Козге табигать турында сочинение

Обновлено: 10.03.2023

Җөмләләрне әйтеп бетер Көз көне яфраклар. . Көз көне сары яфраклар. . Көз көне һава торышы. . Көз көне кошлар җылы якка. . Көз көне төннәр . көннәр. .

Тикшер! Көз көне яфраклар саргая. Көз көне сары яфраклар коела. Көз көне һава торышы салкын була. Көз көне кошлар җылы якка очып китәләр. Көз көне төннәр озыная, көннәр кыскара.

Җөмләләрне дәвам и т Көннәр салкын, чөнки . . Көннәр кыска, төннәр озын, чөнки . . Кошлар җылы якка китте, чөнки . . Салкын җил исә, чөнки . .

Тикшер! Көннәр салкын, чөнки көз җитте . Көннәр кыска, төннәр озын, чөнки көз җитте . Кошлар җылы якка китте, чөнки көз җитте. Салкын җил исә, чөнки көннәр салкын .

Тикшер! Алтын көз җитә. Яфраклар саргаялар. Һәркөнне яңгыр ява. Кошлар җылы якка китә. Кар ява башлый. Салкын көннәр башлана. Көннәр кыскара, төннәр озыная.

Сорауларга җавап бир! Си ңа көз ошыймы? Сиңа туган як табигате ошыймы? Син урманда булдыңмы? Көз көне табигат ь нинди? Син көзне яратасыңмы? Ни өчен?

Җаваплар Миңа көз ошый ( ошамый). Миңа туган як табигате ошый ( ошамый). Мин урманда булдым ( булмадым). Көз көне табигать матур, искиткеч. Мин көзне яратам.

Диалог төзе! — Хәзер елның кайсы вакыты? — Хәзер көз. — Көз көне яфраклар нинди төскә керә? — Көз көне яфраклар сары төскә керә. — Яфраклар нишлиләр? — Яфраклар саргаялар, коелалар. Син көзне яратасыңмы? Мин көзне яратам.

Өй эше 1. Көз турында хикәя яз. 2. Көз турында шигыр ь яз.

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Урок по теме: «Мультимедийные интерактивные презентации. Дизайн презентации и макеты слайдов. «

Презентация «Использование мультимедийных презентаций как универсального средства познания»

В презентации «Использование мультимедийных презентаций как универсального средства познания» даются советы по оформлению и наполнению презентаций.

Разработка урока и презентации «The Sightseeng Tours» London and Saint-Petersburg c презентацией

Цели: развитие речевого умения (монологическое высказывание); совершенствование грамматических навыков чтения и говорения (прошедшее неопределенное время, определенный артикль) Задачи: учи.

Презентация «Рекомендации по созданию мультимедийных презентаций»

§Предложить рекомендации по подготовке презентаций; §научить профессиональному оформлению слайдов. .

Презентация к уроку «Обобщение по теме презентации»

Презентация «Лица Победы». Данную презентацию можно использовать на уроках литературы в день памяти о тех, кто сражался и погиб в годы Великой Отечественной войны.

Данная презентация посвящена событиям Великой Отечественной войны и может быть использована в средних и старших классах как на уроках литературы, так и на внеклассных мероприятиях для пров.

Проектная деятельность на уроках литературы. 7 класс. Стихи Н.А.Некрасова .Презентация. презентация

Презентация к уроку»Проектная деятельность на уроках литературы.Стихи Н.А.Некрасова.7класс».

1. Эпиграф.
2. Козге табигать.
3. Кошлар тормышы
4. Козге хайваннар.
5. Козге эшлэр.
6. Син козне яратысынмы? Ни очен?

Быел туган ягыма көз бик иртә килде. Инде августта ук ул үзенең җилләре-яңгырлары, салкыннары белән зур-зур адымнар атлап, көз килеп тә җитте.

Мин авылымдагы көз турында язасым килә. Шәһәрдә дә алтын көз матур. Ләкин авылдагысы, тагын да матуррак.

