Къуалэбзухэр щ1ымахуэм сочинение

Обновлено: 10.03.2023

Мы нобэрей псалъэмакъым сыхыхьэн ипэ къихуэу сэ куэдрэ сыгупсысащ. Япэрауэ сэ апхуэдэу гъашДэ гъуэгуанэ ин къэзгъэшДакъым хабзэм апхуэдэу куууэ сытепсэлъыхьыну. Ауэ апхуэдэу щыт пэтми, къызгуры1уэ мащ1эмк1э мы псалъэмакъым къыхыхьэ дэтхэнэ зыми садэгуэшэну си гуапэщ.

Ди лъэпкъым ижь-ижьыж лъандэрэ зэрихьэ хабзэмк1э ц1эры1уэу щытащ. Ик1и а хабзэ дахэмрэ нэмысымрэ къыщежьэр адыгэ унагъуэрщ. Нэхъыжьыф1 зырыс дэтхэнэ унагъуэ узыншэми и щ1эблэр щ1еп1ык1 нэхъыжьхэм къыхуагъэна а ф1ыгъуэшхуэм-лъэпкъ хабзэм. Ц1ыхур дунейм къытохьэри ток1ыж, ауэ абы къыф1ащу псэуху зэрихьа и ц1эр къонэ. Апхуэдэщ лъэпкъри и ц1эр игьэпэжу къэгъуэгурык1уэмэ, и хабзэм хуэпэжын хуейщ — ар налкъутнэлмэсу шДэблэ къыщ1эхъуэм хуихъумэфын хуейщ.Ик1и ар къэзыухъуреихь псоми да1ыгъын хуейщ.

Пэжщ, зэманым зэхъуэк1ыныгъэ гуэрхэр егъуэт, ауэ зэманым сытхуэдэ зэхъуэк1ыныгъэ имыгъуэтами, укъызыхэк1а лъэпкъыр пшДэжу, укъэзылъхуа адэ-анэм уахуэфащэу , сэ зэманым сыдок1у жып1эу нэхъ лейуэ зумыш,1у дунейм утетын хуейщ. Дэтхэнэ ц1ыхури щылъагъуэгъуаф1эр и хабзэм щытетым дежщ.

Ди хабзэхэм утепсэлъыхьын щ1эбдза нэужь, куэд къэпт1эщ1ыфынущ зэхъуэк1ыныгъэ дызыхуэмейхэр и1эу. Псалъэм папщ1э иджыри к1эщ1у игугъу сщ1ынщ ди адыгэ хъыджэбзхэм. Сэ гу лъызотэ ди литературам къыхэщыж образхэм еплъытмэ, абыхэми зэрызахъуэжар. Я хьэл-щэнк1и я зьйыгъыкЪкХи, я зыхуэпэк1эк1и ар абыхэм ещхьыжкъым. Сэ сыкъеджауэ щытащяпэм пщащэхэмрэ щауэхэмрэ зэрызэхуэзэу,зэрызэдэгушы1эу къек1уэк1ыу щыта хабзэхэм.

Сочинение Темирова Темирлана,

Пшеунова Т. А

Назначение платежа: Пожертвование на лечение (фамилия и имя ребенка). НДС не облагается.

Основные способы перевода пожертвований в Русфонд

1.Через банк

2. Через терминал QIWI (КИВИ)

3. Через банковскую карту

4. Другие способы

17.09.2014 Пять социальных проектов незрячего, но смотрящего далеко вперед Алексея Фитисова
Алексей Фитисов помогает людям с ограниченными возможностями здоровья найти себя в жизни. Несмотря на то, что сам является инвалидом по зрению I группы, ведёт весьма активный образ жизни.

12.09.2014 “Общество книголюбов Кабардино-Балкарии” живо, благодаря общественникам
Где найти Общество книголюбов в Нальчике – знают многие. Наш адрес не изменился, хотя мы уже давно живём при другом социальном строе, можно сказать, в другой стране.

  • Для учеников 1-11 классов и дошкольников
  • Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Нало Заур Нало Заур Мухьэмэд и къуэр Аруан районым щыщ Старэ Урыху къуажэм 1.

Описание презентации по отдельным слайдам:

Нало Заур Нало Заур Мухьэмэд и къуэр Аруан районым щыщ Старэ Урыху къуажэм 1.

Махуэр уейщи жьы зэпихум

Махуэр уейщи жьы зэпихум

ЩIымахуэ. 1) ЩIымахуэ мазэхэр фигу къэвгъэкIыж. ЩIымахуэр мазищ мэхъу: декабр.

ЩIымахуэ. 1) ЩIымахуэ мазэхэр фигу къэвгъэкIыж. ЩIымахуэр мазищ мэхъу: декабрь, январь, февраль. 2) Щ1ымахуэм теухуа псалъэмакъ. ЩIымахуэм дунейр щIыIэщ, уэс куу къос, ихъуреягъыр уэсым щIигъэнащ…. Къуажэхьхэр къафщIэ: Уеплъым гъуджэ, уеджэм дэгу (мыл). Ди пщIантIэм пIэтепхъуэ хужь тепхъуащ (уэс). Ди бжэгъу щхьэкIэм джэдыкIэ хужь цIыкIу пылъщ (уэс). Iэди уади зезымыхьэу псым лъэмыж тезылъхьэ (щIыIэ, мыл). ЩабэрыкIуэ мэз кIуэрей (Iэжьэ). ЩIымахуэм теухуа псалъэжьхэр зэвгъащIэ. Гъэм и зы махуэм щIымахуэм уегъашхэ. Гъэмахуэм къыумылэжьар щIымахуэм бгъуэтыжыркъым. Гъэмахуэм умыгъэтIылъа щIымахуэм къэпщтэжыркъым.

