КОНТРОЛЬ ЧТЕНИЯ 5 сыныф
Къыш кельди
Къыш-йыл мевсимлернинъ бири. О, кузь
мевсиминден сонъ келе. Къыш мевсими учь айдан ибареттир: декабрь, январь,
февраль.
Къыш къарнен, сувукънен, аязнен,
аджджы еллернен кече. Эвлерни, тереклерни, тарлаларны беем-беяз къар къаплай.
Айванлар сувукътан къоркъып, юваларына сакъланалар.
Къыш геджелери узун, куньлери исе
къыфскъа олалар.
Январь къышнынъ экинджи айыдыр.
Мектеплерде къыш татили башлана. Балалар, сыджакъ урбаларыны кийип, чананен таялар,
къардан адам япалар, къар топу ойнайлар.
Февраль айы къарлы боранларнен
беллидир. Нафиле айтылмагъан: «Къырымнынъ къышы январьдан сонъ анълашылыр».
Метинни окъуп, суаллерге догъру
джевап тапынъыз.
1. Къыш насыл
мевсиминден сонъ келе?
А) О, яз
мевсиминден сонъ келе.
Б) О, баарь
мевсиминден сонъ келе.
В) О, кузь
мевсиминден сонъ келе.
2. Къыш мевсими къач айдан ибареттир?
А) Къыш мевсими учь айдан ибареттир.
Б) Къыш мевсими дёрт айдан ибареттир.
В) Къыш мевсими эки айдан ибареттир.
3. Не къарнен, сувукънен, аязнен, аджджы
еллернен кече?
А) Баарь къарнен, сувукънен,
аязнен,аджджы еллернен кече.
Б) Кузь къарнен, сувукънен, аязнен,
аджджы еллернен кече.
В) Къыш къарнен, сувукънен, аязнен,
аджджы еллернен кече.
4. Айванлар сувукътан къоркъып, не япалар?
А) Айванлар сувукътан къоркъып, аш
къыдыралар.
Б) Айванлар сувукътан къоркъып, юваларына
сакъланалар.
В) Айванлар сувукътан къоркъып, чапалар.
5. Ким сыджакъ урбаларыны кийип, чананен
таялар, къардан адам япалар, къар топу ойнайлар?
А) балалар
Б) аналар
В) бабалар
6. Къышнынъ насыл айы къарлы боранларнен
беллидир?
А) Декабрь айы къарлы боранларнен
беллидир.
Б) Январь айы къарлы боранларнен
беллидир.
В) Февраль айы къарлы боранларнен
беллидир.
Эр бир йыл мевсимининъ озь невбети бар. Къыш кузьден сонъ келе, къарнен, сувукънен, аязнен кече. Эвлерни, тереклерни бем-беяз къар къаплай. Балалар бойле аваны пек бегенелер, олар къар топынен ойнайлар, аязбабаны ясайлар, чана таялар.
Урьметли балачыкълар, биз сизге къыш акъкъында шиирлерни такъдим этемиз.
Къыш келе
Гедже узай, кунь къыскъара,
Сувукъ арта, юкселе.
Артыкъ энди агъыр-сабыр
Акъ сакъаллы къыш келе.
Гедже-куньдюз ягъмур ягъа,
Ёлдан, ыздан кечильмей.
Чырай сыта куськюн ава,
Кокте йылдыз сечильмей.
Къонур чёльде ашлыкъ чалгъан
Чалгъы, сабан сеси ёкъ.
Къышламагъа бизде къалган
Кушчыкъларнынъ эси ёкъ.
Къапу къакъа торс декабрь,
Тышта сувукъ юкселе.
Артыкъ энди агъыр-сабыр,
Акъ сакъаллы къыш келе.
Эшреф Шемьи-заде
Къыш ве балалар
Багъ-багъча, чёллерде
Ятмакъта терен къар!
Бу сувукъ куньлерде
Къушларгъа омюр тар!
Къаргъалар, торгъайлар
Ем излеп кезмекте.
Къызчыкълар, огъланлар
Къыштан зевкъ сезмекте.
Олар эеджанлы,
Козьлери чокъ джанлы!
Оларда къуванч бар,
Оларда ишанч бар.
Чаналар устюнде
Сызгъырып кетмеге!
Бир-бирининъ артындан
Къувалап етмеге!…
Юнус Темиркъая
Къыш кельди
Япалакъ-япалакъ къар ягъа,
Ап-акъ къырлар…
Не де гузель къыш кельди
Бизим койге.
Къыш сефасы чевреде –
Шенълик, йырлар…
Къарбабаны беклейлер
Эр бир эвде.
Шевкетчик де эр кимдай
Къувнакъ бугунь
Эв артында, байырда
Тая чана.
Ушип келир огълум деп,
Одун ташлап,
Эв къыздыра
Собаны якъып ана.
Билял Мамбет
Къыш зевкъы
Къар япалакълана,
Сокъакълар беязлана.
Топланайыкъ тёгерек
Бизге рушенлик керек.
Къар япалакълана,
Къушчыкълар да сакълана,
Сокъакъларны курейик,
Къушларгъа ем берейик.
Къар япалакълана,
Балачыкълар зевкълана,
Къар бораны уфюрте,
Аяз бизни секирте.
Къар япалакълана,
Къар оюны башлана.
Къыш бабамыз хошлана,
Тап козьлери яшлана.
Зейнеп Аббасова
Къарбаба
Керчектен де къыш кельди,
Къар ята оба-оба…
Къаргъа къаравул къойдыкъ –
Балабан бир Къарбаба!
Къырымнынъ серт еллери
Гедже увулдамасын,
Кийсеттик онъа къалпакъ –
Таз башы бузламасын!
Эки комюр парчасы –
Кёрум деп, агъламасын.
Сим-сия эки козю –
Козьлери бузламасын!
Куннинъ серс вакъытында
Сюмюклери акъмасын.
Буруны – къызыл хавуч,
Буруны бузламасын!
Къарбаба бекчиликте.
Чалышсын, эринмесин…
Бердик къолуна таякъ –
Баарьге ёл бермесин!
Нузет Умеров
Биринджи къар
Юреклерни къувандырып,
Ягъа токътамай къарлар.