Һәр ялдагыча-без авылда. Яктырып кояш елмайды да, “Әбиләр чуагы” икәнен белдереп, битне пәрәвез җепләре иркәләде. Бакча эшләрен тиз генә төгәлләп, урманга юл тотам. Зәңгәр күктә зур ак пароходлар кебек болытлар, узыша-узыша каядыр чабалар. Әкрен генә тирән тынлыкны тыңлап, урман түренә үтәм. Җиргә түшәлгән йомшак алтын яфраклар, әйтерсең, төрек келәмнәрен хәтерләтә. Ә агачлар!? Берсен-берсе уздыра-уздыра җәйге киемнәрен көзгегә алмаштырганнар. Һәрберсе күз явын алырлык. Урталыктагы миләш агачының кып-кызыл җимешләре, ялкындай яфракларына соклану мөмкин түгел. Зифа каеннар, нәзек усаклар купшы алтынсу шәл ябынып, баһадир имән агачын кунакка көтәләрдер кебек.

Ара-тирә чыпчык, карга тавышлары тирән тынлыкка җан өргәндәй була. Төз нарат агачлары гына, башларын югары күтәреп, яшеллеккә күмелеп басып торалар кебек. ”-Безгә көз куркыныч түгел”- ди алар.

Рәхәт тә соң көзге урманда
Көз­ге ур­ман­ның ма­тур­лы­гын­нан кү­ңел­гә рә­хәт.. .Ур­ман­ны би­зәп, алан­нар­да ба­лан, ми­ләш ку­ак­ла­ры бал­кып уты­ра. Күч­мә кош­лар очып кит­кән, ур­ман моң­су­ла­нып кал­ган, тын­лык­ка чум­ган.. .Яң­гыр­лар­дан соң үсеп чык­кан төр­ле-төр­ле гөм­бә­ләр, ми­не күр­мә­сә­ләр ярар иде, ди­гән­дәй, яф­рак ас­ты­на кач­кан­нар. Яңа гы­на явып үт­кән яң­гыр­дан соң там­чы­лар бө­тен җир­гә саф­лык өс­тәп, са­ран гы­на як­тырт­кан ко­яш ну­рын­да җе­мел­ди­ләр.. .Агач­лар да, төр­ле­дән-төр­ле күл­мәк­лә­рен ки­гән­нәр дә, бәй­рәм­гә әзер­лән­гән ши­кел­ле, те­зе­ле­шеп то­ра­лар. Ара­да иң ма­ту­ры – ак, төз кәү­сә­ле сап-са­ры яф­рак­лы ка­ен кы­зы. Аның янә­шә­сен­дә – ка­ра­су кыз­гылт яф­рак­лы го­рур имән еге­те. Ту­лы­шып пеш­кән кып -кы­зыл тәл­гәш­ле ми­ләш, ба­лан ку­ак­ла­ры ку­нак кыз­ла­рын хә­тер­лә­тә­ләр.. .Ямь-яшел на­рат­лар­га, чыр­шы­лар­га гы­на көз ка­гыл­ма­ган. Алар бер­ни бул­ма­ган­дай, та­гын да куп­шы­ла­нып, гамь­сез ге­нә уты­ра­лар.. .Рә­хәт тә ин­де көз­ге ур­ман­да.. .

• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Туган ягыма алтын көз килде.

Әле кичә генә җәйне көтеп алган идек. Матур, кызу, күңелле көннәре белән җәйнең үтеп киткәнен сизми дә калдык. Ә бүген инде көз! Бакчадагы тулып бешкән җимешләре, кырдагы мул уңышлы игеннәре белән кешеләрне сөендереп, җиргә алтын көз аяк басты. Минемчә, көзне сары төсе өчен генә түгел, ә көзге байлык, муллык өчен дә алтын көз дип атыйлар. Көз җиткәч, көннәр кыскара, төннәр озыная башлый. Укучылар белем алырга дип мәктәпләргә юл тоталар.

Табигать үзенчә матурая башлый. Тирә-яктагы яшеллек, күзгә күренеп, төсен сарыга үзгәртә. Бакчаларга күз салсаң, кып-кызыл, алсу, сары алмаларны, кызарып пешкән миләш, баланнарны күреп хәйран каласың. Иген кырларына карасаң, әйтерсең аларны алтын төсенә буяп куйганнар, сап-сары булып, кояшта күзләрне камаштырып утыралар. Нинди матурлык һәм байлык!