1)Щ1ымахуэр къихьащ. 2)Уэсым ихъуреягък1э псори ихуэпащ. 3)Бзухэр –щ1ымахуэм.

1)Щ1ымахуэр къихьащ. 2)Уэсым ихъуреягък1э псори ихуэпащ. 3)Бзухэр –щ1ымахуэм. 4)Унэ-псэущхьэхэр щ1ымахуэм. Къуалэбзухэр-щ1ымахуэм.

ЩIЫМАХУЭ.

Узыншэу фыщытхэ!

  • подготовка к ЕГЭ/ОГЭ и ВПР
  • по всем предметам 1-11 классов

Курс повышения квалификации

Дистанционное обучение как современный формат преподавания

Курс повышения квалификации

Скоростное чтение

Курс профессиональной переподготовки

Русский язык и литература: теория и методика преподавания в образовательной организации

  • ЗП до 91 000 руб.
  • Гибкий график
  • Удаленная работа

Дистанционные курсы для педагогов

Свидетельство и скидка на обучение каждому участнику

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

5 602 605 материалов в базе

Самые массовые международные дистанционные

Школьные Инфоконкурсы 2022

Свидетельство и скидка на обучение каждому участнику

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

  • 15.06.2020 3399
  • PPTX 2.5 мбайт
  • 73 скачивания
  • Оцените материал:

Настоящий материал опубликован пользователем Хутова Фатима Ауесовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

Автор материала

40%

  • Подготовка к ЕГЭ/ОГЭ и ВПР
  • Для учеников 1-11 классов

Московский институт профессиональной
переподготовки и повышения
квалификации педагогов

Дистанционные курсы
для педагогов

663 курса от 690 рублей

Выбрать курс со скидкой

Выдаём документы
установленного образца!

Учителя о ЕГЭ: секреты успешной подготовки

Время чтения: 11 минут

Школы граничащих с Украиной районов Крыма досрочно уйдут на каникулы

Время чтения: 0 минут

Минпросвещения России подготовит учителей для обучения детей из Донбасса

Время чтения: 1 минута

Академическая стипендия для вузов в 2023 году вырастет до 1 825 рублей

Время чтения: 1 минута

Инфоурок стал резидентом Сколково

Время чтения: 2 минуты

Ленобласть распределит в школы прибывающих из Донбасса детей

Время чтения: 1 минута

В приграничных пунктах Брянской области на день приостановили занятия в школах

Время чтения: 0 минут

Подарочные сертификаты

Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.

Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.

Сочинения на кабардинском языке си лъахэ си гущэкъу уэрэд.

1уащхьэмахуэ жьэк1эху хъужуКавказ къуршым къыщхьэщытщИ дахагъэм уемыпъыфуЖьыр къыппеубыд.

Дунейм теткъым зы щ1ыналъиКъэбэрдейм къыпэувын!

И дахагък1и и къабзагък1иАбы къытек1уэн.

Жьыр щыкъабзэщ, псыр щыхъущхъуэщАр бгы лъапэхэм къыщ1ож.

Езыр мэзым щ1игъэнащиЖыг абрагъуэхэр къыщок1.

Удзгъэгъау абы къыщык1ымЩ1эи гъуни имы1эж.

Сэ усак1уэу сыщытамэУэрэд 1эджи пхуэзусынтСыщалъхуа сэ си щ1ыналъэрСемызэшуи згъэбжьыф1эн.

Сочинение на немецком языке про лето?

Сочинение на немецком языке про лето.

Сочинение на аврском языке «мой друг»?

Сочинение на аврском языке «мой друг».

Сочинение про зиму на башкирском языке?

Сочинение про зиму на башкирском языке.

Сочинение на табасаранском языке?

Сочинение на табасаранском языке.

Стихи про домашних животных на кабардинском языке пожалуйста очень срочно?

Стихи про домашних животных на кабардинском языке пожалуйста очень срочно.

Текст по кабардинскому жэбэгьы пщ1ыль?

Текст по кабардинскому жэбэгьы пщ1ыль.

Сочинение по кабардинском у я зыку насып?

Сочинение по кабардинском у я зыку насып.

Сочинение на тему «Чем меня заинтересовывает телефон?

Сочинение на тему «Чем меня заинтересовывает телефон?

Бдзэжьей, охарактеризовать любой вид рыбы на кабардинском?

Бдзэжьей, охарактеризовать любой вид рыбы на кабардинском.

Сочинение на тему весна на кабардинском языкеПОМОГИТЕ ПОЖАЛУЙСТА ЭТО СРОЧНО ЧЕРЕЗ 2 ЧАСА СДАВАТЬ?

Сочинение на тему весна на кабардинском языке

ПОМОГИТЕ ПОЖАЛУЙСТА ЭТО СРОЧНО ЧЕРЕЗ 2 ЧАСА СДАВАТЬ.

Нажмите, чтобы узнать подробности

1.Бжьыхьэр гъэм и зэманщ. Ар мазищ мэхъу: фок1адэ, жэпуэгъуэ, щэк1уэгъуэ. Бжьыхьэм тхьэмпэхэр зэмыфэгъу мэхъу, къыпощэщыж. Къэк1ыгъэхэм гъужын щ1адзэр а гъэм. Бзухэр мэлъэтэж. Хьэпщхупщхэм бжьыхьэр къыщихьам деж загъэпщк1уж.

Гъатхэ дыгъэм кIагъуэпскIэ уегъэпскIри, бжьыхьэ дыгъэм тхъупс къыптрекIэ.

Гъатхэм жеяр бжьыхьэм мэгъыж.

Гъатхэм тумысар бжьыхьэм къытепхыжыркъым.