Эп бу къаргъа къуваналар
Багъча, тарла, къыр, дагълар.
Кобелекдай уча олар,
Къона истеген ере.
Авучынъа алсанъ, ирий,
Незакетли, эм эрке.
Ягъа, ягъа пек терен къар,
Севинемиз эпимиз.
Сагъламлыкъкъа реин деймиз,
Котериле кейфимиз.
Адхат Сеногъул
Къышбабаны беклеп
Къашкъыр киби улуй къышта
Къар боранлы аджджы ель.
Тек къышбабай къоркъмай ондан
Долана о бувып бель.
Долана о эль-юртларны,
О кирмеген эв ёкътыр.
Бакъып чыкъса джап-сыртларны,
Оны беклеген чокътыр.
О эм куньдюз, эм де гедже
Кезип юре, юкъламай.
Къышбабачюн къыш эглендже –
Къар уфюрте токътамай.
Шакир Селим
Гафарова М. – библиограф 1-й категории
информационно-библиографического отдела
ГБУК РК «Республиканская крымскотатарская
библиотека им. И. Гаспринского
Къыш кельди.
Топракъ, дагълар – бутюн ер къар ёргъанынен орьтюльди. Кичкене Тавшанчыкънынъ
эвинде бир тюрлю аш къалмады. Тавшанчыкъ пек ач олды. Дагъгъа барып, ашамагъа
бир шейлер къыдырайым, деди.
Тавшанчыкъ къар тюбюнде
къыдырды, къыдырды ве Шамечикни хатырлады. Къар терен, сувукъ, Шамечик эвде
отурадыр эм, мен киби, ач олгъандыр, тюшюнди Тавшанчыкъ. Бир шейлер тапсам,
мытлакъа онен пайлашырым. Бираздан о эки хавуч тапты.
Къуванды
Тавшанчыкъ, хавучларны алды ве Шамечикке чапты. Къапуны къакъты, амма эвде
кимсе ёкъ экен. Бакъса, къапу ачыкъ. Тавшанчыкъ уфакъ хавучны озю ашады, буюкче
союны исе масада къалдырды.
Шамечик де бу
вакъытта аш къыдыра экен. Шамечик къар тюбюнде къыдырды, къыдырды ве
Сыгъынчыкъны хатырлады. Къар терен, сувукъ, Сыгъынчыкъ эвде отурадыр эм, мен
киби, ач олгъандыр, тюшюнди Шамечик. Бир шейлер тапсам, мытлакъа онен
пайлашырым.
О, бир къач ер
джевизи тапты ве Сыгъынчыкъкъа ашыкъты. Озь эви янында кечкенде, бакъса, къапу
ачыкъ. Ким кельген экен, тюшюнди Шамечик. Эвге кирсе, масада хавуч ята. Шашты.
«Къайдан кельди бу хавуч? А-аа! Достларым кетиргендир!», – тюшюнди о, ве
Сыгъынчыкъкъа хавучны алып барайым, деди. Амма Сыгъынчыкъ эвде ёкъ эди. Шамечик
хавучны пенджере тюбюне къойды ве къайтты.
Сыгъынчыкъ да
дагъда аш къыдырды, къыдырды ве Аювчыкъны хатырлады. Къар терен, сувукъ,
Аювчыкъ эвде отурадыр эм, мен киби, ач олгъандыр, тюшюнди Сыгъынчыкъ. Бир
шейлер тапсам, мытлакъа онен пайлашырым.
О къар тюбюнден
ешиль отчыкъ тапты ве Аювчыкъкъа кетти. Озь эви янында кечкенде, бакъса,
пенджереде хавуч ята. Ким кельген экен, тюшюнди Сыгъынчыкъ. Сонъ бу бахшышны
достлары кетиргени акълына кельди. О, хавучны Аювчыкъкъа алып бармагъа
ниетленди. Амма Аювчыкъ эвде ёкъ эди. Сыгъынчыкъ хавучны къапу янына къойды ве
эвине кетти.
Аювчыкъ исе дагъда
аш къыдыра эди. Къыдырды, къыдырды ве Тавшанчыкъны хатырлады. Къар терен,
сувукъ, Тавшанчыкъ эвде отурадыр эм, мен киби, ач олгъандыр, тюшюнди Аювчыкъ.
Бир шейлер тапсам, мытлакъа онен пайлашырым.
О, бузлу
топракътан татлы къартоп къазып чыкъарды ве Тавшанчыкъкъа ашыкъты. Озь эви
янында кечкенде, бакъса, босагъада хавуч ята. Ким кельген экен, тааджипленди
Аювчыкъ. «Эбет, эбет, о меним достларым, мени къайгъыралар, – къуванды о. –
Къана, бу хавучны Тавшанчыкъкъа алып барайымчы!»
Аювчыкъ
Тавшанчыкънынъ эвине баргъанда, о, татлы хавучны ашап тойгъан сонъ, юкъламагъа
яткъан экен. Аювчыкъ достумны уянтмайым деп, хавучны Тавшанчыкънынъ ятагъы
янында къойды ве эвине къайтты.
Саба юкъудан уянгъан Тавшанчыкъ
козюни ачкъанынен хавучны корьди.
– Вай! Хавучым къайткъан! Тылсымлы экен!
Фан Ицюнь (Къытай)
- Ресимде насыл мевсим тасвирленген?
- Ерде,тереклерде, дамларнынъ тепесинде не ята?
- Къар насыл тюсте, чокъмы, азмы?
7. Инсанлар насыл кийингенлер?
8. Балалар не япалар?
9. Ресимге бакъкъанда насыл дуйгъулар пейда ола,къуванч я да кедер?
Ресимни насыл адландырмакъ мумкюн?
Мевзу: Ресим узеринде иш.
Къыш манзарасы
Дерснинъ макъсады
I. Окъутув:
- ресимнен чалышув, ресимге эсасланып тариф этмек, метин тизмеге алыштырмакъ (предметные);
- мустакъиль тарзда керек мадделерни сечип, тасниф этмеге огретмек (метапредметные);
- талебелернинъ дюньябакъышыны, тиль ве лугъат байлыгъыны зенгинлештирмек (метапредмтные);
II . Тербиелев:
- тильнинъ эмиетини анълатмакъ,тувгъан тильге севги дуйгъуларыны ашламакъ (личностные) ;
- сёзге урьмет тербиелемек (личностные).
