Мичун уке ачажат описание сочинение

Теме: «Ынде тунемаш туналам»

(М.Шкетанын «Мичун уке ачажат…» ойлымашыже почеш)

Цель:

1. Йоча-влакын йылмыштым лывырташ;

2. Ончыч тунемме материалым ушештараш;

3. Орлыкан илыш гыч лекташ кучедалаш кулмым Мичун умылен налмыжым йоча-влак деке намиен шукташ;

4. Произведенийым лончылмо мастарлыкым да пуртусым йоратыме, да шижме кумылым вияндаш;

5. Йоча-влакым пуртусым эскераш, шымлен мошташ туныкташ.

Оборудований:

1. Компьютер

2. «Марий литератур» 5 класслан лудшаш книга

3. Писательын портретше, возымо произведенийже-влак

Урокым эртарыме йон

Пырля йодыш-влаклан вашештен мутланымаш,самостоятельный паша,телестудий сынан модыш йоным кучылтмаш

Урокын эртымыже

Туныктшо: Салам лийже. Таче ме тендан дене У Пураял Пошкырт ТВ студийыште улна. Студийышкына уна-влак толыныт.

Телестудий манын возыман устел коклаште кок йоча шинча

1 вудышо: Поро кече лийже, мемнам ончышо йолташна-влак. У Пураял Пошкырт ТВ передаче шке программыжым туналеш.

2 вудышо: Адакат тендан ончылно «Увер аршаш» передачым вудышо-влак- Афкаликов Виталий ден Кузьмина Венера

1 вудышо: Эн ондак кодшо арнясе тун увер-влак дене палдарена

У Пураял кыдалаш школышто «Калык- влак ушнымаш кече.Спорт да таза – илыш йула верч!» тылзе эрта. Йоча-влак турлö мероприятийлаште шке вийыштым тергат. Кылме тылзын, 15-ше кечыштыштыже Эльян селасе кыдалаш школышто 2014-ше ийыште Сочиште телымсе Олимпийский модыш почылтмо лумеш мини-футбол турнир эртаралтын. У Пураял кыдалаш школын спортсменже-влак кумшо вер дене палемдалтыныт. Калык коклаште тыгай ой уло: «Спорт – тиде чер, физкультура-тазалык». Спорт дене пенгыде кылым кучышо ен кеч-кунамат таза, виян айдеме улеш. Шке эрыкше, пиалже верч кучедалашат вийым муэш.

2 вудышо: Теве тыгай шомак дене шкенан «Увер аршаш» передачынам мучашлена. Пошкырт ТВ передаче умбакыже шке пашажым шуя. Кызыт ме тыланда У Пураял кыдалаш школысо илыш нерген передачым ончаш темлена. Тудым мемнан кореспондентна- Кизинбаева Кристина ямдылен.

1 вудышо: А ме тендан дене чеверласена. Таза, эсен кодса. Вес гана вашлиймеш,чеверын.

3 вудышо: Поро кече лийже! «Унагудо» передаче шке пашажым туналеш. Таче ме тендан дене Краснокам районысо У Пураял кыдалаш школышко унала толынна. Айста, передачым ончышо йолташем-влак, лишкырак йоча-влак дене палыме лийына.

(кажне йочалан радам дене йодышым пуэда)

-Тыйын кузе лумет? Могай классыште тунемат?

-Молан тунемаш кулеш, тый кузе шонет?

-Утларакше тый могай предметым йоратет?

-Пытартыш жапыште сылнымутан литературым могайым лудынат?

-Ала ик почеламутым лудын пуэт.

(Ик почеламутым лудын пуа. (Михаил Ивановын «Мичуш» почеламутшо лудалтеш)

3 вудышо: Теве тыгай тунемше-влак дене ме таче вашлийна. Почеламут гыч раш. Визымше классыште тунемше-влак марий литератур урокышто «Мичун уке ачажат» ойлымаш почеш пашам эртараш туналыт.

А кызыт – рекламе.

4 вудышо:

Спорт ден кылым кучена,

Таза лиеш кап-кылна,

Икыт-кокыт шуена,

Кумыт-нылыт-нолтена,

Пытартшлан волтена,

Парт коклашке шинчына

Туныктышо:

II.Пашанам умбакыже шуена. Таче ме тендан дене «Мичун уке ачажат ойлымашм иктешлен кодена. Поснак «Ынде мый тунемаш туналам» ойым рашемдена.

-Эн ондак, айста кодшо урокласе теме-влакым ушештарена.

Слайд 1 М. Шкетан кунам, могай ялыште шочын?

(1898 ий 30 октябрьыште, Оршанка район, Тошто Крешын ялысе кресаньык ешеш шочын)

Слайд 2 М.Шкетанлан тений мыняр ий темын?Ко каласа?

(М.Шкетанлан тений 115 ий темын)

Слайд 3 «Мичун уке ачажат…»произведенийым М.Шкетан могай ийлаште возен?

(1927-1928 ийлаште возен)

Слайд 4 «Мичун уке ачажат…» ойлымашым возаш мо кумыланден?

(М.М. Ивановын «Мичуш» почеламутшо)

Слайд 5 Тиде йоча произведенийым тудо колан полеклен?

(Марий пионер-влаклан)

Тиде чын. Яков Павловичын 1930 ийыште «Шке илышем нерген» шарнымашыштыже теве мо нерген лудына: Стр132 «Шкетанче кружок книга»

Пионер-влак огыл гын, ко пала мо лиеш ыле?

М.Шкетан Мичу гоч (Праско) акжын Выльып эргыжын илышыжым ончыктен.

Майоровмт тукым пушенгым ончалына.

Слайд 6

Майоровмыт тукым пушенге

Слайд 7

Выльыпын портретше.

Артист Лебедев Филлип Осипович (1913—1941)

Йосылыкым чытен, тунемын артист лийын.

Тугеже Мичун прототипшат уло. Ко тугай прототип, паледа?

Слайд 8

Прототип— произведенийысе образым чонаш негызым пуышо шлыш гыч налме ен

-Ынде Мичун илышыжым лончылен лектына.

1.Ойлымаш могай сурет дене туналеш?

Поран теле йуд. Мичу портышто шинча. Тдын авже черланен. Тудо ойгыра. Кунам авам поремеш гын, манын шона. Тудо лудеш.Лудмыж дене мален колта. Омым ужеш. Омыж дене тудо купышто коштеш. Лывырге куэ вуйышто улеш. Мичу-у-у манме йукеш помыжалтеш.( Поранан теле иктаж мо лийшашым шижтра мо?Шижтара, могай дыр ойго лийшаш)

2. Аваже колымеке, комыт толыт? Курий кугызже да куваже . Курий сай айдеме огыл. Тудо шкеж верч гына тыршыше айдеме улеш. (Икана орвам нангаят, ок кондо. Аваже тидлан сыра) Мичумат тудо чаманен огыл. Курилан Мичун суртшо гына кулеш.

3.Курин суртыштыжо ко гына Мичум чаманен? Окси гына чаманен.

Тудак Советш каяш канашм пуэн.

4.Курин суртыштжо Мичу кузе илен? Йосын. Кури тудлан пашам ыштыктен. Модаш луктын огыл. Йыдлым пидаш тунктен. Поро мут дене огыл,а кычкырен. Пылышыж гыч шупшын, упшым курын.. Садлан Мичу лудын. Нимом умылен кертын огыл. Мичу лудмыж дене порт гычат лектын куржын.

5.Ял еда коштмыж годым тудо могай ен -влакым вашлиеш? Чыланат поро чонан улыт мо? Уке. Лочо йоча, арава чуриян, комдык неран йоча поро лийын огыл. Ачаже ойлымо мутым ойла. Його ен гына кучызо улеш манеш.

Но шукыжо поро улыт, пушкен – йуктен лукташ ужыт (Мыйын кувавай салмамуным куэштын, манеш иктыже, весыже-снегым пукшем манеш.