Көз җиткәч, күк йөзе дә үзгәрә. Әле генә кояш балкыган булса, күп тә үтми болытлар барлыкка килә, яңгыр ява башлый. Яңгырсыз көннәрдә көндезләрен бик салкын булмаган һава торышы күзәтелә, ә кичләрен суыта. Иртән тышка чыксаң, җирдәге үләннәргә матур итеп чык төшкән була. Ә әбиләр чуагы дип аталган көннәрдә бигрәк тә җылы һава торышы саклана. Минем өчен бу көннәр ямьле җәй айлары белән саубуллашу көннәре.

Көзге урман үзенең чиста, саф һавасы белән үзенә тартып тора. Урманга килеп керсәң, матурлык та, моңсулык та тоясың. Монда инде җәй көне кебек матур итеп кошлар сайрамый, төрле төстәге күбәләкләр очып уйнамый. Үзләренең хуш исләре белән башны әйләндергән аллы-гөлле урман чәчәкләре соңгы таҗларын коеп утыралар. Агачларга күз салсаң, сары, яшел, кызыл, алтынсу төсләрне күрәсең. Каен агачлары үзләренә бер төрле матур. Ап-ак каеннар сап-сары шәл ябынганнар. Ара-тирә матур, куе яшел төсләре белән җәйне хәтерләтеп, озын нарат агачлары күренә. Урманда да көзге уңыш бик күп була. Гөмбә, чикләвек, балан, алма, миләшләрне кышка җитәрлек итеп җыярга була.

Көз көне җәйге яллар тәмамланса да, мин көзне яратам. Чөнки көз җиткәч, без җәй буена күрмәгән сыйныфташлар белән очрашабыз. Озак күрешми торгач, инде сагынырга да өлгергән дуслар белән төрле хәлләр турында сөйләшәбез, серләшәбез.

Шулай ук мин көз көне һавада кыр казларының, торналарның җылы якка очып киткәннәрен күзәтергә яратам. Шундый матур, тигез итеп тезелеп очалар алар, әйтерсең, бер-берсенә җеп белән бәйләп куйганнар.

Табигаттә бар да бик тиз үзгәрүчән шул. Күп тә үтмәс, бераз вакыт үткәч, агачлардан яфраклар коелып бетәр, иген басулары буш булып калыр, бертуктаусыз яңгырлар ява башлар. Кояш сирәк кенә безгә якты нурлларын бүләк итәр. Беренче кар да явып үтәр. Елга-күлләр ялтырап торган, матур боз белән капланыр. Җир үзенең ап-ак, йомшак юрганын ябынып, татлы йокыга китәр.

Помогите написать сочинение по татарскому языку на тему «козге табигать» очень срочно надо).

Помогите написать сочинения по теме «Традиции в моей семье» на татарском языке?

Помогите написать сочинения по теме «Традиции в моей семье» на татарском языке.

Помогите очень срочно?

Помогите очень срочно!

Нужно написать сочинение по татарскому на тему «чангы ярышында» Помогите!

Даю много баллов!

Помогите написать сочинение на татарском языке про последние дни осени, на татарском языке?

Помогите написать сочинение на татарском языке про последние дни осени, на татарском языке!

Очень надо пожалуйста помогите.

Помогите очень надо?

Помогите очень надо!

) Нужно написать сочинение по татарскому языку, не меньше 70 слов.

Тема : «Ашаган белми — тураган белэ».

Помогите , пожалуйста написать сочинение на татарском языке на тему «Книга» , очень надо?

Помогите , пожалуйста написать сочинение на татарском языке на тему «Книга» , очень надо.

Срочно надо на татарском языке сочинение на тему моя родная школа) *?

Срочно надо на татарском языке сочинение на тему моя родная школа) *.

Напишите пожалуйста сочинение на татарском языке на тему природа 90 баллов ?

Напишите пожалуйста сочинение на татарском языке на тему природа 90 баллов !

Срочно очень срочно очень прошу !

Помогите написать сочинение на татарском языке на тему «Дустым коче»?