План
- Къыш куню.
- Къарлы сокъакъ.
- Зевкълы оюнлар.
- Къыш гузеллиги.
Раатлыкъ дакъикъасы
Къолларны котердик, терек киби салладыкъ.
Къуш киби учтыкъ, япракъ киби тёкюльдик, еримизге отурдыкъ.
Вазифе: Уйгъунлыкъны
къар
тапынъыз :
санки
къар данеси
снеговик
къар топу
снежок
къардан адам
снег
чана
коньки и лыжи
коньки ве лыжалар
снежинка
ЛУГЪАТ
КЪАР – снег,
КЪАР ДАНЕСИ — снежинка
КЪАР ТОПУ — снежок
КЪАРДАН АДАМ – снеговик
ЧАНА – санки
КОНЬКИ ВЕ ЛЫЖАЛАР — коньки и лыжи
Къыш оюнлары :
чананен обадан таймакъ
къар топларынен ойнамакъ
къардан адам япмакъ
коньки ве лыжаларнен таймакъ.
Къыш. Ава ачыкъ, къарлы ве аязлы. Бутюн ер бем-беяз къарнен орьтюли. Беяз къар кунеште йылтырай.
Эвлернинъ дамлары беяз къалпакъ кийдилер. Тереклер беяз шал багъладылар. Эр ерни терен къар ёргъаны къаплады.
Балалар къыш кельсе, пек къуваналар. Олар къарлы аваны бегенелер. Балалар ве буюклер зевкъ ве къуванчнен къар топу ойнайлар, къардан адам ясайлар, чананен таялар.
Не къадар гузель къыш оюнлары!
Къыш. Ава ачыкъ , къарлы ве аязлы. Бутюн ер бем-беяз къарнен орьтюли. Беяз къар кунеште йылтырай.
Эвлернинъ дамлары беяз къалпакъ кийдилер . Тереклер беяз шал багъладылар . Эр ерни терен къар ёргъаны къаплады .
Балалар къыш кельсе, пек къуваналар. Олар къарлы аваны бегенелер. Балалар ве буюклер зевкъ ве къуванчнен къар топу ойнайлар, къардан адам ясайлар, чананен таялар.
Не къадар гузель къыш оюнлары!
Къыш
Боранлы ……. кельди, (не?)
Сувукъларны кетирди.
Эр ерни ……. япты, (насыл?)
Тереклерни бузлатты.
Орталыкъта шамата,
Къыш куньлери ……. (къайда?)
Пек севелер ……. (кимлер?)
…… . ……. япмагъа, ( неден? не?)
…… . ойнамагъа. (нени?)
Къыш
Боранлы аяз кельди,
Сувукъларны кетирди.
Эр ерни беяз япты,
Тереклерни бузлатты.
Орталыкъта шамата,
Къыш куньлери азбарда
Пек севелер балалар
Къардан адам япмагъа,
Къар топу ойнамагъа.
Рефлексия. Девам этинъиз:
Мен дерсте … чалыштым.
Мен дерсте … алдым.
Дерсте энъ чокъ … джевабыны бегендим.
Мен алыштым …
Бугуньки дерсни …
Обновлено: 10.03.2023
кукушке, соловье; о частях тела птиц.
3. Упражнять детей:
— в образовании сложных прилагательных;
— в составлении сложноподчиненных предложений.
4. Обогащать словарь детей новыми словами и закреплять знакомые слова.
5. Воспитывать у детей доброе отношение ко всему живому в природе.
Иллюстрации перелетных птиц, аудиозапись голосов и пения птиц.
Словарь: клин, кузь, кочуджи къушлар, къарылгъач, торгъай, къаргъа, къаз, такъ-такъ къушу, кукукъуш.
Предварительная работа: наблюдение за птицами во время прогулки; чтение стихов. рассказов о птицах.
Ход занятия:
1. Воспитатель читает стихотворение А. Плещеева:
Мокнет под окном
Дождик так и льется,
Что ты рано в гости,
Осень, к нам пришла?
Еще просит сердце
— Ребята, скажите, пожалуйста, о каком времени года говорится в стихотворении?
Как на крымскотатарском языке осень? (Кузь)
Вос-ль: Послушайте стихотворение на крымскотатарском языке.
Кузь кельди, япракълар тёкюльди,
чечеклер да ачылды.
Кузьнинъ тюсю эр тюрлю:
Чечеклерден гульдесте яптым,
— Назовите, пожалуйста, характерные признаки осени? /Желтеет листва, идут моросящие дожди, улетают птицы/.
— Как мы называем птиц на крымскотатарском языке? (къушлар)
— А как называются птицы, которые улетают в теплые края и которые остаются?
/Перелетные и зимующие/.
— Назовите перелетных птиц (кочуджи къушлар) /Ласточка, дятел, грач, цапля, журавль, скворец, жаворонок/.
— Отгадайте, пожалуйста, загадки:
1. Эта птица никогда
Для птенцов не вьет гнезда. /Кукушка-кукукъуш/
— Послушайте, пожалуйста, как кричит кукушка. /аудиозапись/.
Отгадайте следующую загадку.
2. Под крышей я леплю гнездо
Из комочков глины.
Для птенчиков стелю на дно
Пуховую перину. (Ласточка – къарылгъач)
— Послушайте, пожалуйста, как кричит ласточка -къарылгъач /аудиозапись/.
3. Это старый наш знакомый:
Он живет на крыше дома –
Он летает на охоту
за лягушками к болоту. /Аист/
— Правильно вы отгадали, эти птицы тоже относятся к перелетным.
Соловей — маленькая птичка, имеет коричневое оперение, маленький клюв, хвост и лапки. Кукушка — небольшая птица, но крупнее, чем соловей, имеет пеструю окраску, длинный хвост. небольшой клюв. Кукушка, в отличие, от других птиц, никогда не вьет гнезда. а свои яйца откладывает в чужих гнездах, поэтому птицы вынуждены выводить и растить птенцов кукушки. Аист — большая птица белого цвета, с большим клювом.