6.Тунемаш кулмо нерген ко ойла?

Ик кугу капан йоча нерген мутым луктеш. Нунын ялыште школ уло. Туныктышо пеш сай.Марий удыр.

-Тыят тунемаш пуро манеш.Тушто пукшат, туге йодышт коштын, илышет осал лиеш манеш.

Энер воктенат тудо поро чонан еным вашлиеш.Тудат тунемаш кулмо нерген ойла.Торешсолаште верланыше йочапортыш мияш кушта. Тулык улмо нерген кагазым налаш кушта.

Тиддеч вара Мичу тунемме нерген шонаш туналеш…

7.Шуко йосым чытыше Мичу йочапортштомо нерген шона.

«Ынде тунемаш туналам», тудлан у туняшке илаш пурымыжла чучеш.

Слайд 8

III. Иктешлымаш

Поро чонан ен-влак Мичулан тунемаш кÿлмö нерген ойлат. Мичу поро ен-влак полшымо дене йöршеш вес айдеме лиеш. Кажне енлан шке пиал да эрык верч кучедаман. Уке гын, илыш пöрдем шке румбыкышкыжо лекташ лийдымын пÿтырен пурта. Тунам нигöм титаклаш да нигöлан öкынаш. Вет илыш тугае виян, поро ен гына, илыш румбыкым сенен лектын, эрыкыште лиеш.

Слайд 9

V. «Мичун ончыкылыкшо могай лиеш?» йодышлан вашмутым возен толаш

3 вудышо: Тидын дене «Унагудо» передчына мучашке шуо.Вес гана вашлиймешке, чеверын.

                     Сценарий

           «Мичун уке ачажат»

                  Модшо-влак

        Автор        

         Мичу

        Мичун аваже

        Курий

        Курий вате

        Оксий

Полий

Йошкар пондаш

        Тияк

Туныктышо—

Пошкудо, йоча-влак, кова-влак

                                        1-ше ужаш

Тÿно мардеж лумым тÿргыкта, мÿгыра… Кунам ик гана пий опталта, вара адак йымен возеш.

Пычкемыш порт. Изи рвезе уремыш ончен шинча.

Мичу (изи лампеш тулым чукта). Авам кунам паремеш гын?

Аваже: Мичу, кочкашет уло мо?

Мичу: Уло…кочмемжат ок шу.

Аваже: Коч…тыланет кушкаш кулеш…Ой…Мичу, изишак вÿдым

          кондо…йÿмем шуэш.

Мичу (вÿдым пуэн): Авий, моэт коршта?

Аваже: Ой, Мичу, йыжынем пытен…кынелаш полшо…

Мичу (кынелаш полшен): Авий, мо лийынат? Мо лийынат?

Аваже: Мичу, воч малаш

Мичу: Омем ок шу, авий

        Ойган сем йонга. Мичун аваже койкышто кия. Мичу,ÿстел коклаште шинчен, тÿрлым шонкала. Вара лыж-ж лийын мален колта. Мурсем кугемеш. Мÿндырчын йÿк шокта: « Мичу-у-у-у-у-у-у-у!». Мичу, торштен кынелын, аваж дек куржын мия.

Мичу (уло йÿкын, чон йосыж ден ): Авий! Ави-и-и-и-й!!!!

                Ойган сем.

2-шо ужаш

Мичун суртыштыжо ен-влак погыненыт. Нунын коклаште Курий кугыза ден Курий ватат улыт.

Курий: Юмо пÿрен-юмак налын (йырым-йыр ончыштеш )

Курий вате: Эй, Мичуэм,тыйже мом ыштет ынде

Курий: Ну, поминаяш тÿналына. Илымыж годым мыйым    шыдештарыш гынат, поминаяш возеш. Мичу, тол тыят, пырля кумал.

        Мичу аважын кийыме койкыштыжо  кумык возын шортеш.

Мичу (шке семынже): Авий сай ыле, молан осалын ойла

Ик пошкудо: Йочана пеш ойгыра.

Весе: Ойгырымыжо-можо. Аваже эрыкыш колтен.

Курий: (пенгыде йÿкын ). Ну, Мичу, мый тыланет ынде опекун лиям. Ынде мыйын оем колышташет перна.

        Чыланат эркын шаланен пытат. Мичуат Курий почеш эркын кая.

        АВТОР: Кок кече гыч Курий Мичум шке декше илаш нангайыш. Кугу огыл гынат, ончык лийшаш йосо ÿмырым раш шижын налеш.

        Курийын суртшо. Курий ден ватыже кутырен шинчат.

Курий вате: Ынде мо…ушет веле кая. Шке икшывет улмо ÿмбач еныным погетат, кинде кочкаш кунам сита. Пашам тудлан ыштыкташ кÿлеш.

Курий: Йöра, ит васаре (Мичум кычкыра). Мичу, тыйым арам пукшаш шот уке. Йыдал ышташ тунем. Чыланат яра илаш тÿналыда гын, мыйым вашке нултен пытареда.

Курий вате: Туныкто, туныкто.

Полий: Мичу, мыянемат ик музырым ыстен пу.

        Курий, Мичум шынден, пулвуешыже нийым чоткыдын кылден шында. Мичу «Ой!» манын кычкыралеш.

Курий: Пеш нечке улатыс! Тыланет пряник ден шерлодак кулеш, ужат?! (вуйжо гыч перен колта). Арам логар!!

                Курий лектын кая. Тиде жапыште Оксий толеш

Оксий: Тыйым мемнан дене садак кырен пытарат. Иктаж вере шыжым тунемаш кае-сайрак лиеш. Мемнан дене тый йомат. Теве аватын оралтыжымат ужален колтат.

                        Курий толеш.

Курий: Молан нимом ода ыште! Молан йыдалетым шуэнат!?

Оксий: Йочан модмыжо шуэш. Ода уж мо: уремыште йоча-влак лÿшкат.

Курий: Тый пеш писе улат, ÿдыр ожо! Тыят ача-аватым нултен пытарет. Тыйын танашет марлан каен пытеныт. Тый гына кодынат (кая).

Оксий: Мичу, ончо веле, кугызат чыла ужален пытара…Вÿта ден ушкал ужалыме оксам тыйын лÿмет дене банкыш пыштыман. Кугызат тидым садак ок ыште.

Мичу: Мый нимомат ыштен ом мошто. Авийын оралтыжым ужалат мо?

Оксий: Туге. Советыш кай да вуйым ший.

Мичу: Лÿдам.

Оксий: Лÿдмо дене огыл. Советыш кайыде, тый садак йомат. Каен каласе. Уке гын, нимомат ок кодо.

Шÿлыкан сем. Декораций вашталтеш.

                                        3-шо ужаш

        Совет порт.Кок ен шинча. Иктыже кагаз тÿшкам луга, вара ик кагазым муын, йошкар пондашан марийлан шуялта. Мичум огыт уж.

Тияк: Налогет шукак ыш лий.

Йошкар пондаш (шинчам пуялын ): Шуко лияш амалже уке.

Тияк: Мыйын ятыр тольо (Мичум ужын). Тый мом каласет.

Мичу (лудын ): Мый …опекун нерген…икече тыяк возенат..

Тияк: Вара!

Мичу ( шортын ): Ужалат…Олмапум кÿрыштыныт.

Тияк ( кугу йÿкын): Мом ужалат!? Раш ойло.

Мичу: Ушкалым, вÿтам…

Йошкар пондаш: Э-э-э-э, тиде Курийын ашнаш налме эргыже. тудын ик портшо веле. Курий шкенжыным ужален.

Тияк: Тый мом кычалтыл коштат!?

Мичу (шортын): Мыйым иктат ок чамане, авияк веле чамана ыле…

        (лектын кая)

         АВТОР: Ялыш мöнгеш кайышыжла, корнышто ик вере шинчын шортеш, вес вере шинчын шонкала. Кугызаж дек миен пурымек шижещ, Курий тудын вуйшияш мийымыж нерген пален налын.

