзіла ізноў лятункі аб шчасці, уцеху-любоў.

• Кожная мурашка, кожны чмель бласлаўляе свежасць зеляніны.

• Бульбу верасень капае, сее ў полі збажыну.

• Снежань возіць з лесу дровы, на рацэ кладзе масты.

• Лістапад услаў дубровы лісцем жоўтым, залатым.

18. Запішыце сінтаксічную ролю аднародных членаў сказа.

1. Чалавек пачынаецца з першых пытанняў, з думкі, з уражанняў, здзіўлення і захаплення.

2. Эмацыянальная чуйнасць— зарука і гарантыя пачатку развіцця духоўна багатай і творчай асобы.

19. Адзначце, у якім з прыкладаў адно з азначэнняў адносіцца не да слова, а да словазлучэння?

а) таямнічы, незразумелы выпадак;

б) шэры нябесны ястраб;

в) залацістая, падобная на зорачку кветка.

20. Вызначце сярод сказаў эліптычныя.

1. Хмурны дзень.

2. Па небе ходзяць дажджавыя хмары

3. 3 аднаго боку дарогі лес, з другога — поле.

4. Далёкія спевы недзе ў вясковай далечыні.

5. Колькі кветак!

6. Над полем воблака густога пылу.

Над созданием «ГДЗ по белорусскому языку за 5-9 класс, материалы для подготовки к экзамену (Аверсэв) Булаукина» трудились лучшие педагоги страны. Они придерживались двух методик обучения современной и традиционной, чтобы в результате у них получилось качественное пособие, к которому смогут обратиться не только школьники с любым уровнем подготовки, но и другие пользователи.

Белорусский язык в средней школе

На занятиях и дома учащиеся будут выполнять различные задания, начиная с самых элементарных упражнений и заканчивая номерами со звездочками, а также отвечать на вопросы из учебника, чтобы вникнуть во все тонкости следующих тем:

1. Правописание глухих и звонких согласных.
2. Простые предложения.
3. Гласные в приставках.
4. Прилагательные.
5. Союзы.
6. Окончания глаголов.

Если ребята хотят хорошо подготовиться к предстоящим выпускным экзаменам, то им необходимо вспомнить все правила и орфограммы, изученные ранее. У отличников, конечно же, с этим не возникнет проблем, а вот остальным подросткам придется непросто. Чтобы учащиеся среднего звена не потратили все свои силы на обнаружение и восполнение пробелов, им необходимо вооружиться методическим пособием издательства «Аверсэв». В нем они найдут множество полезных сведений, благодаря которым им удастся успешно освоить курс белорусского языка.

ГДЗ по белорусскому языку за 5-9 класс, материалы для подготовки к экзамену Булаукина для всех

Этот справочник с верными ответами и выполненными домашними заданиями пригодится не только школьникам, но еще их родителям, опытным и начинающим преподавателям, студентам педагогических вузов, методистам, репетиторам.

К примеру, учителя найдут в сборнике ту информацию, благодаря которой им удастся составить тесты и сэкономить время на проверке тетрадей учеников. Родители подростков с помощью онлайн-справочника вспомнят все то, что когда-то сами проходили в школе, и помогут ребятам разобраться в трудных темах.

Для чего нужен решебник

Школьники все чаще стали обращаться за помощью к «ГДЗ по белорусскому языку за 5-9 класс, материалы для подготовки к экзамену (Аверсэв) С. И. Фацеева, С. М. Якуба, И. В. Булаукина, И. М. Саматыя, Л. Гамезо». Ведь не все ребята могут справиться с трудностями, возникающими на пути к получению знаний и желаемых оценок. Некоторым пособие поможет найти ответы на интересующие их вопросы. Другие благодаря ему разберутся с тем, как решаются трудные упражнения. А остальным книга поможет сэкономить время на качественной подготовке к урокам.