— Назовите, пожалуйста, части тела птиц. /Туловище, голова, хвост, клюв/.
— У всех птиц одинаковое строение, но люди их называют по-разному, как же они их различают? /По оперению, внешнему виду, величине/
— Ребята, а почему птицы улетают в теплые края? /Потому что здесь наступают холода, зимой нет насекомых/.
— А как же они находят дорогу на юг и обратно сюда? /не знаем/.
Оказывается, некоторые птицы улетают ночью, другие днем. Но перед полетом они совершают пробные полеты. больше обычного едят, нагуливают жирок — в полете им подкрепиться негде. В полете они ориентируются на звезды, а если небо затянуто облаками и звезд не видно, то они ориентируются на магнитные колебания Земли.
ФИЗМИНУТКА. /загибаются пальцы обеих рук/
Пой — ка, подпевай-ка,
Эта птичка — коростель,
Десять птичек — стайка,
Эта птичка — скворушка
Эта птичка — воробей,
Эта птичка — совушка,
Эта птичка — свиристель,
Эта — развеселый чиж.
Ну а эта — злой орлан,
Птички, птички, по домам. /руки за спину/
— Ребята, сейчас я буду называть перелетных и зимующих птиц, если вы услышите название зимующей птицы, то присядьте; а если название перелетной, то машите руками.
Ворона, соловей, къаргъа, дятел, торгъай, сорока, голубь, ласточка, синица, грач, скворец, снегирь, къарылгъач, аист, журавль, воробей, цапля и др.
Куньлернинъ биринде тильки къазны тута да: — Къаз, мен сени ашайджагъым! — дей. Къаз не япсын? — Яхшы, мен разым, тильки. Лякин меним бир риджам бар. Мен бир кере ойнайым, сонъ мени ашарсынъ, — дей къаз. — Айды, ойна, — дей тильки. — Мен сени ашамагъа етиштиририм. Къаз къанатларыны ачып, тургъан еринде къакъып башлай. Буны корип, тильки дей: — Сен, къаз, яхшы ойнайсынъ, эм де пек уста экенсинъ. Озю исе къазгъа таба яваш-яваш якъынлаша. Къаз къанатларыны къакъып, ойнагъан киби эте, котериле де учып кете. Тильки тек артындан бакъып къала.
Воспитатель кратко переводит сказку и задает вопросы.
• Первыми осенью улетают на юг птицы, которые питаются
насекомыми, потому что. /насекомые прячутся и им нечем питаться/.
Кто присел на толстый сук
И стучит «Тук-тук, тук-тук»
(дятел- такъ-такъ къушу)
.• Дятла можно назвать лесным доктором, потому что. /он достает
жучков и насекомых из-под коры/.
Кукушка не высиживает своих птенцов, потому что. /она не вьет
• Все люди любят слушать соловья, потому что. /он красиво поет,
заливается/. и др.
• Весной перелетные птицы прилетают назад, потому что. /им нужно
— Ребята, скажите. пожалуйста, о чем сегодня мы беседовали на занятии?
— О каких новых перелетных птицах вы узнали?
— Что интересного мы узнали о кукушке?
— Как они находят дорогу в теплые края и обратно к нам?
-Давайте вспомним названия птиц (къушлар) на крымскотатарском языке : торгъай, къаргъа, къарылгъач, такъ-такъ къушу, кукукъуш.
— Ребята, мне понравилось, как вы работали на занятии: внимательно
слушали, думали, отвечали полными предложениями. Молодцы!
Оценить 911 0
Урок крымскотатарского языка в 3 классе
Куртосманова Ферузе Изетовна, учитель начальных классов
Мевзу:Нутукъ инкишафы.Кузь акъкъында икяе тизюв.
Дерснинъ макъсады: талебелернинъ нутукъ инкишафы дереджесини котермек ве инкишаф этмек; къоюлгъан окъутма проблемаларны чезмеге огретмек; нутукъ байлыкъларыны зенгинлештирмек; эстетик дуйгъуларыны юксельтмек; дикъкъатлы олмагъа алыштырмакъ; эдепли олмагъа огретмек.
Къулланмалар: кузь мевсимини косьтерген ресимлер, карточкалар, дерслик.
Регулятив яни мунтазамлыкъ усуллары
Озь иш ерини азырламакъ, дерсте къоюлгъан макъсатны бельгилемек ве оны шекиллендирмек, къоюлгъан вазифелерни чезмек ичюн ёлларыны тапмагъа бильмек.
Бильги алув усуллары
Оджанынъ суаллерине джевап бермек, керек малюматны тапмакъ, язма нутукъны дефтерлерде язмакъ.
Коммуникатив усуллары
Динълемек ве дигерлернинъ айткъан нутукъыны анъламакъ, субет шекилинде чалышмагъа бильмек, эм де озь фикирлерини агъзавий шекильде ифаде этмеге бильмек.
Дерснинъ кетишаты:
Тешкилий къысым.
— Селям алейкум, балалар! Дерсимизни башлайыкъ. Ким невбетчидир бугунь?
— Дерсте ким ёкъ? (Невбетчининъ джевабы)
— Дерсимизни тебессюмден башлайыкъ, мен эпимизге мувафакъиетлер тилейим.
2. Эв вазифесини тешкерюв. (1 талебе эвде тизильген икяени окъуп бере)
3.Темиз язув дакъкъасы.
— Дефтерлерде бугуньки тарихны язынъыз. Мен сизге дюльбер бир десте кетирдим. Не коресинъиз элимде? (япракълар)
— Япракъ сёзю насыл арифнен башлана? (Я арифинен башлана)
Шимди сиз буюк ве кучюк Яя арифлерини темиз язув дакъкъасында язаджакъсыз.
— Бу ариф бирикмелерини догъру язынъыз .
— япракъ— (лист, листок) сёзюни язынъыз.
—Бу сёзнен бир джумле тизинъиз. Джумленинъ баш азаларыны тапынъыз ве астыны сызынъыз. Сёзлерге ургъу къоюнъыз.