Гъатхэм пасэу пщ1эр бжьыхьэм и гъуэу мэхъу.

Бжьыхьэ жэщ щэрэ минщ.

Ипщэк1э уплъэмэ, цей плъыжь къедзащ. (пшэплъ)

Къэрабэ плъыфэщ, уафэм едзэк1ащ.(пшэплъ)

Фыз ф1ыц1э нэгъуд, щ1ым дыд хэзы1у. (уэшх)

Хэт уафэм пк1элъей езыдзу дэк1уеяр. (уэшх)

Бжьыхьэ тхьэкIумэкIыхьыр уэдмэ, уэс щlагъуэ щыIэну­къым, пшэрмэ, уэсышхуэ щыIэнущ, жаIэрт.

Бжьыхьэм деж, нэху мыщ щIыкIэ, вагъуэбэр пхъэщхьэ­кIэм и гъунэгъу хъуамэ, пхъэ щхьэкIэр мэдийри, жыгым и хэхъуэныгъэр абы щоувыIэр, тхьэмпэр къы­пыхуу щIедзэ,- бжьыхьэм щIидзащ, жаIэрт.

Нало Заур
Бжьыхьэр бейщ

Гъэ лэжьыгъэр зэхуехьэсри
Бжьыхьэм Ӏэзэу егуэшыж,
ЩӀым къарууэ епхьэлӀари
Нартыху сэмбым къыдокӀыж.
ЦӀыху лэжьыгъэр, дыгъэр тепсэм,
Къэгъэгъэни хулъэкӀынщ,
Ауэ бжьыхьэм зэрынэсу
МыӀэрысэу къыпыпчынщ.
Щыбгъуэтынкъым бжьыхьэм нэхърэ
Мы ди щӀылъэм щынэхъ бей,
Уеблэм гъатхэм къалъхуа щынэр
Бжьыхьэм мэхъур мэл домбей!
Бжьыхьэ тыгъэр хьэлыгъуанапхъэу
Щхьэлым яшэри щахьэж,
Е къэбищэу — жэп техауэ –
Фи бэкхъыщхьэм тотӀысхьэж.

Си Нальчик къалэ хуэмурэ къоушыр

Ленин уэрамым сэ сытетщ

Уэрамхэр захуэщ, жыгхэр дахэщ,

Къыдоплъэр къалэм Кавказ къурш.

Уафэгур къабзэщ, нэжэгужэщ,

НэщхъыфIэу дыгъэри къыкъуокI.

И нурхэр месыр тепыIэншэу

Жыгыщхьэм ислъэмей щоджэгу.

ПщIащэ къуэлэнхэр къытехьащи,

1ущащэу уджыр ирашэкI.

Алэрыбгъу дахэу зэуфэбгъуащи,

Бжьыхьэм джэгушхуэр иращIэкI.

Месыр гъэмахуэр къэтэджауэ

Ирегъэблагъэ жьантIэм ар,

Бжьыхьэри пащIэм щIэгуфIыкIыу

Унафэ щIыныр зэIэпаххэр.

Бжьыхьэр къихьащ. Дыгъэр нэхъ мащ1эу къопс, махуэми хэщ1ащ. Уэшхыр къопсэпсауэр. Нэхъ щ1ы1и къэхъуащ.

Жыгхэми я щыгъын удзыфэ дахэхэри хуэмурэ гъуэжьыфэ мэхъу, къыпохухэр.

Псэущхьэхэми лъэныкъуэ зрагъэзыж. Къуалэбзухэр щ1ып1э хуабэхэм мэлъэтэж, хьэпщхупщхэри плъагъужыркъым.

Мы проектыр дэ1эпыкъуэгъу хъунущ бжьыхьэм теухуауэ лэжьыгъэ щыбгъэхьэзырк1э. Си лэжьыгъэм хэтщ псалъэжьи, нэщэни, къуажэхьи, уси, сочинени. А тхыгъэхэмк1э къэтщ1эжащ бжьыхьэр зэры зэман дахэр.

Читайте также:

      

  • Темный ельник снегами как мехом опушили седые морозы сочинение
  •   

  • Сочинение язык что одежда сочинение
  •   

  • Сочинение про ноль и единицу
  •   

  • Почему я не люблю читать сочинение
  •   

  • Сочинение мастер на все руки

Описание презентации по отдельным слайдам:

  • Нало Заур                 Нало Заур Мухьэмэд и къуэр Аруан
районым щыщ  Ста...

    1 слайд

    Нало Заур

    Нало Заур Мухьэмэд и къуэр Аруан
    районым щыщ Старэ Урыху къуажэм
    1928гъэм къыщалъхуащ.Абы и1эдакъэ
    къыщ1эк1ащ тхыгъэ зыбжанэ куэд
    адыгэбзэк1и урысыбзэк1и. «Усэхэр»,
    «Бзухэм я бзэ», «Аслъэныкъуэ»,
    «Къуалэбзухэр», «Зэрыджэхьэ»,
    «Джэгу зэхэшэ», «Ц1ыху напэ»,
    «Щ1ымахуэ» нэгъуэщ1хэри .

  • Махуэр уейщи жьы зэпихум

    2 слайд

    Махуэр уейщи жьы зэпихум

  • ЩIымахуэ.1) ЩIымахуэ мазэхэр фигу къэвгъэкIыж.
ЩIымахуэр мазищ мэхъу: декабрь...

    3 слайд

    ЩIымахуэ.
    1) ЩIымахуэ мазэхэр фигу къэвгъэкIыж.
    ЩIымахуэр мазищ мэхъу: декабрь, январь, февраль.
    2) Щ1ымахуэм теухуа псалъэмакъ.
    ЩIымахуэм дунейр щIыIэщ, уэс куу къос, ихъуреягъыр уэсым щIигъэнащ….