Помогите написать сочинение на татарском языке на тему «Дустым коче».

Написать сочинение на тему осенний лес на татарском языке?

Написать сочинение на тему осенний лес на татарском языке.

Помогите пожалуйста написать сочинение на татарском языке на тему «Моя книга»?

Помогите пожалуйста написать сочинение на татарском языке на тему «Моя книга».

Вы открыли страницу вопроса Помогите написать сочинение по татарскому языку на тему «козге табигать» очень срочно надо)?. Он относится к категории Другие предметы. Уровень сложности вопроса – для учащихся 5 — 9 классов. Удобный и простой интерфейс сайта поможет найти максимально исчерпывающие ответы по интересующей теме. Чтобы получить наиболее развернутый ответ, можно просмотреть другие, похожие вопросы в категории Другие предметы, воспользовавшись поисковой системой, или ознакомиться с ответами других пользователей. Для расширения границ поиска создайте новый вопрос, используя ключевые слова. Введите его в строку, нажав кнопку вверху.

Табигать ??рвакыт ?зг?реп тора. Ел фасыллары алмашынган саен табигать т? я?а киемн?рен кия. Мен? х?зерге вакытта да, узене? алтын яфраклары бел?н, к?з килеп ?итте. Бу ел фасылы, башкаларыннан аеруча матур, урманнар, болыннар ?зл?рен? ген? хас бер т?ск? кер?л?р. Каеннар и? беренче булып яфракларын коя башлыйлар, ? инде аннан со? калган агачлар да, киемн?рен алыштыралар.
Кырларда комбайннар г?релтесе ишетел?. Арыш,бодай ?ирл?ре бушап кала. Комбайнчылар басуларда к?нн?р буена,ялны белмич? эшлил?р.Ч?нки бер эш к?не ел буена туендырачак. Тизд?н кырларны кара каргалар яулап ала. Аларны? ерак юлга кит?р ?чен х?л ?ыясы, тукланасы бар. Алар шунда коелып калган б?ртекл?рне р?х?тл?неп ч?плил?р, аннары, канатларын ныгытыр ?чен, т?ркем-т?ркем булып очып алалар. Башка кошларда ??й аендагыча сайрамый. Алар ашыгыч ыгы-зыгыда. Тизд?н алар да ?ылы якларга китеп, кыш бетк?нен к?т?ч?кл?р. З?п-з??г?р к?кт? ?епк? тезелеп кыр ?рд?кл?ре, торналар саубуллашып, ерак юлга кузгала.
Бакчаларда да к?пт?нн?н инде эшл?р башланды, ??мм?се д? ,салкын к?нн?р башланганчы тырышып-тырмашып у?ышларын ?ыялар. Б?р??гел?рне, суганнарны ,кишерл?рне алып бетерг?нн?н со?, бакчаларга тракторлар кереп, б?тен ?ирл?рне с?реп чыгалар. Бу ?ле авылларда эшл?р бетк?нне а?латмый, ч?нки бер эш к?не ел буена тукландырырга с?л?тле.
К?з, аеруча мо?су ел фасылы. К?бесенч? , ул мо?сулыкны, табигатьк? т?сл?р ?сти. Кызыл, алтынсу – бу т?сл?р к?зне? аеруча бер ?зенч?леге булып торалар. Урманнарда агачлар, болыннарда ?л?нн?р ?зл?рен? хас булган бер т?с алалар. Тизд?н салкын к?нн?р башланып, я?гырлар яварга тотыначак. ? инде аннан со?, урманнарда, каенлыкларда г?мб?л?р баш калкытачаклар, кешел?рг? тагын бер эш ?ст?л?ч?к кен?.
К?з турында бик к?п шигырьл?р, ?ырлар язылган. Бу ел фасылы шагыйрьл?рг? ил?ам ?ст?п тора. Минем фикеремч?, к?з к?не, барлык н?рс? д?: кешел?р д?, тереклек т?, кошлар да ?анланалар. Кешел?р бакчаларда эшл?с?л?р, тереклек-??нлекл?р кышка ?зерл?н?л?р, ?зл?рен? азыклар табып, аларны яшереп куялар. ?ле к?з килг?нн?н со? да, салкын к?нн?р булмаячак, ч?нки тизд?н ?бил?р чуагы башлана. Мен? шул вакытта инде кешел?р ?ылы к?нн?р бел?н р?х?тл?неп кала алачаклар.
? болай, к?з бик матур ел фасылы, ?ле кайчан без шундый матурлык к?р? алыр идек? Д?нья шундый т?сл?рг? к?мелг?н чакта,елмаймыйча булмый. Алтынсу т?сл?р ??рвакыт к??елл?рне ген? к?т?реп тора.