4. Янъы мевзуны еткизюв.
-Мен сизлерге гузель бир дёртлюк окъумагъа истейим, дикъкъатнен динъленъиз!
Сарылы-аллы эр якълар,
Тёкюлелер япракълар,
Кунеш шавлесин сакълар,
Окюнип булут агълар.
— Насыл мевсим тасвирлене бу сатырларда? (Кузь)
— Эбет, бу шиирде кузь мевсими тасвирленгендир !Бу ресимлерге бакъып айтынъыз, дерсимизде насыл мевзу акъкъында сёз юрьсетеджекмиз?
Талебелер. — Кузь акъкъында.
— Кузь акъкъында джумлелер тизип бири-бирине къошсакъ не олур? (Икяе, метин)
— Метинге не къоймакъ мумкюн?
— Метин къач къысымдан ибарет олур?
1.Талебелернинъ бильгилерини актуализациясы.
-Бир йылда къач мевсим бар?
— Кузь насыл мевсимден сонъ келе?
-Кузь айларынынъ адларыны айтынъыз.
-Кузьден сонъ насыл мевсим келе?
-Кузьде ава насыл ола?
— Тереклер насыл тюсте ола?
2. Группада чалышув.
Группада чалышув къаиделерини текрарлав. Сыныф 5 группагъа болюне. Эр бир группагъа
экишер къарышыкъ джумлелер дагъытыла. Сёзлерни тертипнен ерлештирип джумлелер тизмек керек. Учюнджи джумлени эр бир группа озю яза.
1 группа. Кельди, кузь,алтын. Ола, сувукъ кунь-куньден.
2 группа. Уфюре, еллер Сыджакъ, улькелерге, къушлар, кеттилер, учып.
3 группа. Булутлар, къара, сарды, кокни. Ягъа, ягъмур.
4 группа. Тёкюле, япракълар, сарарып. Мейваларны, джыйыштыралар, багъ-багъчаларда.
5 группа. Къыскъарып, башлады, куньлер. Узай, геджелер.
1 группа. Алтын кузь кельди. Кунь-куньден сувукъ ола.
2 группа. Еллер уфюре. Къушлар сыджакъ улькелерге учып кеттилер.
3 группа. Къара булутлар кокни сарды. Ягъмур ягъа.
4 группа. Япракълар сарарып тёкюле. Багъ-багъчаларда мейваларны джыйыштыралар. 5 группа. Куньлер къыскъарып башлады. Геджелер узай.
3. Кузь акъкъында тизильген метинни ким къыскъадан айтып береджек? (Бир я да эки талебе агъзавий айталар)
4.Дефтерлерде иш. Тизильген джумлелерни язув.
5.Раатлыкъ дакъкъасы.
Ербучыкъ айванчыгъы,
Ёлакълы быджачыгъы
Ербучыкъ эрте тура
Янакъларыны юва.
Ювасыны сипире, сонъра азбаргъа кете:
Бир –эки, бир-эки,
Ериндеде секире
Учь, дёрт, беш, алты
Ербучычыкъ болдурды.
6.Дерсликнен иш.
Саифе 7, 7- мешгъулиет.
1) Сентябрь, октябрь, ноябрь- кузь айларыдыр.
2) Кузьде ава сувуй.
3) Тереклер ешере.
4) Кузьде къушлар сыджакъ улькелерге учып кетелер.
5) Тереклернинъ япракълары сары ве къырмызы тюсте олалар.
6) Кузьде биз мектепке барып башлаймыз.
7) Кузь яздан сонъ келе.
Кузьден сонъ баарь келе.
9) Кузьде куньлер къыскъара, гедже узай.
10) Кузьде кок булутлы ола.
8.Дерснинъ нетиджеси. Баалав.
— Машалла! Бугуньки дерсимизде эр кес яхшы чалышты!
— Энъ актив талебелер ким олды?
-Дерсте не яптыкъ?
Талебелерге нетидже чыкъармагъа ярдым этюв ве ишке къыймет кесюв.
Мен ………… бильдим.
Мен ………… пекиттим.
Мен ………….огренмеге истейим.
У вас недостаточно прав для добавления комментариев
Чтобы оставлять комментарии, вам необходимо авторизоваться.
Если у вас еще нет учетной записи на нашем сайте, предлагаем зарегистрироваться.
Это займет не более 5 минут.
Для скачивания материалов с сайта необходимо авторизоваться на сайте (войти под своим логином и паролем)
Если Вы не регистрировались ранее, Вы можете зарегистрироваться.
После авторизации/регистрации на сайте Вы сможете скачивать необходимый в работе материал.
Заказать рецензию на методическую разработку
можно здесь
Я тоже работаю по программе Неменского постоянно ищу что-то новенькое, ваши презентации просто клад. Подробнее.
Оказание первой помощи в образовательных учреждениях Пройти обучение
Диплом за отличное владение и эффективное применение современных педагогических методик в условиях реализации ФГОС
Благодарность руководству образовательного учреждения за поддержку и развитие профессионального потенциала педагогического работника
- Свидетельство о регистрации средства массовой информации ЭЛ № ФС 77 — 58841 от 28 июля 2014 года выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационный технологий и массовых коммуникации (Роскомнадзор).
- Лицензия на осуществление образовательной деятельности № 4276 от 19.11.2020 года. Серия 78 ЛО № 0000171 Выдана Комитетом по образованию Правительства Санкт-Петербурга
- В соответствии с Федеральной целевой программой развития системы образования на 2011–2015 гг. и проектом концепции федеральной целевой программы развития образования на 2016–2020 гг.
Макъсад: Нутукъ инкишафыны зенгинлештирмек. Лугъат байлйгъыны артырмакъ.
Балаларгъа табиаткъа севги ашламакъ.
Дерс тешкилятландирувы: 1.Дерслик.
Дерснинъ кетишаты: I . Тешкилий анъ: талебелернинъ дерске келювиникъайд этмек. Эв вазифесини тешкирмек.
Тез етишти ягъмурлы кузь,
Кете дерске балалар.
Ягъмур ягъа гедже – куньдюз,
Энди сувуй авалар.