РЕКОМЕНДАЦИИ ПО ПРОВЕДЕНИЮ ЭКЗАМЕНА ПО РУССКОМУ (БЕЛОРУССКОМУ) ЯЗЫКУ В 9 КЛАССЕ

Методика проведения диктанта

Учитель выразительно прочитывает весь текст диктанта, ученики внимательно слушают, осмысливают содержание текста. Первичное восприятие текста на слух помогает учащимся избежать ряда ошибок.

При необходимости проводится объяснительная работа: обращается внимание на значение отдельных слов, некоторые записываются на доске (имена людей, термины, иноязычные слова).

Затем текст диктанта записывается по предложениям:

·        учитель читает предложение полностью, учащиеся внимательно слушают;

·        это же предложение учитель читает частями, поделив его на законченные смысловые отрезки, не повторяя их по несколько раз;

·        после того, как предложение записано полностью, учитель читает его ещё раз.

В процессе диктанта исключаются подсказки учителя, в том числе и при произношении слов. Совершенно недопустимо орфографическое «подсказывающее» чтение, резко расходящееся с нормами речи (например: чтение слова д[о]ро[ж]ка вместо д[а]ро[ш]ка).

Рекомендуется соблюдать ровный темп чтения, чтобы обеспечить возможность всем учащимся успевать записывать диктуемый текст.

После записи всех предложений текст диктанта читается учителем повторно, с более продолжительными паузами после каждого предложения, чтобы учащиеся успели внимательно проверить правильность написания слов, исправить выявленные ошибки.

Самостоятельная проверка текста в течение 5-10 минут.

РЕКОМЕНДАЦИИ К ЭКЗАМЕНУ ПО РУССКОМУ ЯЗЫКУ

Данные рекомендации помогут вам понять, что от вас потребуется на экзамене, подскажут, как правильно распределить время и  силы, эффективно подготовиться к написанию изложения, сориентироваться, каковы должны быть содержание и приблизительный объем экзаменационной работы.

Как это будет?

·       Учитель прочитает текст 2-3 раза (в зависимости от его сложности) с паузой в 20 минут.

·        При первом слушании вам надо постараться:

·       Понять содержание, определить тему и найти соответствие между заголовком, если он есть, и темой (прямое, переносное, опосредованное);

·        Проникнуть в суть, то есть понять основную мысль;

·        Определить основной функциональный тип (повествование, описание, рассуждение);

·        Отметить логическую связь отдельных микротем и запомнить  их последовательность.

При втором слушании Вы должны:

·        Уточнить, правильно ли вы запомнили последовательность мыслей, излагаемых в тексте;

·        Обратить внимание на фактическую сторону: даты, фамилии, имена, место действия (основные из них будут записаны учителем на доске, и это облегчит вашу задачу);

·        Отметить временные, причинно-следственные связи, на которые не обратили внимания пи первом слушании;

·        Выделить основные средства художественной выразительности, использованные автором.

Итак, слушая текст, следует настроиться не только на восприятие его содержания, но и на анализ его построения. Определить, как начинается (зачин), как завершается (концовка), какие языковые средства используются автором для выражения своего отношения к изображаемому явлению, как используется связь между предложениями, абзацами, какие слова в тексте можно считать ключевыми, как используются средства художественной выразительности:  метафора, гипербола, эпитет и др.

После первого прочтения, во время небольшой паузы, сделайте наброски: составьте хотя бы краткий план, запишите слова, которые показались вам особенно яркими, выразительными.

Во время второго чтения обычно разрешается записывать, однако хочется предостеречь: не пытайтесь зафиксировать все, ведь стенографией наверняка не владеете. Постарайтесь записать ключевые слова, словосочетании, наиболее ярко выражающие содержание авторского стиля, оценку изображаемого, отношение к нему. При этом возможно использование сокращений, условных графических обозначений (приемов элементарного кодирования) при условии, что вы ими ранее уже пользовались, сможете без напряжения выполнить, а потом понять.

Как рационально распределить время?

