Хьехархо сочинение на чеченском

метки: Хаьржина, Корматалла, Чеченский, Коьртаниг, Цхьан, Карарчу, Наггахь, Дахар

Эссе на тему:

«МОЯ ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ФИЛОСОФИЯ»

учителя чеченского языка и литературы МБОУ «СОШ№56»

Абуевой Товман Ильмадиевны

2015 г.

Хьехархо волчунна хуур ду –ма доккха ирс ду и- нахана пайденна хилар…

И. Кру п ин

Вайн дахар — некъ. Стенга? Наггахь хьалххе д1аала хало ду . Массо а некъаша цхьанахь кхачаво. Т1аьххьарлера 1алашо новкъахь гучуяла а тарло. Дика ду-кх , нагахь хууш хилча стенга а, х1унда а воьду. Наггахь ц1еххьана кхета, коьрта зер долало 1алашоне д1акхаьчча . Хаттар х1утту : ткъа кхин д1а х1ун ду? Юха а лехам,юха а некъ.. .Иза чекх ца баьлла , мелхо а бахлуш бу…

Дахарехь нисло х1уъа а…

Аьтто бохар … Сагаттадо ,х1ун ца дина –те ас нийса? Х1ун ца дина далушшехь? Кест-кеста ойла йо ас ,г1алатийн цхьа дика аг1о ю –цара 1амаво.

Кхиам… Иза буста мегар ду ломан буьххье валарца. Ойла йо, кечам бо , цул т1аьхьа ехха , хала ирхо… Кхиам – иза зер . Иза карарчу хенахь цхьа минот. Хьалха д1аваг1архьама , хьайн кхиамаш т1ехьа а буьтуш ,керлачу лакхене кхийда веза.

Йист йоцу шеконаш,чаккхе йоцу хеттарш «х1унда?»… Делахь а билггал цара 1амайо со кхочушдан , лаха , кхолла. Суна ца хаьа, муха доьрзур ду сан къахьегар т1ейог1учу хенахь .Нийса мах хадабой –те д1адахначун? Дуьсург-карарчу хенахь кхоллар . Амма шеко йоцуш цхьаъ ду-дешархочух тешар.Х1унда хилира со хьехархо? Школа чекхъяьккхича , суна билггала хаьара ,со университете хьехархочун дешар деша г1ур юй. Иза ларамаза дацара Суна масал дара –сан да, дуккха а шерашкахь школехь нохчийн меттан а ,литературин а хьехархо болх бина волу. .Иштта сан ший йиша а ю хьехархой-нохчийн меттан а,математикан а. Сан дас ,тхуна ,берашна , матте болу безам кхиийра.1амийра кхета а ,йовза а дешан хазалла . Гергарчу,хьомечу наха схьадиллира суна дуьне,1амийра нахе ладог1а ,дахарх самукъадала. Бисира сан дахарехь уггаре дика хьехархой санна..Суна хета ,сан кхоллам-хьехархо хилар! Хаттарна «Х1ун болх беш ю хьо ? ас даимна а дозаллица жоп ло : «Хьехархочун!»Х1аъ,ас дозалла до со школехь болх беш хиларна. Суна «Хьехархо» цхьа дош , болх, корматалла хилла ца 1а –иза сан дахар!

1 стр., 478 слов

Сочинение ешначех суна угар дукха еза книга

… гаррий цхьаъ ца хиллера. Б1аьргашна хьалха х1оьттина сурт цхьа туьйра, цхьа г1ан дара. Суна моьттура: « Х1инца ас б1аьргаш схьадиллича, со … басарш дара бецашна юккъехь даьржина, сирла басарш 1енийча санна. Дукха генахь йоцуш лаьтташ яра базанийн жима хьун. Ма … хаьдда. Г1ой вай Къоьзан-1оме, б1аьвнийн туьйранашка ладог1а. Некъ дика хуьлийла вай. Сочинени «Сан хьоме Даймохк» Язйина Грозни-г1аларчу …

Дагадог1ий шуна Сократа аьлларг? « Массо а корматаллаш адамашкара ю ,ткъа кхоъ- Делера: Хьехархо, Суьдхо, Лор. «И хьекъале дешнаш ду сан хьехархойн философин бухехь. Со , коьрта закон шен «Зен ма де!» долу лор санна ю . Цхьа а г1ирс,прибор йоцуш ас тергам бо берийн дегийн, оьздангаллийн могашаллин, ас дарба до цхьа молха а , маха а доцуш ,хазчу дашца, хьехарца, къажарца, терго ярца. Со, , дайн а берийн а къовсаме нисвелла хьекъале суьдхо санна, олалла ,хьаькамалла ца до,амма барт бо ,д1ашарйо галморзахаллаш,узу дика а, вон, дараш а, хиламаш а.

Айса болх бечу заман чохь со кхийтира: дика хьехархо гуттар а ша 1емаш хила веза.1емаш,ша шена т1ехь болх беш , 1емаш , шен хаарш кхечарна д1алуш. Иза кхиаман закъалт ду. Ца лаакхар-кха сайх лаьцна олийла : « Тхуна хьехархочуьнца ца тайна» Бакъволчу хьехархочунна хиламан сихха ,нийса мах хадо хаа деза .Бакъду шен белхан ,ша шен кхиаран,1аморан мах хадош хила веза иза.Цундела ,ларамза дац уггар а коьртачу хьехархочун амалех цхьаъ 1ама хаар а, лаар а хилар .Шен г1алаташ а, кхиамаш а т1ехь а , накъостийн белхех зеделлачух, шайн берашкара. Это постоянное стремление к совершенству, на мой взгляд, и отличает настоящего учителя. Иза воьду уроке ,шен берашца цхьаьна лаха керла кепаш ,къийса,галвала,керла хаарш схьаделла.

Хьалха, со болх бан йолалуш суна лаьара ,сайн берашна аса лучу массо а хаттаршна жоьпаш хаа. Х1инца со кхета ,коьртаниг и дац. Коьртаниг-берийн и жоьпаш лаха лаам хилар.

Дагадог1ий шуна цхьана ширчу хабарехь…. Дуьненахь вехаш хилла цхьа хьекъале стаг ,ша дерриг хууш. Амма цуьнан цхьана дешархочунна дагадеана и бакъ ца дан.куьйгаш юккъе полла а биллина ,цо хаьттина : «Алахь,хьекъалдерг ,муха полла бу сан карахь:белла я дийна?» Ткъа ша ойлаеш ву: «Дийна бу алахь буьйр бу ас,белла бу алахь д1ахоьцур бу»

Ойла йина ,хьекъал долчо жоп делира: «Ша дерриг хьан карахь ду»

Цундела саца мегар дац. Дахар хьалхаха д1аоьхуш ду,шуьрра схьабиллинчу берийн б1аьргаша сатуьйсу,дог доху керлачуьнга, тамашенчуьнга… Хаьржина-кх ахь хьехархочун корматалла- хьалхахьа !Берашца цхьаьна!