Кузь кельди эм терекнинъ,
Тарлаларда тютюнлер де
Не къарылгъач авелене
Не турналар ойнайлар,
Не чибин бар къораларда
Не чиркийлер къайнайлар.
Талебелерге окъуп терджимесини япмакъ.
III. Лугъавий иш:
Бостан – огород, бахча
Къора – огород, изгородь
Сёзлернен джумле тизмек.
- Къышта тарлалар раатлана.
- Бостанда бол берекет джыйылды.
- Азбарда бабам къораны тюзетти.
- Балаларгъа тютюнни ичмек олмай.
- Къарылгъачлар чиркийлерге авелене.
IV. Шиирде исим сёзлерини къайд этмек.
Кузь, дерс, балалар, ягъмур, ава, Терек, япракъ, тарла, тютюн, бостан, къарылгъач, турналар, чибин, чиркий.
V. Исим сёзлер насыл сайыларда къуллангъан? Текликте, чокълукъта
- Ягъмурлы Кузь насыл кельди?
- Балалар къайда кетелер?
- Гедже – куньдюз не ола?
- Кузьде табиат насыл денъише?
А) Тереклер, б) тарлаларда, в) бостанларда, г) айванлар.
ОЮН – ГЕ, ЯГЪ, ДЖЕ, СЁ, НАЙ, МУР, ЛЫ, ДИ, КЪАЙ.
КЮЛЬ, ГЕДЖЕ, ЯГЪМУРЛЫ, СЁКЮЛЬДИ, КЪАЙНАЙ, КЮЛЬДИ, ЯГЪЛЫ.
VIII. — Балалар, энди исимлерде келишлерни акъылымызгъа кетирейик. ( Таблица )
— Шиирде насыл исимлер бар?
— Шу келишлерде язылгъан
ДЕРСКЕ, ТЕРЕКНИНЪ, ТАРЛАЛАРДА, БОСТАНЛАРДА.
- Оюн: — Сёзден мумкюн олгъан къадар янъы сёзлер тизинъиз.
( тая, акъа, аякъкъа, якъа, аякъ, ят, къат, къакъа, такъ, къая, ята, аят )
- Шиирни даа бир кере окъуп, тапмаджагъа джевап бермек.
Коктен келе сылата,
Чевре – четни дымлата,
Тарткъычлай ве уянта.
Эвге вазифе: Шиирни эзберлемек.
Кузь акъкъында икяе тизип язмакъ.
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
ШАЛУНЬЯ И ДОМОВЕНОК КУЗЯ НА ОСЕННЕМ ПРАЗДНИКЕ
Игровая программа с элементами театрализации для дошкольников на праздник Осени.
Знакомство с домовёнком Кузей
Интегрированное занятие для детей дошкольного возраста с использованием фольклорных элементов.
Светофорнын оч кузе
Балаларга транспорт торлэрен таный белергэ,эйтэ белергэ. Транспотнын топ олешлэре белэн танышу.Светофорнын сигналлары белэн танышу.
Сценарий осеннего праздника для средней группы «Кузя и Баба — Яга»
Веселый, эмоциональный праздник для детей и родителей.
Презентация к песне «Родные места» музыка Юрия Антонова, слова Михаила Пляцковского из музыкального мультфильма «Приключения кузнечика Кузи» по мотивам сказки Михаила Пляцковского «Дневник кузнечика Кузи».
Презентация содержит краткие сведения о композиторе Юрии Антонове, краткое содержание мультфильма, текст песни.
Урок развития речи по крымскотатарскому языку на тему «Зима».
7. Инсанлар насыл кийингенлер?
8. Балалар не япалар?
9. Ресимге бакъкъанда насыл дуйгъулар пейда ола,къуванч я да кедер?
Ресимни насыл адландырмакъ мумкюн?
Мевзу: Ресим узеринде иш.
Къыш манзарасы
Дерснинъ макъсады
- ресимнен чалышув, ресимге эсасланып тариф этмек, метин тизмеге алыштырмакъ (предметные);
- мустакъиль тарзда керек мадделерни сечип, тасниф этмеге огретмек (метапредметные);
- талебелернинъ дюньябакъышыны, тиль ве лугъат байлыгъыны зенгинлештирмек (метапредмтные);
II . Тербиелев:
Раатлыкъ дакъикъасы
Къолларны котердик, терек киби салладыкъ.
Къуш киби учтыкъ, япракъ киби тёкюльдик, еримизге отурдыкъ.
Вазифе: Уйгъунлыкъны
къар данеси
къардан адам
коньки и лыжи
коньки ве лыжалар
ЛУГЪАТ
КЪАР ДАНЕСИ — снежинка
КЪАР ТОПУ — снежок
КЪАРДАН АДАМ – снеговик
ЧАНА – санки
КОНЬКИ ВЕ ЛЫЖАЛАР — коньки и лыжи
Къыш оюнлары :
чананен обадан таймакъ
къар топларынен ойнамакъ
къардан адам япмакъ
коньки ве лыжаларнен таймакъ.
Къыш. Ава ачыкъ, къарлы ве аязлы. Бутюн ер бем-беяз къарнен орьтюли. Беяз къар кунеште йылтырай.
Эвлернинъ дамлары беяз къалпакъ кийдилер. Тереклер беяз шал багъладылар. Эр ерни терен къар ёргъаны къаплады.
Балалар къыш кельсе, пек къуваналар. Олар къарлы аваны бегенелер. Балалар ве буюклер зевкъ ве къуванчнен къар топу ойнайлар, къардан адам ясайлар, чананен таялар.
Не къадар гузель къыш оюнлары!
Къыш. Ава ачыкъ , къарлы ве аязлы. Бутюн ер бем-беяз къарнен орьтюли. Беяз къар кунеште йылтырай.
Эвлернинъ дамлары беяз къалпакъ кийдилер . Тереклер беяз шал багъладылар . Эр ерни терен къар ёргъаны къаплады .
Балалар къыш кельсе, пек къуваналар. Олар къарлы аваны бегенелер. Балалар ве буюклер зевкъ ве къуванчнен къар топу ойнайлар, къардан адам ясайлар, чананен таялар.