Экзамен длится  4 часа. Половина этого времени  или чуть больше(2-2,5 часа) должна уйти на следующие этапы:

а) первое прочтение учителем – слушание учащимися;

б) небольшая пауза ( около 5 минут ) – вы должны сосредоточиться на услышанном, можете сделать короткие наброски в виде ключевых слов, основной мысли, фактов (конкретных наименований), составить план;

в) второе прочтение – запись в черновик отдельных слов и словосочетаний, способствующих раскрытию основной мысли;

г) написание чернового варианта (подробного плана (по желанию) текста изложения) в полном или сокращенном виде по усмотрению ученика, здесь допускаются сокращения для экономии времени;

е) редактирование черновика.

Оговорим некоторые моменты.

Составление плана – это часть работы, от которой во многом зависит успешное выполнение задания в целом. Хотя в  чистовой  вариант он не включается, в ваших интересах посвятить его составлению 5-10 минут, так как отраженное в плане содержание  прослушанного текста поможет логично, последовательно выполнить пересказ.

В ходе редактирования, которому необходимо посвятить после создания чернового варианта 15-30 минут, необходимо:

а) выбрать самые удачные слова из ряда синонимов (лексических и грамматических), чтобы добиться большей точности в выражении мыслей, устранить неоправданные повторы, найти средства  для выражения своего отношения, оценки;

б) перестроить предложения, если есть сомнения в правильности расстановки знаков препинания;

в) заменить слова, в написании которых вы не уверены.

          1,5-2 часа вам следует  потратить на два очень важных этапа экзамена:

а) выполнение работы набело, при этом переписывать необходимо аккуратно, по возможности без исправлений, соблюдая красные строки, то есть правильно членя текст на абзацы, в сомнительных случаях на месте орфограмм оставляя пробелы, чтобы чуть позже справиться в словаре;

б) самопроверку.

РЕКОМЕНДАЦИИ ПО ПРОВЕДЕНИЮ ЭКЗАМЕНА ПО РУССКОМУ (БЕЛОРУССКОМУ) ЯЗЫКУ В 9 КЛАССЕ

Методика проведения диктанта

Учитель выразительно прочитывает весь текст диктанта, ученики внимательно слушают, осмысливают содержание текста. Первичное восприятие текста на слух помогает учащимся избежать ряда ошибок.

При необходимости проводится объяснительная работа: обращается внимание на значение отдельных слов, некоторые записываются на доске (имена людей, термины, иноязычные слова).

Затем текст диктанта записывается по предложениям:

·       учитель читает предложение полностью, учащиеся внимательно слушают;

·       это же предложение учитель читает частями, поделив его на законченные смысловые отрезки, не повторяя их по несколько раз;

·       после того, как предложение записано полностью, учитель читает его ещё раз.

В процессе диктанта исключаются подсказки учителя, в том числе и при произношении слов. Совершенно недопустимо орфографическое «подсказывающее» чтение, резко расходящееся с нормами речи (например: чтение слова д[о]ро[ж]ка вместо д[а]ро[ш]ка).

Рекомендуется соблюдать ровный темп чтения, чтобы обеспечить возможность всем учащимся успевать записывать диктуемый текст.

После записи всех предложений текст диктанта читается учителем повторно, с более продолжительными паузами после каждого предложения, чтобы учащиеся успели внимательно проверить правильность написания слов, исправить выявленные ошибки.

Самостоятельная проверка текста в течение 5-10 минут.

Родная мова

Родная мова ўваходзіць у наша жыццё з вуснаў маці. Пры гожае гучанне роднага слова мы пачынаем успрымаць з матчы ных песень, цудоўных беларускіх казак, легендаў, паданняў. 3 роднай мовай мы пакідаем бацькоўскі парог, выпраўляючыся ў далёкія вандраванні. I пачуццё роднай зямлі, якое неяк губля ецца, калі ты жывеш на ёй, асабліва абвастраецца, калі апы нешся дзесьці далёка. Тады ўспамінаецца кожны куток роднай зямлі, яе людзі, асабліва мілагучнай становіцца мова.

Сёння, напэўна, няма пісьменнікаў, якія не выказалі б сваіх адносін да роднай мовы. У шматлікіх радках песняроў падкрэс ліваецца яе значэнне ў жыцці грамадства, багацце і адметнасць, паказваецца сувязь мовы народа, культуры і гістарычнай па мяці.