        Курийын суртшо. Курий, кандырам налын, Мичум лупшаш тÿналеш.

Курий (орадыш кайышыла): А-а-а-а., тый вуйшияш коштат, вуйшияш! Мый тыйым пукшем-йÿктем, а тый вуйшияш.

        Мичу пеш чот магыра, шортеш да тылеч вара лектын куржеш.

Курий (почешыже кычкырен): Ушет пура, эше пöртылат.

                                4-ШЕ УЖАШ

АВТОР: Теве тыге Мичу, шÿкшо Мыжерым чиен, вачеш изи котомкам сакен, сурт еда пурен-лектын, окнам перкален коштеш.

Кува-влак: Изи кÿчызо, лÿмет кузе?

Мичу: Мичу.

Кува-влак: Мöнгыштет огыт пукшо мо?

Мичу (шортын): Авий… колен.

Кува-влак: Эй, йочажат, тулык-илыш йöсо илыш (Мичулан киндым шуялтат).

АВТОР:  Йоча-влак Мичум ужытат, тÿшкан погынен, уждымым ужмыла ончен шогат. Вара икте, весе йодыштыт.

Йоча-влак: Кусо улат?

Вес йоча: Мом коштат?

2-шо йоча: Лÿмет кузе?

Мичу: Мичу.

Лочо йоча (Мичун мешакшым ончыктен): Кÿчызо-влак чыланат його улыт, ачий мыланем ойлыш.

Вес йоча: Йогыжым-можым тый кушеч палет? От кол мо: тулык улам манеш.

Йоча: Кулакиге, ачаже поянат, йорлым ужмыжо ок шу.

3-шо йоча (мушкындым ончыктен): Тыге ойлаш тÿналат гын, пырля модашат огына нал.

Чыланат: Огына! Огына! Кулак тукым.

        Лочо йоча лÿдмыж дене шенгек ончен-ончен куржеш.

Ик йоча: Айда,Мичу, мыйын кувавай таче салмамуным кÿэштын, айда.

Весе: Мый снегым пукшем.

Мичу (изи йукын): Мый кочкынам…

Вес йоча: Колышт, Мичу, тый тунемаш пуро…Мемнан ялыште школ уло, туныктышат пеш сай, марий ÿдыр Тушто пукшат, тыге йодышт коштын, илышет осал лиеш.

        Тыге йоча-влак ойырлат. Мичу умбаке кая

 АВТОР: Тыге Мичу коштын. Кас лиймеке, иктаж деке малаш пура. Южгунам корнышто нойымыж дене мален колтат, кас юалгеш иже шижеш. Тунам вара ялыш шуаш ок тöчö. Ик чевер кечын, олык дене кайышыжла ик еным вашлиеш.

Ен: Кушко тыге коштат?

Мичу: Йодышт коштам.

Ен: Мöнгыштетше молан от иле?

Мичу: Нигöат уке…Тулык улам.

Ен: Туге-е-е. Кусо улат?

Мичу:

Ен: Уй-уй. Иктаж коло менге лиеш вет.

Мичу:Ала…

Ен: Лÿмет кузе?

Мичу: Мичу.

Ен: Йора, Мичу, тений шыжым Торешсола йочапöртыш мие, тунемаш налына. Ялет гыч тулык улмет нерген справкым нал.

АВТОР: Ял гыч ялыш коштмыж дене Мичун ушыжо чылтак мутаялтын. Могай ял, энер-йодыштын огыл. Вашлийме енын мутшо почеш кагаз налаш мичу ялышке каяш лиеш.

        Урем. Курийын сурт ончылжо.

Пошкудо: Курий, Мичует пошкудо ялыште кÿчен коштеш маныт.

Курий: Айда, тек коштшо. Садак кылмен кавара.

Оксий: Тыланда пайда веле. Кола гын, тыланда суртпогыжо лиешыс.

Пошкудо: Тый, Курий, ен икшывым ончет гын, ончо. Уке гын, пекун гычат лектын возат.

Курий: Те тидлан кöранен иледа,ужат! Кÿлеш гын, те пекун лийза.

Пошкудо: Лийына! Она лий шонет мо!

        Тиде жапыште Мичу толеш.

Оксий (Мичум ужын шортын колта): Ой, Мичу, кушто йомын коштат.

Мичу: Мый тунемаш кайынем. Тулыкеш кодмо нерген кагазым ял гыч налаш кÿлеш, вара тунемаш налыт.

Оксий:  Кагаз кагаз семын, пекуным весым шогалташ кÿлеш.

Курий кува (сайын койын): Эй, Мичуем, ала-могай титак дене мемнан деч ойырлышыч. Векат, тыйым йÿкшыктарен колтеныт. Айда, пöртыл мемнан дек. Ме öрджъен она ул.

Мичу: Огым! Ынде мый тунемаш каем.

        Йочапöрт. Йоча-влак погыненыт, Ош тувырым чиеныт. Мурым мурат, почеламутым лудыт.

Ик тунемше: Колыштса мый почеламутым тыланда лудын пуэм

                Ик тымык ото уло мемнан элыште,

                Шога тудо ото кугу ер серыште.

                Тушто ладыра деч ладыра пушенге кушкеш.

                Тушто мотор деч мотор саска шочеш..

                Тушто, ужар лышташ лонгаште, шÿшпык мура,

                Тудо ото гыч ерышке яндар памаш йога.

                Тушто шудыжат ужаргырак,

                Тушто пеледышыжат сылнырак.

                Тудо отым мый йöратем,

                Тушто пушенге руышым мый вурсем.

Туныктышо: Изи йолташ-влак! Тачысе кече-шемер калыкын пайремже. Тачысе кечын, 1918 ийыште, шемер калык революцийым ыштен, эрыкым налын. Изи йолташ-влак, шемер калыклан полшаш, кушкын шумекыда, у илышым ышташ ямдылалтса!

Йоча-влак: Эре ямде улына!

        Тиде жапыште Мичу толын пура. Туныктышо тудым ужын каласа.

Туныктышо: Тендан у йолташда лиеш. Теат тулык улыда, тудат тулык, тудымат шке коклаштыда сай ашныза.

Йоча-влак: Эре ямде улына!

 — на марийском языке

Шкетан,М. Чумырен лукмо ойпого. Кумтом дене савыкталтеш = [Собрание сочинений в 3-х томах] [Текст] / М. Шкетан. –  Йошкар-Ола: Марий книга издательство. – 12+.

·       
Ачийжат,
авийжат = [Эх, родители!..]: драма. – 137 — 172 с.

·       
Важык
вуян йыдал = [Кривоносый лапоть]: оҥарчык = [комедия].
– 128-136 с. 

·       
Шурно
= [Урожай]: 
драма. – 240-279 с. 

·       
Лапчык
Каритон [Лапчык Харитон] – комедия. –289-309 с. 

·       
Якшывай:
ойлымаш =
[рассказ]. – 516-538 с. 

·       
Корнышто
= [В дороге]: ойлымаш = [рассказ]. – 292-306 с. 

·       
Мераҥ
лу = [Заячья кость]: ойлымаш = [рассказ]. – 462-467 с. 

— в переводе на русский язык:

Стихи, посвященные Я. П. Майорову-Шкетана

Поэзийыште М. Шкетанын образше 

Семен
Николаев

Шкетанын мутшым модына

Кузе шÿм тич
пайрем ок ташле,

Кузе ок мод
чон кечыйол;

Марий
театрлан кандашле,

А шоҥгылык
нимат ок тол.

Сöй мÿгырен
осалын, кочын —  

Йÿржат йÿреш,
лумжат лумеш…

Тунам тÿняште
тудо шочын,

Театрна
Шкетан лÿмеш.