Обновлено: 12.03.2023

Ведущая Аза: Наьна мотт!Мел деза дешаш да уж х1ара сага. Ма дукха х1ама чулоац цу шин дешо. Цунца дувзаденна да вай вахар: вай хьаькъал, кхетам, вай культура. Наьна меттаца дувзаденна да вай эхь- эздел, г1улакх, сийрдача кхоаненга сатувсар. Мотт вай къаман эггара йоаккхаг1а йола ганз я. Из дег1аихаб баг1ахбувцамца, мах баь варгвоацаш хоза а, б1аьхий а, боккха лорх1ам болаш а ба г1алг1ай мотт.

I Ведущи Милана

Священных слов, заветных, дорогих,

Не так уж много среди слов других.

Так и язык единственно – земным

Стал для тебя с рождения – родным.

Ничто на свете не сравнится

С тем языком, что мог пробиться

В твоих устах, с рожденья лет,

Что для тебя, как божий свет.

Вай дегаш детталу г1алг1ай мотт бувцаш,

Вай дегаш детталу г1алг1ай мохк безаш.

Тха бочал, фарал, илли – Г1алг1айче,

Иразе, беркате яхийла хьо.

Сийлахьа Г1алг1айче – эздела Даьхе,

Ноаноша хьийста беркате мохк.

Турпала Г1алг1айче – денала Даьхе,

Вай даьша лорабаь къонахий мохк.

I Ведущи Милана

Где б ни был ты, заслышав речь родную

Ты тут же вспоминаешь твердь земную,

Где ты родился, жил и рос,

То есть Отчизна, близкая до слез.

Любой язык сам по себе велик,

Но всех роднее, знай, родной язык.

Родная речь, язык и слово,

Они и есть твоя основа.

Майрала доага дог – х1аране кер чу,

Эздела г1алаш – х1арне дег чу,

Адамлен мерза са– дошо Г1алг1айче,

Къонахий Даьхе – кура Г1алг1айче.

Вай маьша дахалда г1алг1ай мотт бувцаш,

Вай г1оза дахалда яхь лелош,

Иразе яхийла нана Г1алг1айче,

Кортмукъа яхийла нана Г1алг1айче.

I Ведущи. Милана

Дукха метташ да укх дуненен чу, къаман викалашка хьажжа доккхий а да уж, масала китайций мотт е инглисий мотт, х1аьта г1алг1ай мотт з1амига ба яхалга дац из, г1алг1ай мотт г1алг1аш бувц. Фу хургда т1аккха вай а из ца бувций? Мотт д1абаргба. Кхыча къаман наха вай мотт лора а бергбац е из 1ома а бергбац, бокъалдар аьлча вай воаш из лоарх1аш ца хилча лоарх1аб а бац.

II Ведущи Азачка

Дунен метташта юкъе къаьнаг1чарех ба вай мотт. Бале а йоазув 1921 шера мара даьннадац, цудухьа вай мета дукха эшам хиннаб цох. Эггара хьалхара вай метта йоазув даьрех ба Мальсагов Кураза Зоврбик, Беков Тембот, Озиев Салман, Осмиев Хьамзат кыбараш а, цар хьийга къа зехьа доаде йиш яц вай. Мотт эшаш ба – из вай сакхетам, къаман са, ганз я. Дош даша мо, меттахьа дуж г1алг1ай меттала. Лерг хьеста цун ясмален оаз хезача мишта 1елургвар из 1ома ца беш.

Г1алг1ай поэташа шоай стихашца хестабаьб вай мотт, х1анз са новкъосташа ешаргья шоана вай метта хетаяь байташ.

II Ведущи Милана

Г1алг1ай къам, еррига Г1алг1айче тахан къаман культурай ганз дийнъеча, уж юха меттаоттаеча г1улакха бала болаш хила деза. Из да 1алаьмате лоарх1аме,кхоачашде хала, чоалхане дош. Вай даьша, мела халонаш шоашта т1акхаьча яле а, шоай мотт лакхерча дарже лоттабаьб, г1алг1ай мотт бувцаш хезача сапарг1та доалаш, дега дикахетар хулаш хиннад.

Цхьаккха х1ама гонахьа доацаш, мехках баьха кхойтта шу доаккхаш шоай мотт, культура дег1айоалаеш къахьийгад вай даьша. Цу кхойтта шера царна дагадаьллар дар сихаг1а Г1алг1ай мехка ц1оабоаг1аргбола оамал лахар, нана Даьхе б1аргагор из дар цар массаза а дага кхаьбар. Малаг1а да цун бахьан, даьшта иштта езаш хиннай Даьхе, х1аьта вай заманхошта езаций из? Цар яхь хиннай, вай еций яхь?Царна бийзаб шоай мотт, вайна безаций г1алг1ай мотт?

Презентация про депортацию

Выступление Мадины Асхабовой (слайды)

II Ведущи Милана

Сога хаьттача безаш ба мотт кагирхошта а. Из безалга дика къоасталу наха юкъе араваьлча, е дика е во дена моттиг хилча, шой фу ала деза фу де деза ца ховш висача. Вайна а безаш ба вай мотт, х1аьта а цхьаццаболча кагирхоша кегабеш бувц из. Х1анз хьажалаш

Хьо ма барра бувца ховчоа

Б1аьхий ба хьо, наьна мотт,

Хьо ма барра бувца ловчоа

Т1ехьле я хьо, наьна мотт.

Ший халкъ Даьхе езаш волчун

Дозал да хьо, наьна мотт,

Ма барра хьо бувца хайча

Ма ираз дар са, наьна мотт.

Унахочун мел дукха дарбаш даьдар аьнна, х1ама хилац цун лазара бокъонцадола бахьан гуча ца доаккхе. Иштта да метта хьал а, вай мел дувцар пайда бац х1аране ше бувца мотт ц1енбеш, нийсбеш ца бувце, из бувцарах пайда а хургбац.

Гимнастика для мышц языка. Статические упражнения для языка Наиболее активно участвует в образовании слов язык. От его положения, от того, ка-кую форму он принимает – распластан он и образует желоб.