Мова — душа народа, векавая праца многіх пакаленняў, лю стэрка духоўнага жыцця і творчасці грамадства, наш галоўны і неацэнны скарб. I сёння гонар і абавязак усіх нас — шанаваць родную мову, садзейнічаць яе развіццю і росквіту. (134 словы)

Паводле В. Старычонка.

Гімн мове

Родная мова, такая знаёмая кожнаму з маленства, застаецца самай загадкавай і дзівоснай з’явай. Без мовы не было б чала века, яго дапытлівай думкі, якой было мала зямной прасторы. Яна сягала ў бязмежжа космасу, прагна ўзіралася ў зоркі, спра буючы прачытаць таямніцу ўзнікнення Сусвету.

Пакуль чалавек ствараў мову, яна будавала ягоную душу, вучыла адчуваць і думаць вобразамі.

3 добразычлівымі іншапляменнікамі добра было абменьвац ца таварамі, адначасова і непрыкметна ўзбагачацца новымі сло вамі, перанятымі ад чужынцаў. Плямёны прыстасоўваліся да ўмоў, імкнуліся выжыць і выхаваць нашчадкаў, агарадзіць іх ад чужога ўплыву. Бо дзіця, выхаванае на чужой мове, будзе любіць чужую болын, чым родную.

Самыя мудрыя і памятлівыя людзі племені захоўвалі веды, перадаючы іх з вуснаў у вусны, з пакалення ў пака’ленне. Са звычайных, будзённых слоў, сагрэтых душэўным цяплом, вы свечаных фантазіяй, ствараўся неад’емны скарб народа. Мы ба гатыя нашчадкі, бо маем болып за сорак тамоў сабраных і вы дадзеных твораў беларускага фальклору. (144 словы)

Паводле 3. Дудзюк.

Храмы і Слова

Як вядома, спачатку было Слова. У Слове пульсавала жыццё, і Слова з’яўлялася святлом для людзей.

Пасля словы пачалі складвацца ў сказы, сказы — у рознага кшталту аповеды. I паплыло, забурліла слоўнае мора, усё болып адыходзячы ад сваёй першаасновы.

I тады, думаецца, мудрыя людзі знайшлі варты спосаб за хавання Слова. Яны сталі будаваць цэрквы, дзе можна пачуць справядлівае і гаючае Слова ад Бога. I дзе можна прашаптаць да Бога сваё словамаленне, словапакаянне, словападзяку. Каб не хадзіць поначы, не блукаць у цемры духоўнай, не блудзіць па чужых сцежках, беларусы прагна шукалі сваю дарогу да храма. У часы спрыяння і нягоды, радасці і смутку, богапакланення і бязбожжа яны захоўвалі павагу да Слова, будавалі храмы. У іх, акрамя ўсяго, увасаблялася культура чалавека, яго ду хоўны стан, светапогляд грамадства.

Таму і ззяюць дыяментамі на беларускай зямлі храмы, што ўвасобілі ў сваёй архітэктуры спрадвечныя памкненні белару саў да дасканаласці. (142 словы)

Паводле газеты «Звязда».

Ведаць мову

Цяпер гэта можа гучаць як анекдот, але ў свой час, вельмі даўно, на мінскім шклозаводзе «Пралетарый» была вывешана такая абвестка: «Тут прадаецца шлюбнае шкло». Зразумела, што такую абвестку пісаў не літаратар. Аднак жа ён быў упэў нены, што піша пабеларуску. Чалавеку таму здавалася, што ве даць мову — лёгкая справа. Можна ўзяць слоўнік, паглядзець, як перакладаецца з мовы на мову тое ці іншае слова. I работа зроблена. У слоўніку супраць рускага слова «брак» стаяла адно з азначэннем «шлюб». Вось такім чынам і з’явілася абвестка, у якой паведамлялася, што замест бракаванага прадаецца шлюб нае шкло.