Кö
неле ончылан ок суко,

Поргем
гыч тудо илана —

Марий тÿняште
але шуко

Шкетанын
мутшым модына.

Ок лÿдыктыл
элнан салпунжо,

Ида лÿд,
родо-влак, теат:

Марийын
чапше, чонжо, кунжо

Ила, ок йом
Шкетан театр!

Макс
Майн

Революцийын айдемыже

Революцийын
айдемыже тый, Шкетан!

Эреак улатыс
калык ден пырля.

 Сылнештеш уэмын мландына мемнан,

Пиалаҥын,
тыйын калыкет ила!

Сардай-влакым
кÿрышт, шукерт шалатен,

Чапле шурно
верч кредалыт кызыт чыланат.

Кумда корныш
лектын, вуйым кÿш нöлтен,

Опой ден
Ольга ончыко каят.

Кодшо
румбыкым ме сеҥена чыла,

Ялт
вашталтын колхозеш Патай Сопром.

Вакшагурыш
огеш тöрштö Майрукна.

Нуно лийыныт
доярка, агроном.

Шÿмбел
калыкнан тыршымыж почеш

Илышнам
уланым, чаплым ыштышна.

«Эренер»
моторын, сылнын волгалтеш,

Тыршыш тидын
верч Эваев Пöтырна.

Иван Осмин

Калык
эрге

Ошла
воктеч кÿзале шыргыж,

Кучалын
эҥырвоштырым Шкетан –

Шкенан
калыкнан эрге –

Марий
писатель — калык таҥ.

Шкетанын куэж воктене  

                                                                                         
Йошкар-Олаште, 

Ленин лÿмеш садыште, 

ик мотор куэ кушкеш
Тудым М.Шкетан
шынден.

Паша
пытен. Юарле, каныш! 

 Уремыш «чоҥештен» лектам.

Йолгорно,
куржын Ленин садыш,

Вашка
куэ дек кеч-кунам.

Куэ!
Ок шыргыж ÿдыр семын,

Ок
рÿзо кедыла «кизам».

ÿпшат
чалемын, кап кÿжгемын.

Шып
шÿдыра лум кÿнчылам.

А
жапше годым, шырге воштыл,

Модмашке,
можыч, легылден,

Таҥ-ÿжарам
вучалын коштын

 Какшан воктене эр мартен?..

А
ынде…

Куптырго
шÿргетым

Вÿчка
мардеж — у йолташет.

— Салам,
папай, илет-шÿлет дыр?..

«Папай»
лÿмдем — от сыре вет?..

Пел
курым наре тыйын вачым

Жап
пургыж, йÿр, мардеж темдат.

Эр
— «Эреҥерым» лудын, таче

Студент,
пашазе тыш вашкат.

Куэ,
Шкетанын ош куэже,

Ужат,
лум лойге лыйгыкта,

Вес
кечын Еренте тугеже

Адак
сонарыш чымыкта…

Куэ,
садланак налын упшым,

Адак
чарнен шогальым вот:

Улат
мылам тый юзо кушкыл,

Ачат,
Шкетан — ю садовод.

                                                     Александр Селин

М. Шкетан

Юзо
ты писатель нергенат

Колынна
ме шукыжо легендым

(Шÿмжо
йÿкшымеке шочынна,

 Но ьш керт чон йÿкшым жап леведын).

Ик
манеш-легендым йомаклат:      

 Мыскара я ойлымаш шочмеке. 
Алмашташ монден вургемымат –
Вик Йошкар-Олашке толын лектын.

Вес
манешлан мые куанем:

Толын
шыже кечын Ленин садыш,

Сылнылык
лÿмеш шынден куэм –

Тукымлан
кугу букет аршашым.

Мый
тыгай легендылан öрам:

Толын
Яков Павлович буфетыш,

Возенак,
пырт подылын сырам,

Пуйто
ойлымаш икжап гыч лектын.

 Калыкыште тÿрлымат ойлат дыр.

 Иктым мые кызытат аклем:

 Шочо тудын, шыргыктен, мут надыр

Озым
нöлтмо жапыште алем.

Йодынам:
«Кушеч геройжо тудын?»

Ойлышт:
«Очыни, Оршанка велым».

Палышым
мый, ÿмыр мучко лудын:

А
геройжо — путынь Россий элын.

А
геройжо, кеч тыглай айдеме,

Лудшыжо
гына уэм толеш.

 Икте — плотник, весе — академик,

Кумшо
юждымо каваш коштеш.

Кеч-могай
лÿм шке огеш пу чапым.

Чевер
лÿмым лач паша куча.

Яков
Павлович, геройло жапым

 Кÿшкö шынденат нимо дечат.

Эреҥерлан
почыч тулеҥерын оҥым,

Родо
лийын кодыч пÿтынь калыклан.

Марий
мутыш шÿлалтен шÿм-чоным,

Йымалан
возалтышыч:

М.Шкетан.

                                                  Григорий Иванов

М. Шкетанлан

Эрта
идалык, весе, чоҥешталын,

Пушенте-шамыч
йöрлыт да пытат.

Но
тые, шÿдырла кумдан волгалтын,

Илаш,
шÿлаш эреак тÿҥалат.

Палемыс:
поро, сото илыш верчын,

Чаракым
шотлыде, шогалынат.

Тый
шижынат: чÿкталтше пиал кечым

Йöртен
огеш керт йотлыкан чонат.  

У
пагыт шöртньö-ший йоллажым    

 Шарен чыла-чыла кундем лукеш:

Колхоз-влак
шочыч вер-шöрлаште

Да
МТС тÿҥале йоҥтыдын шÿлаш.

Пасушко
лектыч кÿртньö ожо-шамыч,

Тый
манынат: «Ме Тоштым Сеҥена!»

Мокташ
ыле, мокташ ыле сай жапым,

 А тый шижде шинчатым куменат.

Чу-ян!
Кö мане: «Чон коршта?»

Кö
мане: «Шинчавÿдна молан чыпча гын шке?»

Чеверын
манмылан тачат мый ом ÿшане,

Вет
илышаш ыльыч эше, чыла турген.

Илет,
илет кавасе кече семын:

Мо
волгыдын йула — ок лий йöрташ.

…
Лудам книгатым, пойдарем ушемым

Да
Кечылан тоштам лияш йолташ!

                                                        Людмила Шашкова

Шкетан
таҥ

Шкетан! Эн сай писателем,

Изи годсекак пагалем.  

Кеч тые каенат коден,   
Возыметым лудына йӧратен.

Шкеже
Тошто Крешын гыч улат,

Садлан
мый земляклан шотлем.

Шкетан
таҥ, тыйын мыскарат

ӱмырешлан
кодын шӱмешем.

                                                       Василий Крылов

М.Шкетан лӱмеш

Тудын лӱмжым нумалеш театр,

Тушто лийында, шонем, теат дыр.

А кунам Оршанкышке толат гын, 

Тый ужат лӱмешыже полатым.

Очыни, пала тиде верым кажне:

Тошто Крешын -тудын шочмо ялже.

Тыште М.Шкетан лӱмеш озанлык,

Почын шукертсек тоштер омсажым.

Тудын лӱм ден пуымо уремым,

 Ыштыме лӱмгечыжлан пайремым.

Лийын бюст да памятник почмаш,

«Тау» мут йоҥген пачаш-пачаш…

                                        Светлана Созонова

Памятник

Шкетаным шарныме лӱмеш,

Эрат-касат тулеш волгалт,

Шога ош бюст садер лонташте,

Йырваш йоча йӱк ден йоҥгалт,

Йоча-влак тыш кондат аршашым,

Кугу-влак вуйым савалтат.

А ӧрдыж вел гыч толшо еҥым

Ты сылне вер ден палдарат.

Толеш илалше ойгыж дене,

Шке чонжым почын шонкала.

А рвезе ӱдыр шке ораж ден

У илыш мурым пӧлекла.