ХIораннан а шен мехалла а йолуш, даржаш, говзаллаш дуккха а ю. Делахь а, муьлххачу дарже кхача (адамаллин хуьлда и я кхийолчу езачу цIерашка кхача) даима юххехь оьшург хьехархо ву. Цо гIо до нийса некъ харжа а, оцу нийсачу новкъа хьаналчу боларца ваха а.

Хьехархо боху дош даима а цхьа ша-кепара деза хета суна. Дозаллица йохур яра ас сайн мел хиллачу хьехархойн цIерш! Цара шайна хIумма а ца йоьхура, коьртаниг – хьакъдолу тIаьхье шайн кхиар дара царна. Мел яккхий халонаш тIехIиттарх я луш алапа а доцуш, шерашкахь белхаш шайн бан дезарх, иза иштта хила дезаш санна, тIамо бералла йохийна, хьаьшна дIаяккха хьийзийна бераш тесна ца дуьтуш, вайн хьехархоша шайгара Iилма даларца, дола дира цу хенахьлерчу берийн. И ву-кх и бакъволу хьехархо! И бу-кх и бакъволчу хьехархочун болх!

Ма доккха маьIна ду-кх кху вайн дахаран. ХIора а зен кхоьллина ву, хIорамма а шен гонахарчу адамашна дита дезаш дика ду. Сайн дахаран некъ хоржуш, дIо лакхахь айса бийцинчу хьехархойх масал а хилла, уьш сана хир яц те со а аьлла, хьехархочун говзалла караерзон сацам бира ас а.
Далла хьалха хьокъалахь а, ша Iамочу берийн дайн-наношна хьалха жоьпаллехь а ву хьехархо. Шен ницкъ кхочучу барамехь и дай-наний резадан декхарийлахь а ву и. Ткъа берийн дегнашка тIеэцийта а оьшу даггара дерг. Царна хьалха хIумма а лачкъа ца дало. Ур-аттала дегI дика доцуш хуьйла и, я кхин масане цхьа халахетар хилла, и къайладаккха юьхь тIе самукъане пардо хьо озо воьлча а хаалучу царах хIумма а къайладаккхалур дац. Даггара дерг бен беро схьа а лоцур дац. Даггара дерг бен сих а кхетар дац. Цундела, дагахь дерг багарчу маттаца догIуш, матто дуьйцург гIуллакхашца тIечIагIдан а хууш хила веза и, тIаккха цунах тарбала гIуртур бу цуьнан дешархой а.

Дуьненаюкъара Iилма Iамийна ца Iаш, хIора бераца дIахьош боккха кхетош-кхеторан болх бу школашкахь. ХIора беран шена мал хиларе терра, муьххачуьнца а каро езаш шен юкъаметтиг ю. Оццу юкъаметтигца Iилманан сирлачу дахаре шен дешархо вига ницкъ а кхочур бу цуьнан тIаккха. Уггаре а коьртаниг дика а, вон а девзаш адамаш кхиор ду, делахь а, тахана вайн махкана чIогIа оьшу тоьлла говзанчаш. Ван кхане шайх йоьзна юй хаа деза вайн кегийрхошна. Амма… Шайн къоман хазачу гIиллакхех, оьздангаллех ца бухуш. Шайн къоман мотт а, дайн Iадаташ а девзаш. ТIаккха хир ю царах хьакъдолу тIаьхье.

Хьаьттаршна гонаха ялтин буьртигаш лехьо олхазарш санна, шеен дешархошна керланиг дахьа, уьш цецбаха даима лехамашкахь ву муьлхха а хьехархо. Цуьнан йиш яц кIадвала, хIотта. И оьшуш ву кхана шайна цо дела хьехарш дагалаца а, доггаха деллачу Iилманах пайдаэца а шен дешархой ган. Шен къоман керлачу чкъурах воккхаве а!

Ван а ву-кх хьехархо чIурамах терра. Иштта серло а ло цо. Амма йиш яц цуьнан чIурамах вага! И оьшуш ву рогIерчу гонна а изза серло яла!

Ингушетия — одна из живописнейших республик Северного Кавказа. Протянувшись узкой полосой с севера на юг, она вместила в себя степь, лесистые предгорья, альпийские пастбища и Главный Кавказский хребет с вечными снегами. Необыкновенные по красоте пейзажи, минеральные источники, кристально чистые воды рек, стремительно несущиеся по узким ущельям, леса, вместившие в себя дикие плодовые деревья, орешник, бук и граб, — всё это Ингушетия.

Если на Знамени твоем сияет Солнце, то, как Солнце, должны быть светлыми твои помыслы и дела!

В 1995 г. в районе современных сел Экажево и Али – Юрт, в чистом поле началось строительство столицы Республики Ингушетия – города Магас.

Сегодня Магас – административный центр Ингушетии со всеми присущими ему атрибутами, город оригинальной архитектуры, со своими жителями и достопримечательностями.

Великий город был у нас,

А имя городу – Магас.

Столица солнечной Земли,

Но годы город унесли.

Им любовался белый свет,

Прекрасней не было и нет,

Но в город тот пришла война,

Его разрушила орда.

И жизнь померкла в той земле,

Погрязла в мраке и во зле,

Забылся в памяти у нас

Старинный город наш Магас.

Но верим мы, что будет час,

Когда воскреснет наш Магас,

И будет он прекрасней всех.

Там будет слышен детский смех,

Ведь строят именно для нас

Отцы нам солнечный Магас.

Название города, будучи правильно прочтенным, могло бы пролить свет на вопрос о локализации Магаса. Однако и здесь нет у ученых единства мнения.

Ингуши гордятся своей древней, удивительно красивой страной, прекрасными традициями и обычаями, оставленными мудрыми предками. В них непоколебимый дух добрососедства и настоящего кавказского долголетия. Традиции и обычаи народа играют важную роль в воспроизводстве культуры и духовной жизни, в обеспечении преемственности поколений, в гармоническом развитии общества и личности.

Доброта, открытость, душевность, уважение собственного достоинства и достоинства другого — основные духовные принципы национальной культуры ингушей.
Уважение к родителям и старшим, заботливое отношение к младшим, почтительное обращение с женщиной, толерантность к различным культурам, доброжелательность во взаимоотношениях с соседями — все это проявления вековых традиций народа. Этикет взаимоотношений ингушей друг с другом и с представителями других народов — яркое тому подтверждение.
Уважительное отношение к родителям и забота о них, почтительное отношение к старикам является святым долгом.