Гэтую далёкую быліцу, якая стала анекдотам, я прыгадаў нездарма. На жаль, і ў наш час трапляюцца людзі, якія лічаць, што ведаць мову — нескладаная рэч. Але гэта не так. Ведаць мову — гэта ведаць законы яе будавання. Ведаць мову — гэта ў першую чаргу ведаць, як гаворыць народ. (137 слоў)

Паводле Я. Скрыгана.

Мова часу Скарыны

Адным са стваральнікаў беларускай рэдакцыі царкоўнасла вянскай мовы з’яўляецца першадрукар і асветнік Францыск Скарына.

У эпоху Адраджэння ў Вялікім Княстве Літоўскім выкары стоўвалася некалькі моў. Паколькі літоўцы складалі нязначную частку насельніцтва дзяржавы і не мелі сваёй пісьменнасці, то дзяржаўнай мовай стала беларуская мова. На ёй пісаліся канцы лярскія і судовыя дакументы, зводы законаў, ствараліся арыгі нальныя творы, летапісы, хронікі, гістарычныя запіскі.

Старажытная беларуская мова значна адрознівалася ад той, якой мы карыстаемся ў цяперашні час. Яна была болып усклад ненай. Але яна адрознівалася і ад мовы, на якой напісаны такія вядомыя творы эпохі Кіеўскай Русі, як «Слова пра паход Ігара» і «Руская праўда».

Беларуская мова ў час Скарыны перажывае стадыю свайго станаўлення. Яна яшчэ захоўвае шмат устарэлых старажыт нарускіх рыс, але адначасова ў яе пранікае ўсё болып рыс на роднай гутарковай мовы. (127 слоў)

Паводле У. Свяжынскага.

Ефрасіння Полацкая

3 мінулых стагоддзяў дайшлі да нас імёны выдатных дзеячаў беларускай культуры. Сярод іх асобае месца займае імя Ефра сінні ГІолацкай. Аб унучцы славутага князя Усяслава Чара дзея, выдатнай асветніцы, расказваецца ў «Жыцці Ефрасінні Полацкай ».

Са старонак твора паўстае велічная постаць Ефрасінні Полац кай. Яна сама пісала арыгінальныя творы і, на думку некато рых даследчыкаў, удзельнічала ў стварэнні Полацкага летапісу. Паблізу Полацка Ефрасіння заснавала мужчынскі і жаночы манастыры, дзе былі арганізаваны школы і майстэрні па пера пісванні кніг.

Асветніца нястомна збірала вакол сябе таленавітых людзей, з’яўлялася адной з першых нашых мецэнатак. Па яе заказе дой лід Іван пабудаваў сусветна вядомы Спасаўскі сабор, распісаны ўнікальнымі фрэскамі. 3 імем асветніцы звязана і стварэнне майстрамювелірам Лазарам Богшам славутага крыжа — шэ дэўра старажытнабеларускага ювелірнага мастацтва.

Ефрасіння Полацкая пражыла жыццё, асветленае высакарод най ідэяй служэння народу. Яна стала адной з першых жанчын на ўсходніх землях, якая была прылічана да святых, нябеснаю заступніцаю ўсёй беларускай зямлі. (143 словы)

Паводле В. Старычонка.

Жыццё Ефрасінні Полацкай

У канцы дванаццатага — пачатку трынаццатага стагоддзя было напісана на царкоўнаславянскай мове «ЖыццёЁфрасінні Полацкай». Галоўная гераіня паказана асветніцай, якая з мала дых гадоў выявіла любоў да ведаў, бачыла сваё прызванне ў тым, каб служыць умацаванню хрысціянства ў Полацкай зямлі.

Ефрасіння Полацкая была ўнучкай князя Усяслава Чара дзея. Яшчэ зусім юнай пакінула свецкае жыццё і пайшла ў ма настыр. Яна сама перапісвала кнігі, клапацілася пра будаў ніцтва ў Полацку новых храмаў і манастыроў. Паступова, але ўпэўнена яна здзяйсняла свае планы і задумы. Падзвіжніцкая дзейнасць Ефрасінні спрыяла развіццю асветы, культуры і мас тацтва ў Полацкай зямлі. 3 імем асветніцы звязана будаўніцтва дзвюх цэркваў у Полацку, заснаванне манастыра, стварэнне вы датнага помніка прыкладнога мастацтва Старажытнай Русі — славутага крыжа Лазара Богшы.

