Ответ:Янка Купала — белорусский поэт, драматург, переводчик и публицист. Настоящее его имя — Иван Луцевич.
Родился 25 июня 1882 года в деревне Вязынка, в Минской области, в бедной семье белорусских шляхтичей.
После смерти отца в 1902 году, Иван был вынужден работать учителем и писарем в библиотеке. Позже он работал на винокуренном заводе, а в 1908-1909 годах — в Вильненской газете «Наша Нiва».
С 1909 по 1915 учился в Москве и Санкт — Петербурге. Позже был мобилизован в связи с началом Первой Мировой.
После революции, сильно отразившейся в его творчестве, поселился в Минске, где жил и творил до начала Великой Отечественной войны.
Погиб при странных обстоятельствах в гостинице «Москва», 28 июня 1942 года, сорвавшись в ллестничный пролёт между 9 и 10 этажами.
Его пьесы и стихотворения переведены на множество языков и до сих пор читаются по всему миру
Объяснение:
Я́нка Купа́ла (настоящее имя Ива́н Домини́кович Луце́вич, белор. Іва́н Даміні́кавіч Луцэ́віч; 25 июня (7 июля) 1882 — 28 июня 1942) — белорусский поэт и переводчик, драматург, публицист.
Классик белорусской литературы. Народный поэт БССР (1925). Академик АН БССР (1928) и АН УССР (1929). Родился 25 июня (7 июля) 1882 года в деревне Вязынка (ныне Молодечненского района Минской области Беларуси) в семье Доминика Онуфриевича Луцевича и Бенигны Ивановны Луцевич (дев. Волосевич).
Родители были обедневшие белорусские шляхтичи, арендовавшие земли в помещичьих угодьях. Род Луцевичей известен с начала семнадцатого века. Дед поэта арендовал землю у Радзивиллов, но был ими изгнан с родных мест. Этот факт лёг в основу купаловской драмы «Раскіданае гняздо».
В детстве будущему поэту приходилось много помогать отцу, который, несмотря на своё шляхетское происхождение, по сути принадлежал к числу безземельных крестьян и вынужден был обрабатывать съёмные участки (у Здзеховских и др.), платя крупные суммы в качестве аренды за использование угодий.
После смерти отца в 1902 году работал домашним учителем, писарем в помещичьем имении, приказчиком и на других работах. В обнаруженной в белорусском Национальном историческом архиве анкете призывника Луцевича Ивана Доминиковича указаны его вероисповедание — римско-католическое и национальность — русский[1].
Могила матери Янки Купалы на Военном кладбище Минска.Могила сестры Янки Купалы на Восточном кладбище Минска.
Позже Иван устроился чернорабочим на местный винокуренный завод, где продолжал трудиться в поте лица. Хотя тяжёлая работа отнимала у молодого человека много времени, ему удавалось выкраивать свободные часы на занятие самообразованием; таким образом, вскоре будущий Янка Купала ознакомился практически со всеми книгами из отцовской и помещичьей библиотек. В 1898 году закончил народное училище в местечке Беларуч.
В 1908—1909 годы жил в Вильне, где работал в редакции первой белорусской газеты «Наша Ніва». Там же познакомился с будущей женой — Владиславой Станкевич — и актрисой Павлиной Мядёлкой, которой Купала одно время был сильно увлечен и в честь которой назвал героиню своей первой пьесы — комедии «Паўлінка».В это же время написано самое известное стихотворение поэта «А кто там идёт?». Первоначальное заглавие «Беларусы» Его перевёл на русский Максим Горький назвав «суровой и прекрасной песней » предсказав что она «на время… станет «народным гимном» (См. М. Горький «о писателях -самоучках». так и было в Западной Беларуси до 1939 года. На русский язык это произвидение также переводили Михаил Исаковский. Всеволод Рождественский,Николай Браун. На украинский Никита Шаповал, Максим Рыльский, на польский Анджей Яворский, на литовский Людас Гир Антанас Венцлова. Среди переводчиков Вера Рич, Мартин Наг,Чжу Ци, Альдо Севирини, десанка Максимович. Адольф Черны,Аб ар Рахман аль Хамиси,Кайсын Кулиев Аалы Токомбаев,Багарт Шинкуба, Наири Зарьян, Расул Рза,Расул Гамзатов, Юван Шествалов, Микуль Шульгин. Кузебай Герд написал по мотивам стихотворения Купалы удмуртский национальный гимн. Перевод «А кто там идёт?» на вепский Эдуардом Бронзовым стал первой ласточкой национальной литературы[источник не указан 49 дней].
В 1909—1913 годах начинающий поэт учился в Санкт-Петербурге на подготовительных общеобразовательных курсах А.Черняева, затем в 1915 году проучился в Московском городском народном университете, который был основан на средства известного в Российской империи золотопромышленника и мецената Альфонса Леоновича Шанявского и его жены в 1908 году; университет находился в Москве и носил имя мецената.