Главное богатство Ингушетии — это высокий нравственный и духовный запас прочности народа, его несгибаемый дух, помогавший выстоять в самые суровые периоды нашей истории. В сегодняшней созидательной работе мы черпаем из него, как из неиссякаемой сокровищницы, и непременно с достоинством пройдем через все испытания. В этом нам помогали и помогают наши братья — соседи, Федеральный Центр, вся большая Россия. Мы благодарны всем! Думаю, что в новом, XXI веке наиважнейший приоритет — подъем экономики, который позволит решить стоящие перед обществом социально-политические и духовно-нравственные задачи.

Наш народ предприимчив и трудолюбив, государство обязано дать людям возможность работать и зарабатывать. Поэтому приоритетное направление в работе руководства республики — создание условий для становления и развития малого и среднего бизнеса.

В истории каждого народа есть трагические страницы, пронизанные болью и кровью. Одной из таких страниц в истории Ингушетии стала массовая депортация февраля 1944 года. Ингушский народ вынес это тяжёлое бремя, благодаря мудрости стариков, силе мужчин, любви и самопожертвованию женщин, вере конечное торжество справедливости.
Светлой памятью погибшим в пути и местах ссылки от холода, голода и болезней стал памятник «Мемориал жертвам политических репрессий» в г.Назрань.

Ингушетия – родина чемпионов.

Промышленное производство Ингушетии тоже на подъеме. Сегодня Ингушетия резко отличается от той, что была полтора десятка лет назад. Успехи ее очевидны, развитие — на лицо. Республика зарекомендовала себя как достойный партнер, вызывающий всеобщее доверие, она характеризуется открытостью, стремлением к сотрудничеству, имел перед собой благородную цель построения современного, процветающего общества.

Каждый, посетивший однажды солнечную Ингушетию, уже не сможет остаться равнодушным к этому чудесному уголку Кавказа.

Снежные вершины, громада скал.
От сотворения мира в хаосе поднявшиеся к небу,
Дремучие леса,
Кипящие потоки шумных рек,
Луга, охваченные радугой цветенья
И ароматом трав…»
И.Базоркин

Горная Ингушетия — Г1алг1айче — настоящий оазис для тех путешественников, которые сумеют по достоинству оценить гармонию горных ландшафтов: альпийские луга, сосновые рощи, широколиственные леса, покрытый вечными снегами Главный Кавказский хребет, межгорные котловины и водопады. Добавьте к этому чистый воздух и гостеприимство горцев, и вы ощутите полное слияние с природой.

Лучшим курортом Северного Кавказа можно назвать курорт «Джейрах».

Я люблю эту землю

И леса, и луга,
Эти горы, где дремлют
На вершинах снега…
И.Барханоев

Долг каждого из нас — быть достойным гражданином страны и республики, своим трудом приумножить их богатство и могущество, эффективность продвигаться по пути социально-экономического и политического прогресса, международного признания. У современной Ингушетии, идущей по пути мира и прогресса, большое и прекрасное будущее.

Сила и величие народа Ингушетии заключается в его единстве. И сегодня, продолжая славные традиции своих предков, мы должны приложить все усилия, чтобы идеи мира и согласия на нашей многострадальной земле послужил прочной основой для дальнейшего процветания нашей республики.

Интегрированный урок по ингушскому языку на тему «Дувца вай ноаноех лаьца»- «Поговорим о маме». Методическая разработка была была подготовлена на основе материала 2 класса для учителей посещающих курсы родного языка на базе Института повышения квалификации г. назрань Республики Ингушетия. Подготовила учитель начальных классов Джандигова Зарема Саварбековна.Интегрированный урок по ингушскому языку на тему «Дувца вай ноаноех лаьца»- «Поговорим о маме».

Мастер-класс по ингушскому языку на тему «Дувца вай наьнах лаьца»- «Поговорим о маме»

Мастер-класс по ингушскому языку на тему «Дувца вай наьнах лаьца»- «Поговорим о маме»

Мастер-класс по ингушскому языку на тему «Дувца вай наьнах лаьца»- «Поговорим о маме»

ЦIагIара болх тахкар: Фу йоах к1аьнка ший наьнах? Массанахьа шо кхачарах, Сачул дикаг1а нана яц, Мишта хеставу к1аьнка ше? Моллаг1а сайга цо аларах, Аьннар ца деш хиннавац. Коа т1а ловза араваьлча, Со харцахьа лийннавац, Кастта веллахь, сайга аьлча, Чу ца воаг1аш гайнавац. Фу дергда аз йоах ший нана г1адйохийташ ? Аз тхоай нана г1адйохийташ Школе дика дешаргда, Сай книжкаш, тетрадаш Ц1ена, хоза лелоргда.

Мастер-класс по ингушскому языку на тему «Дувца вай наьнах лаьца»- «Поговорим о маме»

: Ф у йо а х к1 а ьн ка ш ий на ьн а х ? Ма с с а н а х ьа шо кх а ча р а х , Са чу л д и ка г 1 а на н а яц , Ми ш та х е с та ву к 1а ьн ка ш е ? Мо лла г 1 а с а йга ц о а ла р а х, Аьн на р ц а д е ш х и н на ва ц . К оа т1 а ло вз а а р ав а ьлча , Со х а рц а х ьа лий н на ва ц , К а с тта ве лла х ь , с а йга а ьлча , Чу ц а во а г 1 аш га й на ва ц . Фу д е ргда а з й оа х ши й н а н а г1 а д йо х ий та ш ? Аз тх о а й н а на г1 а дй о х ий таш Шко ле ди ка д е ша р гда , Са й кн иж ка ш , те тра д аш Ц 1е н а , х о з а л е лор гда . . .

Читайте также:

  

• Сочинение о чем я думаю когда смотрю на звезды

  

• Сочинение письмо первой учительнице

  

• Независимая россия глазами детей сочинение

  

• В семейной жизни самый важный винт это любовь сочинение

  

• Методика сочинения сказки в начальной школе

ХIораннан а шен мехалла а йолуш, даржаш, говзаллаш дуккха а ю. Делахь а, муьлххачу дарже кхача (адамаллин хуьлда и я кхийолчу езачу цIерашка кхача) даима юххехь оьшург хьехархо ву. Цо гIо до нийса некъ харжа а, оцу нийсачу новкъа хьаналчу боларца ваха а.