                                          Надежда Николаева

Шкетан лӱмеш

Мый Шкетаным ужын омыл,

Мыскаражым лудынам,

«Эреҥержым» шерынам –

Вий-куатшым шижынам.

Кӱчык лийын илышетше,

Чапым налын шуктенат.

Йӧраталме калыкетлан

Шӱм мурет пӧлекленат.

Возенат тый прозым, драмым,

Сылнымутнам пойдарен.

Шыч чамане шке виетым,

Ончыл илыш верч тыршен.

Илыш калыкын нӧлталтын,

Кӧргӧ чонжо тӱзланен.

Пашалан кожмак марийын

Лӱмжӧ шарлыш чапланен.

Тиде шӱлыш ок йом таче,

Ме пашатым шуена.

Калыкнан пиалже верчын

Уло вийын тыршена.

Сылнымутын вияҥмаште

Кугу тыйын надырет.

Нигунам ок мондо тыйым

Шочмо марий калыкет.

                                          Зоя Беляева

Шкетан — мыскараче

«Шкетан — мыскараче», —

Учитель ойла. «Могай мыскараче?» —

Йодам семынем…

Таче ушем дене

Шонен коштынам.

Вара кидышкемже

Книгам налынам…

Шинча ончылнемже

Васлий Иванов.

Ньыз-нюз ече дене

Кая да … пырльоп!

Васлий кажне йӱдым

Йышт лектын каен

Да ечыш шогалын…

Тунемын шуктен!

А вот «Парашютшо»

Шинча ончылнем.

Ипатын Майрукшо

Тӧршташак шонен.

А шоҥго кочаже

Коштеш ойгырен:

— Молан уныкаже       

Тӧршташ шонылден?

Патай Сопромжат вет 

Чонем в о штылта:       

Арулыкшо уке,

Люпт(ы)рий гай ила:

 Вургем
сырве-сорво

Коеш, лавыран,

А пӧртыштӧ гын… ончо:

 Пошен
таракан!

Но вот… эркын-эркын

Мемнан Патайна,

Вашталтын, уэмын,

 Шкетан дек
вашка…

Тыге, воштылалын,

«Сӧсна поминкам»,

«Маскам лош» шелална,

Лудам, ну, лудам!

Чыла мыскаражым

Тыршем вет лудаш

Да ушыш кулешым

Тӧчем шыҥдараш…

Шкетан лудшо-влакым

Илаш туныкта,

А йӧрдымӧ койышым

Йӧршеш кораҥда.

                                Екатерина Лежнина

ШКЕТАНЛАН

Сидыр Пагул ешыште,

Тошто Крешын ялыште,

Шыжын октябрь тылзыште

Шочын Якып тыште.

Йӧсӧ лийын илышат,

Лийын огыл кочкаш пеш,

Садлан Пагул ачажат

Кемым ургаш тӱҥалеш.

Якып кушкын, тӱзланен;

Ача туныкташ шонен.

Крешын школышто тыршен,

Вара Ернурыш вончен.

Шонен огыл ачажат,

Пален огьш аважат:

Якып возаш тӱҥалеш,

Эллан лӱмлӧ еҥ лиеш.

                                         Лиана Янгабышева

Шкетан лӱмеш

Шудӧ ий ончыч октябрь тылзеш

Тый шочыч Тошто Крешын ялеш.

Пычкемыш, неле илыш тыйым темден,

Сай кочкыш тылат омешет вел кончен.

Ойгылан вуй пуыде тунемаш тӱҥалынат,

Шканет эре ончык корным тошкенат.

 Эн сай
йолташлан книгам шотленат,

Шкежат эркын дене возаш тӱҥалынат.

«Эреҥер» романет тылат чапым конден,

Шуко сай пьесет шӱмышкет вет шыҥен.

«Якшывай», «Карпушат» чылалан пеш келшен,

Шинчавуд лекмеш кертат тый воштылтен.

Кумло индеш ийым веле иленат гынат,

Курымлан мондыдымо кышам коденат.

Ок мондо тыйым Марий театрнат,

Тудын лӱмжым ӱмыреш нумалат.

Тек ик курым эрта, вара весе,

Тек шочеш талант вашталтде,

Но Майоров-Шкетан лӱметше

Ок мондалт нугунам, нигузе.

                                           Ирина Курочкина

Шарныме лумеш

Шкетан тоштерыш таче толын,

 Кӱлешаным
шуко ужынам.

Писатель пӱкенышкыже шинчын,

Ты почеламутым возенам.

Саламлем мый Тошто Крешын ялым,

 Вет тыште Яков Павлович илен.

Ужын моштен шӱм-чон дене чурийым,

Садлан ме тудым илена жаплен.

Шкетан — калыклан палыме айдеме.

 Аклат
да пагалат тудым чылан.

Теве тачат тоштер воктене

Шарналтенак шогена садлан.

Ок мондо калык шке эргыжым,

Тендан тура ончалтышдам.

 «Илыш ӱжеш»
ден «Эреҥерым»,

Пьесе-влак ден ойлымашлам.

Шкетан ила эреак ушышто,

Она керт тудым ме монден.

Ачай гай поре сугынь мутшо

Кажнын шӱмышкыжӧ шыҥен.

Шкетаным шарныме лумеш

Почеламут пӧлеклалтеш.

Тек тиде стих ӱжеш

 Ончыко
да ончыко уэш!

                             Надежда
Акулова

От мондалт нигунам

 Кӱчык лийын ӱмырет –

Пӱрымаш, ну мом ыштет?!

Кеч шагал тый иленат,

Шӧртньӧ кышам коденат.

Йӧратат йоча-влак «Ечым»,

«Якшывайым», «Парашютым»,

Кугыеҥ-влаклан келша

 «Лапчык Каритон», «Кышал».

Тыйын лывырге йылметым

Да пеш тыршыше улметым

Ме кружокеш шымлена,

Тый денет кугешнена.

Ме шкетанче улына,

Тыйым чот пагалена.

От мондалт тый нигунам,

Мемнан йоратыме Шкетан.

                                       Галина
Андреева

Шога  Шкетан

Шошо кече ласкан шыргыжалын,

Ший йолвам мландываке шава.

Сад вондер лай мардеж ден лӱҥгалтын,

Кудыр вуйжым Шкетанлан сава.

Шога шыпак Шкетан кӱэмалтын,

Пиалан
илышлан куанен.

Кайык-влакше, шыман саламлалтын,

Ныжыл семым шуят ӱчашен.

Марий калыкын шӱмыштӧ кодын

Тале классик Шкетан эрелан.

Тыршыметше арам лийын огыл,

Сылнымут аршашетше ила.

Палат лудшо-влак шерге лӱметым,

Возымет
куанен лудына.

Кажне ойыш чытамсыр шӱметым,

Туныкталше мутет пыштенат.

Сад покшелне Шкетан кӱэмалтын

Шога, илышын ямжым саклен.

Ший йолвам мландываке шавалын,

Шошо кече онча саламлен.

                                         Геннадий Чемеков

Революций, айдемет
улам…

— Революций, мый тыйын айдемет улам! –

Каласыш Оршанка вел гыч рвезе, куатаҥ.

— Революций, эре ӱшане тый мылам! –

Йоҥгалте Марий Элыште Шкетан.

Шкетан йолташ, вет шоныметше йомын огыл,

Ик еҥ — шкетак, а калык — куатан.

Тый ожно аралышыч калык погым,

А кызыт… еҥ олмеш кынелын еҥ тӱтан.

— Революций, мый тыйын айдемет улам! –

Йоҥга чыла вере чолган чолга Шкетан.

— Революций, эре ӱшане тый мылам! –

Товатлыш рвезе калык чылаштлан.

Вот таче чапле кинде верчын чот шогат

Пашаш чапланыше уста земляк-влакат.

Палем, Шкетан, тый тидыжым ужат,

Арам ыш лий вет кумылаҥдыше мутет.