    Къуажэхьхэр къафщIэ: Уеплъым гъуджэ, уеджэм дэгу (мыл).
    Ди пщIантIэм пIэтепхъуэ хужь тепхъуащ (уэс).
    Ди бжэгъу щхьэкIэм джэдыкIэ хужь цIыкIу пылъщ (уэс).
    Iэди уади зезымыхьэу псым лъэмыж тезылъхьэ (щIыIэ, мыл).
    ЩабэрыкIуэ мэз кIуэрей (Iэжьэ).

    ЩIымахуэм теухуа псалъэжьхэр зэвгъащIэ.
    Гъэм и зы махуэм щIымахуэм уегъашхэ.
    Гъэмахуэм къыумылэжьар щIымахуэм бгъуэтыжыркъым.
    Гъэмахуэм умыгъэтIылъа щIымахуэм къэпщтэжыркъым.

  • 1)Щ1ымахуэр къихьащ.2)Уэсым ихъуреягък1э псори ихуэпащ.3)Бзухэр –щ1ымахуэм....

    4 слайд

    1)Щ1ымахуэр къихьащ.
    2)Уэсым ихъуреягък1э псори ихуэпащ.
    3)Бзухэр –щ1ымахуэм.
    4)Унэ-псэущхьэхэр щ1ымахуэм.
    Къуалэбзухэр-щ1ымахуэм.

  • ЩIЫМАХУЭ.
1.Щ1ымахуэ пщэдджыжьыр
 сыт хуэдэу къыхэщрэ рассказым?

2.Залым и м...

    12 слайд

    ЩIЫМАХУЭ.

    1.Щ1ымахуэ пщэдджыжьыр
    сыт хуэдэу къыхэщрэ рассказым?

    2.Залым и махуэхэр дауэ игъак1уэрэ?

    3.Залым дауэ ежэхрэ бгым лыжэк1э?

    4.Ипэк1э щ1ымахуэм сыт хуэдэ гузэвэгъуэ ц1ыхухэм къахилъхьэу щытауэ жи1эжрэ
    Залым и адэм?

  • Узыншэу фыщытхэ!

    13 слайд

    Узыншэу фыщытхэ!

Анэдэлъхубзэ  2 класс  Жаным Борис «Къуалэбзу пшыналъэ»  Хъубий Ж.А.

Анэдэлъхубзэ

2 класс

Жаным Борис

«Къуалэбзу пшыналъэ»

Хъубий Ж.А.

Сыт псысэк1э дызэджэр?

Сыт псысэк1э дызэджэр?

Къуалэбзухэр

Къуалэбзухэр

Щ1ымахуэр ди щ1ып1эм щизыххэр ДЯТЕЛ- жыгыу1у ВОРОБЕЙ-бзуужь СОРОКА-къанжэ

Щ1ымахуэр ди щ1ып1эм щизыххэр

ДЯТЕЛ- жыгыу1у

ВОРОБЕЙ-бзуужь

СОРОКА-къанжэ

Щ1ымахуэр ди щ1ып1эм щизыххэр ВОРОНА-къуаргъ СИНИЦА-синицэ(бзу) ГОЛУБЬ-тхьэрыкъуэ

Щ1ымахуэр ди щ1ып1эм щизыххэр

ВОРОНА-къуаргъ

СИНИЦА-синицэ(бзу)

ГОЛУБЬ-тхьэрыкъуэ

Щ1ып1э хуабэм лъэтэжхэр ГАЛКА-къуалэ СТРИЖ ЖУРАВЛЬ-къру

Щ1ып1э хуабэм лъэтэжхэр

ГАЛКА-къуалэ

СТРИЖ

ЖУРАВЛЬ-къру

Щ1ып1э хуабэм лъэтэжхэр КУКУШКА-к1ыгуугу ЛЕБЕДЬ-къыу ГУСЬ-къаз

Щ1ып1э хуабэм лъэтэжхэр

КУКУШКА-к1ыгуугу

ЛЕБЕДЬ-къыу

ГУСЬ-къаз

Щ1ып1э хуабэм лъэтэжхэр СКВОРЕЦ-бжэндэхъу ГРАЧ-къанжэ ф1ыц1э АИСТ-хьэжбабэ

Щ1ып1э хуабэм лъэтэжхэр

СКВОРЕЦ-бжэндэхъу

ГРАЧ-къанжэ ф1ыц1э

АИСТ-хьэжбабэ

Псалъэгъэнахуэ Жылэгъапц1э Ак1э- ямыупсу щхьэкум къранэу щыта щхьэц 1эрамэ Лъакъуапц1э – лъэдий пц1анэ псыгъуэ к1ыхь Шыгъуэгу –унэ щ1ыбагъ

Псалъэгъэнахуэ

Жылэгъапц1э

Ак1э- ямыупсу щхьэкум

къранэу щыта щхьэц 1эрамэ

Лъакъуапц1э –

лъэдий пц1анэ псыгъуэ к1ыхь

Шыгъуэгу –унэ щ1ыбагъ

Адэжынэр лъакъуапц1эщ,  Жылэгъапц1эр к1ыгуущ,  Уэгум итыр къуршыбгъэщ,  Зи бгъэ хужьыр дудакъщ,  Къанжэ жа1эмэ, бзу к1ак1эщ,  Ак1э зи1эр хьэгуагуэщ,  Шыгъуэгу бзухэр гъуабжафэщ,  Ар ф1ыц1афэмэ, бжэндэхъущ, Адэжынэ-коростель К1ыгуугу-кукушка Дудакъ-дрофа Къуршыбгъэ-гриф Къанжэ-сорока Бжэндэхъу- скворец Хьэгуагуэ-жаворонок