Хьехархо боху дош даима а цхьа ша-кепара деза хета суна!.. Дозаллица йохур яра ас сайн мел хиллачу хьехархойн цIерш! Цара шайна хIумма а ца йоьхура, коьртаниг – хьакъдолу тIаьхье шайн кхиар дара царна. Мел яккхий халонаш тIехIиттарх я луш алапа а доцуш, шерашкахь белхаш шайн бан дезарх, иза иштта хила дезаш санна, тIамо бералла йохийна, хьаьшна дIаяккха хьийзийна бераш тесна ца дуьтуш, вайн хьехархоша шайгара Iилма даларца, дола дира цу хенахьлерчу берийн. И ву-кх и бакъволу хьехархо! И бу-кх и бакъволчу хьехархочун болх!

Ма доккха маьIна ду-кх кху вайн дахаран. ХIора а зен кхоьллина ву, хIорамма а шен гонахарчу адамашна дита дезаш дика ду. Сайн дахаран некъ хоржуш, дIо лакхахь айса бийцинчу хьехархойх масал а хилла, уьш сана хир яц те со а аьлла, хьехархочун говзалла караерзон сацам бира ас а.
Далла хьалха хьокъалахь а, ша Iамочу берийн дайн-наношна хьалха жоьпаллехь а ву хьехархо. Шен ницкъ кхочучу барамехь и дай-наний резадан декхарийлахь а ву и. Ткъа берийн дегнашка тIеэцийта а оьшу даггара дерг. Царна хьалха хIумма а лачкъа ца дало. Ур-аттала дегI дика доцуш хуьйла и, я кхин масане цхьа халахетар хилла, и къайладаккха юьхь тIе самукъане пардо хьо озо воьлча а хаалучу царах хIумма а къайладаккхалур дац. Даггара дерг бен беро схьа а лоцур дац. Даггара дерг бен сих а кхетар дац. Цундела, дагахь дерг багарчу маттаца догIуш, матто дуьйцург гIуллакхашца тIечIагIдан а хууш хила веза и, тIаккха цунах тарбала гIуртур бу цуьнан дешархой а.

Дуьненаюкъара Iилма Iамийна ца Iаш, хIора бераца дIахьош боккха кхетош-кхеторан болх бу школашкахь. ХIора беран шена мал хиларе терра, муьххачуьнца а каро езаш шен юкъаметтиг ю. Оццу юкъаметтигца Iилманан сирлачу дахаре шен дешархо вига ницкъ а кхочур бу цуьнан тIаккха. Уггаре а коьртаниг дика а, вон а девзаш адамаш кхиор ду, делахь а, тахана вайн махкана чIогIа оьшу тоьлла говзанчаш. Ван кхане шайх йоьзна юй хаа деза вайн кегийрхошна. Амма… Шайн къоман хазачу гIиллакхех, оьздангаллех ца бухуш. Шайн къоман мотт а, дайн Iадаташ а девзаш. ТIаккха хир ю царах хьакъдолу тIаьхье.

Нагахь буса юккъехь цхьаьннан корехь дIабайъаза чиркх хилча, сунна схьахетарехь, тIейогIучу урокашна кечам беш, иза вижаза хьехархо хир вара: хIора беран юьхь- сибат дуьхьал а тосуш, хIорамма шен жоп муха лур дара дуьхьал сурт а хIиттош. Ткъа нагахь шолгIачу дийнахь шена ма-хетта и урок цуьнан чекхъяьллехь, шен Iалашо кхочушхиллехь, цул ирс долуш стаг а хир вац-кх. Ткъа нагахь урок чекхъяьлча: «Дела реза хуьлда тхуна урок яларна!» – шеен дешархошкара хезча, цунна эццахь керла тIемаш а довлу-кх… Шен балхахь и воккха а ве. Юха а шел ирс долуш стаг а ца хетта цунна. И ву-кх и вай вуьйцу бакъволу хьехархо!

Дукха хан йоццуш генара вайн Нохчийчу цIа йогIуш йолчу сунна коьртаца йогIуш ойла а ца йисира. Хьо дIахьаьжначохь, хьан бIаьрг мел кхетачохь адамаша йитина лар ю: керла цIена некъаш, даккхийчу хишна тIехула техкина тIайш, хи бухахула лела хIордан кеманаш… Кхин масане ду масалш. Ткъа ас хIун дитина те адамашна сайгара олий, жима саготта хьаьвза со. Ас «доьгIна синтар» стенгахь ду те олий. Юха кхечу ойлано хьалхара ойла эшайо. Муьлххачу говзалле безам бахийтнарг а вац ткъа хьехархо? Шен новкъа адам даха Iамийнарг а вац хьехархо? Мел воккхачу пхьерана дуьххьара йоза а, дешар а Iамийнарг а вац хьехархо? Мацах сан хилларш санна, шайн цIерш дашочу йозанца яздан хьакъберш буьйций ас-м!

Хьаьттаршна гонаха ялтин буьртигаш лехьо олхазарш санна, шеен дешархошна керланиг дахьа, уьш цецбаха даима лехамашкахь ву муьлхха а хьехархо. Цуьнан йиш яц кIадвала, хIотта. И оьшуш ву кхана шайна цо дела хьехарш дагалаца а, доггаха деллачу Iилманах пайдаэца а шен дешархой ган. Шен къоман керлачу чкъурах воккхаве а!

Ван а ву-кх хьехархо чIурамах терра. Иштта серло а ло цо. Амма йиш яц цуьнан чIурамах вага! И оьшуш ву рогIерчу гонна а изза серло яла!

ИСРАИЛОВА Луиза

Берийн дегнаш ц1ена ду. Царна ца хаьа шалхонаш, хьаг1-боданаш, ца бо озабезамаш, цара ца дуьйцу харцдерг. Цундела лиънера суна Нохчийн меттан де т1екхочуш, Соьлжа-Г1алин №35 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школин нохчийн меттан а, литературин а хьехархочух Чемирзаева Яха Сайпудиновнех со яздан йолаялале, цо хьоьхуш долчу хазачу берийн дог-ойла йовза…

Царна нохчийн мотт мел беза хьажа, ненан меттан хазалла, дозалла, сий, и ша дерриге а хьехархочо церан дегнашка д1а муха кхачадо хьажа…

Вайн мотт ларбийр болуш, 1алашбийр болуш, кхиор болуш юй-техьа вайн т1екхуьу т1аьхье, хьажа…

«Нохчийн мотт — сан ненан мотт бу. Цундела суна къаьсттина ч1ог1а дукха еза тхайна нохчийн мотт хьоьхуш йолу хьехархо Яха Сайпудиновна. Шен предмет а, шен болх а к1орггера бевза цунна. Цуьнгахь адамехь уггаре а хьалха хила дезаш долу г1иллакх ду, тхуна товш, оха масал эца мегар долуш йолу амалш ю. Нохчийн маттах дозалла дан 1амийна ца 1аш, цо тхуна нахана юкъахь лела а 1амадо», — бохуш яздо 9 «А» классан дешархочо Лечиева Жарадата.