купили 12 бутылок фруктовой воды, а в обмен сдали 8 пустых бутылок. Сколько денег доплатили? Сколько стоит бутылка фруктовой воды и сколько пустая бутылка?
определить тип химической связи и записать схему её образования для веществ с формулами H2S
Помогите сделать химию по фото плизз
Определите, сколько раз звук [ j, ] встречается в следующем тексте:
Степной травы пучок сухой,
Он и сухой благоухает!
И разом степи надо мной
Всё обаянье воскрешает.
Когда в степях за станом стан
Бродили орды кочевые,
Был хан Отрок и хан Сырчан,
Два брата, батыри лихие.
(А. Майков)
написать название русской народной сказки (любой) и с чем в ней сравнивается красота девушки. Несколько должно быть сравнений. Не одно!
какой вид черного моря
что я делаю в это время (8часов утра)
В XIX веке в Москве открылась водолечебница Лодера, в которой аристократическую публику лечили искусственными минеральными водами и продолжительными прогулками. Это заведение, точнее его основатель, упоминается во фразеологическом обороте. Каком?
составить 1 предложение со словами посмотрелудивленно
в зале 9 рядов по 10 мест в каждом ряду .все места с 1го рядо по 6й заняты,a остальние место свободны.1)сколько всего человек в зале?2)сколько свободных мест взале?3)сколько всего мест для зрителей?

Читайте также:

  

• Почему гончарову не удалось сделать штольца идеальным героем сочинение

  

• Сочинение про ольгу берггольц

  

• Прокуратура глазами детей сочинение

  

• Гора спящий лев или омулевка сочинение

  

• Сочинение образование в семье простаковых

Төрлесе

Көзге табигать

Көз һәрвакыт көтмәгәндә килә.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Рейтинг:   / 77

Табигать — туган йортыбыз.
Табигать ул – безнең әйләнә – тирәбез. Кояш, болыт, су, таш, үсемлекләр, хайваннар – барысы да безне чолгап алган тирәлек – табигать дип атала.
Һәр җир йөзендә гомер иткән кеше үзенә кирәкле әйберләрне табигатьтән ала. Кеше иген, яшелчә, җиләк – җимеш үстерә, терлек, кош – корт үрчетә. Үзенә яшәү өчен уңайлы шартлар тудыра. Елга – күлләрдән балык тота, урманнардагы җиләк – җимешен, агачын файдалана. Үзләренә азык туплый.
Табигатьебез аллы – гөлле чәчәкләргә күмелеп утыручы болын – кырлары, чишмәләрдән челтерәп аккан саф, чиста сулары, көмештәй саф сулы күлләре, кечкенә генә инештән башлап, зур елгага таба ыргылучы елгачыклары белән бай.
Табигать – ул безне яшәтүче дә, терелтүче дә, дөньяны танырга өйрәтүче дә. Без табигатьнең һәр ел фасылына сокланып, саклап, кадерләп, яшеллеккә һәм матур чәчәкләргә күмеп, зыян китермичә үз туган йортыбыз итеп кадерләп яшәтергә тиешбез. Табигать матурлыгы – ул безнең матурлык.
Кызганычка каршы, бүгенге кешелек табигатьнең кадерен белеп бетерми. Табигатьебезнең чиста сулы елга – күлләрен пычрату, очсыз – кырыйсыз урманнарын бер мәгънәсез кисеп бетерү, химия заводларның агулы газлары белән чиста һавабызны бозу, урамнардагы чүп – чарларның җәелеп ятуы күңелләрне тетрәндерә. Моны булдырмау – ул безнең изге бурычыбыз.
Менә ямьле яз җитте. Кыя таулардан ташулар ага башлады, урамнарда ташланып калынган чүп – чарлар кар астыннан калкый башладылар. Беркөнне безне укытучыбыз, мәктәп тирәсен чүп — чардан арындыру максаты белән , урамга алып чыкты. Чыккан идек, анда нәрсә генә юк?! Анда кәгазь калдыклары, тәмәке чүпләре, шешә савытлары һәм башкалар. Шушы ташландык әйберләрне күреп гаҗәпләнеп тә куйдым. Шуның хәтле кешенең тәртипсезлеге, җыйнаксызлыгы, әдәпсезлеге борчый мине. Мәктәп тирәсен чүп – чарлардан арындыргач, укытучыбыз белән сыйныфка кереп, табигатьнең кадерен белү, аны чиса тоту турында кызыклы һәм кирәкле мәгълүматлар тупладык.
Берничә кисәтү белән язылган фикеремне дә әйтеп үтәсем килә:
Урман, болын, сулык, күлләрне пычратма, чүп ташлама, теләсә кайда учак якма!
Агачларны рөхсәтсез кисмә, ботакларын сындырма, үләннәрне тамыры белән йолкыма!
Табигать байлыкларын кирәгеннән артык кулланма!
Табигатьебезгә зыян салучыларга юл куймыйк. Аны үз туган йортыбыз итеп саклыйк, яклыйк һәм матурлыгына, иркен саф һавасына, елга – күлләренә игътибарсыз калмыйк.
Табигать ул – безне ашата, эчертә, киендерә, сәламәтлекне саклый.
Үзебезнең кылган эшләребез өчен хәзер дә, киләчәк буыннар алдында да җаваплы икәнлегебезне тоеп яшик.