Земляк-влакетын лӱмышт шӱдырла йолгат,

А нунылан сай корным волгалтет.

Комбайн-влак эн тыныс фронтышто шургат,

Шкетан, эре тыге Марий кундемыштет.

Угинде фронт — куатле тургым жап,

Комбайн тыршен моткоч онар танклак!

Эл сеҥымаш дене, Шкетан, ужат,         

Чыла марий земляк-влак саламлат!        

Шижат, угинде верчын чот шогат,          

Тыгак вет сорлыклат чыла тумам…  

Революцийын изи йоча-влакат               

Ойлат:    

— Революций, эре ӱшане тый мылам!

                                          Григорий Иванов

Шкетанын нылымше
томжо

Мый нальым кидышке книгам –

Шкетанын нылымше томжым.

Шыман кучальым тудын комжым,

А тушто тыйымат ужам.   

Туныктышем, тылат салам

Тунемшет дечын шокшо лийже.

Вет шарнымашын шулдыр вийже

Лишемдыш — школышто улам.

Уэш шижам изи улмемым,

Шеҥгелсе партыште шинчем.

Шуктем мый шкемын шонымемым:

«Мый сайын умылышым», — ойлем.

Школ мучко оҥгыр йыҥгыртатыш.

Урок пытен. Шаланышна… 

А тиде пагыт ок мондалтыс,

Кеч каче лийын шуынам.

Вара, шинельым чийымеке,-

Кулеш вет! — Ушышко пурен –

Изак-шоляк венгр мландеш мый

Книгажым лектынам шерген.

Мадьярский полкыш, вашлиймашке

Кастене мийышым икана.

Шкетанын «Эреҥер» романжым

Мый вич парня гай лудынам.

А кызыт чылтак омо семын

Кончет гын тый, туныктышем,

Адак мый кидыш йолташемым

Ӱшан книгам аклен кучем.

                                                      Сергей Чавайн

Памяти Шкетана

Нет друга Якова. Сердца нам, словно
жгут,

Известие тяжелое сдавило,

И слезы сами катятся, бегут…

Да, лучше б горе к нам не приходило!

День этот вешний трудно позабыть:

Теплынь и свет, земля помолодела!  

Как хочется в такую пору жить!      

Зачем же радость сразу потускнела

И пелена глаза твои одела?           

Знакомого лица не увидать, 

О будущем вдвоем не помечтать, 

Но, как и раньше, будешь ты живой:

Твой голос в книгах умных не умрет,

На языке своем народ родной           

Тебя, Шкетан, услышит и поймет!

Прощай, друг Яков! Искренне скорбя,

Сегодня клятву твердо повторим:

Писателей, чтобы сменить тебя.

Мы, как плоды, заботливо взрастим.

                              Перевод Анатолия Мосунова

                                       Миклай Казаков

Читая М.Шкетана

Ценит народ мой и дружбу, и братство.

Мудрость веков он умеет беречь.

Он сохранил, как большое богатство,

Душу свою — искрометную речь.

В каждом селе есть особенный говор.

 Сколько же их? Ну-ка, друг, собери…

Снова читаю Шкетана. И горд я:

Вот она речка наречий мари!

Нежность волжан в ней волною струится,

Сернурцев — шутки, моркинцев — огонь,

Есть и напевность башкирских марийцев…

Все в ней найдешь, лишь душою затронь.

Пусть она мчится по селам свободным,

Каждому сердцу понятна, близка…

Мудрый писатель! Ты стал всенародным.

Речь твоя льется как Волга-река!

                                Перевод Владимира Панова

                                           Макс Майн

Из народных глубин

Из народных глубин,     

Прорезая туман,    

Выходили борцы и поэты.                    

Из марийской деревни                        

Пришел к нам Шкетан,                       

Новой жизни встречая приметы.

Он сказал: «Человек революции я».

И людскую весну воспевая,

Про батрацкую жизнь

Рассказал нам, друзья.

Про кулацкую хватку Сардая.

У Опоя и Ольги сегодня судьба

Солнцем новых времен озарилась.

Бой в колхозе идет                              

За большие хлеба,

Ширь свершений марийцам открылась.

И девчата поют по-другому.

И никто, как от тяжких страданий Майрук,

Не бросается в мельничный омут.

И сельчане успехов своих не таят.

Улучшается жизнь не напрасно.

Едут в город они на спектакль,

А театр носит славное имя Шкетана.                               

                                 Перевод с
марийского

                                        Григорий Иванов

Шкетану

Живет наш сад, хоть и переменился –

Разросся, пуще прежнего расцвел.

Хоть ты и рано с нами распростился,

Но в том саду ты — изначальный ствол.

И яблони под белою фатою

Ликуя, славят вечную любовь.

Мужает юность. С каждою весною

Ты вместе с нею расцветаешь вновь.

Деревья друг на друга не похожи.

Но в каждом доля общей красоты,

И в каждой кроне песнь родиться может,

И в каждой новой песне будешь ты.

От имени народа взял я слово,

Чтобы о нашем саде рассказать.

Ты в том саду опора и основа.

И юные ростки, пробившись снова,

 К твоим
истокам станут припадать.

                                        Перевод Тамары Николаевой

                                       Виктор Тарбеев

Венок Шкетану

Шкетан! Шкетан!

От близких и далеких

Прими священный памяти венок!

Себя назвал ты в жизни одиноким;

О нет, в столетьи ты не одинок!

Ты вырастил заветную дубраву

Своих творений. Вот она цветет!

Огнем твоей неугасимой славы

Гордится весь

Родной тебе народ.

Культуры праздник отмечают люди:

Ты был писатель, драматург, поэт!

Пускай тебе и памятником будет

Встающий

Из колхозных жарких буден

Народа возрожденного расцветом.

Идут года,

За годом год проходит.

Живи средь лет, цвети средь нас, Шкетан!

И торжествуй в своем родном народе,

Как богатырь, как великан!

                                        Мария Меркулова

Писателю

Марийский писатель — просто клад.

Этой потере никто не рад.

Он жизнь посвятил свою стихам

Писатель этот — Майоров-Шкетан.

Любили тебя в деревне родной,

И ныне гордятся люди тобой.

Писал ты в рассказах и пьесах своих

О жизни своей и о жизни других.

Ты рано ушел, но оставил свой след

На долгие годы, на тысячи лет.

                                                Нина Рыбакова

На 100-летие Шкетана

Ты в памяти нашей навечно впечатан.

Ты сын всем родной нам марийской земли.

Твой голос звучит и звучать будет вечно

В летящей и тающей синей дали.

Мы знаем — не торною шел ты дорогой:

Творил, ошибался, стремился. Исчез.

Да будет бессмертна энергия духа

В бессмертном глухом океане небес.

Проносятся годы. Куда — неизвестно.

Промчалось столетье — немаленький срок.

Навеки ты с нами. И знаем мы точно:

Не будешь, Шкетан, никогда одинок!

И в дальнем столетье звездой с
небосвода

Тем ярче ты вспыхнешь однажды во мгле,

Чем больше любви накопил ты за годы –

За краткие годы, что жил на земле.

Обновлено: 10.03.2023

М. Шкетан (от луговомар. шкет — одинокий; настоящее имя Яков Павлович Майоров, 29 октября 1898, д. Старое Крещено, Ернурская волость Яранского уезда Вятской губернии — 16 мая 1937, Оршанка) — марийский журналист, писатель и общественный деятель. Основоположник марийской драматургии.

Биография

Родился в д. Старое Крещено Ернурской волости Яранского уезда Вятской губернии. Из крестьянской семьи. Учился в Ернурском 2-классном училище (1910—1912 годы), работал в хозяйстве отца. Свободное время отдавал чтению, увлекался русской классикой.

С 1917 года в царской армии, участник Первой мировой войны.