Читайте также:
- Сочинение на тему что такое репутация человека в обществе отцы и дети
- Верите ли вы в любовь с первого взгляда сочинение
- Сочинение рассуждение раскрывая смысл высказывания белинского
- Сочинение рассуждение нравственный долг
- Сочинение яркие краски лета
Слайд 1
Нетиджелев интеграция усулынен кечирильген дерс
2 сыныф
Дерс мевзусы: Тылсымлы къыш.
Окъув:У.Эдемованынъ терджимесинден «Сансарчыкъ къышны насыл кечире»;этрафтаки табиатнен танышув: «Къышнынъ аляметлери.Айванлар къышта»;халкъшынаслыкъ: «Къырымтатар шаирлери къыш акъкъында»,аталар сезлери ве халкъ аляметлери.
Дерс макъсады:талебелернинъ къыш акъкъында бильгилерини арттырмакъ;этрафтаки олгъан гузелликни корьмеге огретмек,табиаткъа меракъ ве севги ашламакъ;табиат огюнде месулиет дуйгъусыны инкишаф эттирмек;талебелернинъ нутукъны инкишаф этмек.
Дерс донатылувы:мевзунен багълы олгъан ресимлер,Арслановнынъ музыкасына язылгъан «Къар ягъа» тюркюнинъ грамзаписи;такъымларгъа вазифели карточкалар.Эвде талебелернинъ азырланувы:эр талебе къыш акъкъында шиирни эзберлей,мевзунен багълы олгъан ресим япа,реферат яза,кягъыттан къар данелерни ясай.
Слайд 2
Дерснинъ кетишаты
1.Тешкилий къысым:селямлашув,невбетчининъ сезю,дерснинъ мевзу ве макъсадыны илян этюв.
Тахтанынъ ярысында
«Къыш» мевзусына багъышлангъан рефератлар ве ресимлер сергиси.
2.Окъув фаалиетнинъ мотивациясы
Оджанынъ сезю.
-Бугунь,балалар,биз сизлернен пек гузель мевсим акъкъында лаф этеджекмиз.
Балалар тапмаджаны динълейлер ве насыл мевсим акъкъында айтылгъаныны айталар.
Ава кунь-куньден сувуй,
Геджелери ель улуй,
Ерни беяз къар къаплай,
Аяздан сувлар бузлай.
Слайд 3
Не вакъыт ола?
Слайд 4
Бугунь биз сизлернен энъ тылсымлы ве меракълы мевсим акъкъында бильгилеримизни
айтаджакъмыз.
Адет узьре,бизде малюмат бюросы чалыша.Олар бизге меракълы хаберлерни айтып,ярдым этеджеклер. 3.Талебелернинъ бильгилерни тешкерюв
1) «Къыш»сезюнен орюмчек ювасыны япмакъ.
-Насыл сезлерни «къыш» сезюнен багъламакъ мумкюн?
Слайд 5
Къартопач
къарлы аяз
къарбаба
къар чана
къаркъыз къыш
Аяз деде
къар данеси Йылбаш
къаргъа буз
къыш
Слайд 6
Композиторлар
2) Субет.
-Биз сизлернен къышнен багълы чокъ сезлер таптыкъ.
Балалар,айтынъыз къыш акъкъында бизге ким айта биле?
Къыш
Композиторлар
Языджылар
Рессамлар
Шаирлер
Слайд 7
-Къыш айлары насыл?
-Не вакъыт ола?
Тереклер,тарлалар къар иле акълангъан,
Къаргъалар гъаркъылдай,торгъайлар сакълангъан,
Ель эсе,къарларны савура боран,
Къарнен ель къарышып,тепелер къоран.
Анамыз,бабамыз дейлер ки,кельди къыш,
Заводда,койлерде токътамаз кене иш.
-Декабрьде.
1 марузаджы.Декабрь-йылнынъ сонъки айы ве къышнынъ биринджи айы.Къыш геджелери узун,девамлы,куньлери исе къыскъа олалар.Декабрьнинъ 22-де энъ къыскъа кунь ве энъ узун гедже ола.Бу геджеден сонъ куньлер узанып,геджелер къыскъаралар.
Слайд 8
Тахтада асылгъан ресимлернен чалышув.
-Ресимлер
арасында « къыш»мевсимине багъышлангъан ресимни тапынъыз ве озь фикирлеринъизни айтынъыз.
Слайд 9
-Къышнынъ экинджи айы насыл?
2
марузаджы.Январь-къышнынъ экинджи айыдыр.Бу айда тосат-тосат къар ягъа,аяз ерни бузлата,пенджерелернинъ джамларыны тылсымлы орьнеклернен сюслендире.Мектеплерде къыш татили башлана.Балалар,сыджакъ урбаларыны кийип,чананен таялар,къарнен адам япалар,къар топу ойнайлар.
Слайд 10
Январь айына «къыш чиллеси»дейлер.Къыш мевсимнинъ экинджи,яни
энъ сувукъ айы-чилле.Къыш чиллеси къыркъ куньге узана.
1 талебе З.Джавтобелининъ «Йыл-он эки ай-дерт мевсим» шииринден бир парчаны окъуй.
Январь
Тахвимде бугунь январь,
Чевре этраф ап-акъ къар.
Тышта аяз,серт ава,
Тосат-тосат къар ягъа.
Яна эвде собамыз,
Тышта тек Къышбабамыз
Кельдик кене йыл йылбашкъа, Байрам къарткъа ве яшкъа,
Наратымыз энъ терде,
Ярашыкълы корюне.
Халкъта Йылбаш байрамы,
Опем анам-бабамны.
Слайд 11
— Къышнынъ учюнджи айы насыл?
3 марузаджы: Февраль айы исе къышнынъ сонъу олса да,къатты сувукъларнен,къарлы боранларнен беллидир.Нафиле айтылмагъан: «Къырымнынъ къышы январьдан сонъ анълашылыр».Февраль айына «увут»дейлер.Шойле айтым бар: «Увут-кунь-куньден сувут».Бунынъ манасы шу ки,февраль айында январьдан да сувукъ куньлер олмасы мумкюн. Февраль айынынъ сонъки учь кунюне «пердалез»дейлер.Бу куньлернинъ де махсус озюне аит айтымы бар. Меселя: «Къайда олсанъ,анда ол,пердалезде эвде ол»Манасы:
шу куньлерде ава бир куньде бир къач кере денъише(кунешли,ягъмурлы;ель,къар,боран ола биле).