«Суна сайн ненан маттал деза х1умма а ца хета. Тахана, халахеташ делахь а, шаьш нохчий доллушехь, шайн ненан мотт массарна а ца хаьа. Амма тхуна тхан школехь нохчийн мотт хьоьхуш 1аламат дика хьехархо ю. Суна ч1ог1а хазахета цуьнан урокехь. Цуьнан ц1е Яха Сайпудиновна ю. Тхуна массарна а дукха еза иза. Цо ч1ог1а хаза буьйцу ненан мотт. Цунна санна дикий, хазий, нийсий, ц1ений и бийца цхьаьнна а хаьий-те, олий хета тхуна цуьнга ладуг1уш.» (Цу классера -Хазаева Хьава).

«Тхуна нохчийн мотт хьеха Яха Сайпудиновна йолаелчхьана, тхуна езаелла и урок а.» -яздо Балигова Мархас. Ахматханова Миланас билгалдоккху: «Яха Сайпудиновна вуно дика хаьа шен предмет. Х1ора урок а шатайпа д1ахьо цо: дуьйцу чулацаме дийцарш, йоьшу стихаш, поэмийн кийсигаш… Цо кечйина кабинет гича а хуур ду цунна нохчийн мотт мел беза бу».

Массарна хетарш кхузахь далийна вер вац. Шех, шен балхах лаьцна дийцар дийхира оха Яхига шега.

-1978-чу шарахь Веданан к1оштан Верхотера юккъера школа чекхъяьккхина ас. Цу хенахь дуьйна, таханлера де т1екхаччалц, нохчийн мотт а, литература а хьоьхуш ю. Хьалхарчу иттех шарахь Верхотерчу, Ц1е-Веданарчу юккъерчу школашкахь бина болх. Хьехархочун корматалла карайирзина яцахь а, сан хьехархой а, школин куьйгалхо а тешна вара сайн лаам кхочушбан йолчу ойланах. Цара г1одар, нийсачу новкъа яккхар дара коьртаниг сан дешаран а, кхоллараллин а декъехь. 17 шо бен доцчу сох, селханлерчу дешархочух, хьехархочун болх тешабар мехала дара суна. Сайн доьзалца 1992-чу шарахь Соьлжа-Г1ала 1ен-яха схьаяр бахьана долуш, сан аьтто хилира сайна жимчохь дуьйна безабелла хьехархочун болх кхин а д1абахьа, къаьсттина нохчийн мотт а, литература а хьеха. Цу хенахь массо школашкахь бацара ненан мотт хьоьхуш. Со яха хиъна меттиг г1алина юьстахо хилар бахьана долуш, нохчий дукха бацахь а, юьртахь санна, уьш ненан мотт безаш, 1амо лууш бара. Ишттачу хьелашкахь д1аболийра ас вайн ненан мотт т1екхуьучу чкъурана г1алин школехь хьехар.

Дахарехь нисделла цхьацца чолхе хьелаш бахьана долуш, 1994-чу шарахь нисделира сан Нохч-Г1алг1айн пачхьалкхан университет чекхъяккхар.

1994-2006-чуй шерашкахь дешаран декъан куьйгалхочун а, дешаран декъехь кхетош-кхиоран куьйгалхочун а белхаш бина ас. 1998-2000-чуй шерашкахь школин куьйгалхочун болх бина. Оцу ерриге а хенахь, саццаза ас хьехнарг, сайн ненан мотт а, т1аьхьарчу иттех шарахь нохчийн къоман г1иллакх-оздангалла а ю. Дахаро башха хьистина яцахь а, со йоккхае Дала сайна деллачу декъах: сайн ненан маттах долу дош ала, оцу дешан сийлалла д1айовзийта, эзарнаш шерашкахь вайн дайша лардина схьадаьхкина хаза г1иллакхаш довзийта а сайн аьтто хиларна. Сан белхан накъостий, бераш, берийн дай-наной чолхечу муьрехь гуттар а соьца цхьаьна хилла. Цара а лаьцна доккха дакъа 1аморан, дешаран декъехь.

Доккха дезде хилла д1ах1оьттира Нохчийн Республикин Куьйгалхочо Кадыров Рамзана 25-г1а апрель «Нохчийн меттан де» аьлла, кхайкхам бар.

Оцу денна лерина даздарш д1ахьо школашкахь боккхачу ларамца а, лаамца а. Дешархой, церан дай-наной, хьехархой х1ора шарахь а лардеш хуьлу и де т1екхачар. Хьалххе динчу хьесапца (чалтар-график) д1ахьо тайп-тайпана къийсадаларш, нохчийн маттана лерина хьехаран сахьташ. Дерригенан жам1аш деш, 25-чу апрелехь, нохчийн къоман кхачанах кхеташ, дерзадо даздарш.

2006-чу шарахь керла школа йинчул т1аьхьа нохчийн меттан чоь а хилира сан, бакъду, айса динчул совнаха, кхин хьелаш-м дац, делахь а, болх бан луучо, шен болх безачо ша лаха еза болх тобарехьа йолу таронаш. Тхан нохчийн меттан чоь 2014-чу шарахь Соьлжа-Г1алин школашна юкъахь «Тоьлла кабинет» конкурсехь 3-чу меттехь яра. Тешна ю керлачу технологешца болх бан таронаш а тхан кестта хирг хиларх.

2014-2015-чуй дешаран шарахь 27 сахьт ду соьгахь: 6 а, б, в, 9 а, б, 11-г1ий классашкахь. 6-чу классашна хьехар керлачу программица д1адахьар нисдан г1ерта, хьелаш кхачаме дацахь а (оьшу 1аматаш, методически, гайтаман г1ирсаш, и д1. кх.). Ала дог1у, таханлерчу лехамашца (керлачу технологешца) болх д1абахьар кхачаме хилла д1ах1оттахь, ч1ог1а мехала г1уллакх хир ду, дешархошна шайн хинйолу кхане ган йиш йолуш.

Нохчийн мотт 1аморна массара а тидам т1ебахийтар эрна цахилар гойту цхьацца мероприятеша. 1996-чу шарахь дуьйна г1алин школашна юкъахь х1ора шарахь а д1ахьош йолчу олимпиадашкахь 1, 2, 3-г1ий меттигаш йоху оха. 2013-чу шарахь университетски олимпиадехь 2-г1а меттиг, 2014-чу шарахь — 1-ра меттиг, 2015-чу шарахь хьехархойн институтехь д1аяьхьначу олимпиадехь 9-чу кдассашна юкъахь 1, 2-г1ий меттигаш яра сан дешархойн.