С 1918 года работник советских учреждений, заведовал отделом Ернурского волисполкома, активный проводник политики Советской власти в Оршанском районе, за что в 1920 году во время бунта в с. Ернур был избит кулаками. С 1920 года М. Шкетан — секретарь, заведующий Яранским уездным отделом национальностей.

В 1929 году вернулся в Оршанский район, один из организаторов колхоза (в настоящее время носит его имя), в нём же председатель ревизионной комиссии, руководитель сельского драматического кружка.

Литературное творчество

Член Союза писателей СССР с 1934 года.

Как журналист отличался непревзойдённым мастерством сатиры и юмора: только в 1920-х годах создал около 300 публикаций и 80 фельетонов.

При жизни издал около 15 книг, позже его произведения неоднократно переиздавались, дважды выходило в свет полное собрание сочинений.

На страницах газет и журналов М. Шкетан выступал под многочисленными псевдонимами: И. Майор, Майорын, Кугу Шадыртан, Й. Шартан, Нга, Товат, Озыркан, Умдо, Пагул Япак, М. Ошлан, Ошламари, Ошлинский, Крешын, Кокшага, Наган, М. Агур, Тортамортин, Лупе-Тор и др.

Основные произведения

Произведения М. Шкетана на марийском языке и в переводах на другие языки:

На марийском языке

• Юмын языкше: илыш usx ойлымаш (Божий грех: расскахы из жизни). М., 1924. 40 с.
• Ачийжат, авийжат: драма (Эх, родители. драма). М., 1928. 64 с.
• Ораде: мыскылчык (Безумный: комедия). Йошкар-Ола, 1928. 28 с.
• Мичун уке ачажат: ойлымаш (У Мичу нет отца: рассказ). М., 1928. 32 с.
• Яку: йоча ойлымаш (Яку: рассказ для детей). М., 1928. 24 с.
• Юмын языкше: илыш usx ойлымаш (Божий грех: рассказы из жизни). Йошкар-Ола, 1929. 32 с.
• Важык вуян йыдал: оарчык (Кривоносый лапоть: комедия). Йошкар-Ола, 1929. 20 с.
• Ойлымаш-влак (Рассказы). Йошкар-Ола, 1929. 68 с.
• Ме тоштым сеена: ойлымаш (Мы старое победим: рассказ). Йошкар-Ола, 1931. 56 с.
• Эреер: роман. Йошкар-Ола, 1933. 188 с.
• Шурно: драма (Урожай: драма). Йошкар-Ола, 1934. 52 с.
• Илыш жеш: ойлымаш-влак (Жизнь зовет: рассказы). М., 1935. 136 с.
• Лапчык Каритон: койдарчык (Лапчык Харитон: комедия). Йошкар-Ола, 1935. 48 с.
• Мыскара ойлымаш-влак (Юмористические рассказы). М., 1936.
• Ойырен налме произведений шамыч (Избранные произведения). Йошкар-Ола, 1940. 408 с.
• Якшывай: ойлымаш (Якшывай: рассказ). Йошкар-Ола, 1943. 24 с.
• Мыскара ойлымаш-влак (Юмористические рассказы). Йошкар-Ола, 1944. 128 с.
• Корнышто: ойлымаш (В дороге: рассказ). Йошкар-Ола, 1950. 24 с.
• Мера лу: ойлымаш (Заячья кость: рассказ). Йошкар-Ола, 1950. 8 с.
• Мыйын упшем: ойлымаш (Моя шапка: рассказ). Йошкар-Ола, 1950. 4 с.
• Пьеса-шамыч (Пьесы). Йошкар-Ола, 1950. 264 с.
• Эреер: роман. Йошкар-Ола, 1953. 228 с.
• Мыскара ойлымаш-влак (Юмористические рассказы). Йошкар-Ола, 1954. 156 с.
• Юмын языкше; Аракан осалже: ойлымаш-влак (Божий грех; Вред алкоголя: рассказы). Йошкар-Ола, 1955. 80 с.
• Роман, пьеса, ойлымаш да статья-влак.: 4 т. дене печатлалтыт (Собрание сочинений в 4-х т.), Йошкар-Ола, 1962. 1-ше. т. : Пьеса-влак. 396 с.; 2-шо т.: Ойлымаш ден очерк-влак. 552 с.; 3-шо т.: Мыскара, ойлымаш, фельетон, почеламут да статья-влак. 440 с.; 4-ше т.: Эреер: роман. 340 с.
• М. Шкетанын публицистикыже: писательын творчествыже гыч лит.-документ. материал-влак / сост. С. Я. Черных. Йошкар-Ола, 1966. 340 с.
• Эреер: роман. Йошкар-Ола, 1986. 224 с.
• Чумырен лукмо ойпого: 3 т. дене савыкталтеш (Собрание сочинений в 3-х т.). Йошкар-Ола, 1990—1991. 1-ше т.: Почеламут, пьеса-влак. 392 с.; 2-шо т.: Ойлымаш, мыскара, новелла, очерк, статья, корреспонденций, фельетон-влак. 608 с.; 3-шо т.: Роман, ойлымаш, повесть, очерк, фельетон, новелла, статья, серыш-влак. 624 с.
• Роман, повесть, ойлымаш-влак. Йошкар-Ола, 2001. 368 с.

В переводе на русский язык

• Эренгер: роман / пер. на рус. А. Айзенворта. Горький, 1936. 168 с.
• Рассказы / пер. на рус. А. Докукина. Йошкар-Ола, 1948. 80 с.
• Эренгер: роман / пер. на рус. А. Докукина. Йошкар-Ола, 1950; 1953; 1955.
• Детям: рассказы. Йошкар-Ола, 1953. 64 с.
• Жизнь зовет: рассказы. Йошкар-Ола, 1953. 232 с.; Йошкар-Ола, 1955. 232 с.
• Восход солнца: пьесы / пер. на рус. М. Шамбадала. Йошкар-Ола, 1954. 160 с.
• Эренгер: роман / пер. на рус. В. Муравьёва. М., 1971; 1979; Йошкар-Ола, 1975, 1989.

В переводе на чувашский язык

• Эреер: роман / пер. на чуваш. В. Рзая. Шупашкар, 1957. 236 с.

В переводе на латышский язык

Память

Культурное наследие Российской Федерации, объект № 1200331000

Именем М. Шкетана названы несколько объектов:

• Марийский национальный театр драмы (1948);
• Улица в Йошкар-Оле;
• Улица в Волжске;
• Улица в Оршанке;
• Улица в Морках;
• Оршанская центральная районная библиотека (2002);
• Государственная премия Марий Эл в области театрального искусства (с 1999 года);
• Бюст в Йошкар-Оле (перед зданием Марийского национального театра драмы);
• Дом-музей с бюстом в д. Старое Крещено (1967);
• Бюст в Оршанке (1967, скльптор В. М. Козьмин).

ЭТО ИНТЕРЕСНО

Топ 10 Шокирующих Вещей, Найденных Подо Льдом

ТОП 10 НЕВЕРОЯТНЫХ СЛУЧАЕВ СПАСЕНИЯ ЧЕЛОВЕКА ЖИВОТНЫМИ

ТОП-10 футболистов, променявших карьеру на ночные клубы Всё видео

НАШИ ЛЮДИ

журналист, главный редактор и медиаменеджер

эстонский шашист, шашечный журналист, арбитр

деятель УВО, ОУН и ОУН , журналист

югославский шахматист, гроссмейстер

российский шахматист еврейского происхождения, претендент на мировое первенство, шахматный теоретик, практик и журналист

британский журналист, общественный активист и редактор ультраправого издания Breitbart News

башкирская журналистка, общественный деятель

Использование материалов без письменного согласия авторов сайта — запрещено!