Адэжынэр лъакъуапц1эщ, Жылэгъапц1эр к1ыгуущ, Уэгум итыр къуршыбгъэщ, Зи бгъэ хужьыр дудакъщ, Къанжэ жа1эмэ, бзу к1ак1эщ, Ак1э зи1эр хьэгуагуэщ, Шыгъуэгу бзухэр гъуабжафэщ, Ар ф1ыц1афэмэ, бжэндэхъущ,

Адэжынэ-коростель

К1ыгуугу-кукушка

Дудакъ-дрофа

Къуршыбгъэ-гриф

Къанжэ-сорока

Бжэндэхъу- скворец

Хьэгуагуэ-жаворонок

Къазыхъу макъмэ, жьындущ,  Дамэ пхъашэмэ, къашыргъэщ,  Пхуэмыгъасэмэ, мэз джэдщ,  Дуурысмэ, хьэрхьупщ,  И пщэр псыгъуэмэ, псыхэуэщ,  Уэшхыр ф1эф1мэ, псы джэдщ. Къашыргъэ-ястреб Жьынду-сова Псыхэуэ-цапля Мэз джэд-фазан Хьэрхьуп-удод Псы джэд-оляпка

Къазыхъу макъмэ, жьындущ, Дамэ пхъашэмэ, къашыргъэщ, Пхуэмыгъасэмэ, мэз джэдщ, Дуурысмэ, хьэрхьупщ, И пщэр псыгъуэмэ, псыхэуэщ, Уэшхыр ф1эф1мэ, псы джэдщ.

Къашыргъэ-ястреб

Жьынду-сова

Псыхэуэ-цапля

Мэз джэд-фазан

Хьэрхьуп-удод

Псы джэд-оляпка

Банэщ1эжи бзужэри  Къуалэбзухэм яхэтщ.   Зи гугъу тщ1ахэм нэмыщ1и  Къуанщ1э ц1ык1ухэр ди куэдщ. Банэщ1эж-лесной конёк Къуанщ1э-галка

Банэщ1эжи бзужэри Къуалэбзухэм яхэтщ. Зи гугъу тщ1ахэм нэмыщ1и Къуанщ1э ц1ык1ухэр ди куэдщ.

Банэщ1эж-лесной конёк

Къуанщ1э-галка

1)Усэм къыхэщ къуалэбзухэм щыщу фц1ыхухэм фатепсэлъыхь.  2)Щ1ымахуэм къанэ бзухэм сытк1э дадэ1эпыкъуфыну?

1)Усэм къыхэщ къуалэбзухэм щыщу фц1ыхухэм фатепсэлъыхь. 2)Щ1ымахуэм къанэ бзухэм сытк1э дадэ1эпыкъуфыну?

1ущыцэхэ!!!

1ущыцэхэ!!!

Темэр. Бзэм зегъэужьын. Изложенэ «Щ1ымахуэ
мэзым
».

  Мурадыр. Я бзэм, тхыбзэм, зэф1эк1ым  зегъэужьын.
Яджа пэжырытххэм я хабзэхэр къагъэсэбэпурэ изложенэм и текстым
пэгъунэгъу хъыбар ятхыфу есэн.

Урокыр
зэрек1уэк1ынур

1. Урокым зэрыхуэхьэзырымк1э (зэрылэжьэну 1эмэпсымэхэмк1э къызэрызэгъэпэщар)
еджак1уэхэм зыкъегъэпщытэжын.

2. Изложенэм елэжьын.

    1) Изложенэм къахуеджэн.

Щ1ымахуэ
мэзым

 Уэсыр лъэгуажьэм къэсу куущ ик1и
быдэщ. Дэ мэз гъунэ дыдэм дыщытщ. Мы щ1ып1эр дэ куэдрэ тлъэгъуащ, ауэ къытхуэц1ыхужыркъым.
Дэнэ к1уа мыбы дежым ита хьэцыбанэ гуэрэн къомыр? Зыгуэрым ириупщ1ык1ауэ ара?
Хьэуэ, ахэр иджыри итщ. Ат1э плъагъуркъым. Ахэр хьэщхьэтеуэм щ1ым нэсу
къришэхри  уэс куум щ1игъэнащ. Езы мэз дыдэри гъэмахуэм е бжьыхьэм зэрыщытам
ещхьыжкъым. Кхъужьей лъагэхэри,  мей къудамэшхуэхэри, пыжьей банэхэри-псори
хужьыгъэм щ1игъэнащ. Мэз щ1агъыр нэщ1щ ик1и щымщ. Зэзэмызэ хьэщхьэтеуэм
къришэха къудамэхэр жьы къыкъуэуам зэхегъэщ1ыщ1э. Уэс щ1ы1ум лъэужь куэд и1эщ.
Ар тхьэк1умэк1ыхьхэм, бажэхэм, дыгъужьхэм я лъэкъуап1эщ.

2) Зи тхык1эм щхьэхуэу
щыгъуэзапхъэ:
гуэрэн, хьэщхьэтеуэм, зэхегъэщ1ыщ1э, лъэкъуап1эщ

    3) Текстым план хуэгъэувын.

1.    
Уэсыр куущ.

2.    
Мэз  гъунэм  дыщытщ.

3.    
 Дэнэ к1уа хьэцыбанэ гуэрэн
къомыр?

4.    
Псори хьэщхьэтеуэм щ1игъэнащ.

5.    
Мэзыр нэщ1щ ик1и щымщ.

6.    
 Уэс щ1ы1ум лъэужь куэд и1эщ

4) Планымк1э текстыр сабийт1-щым къыжегъэ1эжын.