Со классан куьйгалхо йолуш йиъ класс арахецна ас. Царна юкъахь нохчийн меттан хьехархой хилла, дика кхиамаш а болуш. Соьца бу сан хилла дешархой, х1инца хьехархой а хилла, болх беш. Суна доккха совг1ат а, дозалла а ду уьш сайца болуш, царна оьшучохь г1о дан йиш йолуш. Тхан гергарло мерза ду, уьш сих-сиха хуьлу сан х1усамехь а, сан терго ян, суна х1ун оьшу хьажа бог1у уьш. Д1асабаханчуьра а кест-кеста телефон тухуш, хьал-де хотту. Керла дешаран шо долалуш а, и чекхдолуш а диц ца ло царна со декъалъян. «Ненан меттан хьехархо тхан шолг1а нана ма ю», — олу цара.

Кхин а ас дозалла до, дуьххьара дашо мидалш йолуш школера арахецнарш а (2001-2004-г1а ш.) сан классернаш хиларх.

Нохчи, нохчалла ма доккха, к1орггера ду оцу дешнийн маь1на, ма сий деш чекхбийлина царех вайн дай, оьшучохь, шайн синош а ца кхоош. Тахана хьехархочунна т1ехь ду оцу дешнийн маь1на достуш, церан к1оргенийн бухе кхачош, цаьрга безам-марзо кхуллуш, дешархойн дегнашка кхачор. Х1унда аьлча, уьш бу вайн къоман кхане, къоман дозалла хилла, д1ах1итта безарш.

Коьртачех долу сан декхар лору ас — къона т1аьхье 1илманехь, г1иллакх-оьздангаллица кхетош-кхиор, сайна т1аьхьа, айса юьхьарлаьцна некъ д1акхехьа къона хьехархой кхиор.

Чемирзаева Яха нохчийн меттан хьехархочун болх беш йолу 37 шо ду. К1езиг хан яц иза. 1едало билгал а баьхна Яхин толамаш, кхиамаш: Сийлаллин грамоташ –Дешаран а, 1илманан а министерствера, Соьлжа-Г1алин, Заводски к1оштан куьйгалхойн ц1арах, х1ора шарахь а, Соьлжа-Г1алин Дешаран департаментера – Сийлаллин грамоташ, Баркаллин кехаташ, 2013-чу шарахь Соьлжа-Г1алин мэран грант — 50 000 сом. 2006-чу шарахь дуьйна — Къинхьегаман ветеран.

Лараме Яха, хьо а, ахь шайна 1амочу ненан меттах дозалла деш мел берш а даггара декъалбо оха Нохчийн меттан денца!

Сулумова Дэти

№ 74(2508)