Янка Купала поступил в народный университет в сентябре, однако его намерениям продолжить учёбу помешала всеобщая мобилизация, объявленная в связи с наступлением Первой мировой войны. Уже в начале 1916 года поэта-студента призвали в армию и тот поступил в дорожно-строительный отряд, в составе которого работал вплоть до наступления событий Октябрьской революции.
В это время Янка Купала обосновался в Смоленске, работал в сфере строительства дорог, где его и застала врасплох революционная стихия. В период с 1916 по 1918 годы им не было создано ни одного произведения, однако позже Янка Купала в своей лирике обратился к теме выживания отдельной личности и народа в целом в годину исторического перелома. Следует упомянуть такие программные произведения послевоенно-революционного периода, как «Время», «Для отчизны», «Наследство», «Своему народу», которые датируются 1919 годом.
После революции Янка Купала поселился в Минске. События Советско-польской войны существенно не повлияли на образ жизни поэта: он пережил годичную польскую оккупацию Минска, в котором и остался жить до следующей войны.Лауреат Сталинской премии первой степени (1941).
Ответ:Янка Купала — белорусский поэт, драматург, переводчик и публицист. Настоящее его имя — Иван Луцевич.
Родился 25 июня 1882 года в деревне Вязынка, в Минской области, в бедной семье белорусских шляхтичей.
После смерти отца в 1902 году, Иван был вынужден работать учителем и писарем в библиотеке. Позже он работал на винокуренном заводе, а в 1908-1909 годах — в Вильненской газете «Наша Нiва».
С 1909 по 1915 учился в Москве и Санкт — Петербурге. Позже был мобилизован в связи с началом Первой Мировой.
После революции, сильно отразившейся в его творчестве, поселился в Минске, где жил и творил до начала Великой Отечественной войны.
Погиб при странных обстоятельствах в гостинице «Москва», 28 июня 1942 года, сорвавшись в ллестничный пролёт между 9 и 10 этажами.
Его пьесы и стихотворения переведены на множество языков и до сих пор читаются по всему миру
Объяснение:
Родился 25 июня (7 июля) 1882 года в деревне Вязынка (ныне Молодечненского района Минской области Белоруссии) в белорусской католической семье Доминика Онуфриевича Луцевича и Бенигны Ивановны Луцевич (дев. Волосевич).
Родители были обедневшие белорусские шляхтичи, арендовавшие земли в помещичьих угодьях. Род Луцевичей известен с начала семнадцатого века. Дед поэта арендовал землю у Радзивиллов, но был ими изгнан с родных мест. Этот факт лёг в основу купаловской драмы «Раскіданае гняздо».
В детстве будущему поэту приходилось много помогать отцу, который, несмотря на своё шляхетское происхождение, по сути принадлежал к числу безземельных крестьян и вынужден был обрабатывать съёмные участки (у Здзеховских и др.), платя крупные суммы в качестве аренды за использование угодий.
После смерти отца в 1902 году работал домашним учителем, писарем в помещичьем имении, приказчиком и на других работах. В обнаруженной в белорусском Национальном историческо_Petersburg%2C_1909.jpg/200px-Yanka_Kupala_in_Saint_Petersburg%2C_1909.jpg» decoding=»async» elementtiming=»thumbnail» width=»200″ height=»304″ class=»thumbimage» data-file-width=»263″ data-file-height=»400″>
Янка Купала во время своей учёбы в Санкт-Петербурге. 1909 г.
Янка Купала — биография
Янка Купала – белорусский поэт, переводчик, драматург, лауреат Сталинской премии и академик АН Белорусской ССР. Классик белорусской литературы 20-го столетия.
Прославленный белорусский поэт Янка Купала создал десятки героических стихотворений, одно из которых – «Мальчики и летчики» — вдохновило Юрия Гагарина на полет в космос. Как и многим авторам советского периода, Янке приходилось терпеть гонения со стороны властей, он неоднократно заглядывал в глаза смерти. Смерть поэта до сих пор является поводом для исследования историков и искусствоведов.
Ранние годы
Иван Доминикович Луцевич (настоящее имя литератора) родился 7 июля 1882 года в белорусском селении Вязанка. Родители мальчика были шляхтичами, исповедовавшими католичество. Имя сыну они дали имя в честь пророка Иоанна Крестителя. Первые упоминания о Луцевичах встречаются в летописях 12-го века, когда дедушка будущего литератора взял в аренду у семейства богатых литовцев большой участок земли. Несмотря на свой привилегированый статус, Доминик Онуфриевич расплачивался за эти земли до конца своей жизни.
Иван старался помогать отцу во всем, но главным его устремлением было поступление в Белорусское училище.
В семье мальчика подрастало восемь детей – трое братьев и пятеро сестер. В начале 20-го столетия глава семейства скончался, после него не стало сестер и одного из братьев, заразившихся скарлатиной.