Һәр фасылның үз матурлыгы бар. Ел фасыллары алмашынган саен табигать тә яңа киемнәрен кия. Менә хәзерге вакытта да табигатьтә көз хакимлек итә. Бу ел фасылы башкаларыннан аеруча матур. Урманнар, болыннар үзләренә генә хас бер төскә керәләр. Каеннар иң беренче булып яфракларын коя башлыйлар, ә инде аннан соң калган агачлар да, киемнәрен алыштыралар.

Көз табигатьне төрле төсләргә буяп, төрле буяуларга мана. Кызыл, алтынсу – бу төсләр көзнең аеруча бер үзенчәлеге булып торалар. Урманнарда агачлар, болыннарда үләннәр үзләренә хас булган бер төс алалар.

Ә болай, көз бик матур ел фасылы, әле кайчан без шундый матурлык күрә алыр идек? Ә беләсезме, көзне нәрсә белән тагын да ямьләндереп җибәреп була? Әлбәттә, сезнең бакча һәм мәктәпләрдә эшләнгән кул эшләнмәләре белән. Шул уңайдан «Көзге матурлык» дип аталган кул эшләнмәләре (поделка) бәйгесе башлап җибәрәбез. Эшләрегезне фотога төшереп Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. адресына юллагыз. «Көзге матурлык» дип тамгаларга да онытмагыз. Бергәләп сайтыбызда иң матурларын сайларбыз, урыннар билгеләрбез. Иң шәпләрен, әлбәттә, шәп бүләкләр көтә! Эшләрне кабул итүнең соңгы срогы — 31 октябрь

Көз. Басулар соры төскә кергән. Уңыш җыеп алынган һәм урнаштырып куелган. Туңга сөрелгән басулар кара төстә. Уҗым басулары гына, язны хәтерләтеп, яшел булып торалар. Урманнарда яфраклы агачлар саргайган, көчле җил чыкса – коелалар. Ылыслы агачлар саргаймыйлар, мәңге яшел булып утыралар. Күчмә кошлар инде кышка җылы якларга юнәләләр, ә аларга алмашка тундрадан икенче төрле кошлар киләләр. Көннәр кыскара, төннәр озыная. Суыта, явымнар ешая. Соңгы 70 елда иң күп явым-төшем 1973нче һәм 1984нче елларда, ә иң аз явым-төшем 1959нчы һәм 1974нче еллар көзендә күзәтелде.