Пад канец жыцця асветніца падарожнічала ў Святую зямлю, памерла ў Іерусаліме.

У жыцці Ефрасінні адчуваецца ўнутраная напружанасць, высокая духоўная апантанасць падзвіжніка, які глыбока ве рыць у сваю высокую місію на зямлі. (144 словы)

Паводле В. Чамярыцкага.

Эпоха Францыска Скарыны

Час сам выбірае і заклікае тых, каму будзе наканавана стаць яго выразнікам і сведкам праз напластаванні вякоў. Час сам назначае сувязных вякоў і пакаленняў, захавальнікаў вечнас ці і законаў вечнасці. Толькі час, як суддзя людскіх спраў, сам вызначае вартасць абраных і закліканых ім.

Час, у якім Францыску Скарыну наканавана было нарадзіц ца, жыць і служыць Богу і людзям, названы эпохай Адраджэння, або Рэнесансам. Эпоха Адраджэння — гэта эпоха станаўлення ў Еўропе духоўнай культуры новага часу. У эпоху Адраджэння Калумб адкрыў Амерыку, Магелан здзейсніў першае кругасвет нае падарожжа. Рэнесансавая эпоха нарадзіла такіх тытанаў, як Рабле, Сервантэс, Шэкспір, Рафаэль і іншых. Выразнікамі яе сталі прадстаўнікі новай інтэлігенцыі, перадавыя грамадскія і палітычныя дзеячы.

Эпоха адрадзіла забароненую ў сярэднія вякі антычную спад чыну, якая ў спалучэнні з хрысціянскім гуманізмам стварыла якасна новую культуру, што стала зыходнай базай для нацыя нальных культур многіх еўрапейскіх народаў. (137 слоў)

Паводле В. Верціхоўскай.

Постаці далёкай мінуўшчыны

3 пажаўцелых старонак летапісаў паўстаюць перад намі ве лічныя постаці сыноў і дачок беларускага народа, якія пакінулі значны след у гісторыі і культуры. Сваімі справамі ўслаўлялі яны наш родны край. Гэта былі дзяржаўныя і культурныя дзея чы Беларусі: Усяслаў Чарадзей, Ефрасіння Полацкая і шмат іншых выдатных асоб. Аб іхнім жыцці і справах на карысць Бацькаўшчыне мы даведваемся са старонак летапісаў.

У сярэдзіне адзінаццатага стагоддзя ў Полацку княжыў Уся слаў Чарадзей. Менавіта пры ім беларуская дзяржава зазнала найвышэйшы росквіт і ўздым.

Гордай пераемніцай добрых спраў і ўчынкаў сваіх папярэдні каў была ўнучка Усяслава Чарадзея, славутая асветніца Ефра сіння Полацкая. Па яе заказе дойлід Іван пабудаваў сусветна вядомую царкву Спаса ў Полацку, а ювелір Лазар Богша зрабіў славуты крыж — шэдэўр старажытнабеларускага мастацтва.

Можна прыгадаць сотні і тысячы імёнаў тых, хто зберагаў і ўзбагачаў нашу спадчыну. Мы павінны помніць пра гэтыя сла вутыя імёны, бо яны наша сучаснасць і будучыня. (144 словы)

Паводле В. Старычонка.

Спадчына Скарыны

У гісторыі ўсходнеславянскіх культур Францыск Скарына — з’ява ўнікальная. Выхаванец еўрапейскіх універсітэтаў, бліс кучы знаўца ўсёй сумы тагачасных ведаў, ён застаўся верны свайму народу, верны славянству.