Халкъ аляметлери
Январь-аязлы,февраль-боранлы.
Эгер къарынджа ювасынынъ башына топракъны юксек обалагъан олса,демек,къыш пек сувукъ оладжакъ.
2 талебе шиир окъуй.
Слайд 12
Февраль
Февраль деди: «Келем мен,
сувугъымнен,елимнен»
Тышта сувукъ ель эсе,
Дыр-дыр эте пенджере
Кезе кокте кунеш де,
Сыджагъы аз бетинде,
Мени охшай къартанай,
О,дей:-февраль гузель ай.
Бу ай тез-тез кетер,-дей-
Баарь келип етер!-дей.
Слайд 13
3).Раатлыкъ дакъкъасы.
М.Арслановнынъ «Къар
ягъа»музыкасына балалар къолларыны котерип,къарны ягъгъаныны корьсетелер.
Къар ягъа,къар ягъа,
Чельге,къыргъа,байыргъа
Топланынъыз ,балалар,
Чаналарда таймагъа
Къар ягъа,къар ягъа,
Япалакълап къар ягъа,
Айдынъ энди,балалар,
Къардан топ ойнамагъа.
Слайд 14
4.Шиириет конкурсы. Мевзу «Къыш».
(Талебелер къыш акъкъында бильген шиирлерини айталар. Энъ яхшы айткъан талебе мукяфатлана).
Ава кунь-куньден сувуй, Юреклерни къувандырып,
Геджелери ель улуй, Ягъа токътамай къарлар.
Ерни беяз къар къаплай, Эп бу къаргъа къуваналар
Аяздан сувлар бузлай. Багъча,тарла,къыр,дагълар.
Къар ягъа, къар ягъа, Къар ягъа,къар ягъа —
Япалакълап къар ягъа. Сув акъар далгъа,далгъа.
Айды энди балалар, Коктен берекет ягъа,
Къар топу ойнамагъа. Ерден берекет догъа.
3.Такъымларда чалышув.
-Бугунь, балалар, биз сизлернен У.Эдемованынъ терджимесинден «Сансарчыкъ къышны насыл кечире» метинни окъуйджакъмыз.(Дерслик с.82-83)
1)Талебелер метинни окъуй
Такъымларгъа вазифелер.
Метинге эсасланып ,суаллерге джевап тапынъыз
1 такъым
Къыш мевсим акъкъында не бильдинъиз?
Слайд 15
2 такъым
Сансарчыкъ къышны насыл кечире?
Слайд 16
3 такъым
Сансарчыкънынъ ювасы насыл япылгъан?
Слайд 17
4 такъым
Сансарчыкъ къышта не
ашай?Метинден емеклернинъ адларыны тапып,окъунъыз.
Слайд 18
5 такъым
Къышта насыл оюнларнен эгленесинъиз?
Слайд 19
2)Презентация.
Эр такъым озь суалине джевабыны айта.Башкъа
такъымлар озь фикирлерини къошалар.
3) Талебелер Э.Налбандовнынъ музыкасына язылгъан «Къыш кельди» йырыны динълейлер ве озь дуйгъуларыны бири-бирине айталар.
Афан-туфан котерип,
Къыш кельди я,балалар.
Баштан аякъ акъ кийип,
Безенди чель,тарлалар
Ля-ля,ля-ля,ля-ля
Ля-ля,ля-ля,ля-ля
Ля-ля,ля-ля,ля-ля
Безенди чель,тарлалар.
Слайд 20
4. Аталар сезлеринен чалышув. Талебелер экишер чалышалар.
Вазифе:аталар сезлернинъ къысымларыны бири-бирине келиштирмек.
1) Къыш къышлыгъыны этмесе,…..
2) Къышнынъ къары,…..
3) Эгер къыш къарлы ве сувукъ олса,…..
4) Къырымнынъ къышы,…..
5) Январь аязлы,…..
1) февраль боранлы.
2) январьдан сонъ анълашылыр.
3) яз язлыгъыны этмез.
4) кузьге берекет.
5) дагъ джевизлери,фындыкъ ве бадемлер бол берекет берелер.
Слайд 21
5.Ишлерни тешкерюв.(Талебелер бири-бирининъ ишлерини тешкерелер).Оджа джевапларны тахтада яза.
1-3
2-4
3-5
4-2
5-1
Слайд 22
6.Дерснинъ нетиджеси. Рефлексив.
-Биз сизлернен
бугунь дерсте къыш аляметлери акъкъында,къыш айлары акъкъында лаф эттик,къыш акъкъында аталар сезлерини ве айтымларны хатырладыкъ,къыш акъкъында гузель шиирлер айттыкъ.Энди,балалар, «къыш» сезюнен сенкан тизеик.
1)Эр такъым сенканнынъ бир сырасыны тизе.
Мисаль оларакъ:
Къыш.
1 такъым-1) Къарлы,аязлы,дюльбер,тылсымлы,акъ сакъаллы.
2 такъым-2) Кельди,къаплады,бузлатты,къаттырды.
3 такъым-3) Коюмизге къарлы тылсымлы къыш кельди.
4 такъым-4) Къар къыраличеси.
5 такъым-5) Къышта не япмагъа бегенлерини айталар.
2) Субет.
-Не ичюн къышны тылсымлы саялар?
-Къышта насыл байрамлар ола?
-Янъы йылда насыл багъшышлар алмагъа севесинъиз?
Слайд 23
4.Эвге вазифе.
«Мен къышны не
ичюн севем»
инша язынъыз.
Слайд 24
Дерсни азырлагъан
МДУМ «Русаковка орта мектеби»
къырымтатар тили ве эдебияты
оджасы Абибиуллаева Э.Э.
Нетиджилев интеграция
усулынен кечирильген
дерс
2 сыныф
«Тылсымлы къыш»
Слайд 25
Ресимлер сергиси