3. Изложенэр егъэтхын.

4. Унэ лэжьыгъэ. 

Правилэхэр къэпщытэжын.

Слайд 1
Бзу ц1ык1ухэм дадэвгъэ1эпыкъу!
Дгъэшхэну къытщогугъ
а ц1ык1ухэр!
Абгъуэ ц1ык1ухэри хуэдвгъэщ1!

Щыкъун уэсми тедвгъэк1утэ,
Ар зэрашхыу къэхъужынущ ахэр!
Уафэгуми джэгуу лъэтэжынущ,
Уэрэду къыджа1энущ: «Фыпсэу ныбжьэгъухэ!!!
«Тхьэр арэзы къыфхухъу!!!».

БЗУХЭР Щ1ЫМАХУЭМ !

Бзу ц1ык1ухэм дадэвгъэ1эпыкъу! Дгъэшхэну къытщогугъа ц1ык1ухэр! Абгъуэ ц1ык1ухэри хуэдвгъэщ1!


Слайд 2


Слайд 3


Слайд 4


Слайд 5


Слайд 6


Слайд 7


Слайд 8


Слайд 9


Слайд 10


Слайд 11


Слайд 12


Слайд 13


Слайд 14


Слайд 15


Слайд 16


Слайд 17


Слайд 18


Слайд 19


Слайд 20


Слайд 21
Ц — Ц1 Б — Д Н

— Д
Ц - Ц1  Б - Д   Н - Д


Слайд 22
Ц1ЫЖЬДАДЭ

Ц1ЫЖЬДАДЭ


Слайд 23
«Ди щ1ымахуэ бзухэр»

къанжэ

къуаргъ бзу уэгунэбзу

тхьэрыкъуэ жыгыу1у уэсбзууплъ к1ыгуугу
«Ди щ1ымахуэ бзухэр»къанжэ       къуаргъ


Слайд 24


Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ

Къуалэбзу́хэр (лат-бз.  Aves) — къэбзий хэкӀ, лъыхуабэхэм ящыщ джабэрыӀэ псэушъхьэхэр, зи япэрей лъапэхэр даму щыт. Япэреуэ къуалэбзухэм я Ӏэплъэпкъыр лъэтэным хутегъэпсыхьауэ зэфӀэува, ауэ джыпсту лӀэужъыгъуэ бжыгъэ щыӀэ мылъатэ къуалэбзуху. Абым пэмыкӀыу къуалэбзухэм къэлъытэгъу яхэлъыр я пэра. НобэкӀэ дунем лӀэужъыгъу тету къалъытэр 9, 800 фӀэкӀыу.

Эволуциэмрэ хэкӀыгъэмрэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Систематикэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Япэреуэ псэушъхьэхэр тхыдэм систему зэхигъэкӀыным пылъатэр Аристотел, IV лъэхъэнэм и тхыгъэ «Псэушъхьэхэм я лъэныкъуэхэр» зицӀэтэмрэ «Псэушъхьэхэр къызхэкӀамрэ» джоуэ. А системэм лъэжьыгъэ зэрхуримыкъум емылъытауэ XVII лъэхъэнэм нэс псэушъхьэхэм я системэ шъэныгъэм хэтар ягъэтэрэзымын пыхьэхэтэкъым. 1676 гъэм тхылъ «Ornithologiae libri tres» къыдокӀ Виллоуби Френсис и Ӏэдакъэ къыкӀэкӀыу, хулъхугъэр дунем ехыжьа яуж тхылъым напашъхьэ телъу зэгъэзэхуауэ и нэӀуасэ Рей Джон къыдегъэкӀыжь. Ар япэрей лэжьыгъу щыт къуалэбзухэм хэкӀ къуэдзэ здыратым я сурэтымкӀэ я ӀэплъэпкъхэмкӀэ. Яужым 1758 гъэм Шуэцым щыщ шъэныгъэ хулъхугъэ Линней Карылым куэду а тхылъыр къегъэшъхьэпэ езым и тхылъ «Systema naturae» къыщыдигъэкӀым дежь.

Линней и системэмкӀэ псэушъхьу хъуар хыуэ зэхигъэкӀахэ, я хэкӀхэм (шэрыпӀхэр, амфибиэхэр, бдзэжьейхэр, хьэпӀацӀэхэр, хьэмблухэр) къуалэбзухэри зыуэ хъуахэ.

Иджырей къуалэбзухэр ифраскласс Neornithes-ым хохьэхэ, ари категориэ тӀууэ мэгуэчыжьыр — Paleognathae (нэхъыбэм абы хиубыдэр къуалэбзу мылъатэхэра, махъшэбзум хуэду); Neognathae — адрей къуалэбзууэ хъуам я лӀэужъыгъуэхэр хэзубыдэ. Я хэкӀ системэм елъытауэ лӀэужъыгъэхэм я бжыгъэри зэшъхьэщыкӀыу щыт: 9, 800 щыкӀэдзауэ 10, 050 носыр.

КъызхэкӀахэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Гупшысыгъэ джыпсту нэхъ лъэшу щыӀэмкӀэ къызэралъытэр къуалэбзухэр тероподхэм къахэкӀаху. Шъэныгъэ хулъхугъэхэм мылъатэ тероподхэм я къумшъхьэ къагъуэтхэр нэхъыбэ кӀуэ пӀэтми зэрыхъум емылъытауэ, Ӏыхьлыгъуэр бзухэмрэ мыбзухэмрэ нэхъ къегъэлъагъуэ мэхъур. Япэм къеалэбзуэ зэрщытым шъхьэкӀэ псэушъхьэм къабзий иӀэн хуеямэ, лъэхъэнэ XX икӀэмрэ — XXI ипэмрэ Китаим и ишъхъэрэ-къуэкӀыпӀэм щыӀэ куей Лаониным деж теропод цӀыкӀухэм ящыщ къыкӀахахэ, къабзий ятетху, абыхэм нэхъри нэхъ гугъу яшъыр абымкӀэ къуалэбзухэм я гурыӀуэгъуэр.

Здэпсохэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Къуалэбзухэр дунем и континенту хъухэм мэпсохэ, Антарктидэм и курыт лъэныкъуэхэри хаубыду (хы Ӏуфэм км 440-кӀэ пэщылъу и кӀуэцӀ лъэныкъуэмкӀэ). ЛӀэужъыгъуэхэр нэхъ куэду я бжыгъэмкӀэ здызэшъхьэщыкӀхэр тропик лъэныкъуэхэм ядежь. Япэм апхуэдиз лӀэужъыгъуэхэм я бжыгъэр зэр гурагъаӀуэтэр дуней хуабэм идежь зэшъхьэщыкӀыгъуэр нэхъ кӀэху екӀуэкӀыу, хэкӀуэдэжьыгъуэми хуэду шӀыпӀэм епхауэ. Къуалэбзу лъэпкъ зытӀущыхэр хым щыпсоуэ хъуахэ, Ӏуфэм щынэсхэр чыр къырачын къуэдейм шъхьэкӀыу. ВымпӀухэм я лӀэужъыгъуэ гуэрэхэр псым метрэ 300 кӀоуэфхэр.

Ӏэплъэпкъыр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Къуалэбзум и Ӏэплъэпкъыр — 1. пэ 2. Шъхьэшыгу 3. НэкӀушъхьэ 4. Нэ 5. ТхыцӀашъхьэ 6. Дамашъхьэр зыбгъэхэр 7. Дамашъхьэ 8. Къбзийхэр зыбгъэхэр 9. Къабзий пхъашэхэр зыбгъэхэр 10. КӀэпкъ 11. Къабзий пхъашэхэр 12. КӀэкӀагъыр 13. Куэ 14. Лъэдакъэ 15. Лъэдий 16. Лъэхъуамбэхэр 17. КӀэбдз 18. Ныбэ кӀагъ 19. Джабэ 20. Бгъэгу 21. Жэгъу 22. Жэгъул.

Къуалэбзухэм адрей джабэрыӀэхэм зэшъхьэщыкӀыгъуэ язытыр зэрлъэтэфхэра. Мылъэтэфу иэ мыкӀыу къэзылъэтыхь къуалэбзу лӀэужъыгъу 60 хуэдиз дунем тет, ауэ а псоми эволуциэр екӀуэкӀыхукӀэрэ а Ӏэзэгъуэр яфӀэкӀуэдауэ хъуа.

ПэмыкӀыу гулъытэгъу яӀэр къуалэбзухэм адрей джабэрыӀэхэм ямыхьчу ар я лъакъуэхэм лыпцӀэр лэшу зэрыщытыр, ар фӀыуэ зыгъэлъагъуэр къуалэбзухэр Chiroptera-хэмрэ птеразаурхэмрэ ябгъэлъытэмрэ.

Тхылъхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

  • Адыгэхэм я къуалэбзу щӀэныгъэр. Брат Хьэсин. Черкесск. 2007 гъ.

ТехьэпӀэхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

  • Къуалэбзухэм ятеухуа тхылъхэр(урыс.)
  • Дунейпсом щыщ къуалэбзухэм я сурэтылъэ(индж.)

Сэрахъэ Александр и тхылъ ц1ык1у «Дуней къуалэбзухэр» Ставрополь къыщыдэк1ауэ. Ар сурэтк1э гъэнщ1ащ, усэ тэк1уи щ1ыгъуу.

2 класс Урок№23 Каб/лит 05.12.2016г

Темэр: Гъэм и зэманхэр.ЩоджэнцIыкIу Алий «ЩIымахуэ».Щ1ымахуэ
зэманыр.

Мурадхэр: Тхылъеджэм и1эн хуей зэф1эк1хэм сабийхэр хуезыгъасэ
лэжьыгъэ егъэк1уэк1ын, ядж усэм къыхах гупсысэхэр къа1уэтэфу
егъэсэн,усэм и гъэпсык1эрм къэзыухъуреихь дунейм къыщыхъу
зэхъуэк1ыныгъэхм теухуауэ я1э щ1эныгъэхр егъэбыдыл1эн, дахагъэр
сабийхэм зэхегъэщ1эн, ар хъумэн, егъэф1эк1уэн зэрыхуейм хуэгъэсэн;
дунейм и къэхъукъащIэхэмрэ щIымахуэм и щытык1эхэмрэ теухуауэ
еджак1уэхэм я1э щ1эныгъэр егъэбыдыл1эн; тхыгъэм къеджэнымк1э
яхузэф1эк1ыр егъэф1эк1уэн, я бзэм зегъэужьынымк1э лэжьыгъэхэм
пыщэн, егъэф1эк1уэн.

Урокым къыщыгъэсэбэпыпхъэр. Щоджэн ц1ык1у Алий теухуа
презентацэ. Щ1ымахуэм и дахагъэр къызэрыщ сурэт, компьютерк1э
гъэлъэгъуэныгъэхэр.

Урокыр зэрек1уэк1ынур

I. Урокым и темэмрэ мурадымрэ еджак1уэхэм ябгъэдэлъхьэн.

II. Унэ лэжьыгъэр къэпщытэн.

1) «Сыту уеджэну» тхыгъэм къегъэджэн, абы дерс къыхахахэр
къегъэ1уэтэн.

2) «Си Iуэху хэлъкъым» тхыгъэм къегъэджэн.