Пра гістарычных асоб мы мяркуем па тых справах, якія яны здзейснілі, па той спадчыне, якую пакінулі сваім нашчадкам. У гэтым сэнсе Францыск Скарына — найярчэйшы прыклад не толькі сярод славянскіх народаў, але і ўсёй Еўропы, усяго све ту. Францыск Скарына лічыў кнігу сродкам узвышэння чала вечай асобы, яе духоўнага ўзбагачэння. 3 дапамогай прадмоў, тлумачэнняў тэксту старадаўніх помнікаў ён імкнуўся зрабіць свае выданні менавіта такімі.

Скарына, відаць, добра разумеў, што задуманая ім справа не прынясе яму матэрыяльных выгод. Усё яго жыццё, уся яго дзейнасць пераконваюць у тым, што гэта было гуманістычнае, асветніцкае імкненне чалавека бескарысліва паслужыць свайму народу.

Усяго каля чатырохсот экзэмпляраў кніг Скарыны захавалі ся да сённяшняга дня. Гэтыя кнігі — жывая памяць беларускага народа, яго слава, яго гонар. (140 слоў)

Паводле Ю. Лабынцава.

Мікола Гусоўскі

Сярод плеяды слаўных і несмяротных імёнаў эпохі Адраджэння адно з пачэсных месцаў даследчыкі аддаюць Міколу Гусоўскаму — беларускаму паэтугуманісту і асветніку.

Абагульніўшы перадавыя на той час погляды, Гусоўскі стаў адным з выразнікаў сваёй эпохі. Даследчыкі яго творчасці засведчылі, што аўтар «Песні пра зубра» заклікаў да яднання і дружбы розныя народы еўрапейскага кантынента.

Паэма «Песня пра зубра» з’яўляецца выдатным малюнкам нашай гераічнай Бацькаўшчыны. Пейзажы і замалёўкі з на туры, аформленыя пры дапамозе неверагодна маляўнічых фар баў, перадаюць нацыянальны характар беларусаў, нашу вобраз насць, каларыт.

Ці не самым першым у нашай нацыянальнай культуры і лі таратуры Мікола Гусоўскі паставіў і развіў праблему захавання прыроднага наваколля, выкарыстання і памнажэння багаццяў зямліматухны. Ён бачыў прыроду агульнанародным набыткам, вытокам здароўя, радасці і выхавання патрыятычных пачуццяў і маральных паводзін.

У справе выхавання людзей і ўмацавання дзяржавы наш зям ляк найперш аддаваў перавагу мастацтву і навуцы.

Паэт сцвярджаў непарушнасць прынцыпаў раннехрысціян скай маралі, ідэалаў тагачаснай народнай этыкі. (145 слоў)

Паводле А. Мяснікова.

Нашчадак старадаўняга роду

Род князёў Сапегаў быў у Беларусі адным з самых старажыт ных. Але найболып праславіў яго Леў Сапега, які нарадзіўся ў вёсцы Астроўна, што недалёка ад горада Бешанковічы на Віцебшчыне.

Калі хлопчыку споўнілася шэсць гадоў, бацькі завезлі яго ў Нясвіж. Тады там была найлепшая ў Беларусі школа, адкры тая князямі Радзівіламі. Якраз тым часам вучоны і асветнік Сымон Будны выпусціў у Нясвіжскай друкарні беларускія кні гі. Па адной з іх Сапега вучыўся чытаць.

У Нясвіжскім замку, дзе жыў хлопчык, працавала шмат за прошаных Радзівіламі вучоных, вядомых па ўсёй Еўропе. Тут яны пісалі свае творы, выкладалі ў школе, клапаціліся пра ба гацце Радзівілаўскай бібліятэкі. Гэтыя людзі ведалі старажыт ныя і сучасныя мовы. Беручы з іх прыклад, Леў Сапега ўжо ў дзяцінстве, апрача беларускай мовы, ведаў лацінскую, грэча скую, нямецкую, польскую. Ледзь не кожны дзень здольны да навукі хлопчык праводзіў у бібліятэцы. Ён чытаў старадаўнія рукапісы, друкаваныя кнігі і хутка назапашваў веды. (145 слоў)

Паводле У. Арлова.