Ә хәзер җәнлекләрнең, кошларның тәртипләрен күзәтеп, һава торышында булачак үзгәрешләрне чамалап карыйк. Кырмыскалар ояларын биек итеп ясасалар – кыш салкын һәм кырыс булыр, ә тычканнар ояларын өскә ясасалар – кыш җылы һәм буранлы килер, кибән астында торсалар – көз коры килер. Каргалар агач түбәсенә кунып кычкырсалар – явым булачак. Көз көне куяннар бер эздән йөрсәләр – кышын кар күп булыр. Миләш уңса – көз явымлы булыр. Кар иртә явып, сыерлар көтүне сагынып мөгрәсәләр – кар эреп бетеп, яңадан көтү чыгар. Ябалак кычкырса – тиздән суыклар башланыр. Кыр казлары җылы якларга иртә китсә – кыш та иртә килер. 

Кайбер күренешләр көзнең озак киләсен искәртәләр. Мәсәлән, сентябрьдә кар яуса – кар тиз генә ятмас. Миләш һәм бакча җиләге чәчәк атса, иске стиль белән 1 сентябрьдә яки октябрь ахырында күк күкрәсә, агач бөреләре зур булып үсеп калсалар, алмагач чәчәк атса, суган кабыгы калын булса, октябрьдә кырау төшсә, торналар җылы якка киткәндә биектән очсалар, көз башында пәрәвез озын һәм күп булса – көз озак килер.

Көз көне күзәтелә торган башка күренешләргә дә күз салыйк. Яфрак соң коелса – кыш салкын булыр. Куе томан кояш нурларында чагылса – аяз һава озак сакланыр. Иске стиль белән 1нче октябрьдә кар күренсә – 40 көннән кар ятар. Көз җылы килсә – кыш озак килер. Кояш чыкканда аяз булып, төньяктан салкын җил иссә – кырау төшәр. Беренче кар көндез яуса – кыш кырыс булыр, төнлә яуса – кыш җылы килер.

Кайбер көзге күренешләр алдагы елга мул уңыш вәгъдә итәләр. Мәсәлән, иске стиль белән 1нче сентябрьдә күк күкрәсә, имән чикләвеге уңса – алдагы елда ашлык каерылып уңар. Әгәр беренче кар вак булса – кыш тиз китмәс, алдагы елда печән дә, ашлык та бик уңар. Ноябрь кар өрә – галәмгә ашлык китерә.

Халык телендә “Язын һәм көзен һава шартлары 8 төргә төрләнә” дигән әйтем бар. Әгәр яшь натуралистлар һәм табигать сөючеләр бу юнәлештә тәҗрибәләр үткәреп нәтиҗәләрен теркәп барсалар, алдагы эшләрендә аларга җиңелрәк булачак. Язгы, көзге табигатьнең үзенчәлекләрен исәпкә алып эшләү кулай булыр. Менә шул чакта гына кышкы һәм җәйге һава шартларын чамаларга, уңышны фаразларга мөмкин булачак. Хәзер генә күк йөзе аяз була, озак та үтмичә болытлап куя, явым башлана.

Көз көне күзәтелә торган тагын бер күренешкә күз салыйк әле. Дүртенче октябрьдә күзәтелә торган һава шартлары дүрт атна дәвамында сак­лана. Дмитрий көнендә (8 ноябрь) салкын булса – җәй дә салкын булачак. Соңгы җитмеш елда иң салкын көз 1976 елда, ә иң кызу көз – 1974 елда күзәтелде. Көзнең озынлыгы да төрле елда төрлечә килә. Соңгы җитмеш елда иң озын көз 1959нчы һәм 1974нче елларда, иң каскасы – 1963нче, 1973нче елларда булды. Кайбер елларда кар төшкәч, җылы һава әйләнеп кайта, озак вакыт җебетеп тора, шуннан соң гына кар явып, кыш үз көченә керә. Кышын җебетеп, үсемлекләр шытып чыкканы да бар. Мәсәлән мондый күренеш узган 2019нчы елда күзәтелде.   

Динар Латыйпов.

Чишмә авылы.

Әгерҗе районы,

Татарстан

Бердэмлек