732



• 21.09.2020 16:09

• Категория: Нохчийн Мотт
• Просмотров: 601

Сан корматалла: хьехархо

Бераллин хенахь вай массо а хуьлу сихха даккхий хила сатесна. Баккхийчеран дахар самукъане а, токхе а, ирсах дуьзна а хета вайна. Царах масал эца лууш хуьлу вай, леларца а, духарца а царах тардала гIерта. Баккхийчара бечу балхе марзо кхоллало, уьш санна, хьехархой, лоьраш, художникаш хила лаьа вайна.
Жима йолуш дуьйна хьехархо хила лууш яра Идалова Киса. Цунна Iаламат чIогIа безабеллера хьехархочун болх. Ша йоьалгIачу классехь йолуш, шайна хьеха еара оьрсийн хьехархо Воронина Валентина Ильинична, бохуш дуьйцу Кисас сан шеца хиллачу къамелехь. Цу хьехархочо оьрсийн мотт а, литература а хьоьхура ЧIишкарчу берашна.
Жимачу Кисина къаьсттина дукхаезара цуьнан урокаш. Дешаран ерриге а предметашна дика оценкаш а йолуш, школехь тоьллачу дешархойх цхьаъ яра Киса. Ша исбаьхьаллин литература дукха йоьшуш хиларна а, шен хьомечу хьехархочо Валентина Ильиничнас шен предметашка безам бахийтарна а, кхуо дагца хаьржира оьрсийн мотт а, литература а. ЙоIана хьехархо хила лиира.
Ша ворхIалгIачу классехь доьшучу хенахь шен лаам чIагIбелла баьллера, боху Кисас.
Кхуьнан да, Идалов Саид-Мохьмад, а вара школехь нохчийн а, оьрсийн а меттанаш хьоьхуш, тIаьхьа школан директор а хІоьттира иза. Цо лакхарчу классашкахь хьийхира КисагIарна.
«Да чIогIа къовламе вара тхоьца, дешархошца. Цо тхуна дика хьоьхура, дерригенах а кхетош, амма хатта а хоттура, цхьаьнга а озабезам а ца беш», – дуьйцу Кисас.
Школехь болх бан Киса Чуьйрин-Эвлахь йолаелира. Кхузара юккъера школа Шелан к1оштахь тоьллачех цхьаъ яра, хьехархойн йоккха коллектив дикачу говзанчех лаьттара.
Царна юккъехь доккха похIма долуш а, шайн болх безаш а хьехархой бара. Ишттачу нахана юккъе нисъялар шена, хIинцца лакхарчу пионервожатин болх бан йолалуш йолчу къоначу йоIана, чIогIа мехала дара, боху Кисас.
Чуьйрин-Эвлахь шина шарахь болх бича, шен юьрта дIаяхара йоI. Ша дешначу школехь оьрсийн меттан а, литературин а хьехархо хилира кхунах. Бераллин сатийсамаш кхочушхилира. Амма говзаллин лакхенашка кхача езара, ткъа цу гIуллакхна леррина долу хаарш оьшура.
Киса Нохчийн пачхьалкхан институте заочно деша йоьду 1985-чу шарахь. Цигахь кхиамца деша а доьшуш, школехь шена дукха беза болх бо цо дуккха а шерашкахь.
Шен юьртахь болх бан йолалуш, йоьалгIачу классехь оьрсийн мотт а, литература а урокаш хьехар тIедиллира кхунна.
Класс чIогIа ледара яра. Берийн хаарш вуно гIийла дара. Кисас цу классехь болх дIаболийна дукха хан ялале кхуьнан уроке школин директор веара. Берийн хаарш цахиларна ша бехке йолуш санна, юьхьIаьржа хIоьттира хIара. ТIаккха, шен ницкъ ма-кхоччу, и класс тIаьхьакхио хьаьжира къона хьехархо. Цо хIора дийнахь, урокел сов, кхин тIе а болх бора берашца. Кхуьнан къахьегар эрна ца дайра – дешархойн хаарш денна а толуш схьадогIура. Дешаран шеран хьалхара дакъа чекхдолуш, кхуьнан уроке юха а веара школин директор.
«Уьш хьалхалера бераш дуй? ХIинца-м суна уьш довза а ма ца девза! Ахь хIун дина царна?» – цецвуьйлура иза.
Школин куьйгалхочо, белхан накъосташа, дай-наноша хастор – иза кхунна мехала дара. Делахь а массо а хIуманал мехалниг – дешархоша дика хаарш гайтар дара. Муьлххачу а хьехархочун белхан гайтам бу иза – дешархойн лаккхара хаарш.
Кисас дуккха а шерашкахь болх бина ЧIишкарчу юккъерчу школехь.
Кхуьнан дешархой вайн республикехь а, Россин кхечу регионашкахь а хьанал къахьоьгуш бу. Царах дукхахберш лаккхара дешар дешна а, дахарехь дика дIанисбелла а бу.
Церан дика кхиамаш хилча, уьш шен доьзалхойн хилча санна. хазахета кхунна.
«Беран уггаре а хаза хан школехь дIайоьдуш ю. Дахаро чахчоза, халонаш ланза, цIена дегнаш долуш, сирла ойланаш, оьзда лаамаш болуш ма ду уьш. Царна школехь Iилма девзина ца Iа, дуьххьарлера дахаран урокаш а евза царна кхузахь, дика а, вуон а къасто Iема уьш, гIиллакх-оьздангалла лело Iема, Даймахке марзо кхоллало церан, нохчийн культура евза.
Школех дозуш дуккха а хIуманаш ду – кхузахь хинволчу гражданинан, патриотан, говзанчин дог-ойла кхиайо. Цунна хаарш ло, шен къоман оьзда векал хила Iамаво.
Оцу агIор школехь болчу хьехархоша хаддаза болх беш белахь, вайн тIекхуьу тIаьхье дика ца хуьлийла дац», – бохуш, шен ойланаш йовзуьйту Кисас. «Хьехархочо къам кхуьллу боху дешнаш чIогIа нийса хета суна. ХIора дешархо кхио веза хьехархочо, цунна хаарш делла ца Iаш, цунах дика адам дан а хьажа веза иза. Цундела тхуна тIехь доккха декхар ду, дай-наношна тIехь долчул а кIезиг а доцуш».
Иштта лору Кисас хьехархочун декхар, цуьнан болх дерриге а халкъана оьшуш хилар билгалдоккху.
Шен къамелехь цо довзуьйту тIекхуьу тIаьхье хьекъале а, оьзда а, Даймохк безаш а хила шена лаар. Иза шен белхан къилба а, коьрта сатийсам лору цо.
«ХIинца болх бан хала дац, – дуьйцу цо кхидIа а. – Хьехархочунна оьшург дерриге а долуш ду: методически пособеш, гайтаман гIирсаш, оргтехника, эххар а – интернет.
ХIинца хьуна оьшу муьлхха а болх интернета чохь карабо – иза доккха хIума ду, боккха аьтто бу. Шен цІахь Iашшехь, говзалла лакхаяккхарехь болх бан йиш ю хьехархочун».
Дуккха а шерашкахь школехь болх бинчу Кисин доккха зеделларг ду, къоначу говзанчашна иза дIалуш, церан хьехамча хилла схьайогIу иза.
Бераш а, шен болх а безаш хьехархо вацахь, цо школехь дан хIума дац, аьлла хета Кисина. Цу тIехь иза бакъ ю.
Ледара говзанча кхераме ву, цо бан ма-беззара болх ца беш, доккха зен до, хьехархо я лор иза велахь-м муххале а.
Киса гуттар а дикане сатесна ю, цунна дахарехь дуккха а халонаш а гина, ши тIом болуш Нохчийчуьра ара а ца яьлла иза. Оцу хенах лаьцна цо дика яздинера хьехархойн кхоллараллин конкурсехь ша дакъалоцуш чуеллачу очерка тIехь. Говза, хаза мотт болуш, хилларг ма-дарра гойтуш, дика говзар яра иза.Цундела конкурс дIахьочу жюрино лаккхара мах а хадийра цу белхан – авторна хьалхарчех меттиг а, совгIат а делира.
Иштта хьанал къахьоьгуш, балха тIехь баккхий кхиамаш бохуш схьайогIу говза хьехархо, дика адам Идалова Киса. И санна хьехархой вайн школашкахь дуккха а хилча, тIекхуьучу тIаьхьенах догйовха хир дара вай.

АРСАНУКАЕВ Муса

изложени Дуьххьарлера хьехаро
Вот текст.

ДУЬХХЬАРЛЕРА ХЬЕХАРХО.

. Тхешан куьпарчу берашца школе йигира со а. Мел хазахетара суна! Моьттура, дерриге дуьне оцу сайн жимачу т1оьрмиг чохь ду, цу чуърчу абато со цхьана тамашийначу ирсе кхачор ю.

Лулахойн бераша хьехархочуьнга д1аелира со. Тхан йишин Элитин хенара йо1 яра иза. Амма сунна цкъа а диццало и де а, сайн духхъарлерачу хьехархочун сурт а. Х1инца а сайна гуш сана хетта цуънан. эсала, екхна, к1айн горга юхь, къинхетаме б1аьргаш, букъ буъззина стомма 1аьржа ши ч1аба, д1аса т1емаш тесна даьржина 1аьржа ц1оцкъамаш, к1еда аз.

Суна а, тхуна массарна а Белител дагна хьоме адам дацара. Цо т1еюьйхина муьлхха коч, тиллина йовлакх, лергех оьхкина ч1агарш, когара мачаш – уьш механа мел йорах хиллехь а, тхуна исбаьхьа хетара. Тхо дерриг а цунах тардала г1ертара.

Массанхьа тхоьца яра Белита. Х1инца ойла йо ас: цо ешаза книга, цунна ца хууш х1умма хила а хиллийтехьа?|Муьлхха а хаттар шега даларх, эсала ела а къежий, нийса жоп лора цо. Дуьйцура муьлххачу а книгех лоций. Ткъа туьйранаш! Цкъа а к1ордор дацара цаьрга ладог1а. (А.Айдамиров)​

Ответить на вопрос