Нашчадак старадаўняга роду

Род князёў Сапегаў быў у Беларусі адным з самых старажыт ных. Але найболып праславіў яго Леў Сапега, які нарадзіўся ў вёсцы Астроўна, што недалёка ад горада Бешанковічы на Віцебшчыне.

Калі хлопчыку споўнілася шэсць гадоў, бацькі завезлі яго ў Нясвіж. Тады там была найлепшая ў Беларусі школа, адкры тая князямі Радзівіламі. Якраз тым часам вучоны і асветнік Сымон Будны выпусціў у Нясвіжскай друкарні беларускія кні гі. Па адной з іх Сапега вучыўся чытаць.

У Нясвіжскім замку, дзе жыў хлопчык, працавала шмат за прошаных Радзівіламі вучоных, вядомых па ўсёй Еўропе. Тут яны пісалі свае творы, выкладалі ў школе, клапаціліся пра ба гацце Радзівілаўскай бібліятэкі. Гэтыя людзі ведалі старажыт ныя і сучасныя мовы. Беручы з іх прыклад, Леў Сапега ўжо ў дзяцінстве, апрача беларускай мовы, ведаў лацінскую, грэча скую, нямецкую, польскую. Ледзь не кожны дзень здольны да навукі хлопчык праводзіў у бібліятэцы. Ён чытаў старадаўнія рукапісы, друкаваныя кнігі і хутка назапашваў веды. (145 слоў)

Паводле У. Арлова.

Максім Багдановіч

Як няпроста было Багдановічу стаць беларускім паэтам! Па чаць хаця б з таго, што сваёй мове ён павінен быў вучыцца, як чужой. Напачатку ён проста не ведаў яе! Не ведаў яе жывых гаворак. Упершыню на радзіму ён прыехаў у дваццаць год. Дваццаць год — гэта многа толькі для Багдановіча, бо ён ужо вядомы беларускі паэт.

Вялікае відаць на адлегласці, і Багдановіч сваім прыкладам бліскуча пацвердзіў гэта. Усё яго жыццё — гэта подзвіг. Напо рыстае, роўнае, але кароткатэрміновае гарэнне адной страсці. Вось чаму яго жыццё нагадвае нам успышку метэора. Вось чаму мы часта і гаворым пра яго менавіта так. Тое, што мы завём по дзвігам, для яго натуральная манера мысліць і жыць. I, вядома, тварыць. Паняцце подзвігу ўключае ў сябе нешта такое, што, аддаючы належнае чалавеку, тым часам як бы робіць звышна туральнай для яго самога ягоную дзейнасць. Подзвіг? Багдано віч не адчуваў усяго гэтага. (139 слоў)

Паводле М. Стральцова.

Гаючая крыніца

Максім Багдановіч стаіць у роднай літаратуры, на нашай беларускай зямлі моцна і трывала. Яго не ссунеш з дарогі. Яго не абмінеш абыякава. Каля яго не пройдзеш напышліва і па гардліва. Хочаш ці не, а мусіш азірацца на яго вопыт, на яго прасторавы паэтычны край.

Перачытваеш яго «Вянок» і бачыш, як там усё арганічна. Гэта не проста зборнік выпадковых вершаў, а сюжэтная кам пазіцыя думкі, музыкі, пачуцця.

Ён, гэты юнак, шчыра верыў, што беларуская паэзія, каб стаць вядомай у свеце, не павінна саромецца свайго нацыяналь нага выгляду. Ён марыў вывесці ў людзі нашу паэзію. Менавіта беларускую песню, якая б змагла ўзбагаціць паэзію свету сваімі формамі, думкамі, сваім адцетным успрыняццем жыцця.

Мы павінны павучыцца ў паэта любіць сваю Радзіму. Ён, сур’ёз на хворы чалавек, знаходзячыся далёка ад свайго роднага краю, шчыра верыў, што толькі родная зямля мае тую гаючую крыніцу з жывою вадою, якая вылечвае любую хваробу. (143 словы)

Паводле Я. Сіпакова.