М. Шкетан (Майоров Яков Павлович) родился 17 октября 1898 г. в д. Старое Крещено (Тошто Крешын) ныне Оршанского района РМЭ в крестьянской семье. В 1912 г. окончил Ернурское двухклассное училище и несколько лет помогал отцу по хозяйству. Все свободное время отдавал чтению. Особенно увлекался русской классикой. В начале 1917 г. был мобилизован в царскую армию и направлен на фронт. Здесь он прошел суровую школу солдатской жизни. Вернувшись на родину в 1918 г., работал в различных советских учреждениях.

1920-е и последующие годы для М. Шкетана были самыми плодотворными. В печати одно за другим появлялись новые произведения.

В 1929 г. М. Шкетан вернулся в родную деревню. Несколько лет возглавлял ревизионную комиссию в созданном им колхозе, руководил сельским драматическим кружком, вел активную общественную и культурно-просветительскую работу.

Писателем создано тринадцать пьес, и почти все они ставились на сцене Марийского театра. Многое сделал он и в жанре прозы, был непревзойденным мастером сатиры и юмора. Писал стихи.

Трудно представить литературное наследие М. Шкетана без его художественно-публицистических и литературно-критических статей. Хотя официально в редакциях газет и журналов он работал недолго, но всю жизнь был активным корреспондентом всех изданий.

На страницах газет и журналов М. Шкетан выступал под многочисленными псевдонимами: И. Майор, Майорын, Кугу Шадыртан, Й .Шартан, Йога, Товат, Озыркан, Умдо, Пагул Япык, М. Ошлан, Ошламари, Ошлинский, Крешын, Кокшага, Наган, М. Агур, Тортамортин, Лупе-Тор и др.

Имя М. Шкетана (с 1948 года) носит Марийский национальный театр драмы, сельхозпредприятие (колхоз) на родине. Ему установлены памятники в Йошкар-Оле, селе Оршанка (в парке его имени) и в родной деревне (перед домом-музеем). В Йошкар-Оле есть улица им. М. Шкетана. Учреждена Государственная премия РМЭ в области театрального искусства имени М. Шкетана.

М. Шкетан, член Союза писателей СССР, талантливый мастер художественного слова, по праву признан писателем-классиком и одним из основоположников марийской литературы.

Майоров Шкетан – один из классиков марийской литературы. Он был также журналистом, одним из деятелей марийского национального театра.

Яков Павлович родился 17 октября 1898 года в дер. Старое Крещено Оршанского района Республики Марий Эл в семье крестьянина. Отец будущего писателя, кроме земледелия, еще занимался сапожным ремеслом, но в доме царили бедность и голод. Он был средним из трех сыновей отца. Окончив четырехклассную школу в своей деревне, он поступил в Ернурское церковно-приходское училище. Уже тогда мальчик начинает присматриваться к жизни, смутно понимать несправедливость существующих порядков. Окончив в 1912 году училище, он хотел продолжить учебу, пытался поступить в Кукарскую учительскую семинарию, однако не был принят из-за недостаточного знания закона божьего, который он недолюбливал.

Начало литературной деятельности

Новый этап творчества

На страницах газет и журналов Майоров Шкетан выступал под многочисленными псевдонимами: И.Майор, Майорын, Кугу Шадыртан, Й.Шартан, Нöга, Товат, Озыркан, Умдо, Пагул Япык, М.Ошлан, Ошламари, Ошлинский, Крешын, Кокшага, Наган, М.Агур, Тортамортин, Лупе-Top и др.

Верность жизненной правды, актуальность идейно-художественной проблематики, умение ясно видеть ведущие тенденции развития жизни, перспективы будущего стали определяющими чертами творчества М.Шкетана. Писатель всегда находился в гуще жизни и своевременно откликался на важнейшие общественно-политические события. Он был полон творческих замыслов. Реализовать свои творческие замыслы писателю не удалось. Вскоре он тяжело заболел и 16 мая 1937 года скоропостижно скончался. Ускорила его смерть неистовая травля, развернувшаяся в те годы против него в печати и на писательских собраниях. Предвзятые оценки даны были его лучшим творениям. Писателя-классика уже неминуемо ожидала учесть тех, кто погиб в годы разгула культа личности Сталина. После смерти писателя некоторое время были под запретом его книги. Накануне войны его имя было восстановлено в литературе и книги марийского классика стали достоянием народа.

Заслуги

Имя М.Шкетана (с 1948 года) носит Марийский национальный театр драмы. Ему установлены памятники в Йошкар-Оле, селе Оршанка (в парке его имени) и в родной деревне (перед домом-музеем). В Йошкар-Оле есть улица им.М.Шкетана. Учреждена Государственная премия Республики Марий Эл в области театрального искусства имени М.Шкетана.

М.Шкетан, член Союза писателей СССР, талантливый мастер художественного слова, по праву признан писателем-классиком и одним из основоположников марийской литературы.

Читайте также:

  

• Легко стать ученым трудно быть человеком сочинение

  

• Художник обязан скрыть от публики те усилия сочинение егэ

  

• Дом в котором нет книг подобен телу лишенному души сочинение

  

• Лучшая месть огромный успех сочинение

  

• Сочинение на тему крещение руси

5 класс. Марийская
литература. Тест.

М.Шкетан. «Мичун
уке ачажат» .

Составила
Исликаева Ю.С.,учитель  родного языка и литературы

1. «Мичун уке
ачажат» произведенийым М.Шкетан могай ийыште возен?

а)1920-1921 ийла;

б)1926-1927 ийла;

в)1930-1931 ийла.

2.  «Мичун уке
ачажат» тиде:

а) повесть;

б)ойлымаш;

в)очерк.

3.Ойлымашын тун
геройжо:

а) Мичу;

б)Оксий;

в)Полий

4.Теле кастене
Мичу Могай ойгыш логалеш?

а)аваже кола;

б)черлана;

в)ачаже кола.

5.Тулыкеш кодмыж
деч вара Мичцм ко ашанаш налеш?

а ) ялсовет;

б)Курий кугыза;

в)пошкудыжо.

6.Курийын удыржын
лумжо:

а)Эрвий;

б)Оксий;

в)Олий.

7.Курий суртышто
ко Мичум чаманен?

а)Оксий;

б)Курий вате;

в)Полий.

8.Мичун ачаже
кушко каен?

а)пашашке;

б)сарышке;

в)чодырашке.

9.Курийын мыняр икшывыже
лийын?

а)4;

б)3;

в)5.

10.Тулык йоча
вуйшияш кушко кая?

а)Советыш;

б)пошкудо дек;

в) кочаж дек.

11.Мичум
вуйшиймыжлан Курий мом ышта?

а)вурса;

б)поктен луктеш;

в) кыра.

12.Мичу кушко кая?

а)Курий деке уэш
толеш;

б)кучен коштеш;

в)пошкудышто ила.

13.Мичу, 
коштшыжла, энер воктене ком вашлиеш?

а) Курий
кугызажым;

б)пошкудыжым;

в)палыдыме еным.

14.Шочмо ялышкыже
молан кая?

а)унала;

б)тулык улмо
кагазлан;

в)илаш.

15.Кулеш документ
дене Мичу кушко кая?

а)Торешсолаш;

б)Торъялыш;

в)Тумерсолаш.

16.Йоча портышто
молан ямдылалтыт?

а)Мичум вашлияш;

б)пайремлан;

в)уроклан.

17.Мичу
произведений мучаште мом шоналта?

а) «Ынде тунемаш
туналам»;

б) «Ынде кылмен ом
кошт»;

в) «Ынде шужен ом
кошт»

Сохранение и развитие национальной культуры, своих корней – это одна из важнейших задач современной библиотеки. Возрождение фольклорных народных обычаев, обрядов и праздников – актуальная проблема современности, которой библиотеки всегда уделяли, и будут уделять особое внимание. Библиотека – одна из наиболее подходящих и подготовленных площадок для пропаганды национальной культуры. Она может стать местом встречи представителей различных культур, вероисповеданий и национальностей, местом по возрождению и распространению национальной культуры.