— Дауэ къыфщыхъуа щ1алэ ц1ык1уит1ым ялэжьар?

-Абыхэм яп1э фитамэ фэ сытыт фщ1энур?

III. Темэщ1эм хэшэн:

1) Упщ1эхэм жэуап ирегъэтын:

-Сыт щ1ымахуэр фигу щ1рихьыр?

— Сыт щ1ымахуэм фигу иримыхьу хэтыр?

2) Щ1ымахуэм и нэщэнэхэр къыжегъэ1эн.

(Адэк1э пытщэнщ къуэжэхьхэр ик1и ди темэр абы къыхэщынщ)

Ди пщ1ант1э п1этепхъуэ хужь тепхъуащ. (Уэс)

1эдэ-уадэншэу псым лъэмыж тезылъхьэ. (Мыл)

Нт1э нобэ зи гугъу тщ1ынур къэфщ1ауэ п1эрэ? (Щ1ымахуэ зэманырщ.)
Къищынэмыщ1ауэ, Щоджэнц1ык1у Алий и гъащ1эмрэ и лэжьыгъэмрэ т1эк1у
щыгъуазэ зытщ1ынщ, и усэхэм ящыщ зы «Щ1ымахуэ» жыхуи1эм деджэнщ.

IV.Темэщ1эм емыджэ щ1ык1э ехьэл1а лэжьыгъэхэр

1)Щоджэнц1ык1у Алий и гъащ1эмрэ и лэжьыгъэмрэ щыгъуазэ щ1ын. (
Усак1уэм теухуауэ еджак1уэхэм ягъэхьэзырахэм щ1эдэ1ун).

2) «Щ1ымахуэ» зи темэ кинофильм к1эщ1 егъэплъын. Мэз псэущхьэхэм
щ1ымахуэм я псэук1эм тепсэлъыхьын

3) Щ1ымахуэм теухуа усэхэр, уэрэдхэр жегъэ1эн.

V.Зыгъэпсэхугъуэ дакъикъэ. Адыгэ къафэ мэкъамэ къеуэм ек1уу
сабийхэм я 1эпкълъэпкъым зезыгъэшэщ1 адыгэ къафэм и элементхэр
егъэгъэзэщ1эн.

VI.Щ1ымахуэм теухуауэ тхылъым ит сурэтым к1эщ1у тегъэпсэлъыхьын:

-Сыт сурэтым щыфлъагъур?

— Дунейм и щытык1эр сыт хуэдэ?

— Ц1ык1ухэр дауэ хуэпа? Сыт щ1эхуэпар?

— Сыт абыхэм ящ1эр?

— Сыт щ1ымахуэм щ1ым къытрилъхьэр?

-Дэнэ щы1э бзухэр?

— Сыт языныкъуэ бзухэр щ1элъатэр?

VII.Къардэн Бубэ и «Щ1ымахуэ зэманым» текстым къемыджэ щ1ык1э
къалэн ящыщ1ын бзухэр щ1элъэтэжым и щхьэусыгъуэр къыхагъуэтэну.
Еджак1уэхэр текстым къегъэджэн.

( Къуалэбзухэм я нэхъыбэр щ1ымахуэм хуабап1эм щы1эщ.
Хьэпщхупщхэр щ1ы щ1агъым щопсэухэр. Хьэпщхупщ зышх бзухэм шхын
щ1ымахуэм щ1амыгъуэтыр аращ.)

1) Макъамэ дахэ щ1эту щ1ымахуэм и дахагъэр къызэрыщ сурэт
гъэлъэгъуэныгъэхэм компьютерк1э егъэплъын.

VIII. ЩоджэнцIыкIу Алий «ЩIымахуэ»усэм къахуеджэн.

  1. Усэр къазэрыщыхъуар, зытеухуар жегъэ1эжын.

  2. Мы псалъэхэр усэм зэрыщыжы1ар къыхегъэгъуэтэн:

Уэс зытелъ жыгхэр- жыг тхъуахэр,

Жыгым телъ уэсыр-щыгъэху

Псы уэрхэм ящ1 макъ-псы уэрхэр 1ущащэу

-Дэтхэнэ жы1эк1эр нэхъ дахэу

IX.Усэм езыр-езыру къегъэджэн.

X.Словарнэ лэжьыгъэ егъэк1уэк1ын:

Пшагъуэбэ- пшагъуэ 1ув, жыг тхъуахэр-я щхьэк1эм сытхъу телъщ,
мыл кхъуафэм щок1уасэ- псыежэхым и у1фэхэр мылу 1ущтык1ащ,
бжьэхуцк1э хуэпащ-уэс телъщ жи1эу аращ, шыгъуэгум епщ1ащ- хадэм
къыщытет1ысхьащ

XI .Яджар къызэщ1экъуэжын.

  1. Упщ1эхэм жэуап ирегъэтын.

— Сыт щ1эуэ къэфщ1а, хьэлэмэт къыфщыхъуа?

— Урокым узэрылэжьам сыт аразы укъэзымыщ1ауэ хэтыр?

— Щ1ымахуэм теухуауэ сыт щ1эуэ къэфщ1ар?

XII.Унэ лэжьыгъэ.

«Щ1ымахуэ зэманыр»текстым къеджэн, тепсэлъыхьыжын, ЩоджэнцIыкIу
Алий и «ЩIымахуэ» усэр гук1э зэрагъэщ1эн. Нап. 68-70 (гукIэ).

Понравилась статья? Поделить с друзьями:
  • Къараманлар ич ольмейлер сочинение
  • Къамботрэ лацэрэ я зэхущытык1эр сочинение
  • Кчр результаты егэ
  • Кчгу расписание экзаменов
  • Кху вступительные экзамены