Иван заменил семье главного мужчину, что позволило ему избежать призыва в армию. Сохранились призывные документы юноши, согласно которым ему полагалось служить в Борисовском уездном полку. В армию молодой человек попал лишь в 1916 году.
Биография поэта была непростой – с ранней юности ему приходилось нести ответственность за всю большую семью. Сначала юноша подрабатывал на винокуренной фабрике, затем устроился дворником и раздавал на улицах листовки. Молодой человек не стеснялся любой работы, которая могла бы обеспечить пропитание его братьям и сестрам.
В 1904-м племянник матери Янка Авлочинский убедил тетку, что Ивану пора начать самостоятельную жизнь. При этом он пообещал женщине, что будет помогать оставшейся без кормильца семье. Так и вышло: Янка женился на одной из сестер Ивана, переехал в их дом и стал заботиться о всех домочадцах. Иван же перебрался в столицу, где началась его творческая биография.
Литература
Творческий путь Иван начал с произведений на польском языке. Первые произведения начинающего автора были опубликованы в журнале «Зерно» и подписаны псевдонимом К-а в июле 1904 года свет увидело дебютное произведение поэта на белорусском языке, получившее название «Моя доля». После публикации в издании «Северо-Западный край» стихотворения «Мужики» творчеством автора заинтересовались любители поэзии из Белоруссии и ближайших государств.
В тот период в Вильнюсе было открыто несколько изданий на белорусском языке, самыми популярными из которых стали «Наша Нива» и «Наша Доля». К тому времени поэт уже был известен под именем Янка Купала.
Псевдоним Луцевич взял в честь национального праздника. Согласно преданию, в ночь этого праздника цвел папоротник, а найти его цветок было большой удачей. Как признавался Луцевич, он хотел стать для своих читателей тем самым цветком, который приносил бы им удачу.
Первый сборник стихов Купалы под названием «Дудочка» увидел свет в 1908 году. Власти отнеслись к публикации крайне негативно, объявив книгу антиправительственной. Тираж был полностью изъят из продажи, а автора арестовали. Выйдя на свободу после заключения, Янка уволился из редакции «Нашей Нивы», чтобы не навредить репутации начальства.
Оказавшись в Петербурге, Купала познакомился с Валерием Брюсовым и Якубом Коласом. Брюсов стал первым поэтом, сделавшим перевод на русский язык произведений белорусского коллеги. В 1910-м Янка выпустил второй поэтический сборник под названием «Гусляр», после чего занялся театральной драматургией. Луцевич стал одним из основателей белорусского театра. Его сочинения «Сон на кургане» и «Вечная память» вошли в золотое наследие драматического искусства республики.
В 1912 году автор представил комедию «Павлинка», ставшую настоящей жемчужиной творчества драматурга. Пьеса рассказывает историю девушки, которая выбирает возлюбленного наперекор воле родителей. Главная роль в постановке досталась первой музе автора – актрисе по имени Мяделка. Спустя год Купала приступил к работе над автобиографической пьесой «Разоренное гнездо», герои которой лишаются большей части нажитого имущества.
В этот же период Янка представил третий поэтический сборник «Дорогой жизни». Этот труд воспринялся весьма положительно, что убедило поэта к возвращению в редакцию «Нашей Нивы». Весной 1914 года Янка был избран на должность главного редактора издания.
С приходом большевиков в творчестве янки Купалы появилось множество новых произведений, не свойственных ему ранее. Ярким примером тому стала трагикомедия «Здешние», повествующая о человеке, старающемся влиться в постоянно изменяющиеся реалии жизни. Попытки приспособиться приводят молодого мужчину к неприятным последствиям, и в итоге в его судьбе произошел трагический перелом. Пьеса обрела среди зрителей огромную популярность, однако власти увидели в ней негативную окраску. Произведение вскоре было запрещено к показу.
О приспособленчестве Янка писал и в других работах, эта тема четко прослеживалась вплоть до Великой Отечественной войны. Это вызывало негативную реакцию со стороны властей и лояльной к ним прессе, что со времени привело к гонениям поэта. В начале 30-х ситуация обострилась настолько, что Луцевича стали причислять к белорусским националистам. Нескончаемая травля и доносы «доброжелателей» зародили в голове поэта мысли о самоубийстве.
Перед запланированным суицидом драматург оставил записку, адресованную главе белорусского правительства Александру Черякову:
«Еще раз, перед смертью, заявляю о том, что я ни в какой контрреволюционной организации не был и не собираюсь быть. Видно, такая доля поэтов. Повесился Есенин, застрелился Маяковский, ну и мне туда за ними дорога».
Попытка свести счеты с жизнью Янке не удалась. Позже поэт был вынужден публиковать открытые письма и признаваться в идеологических ошибках. После извинений перед Советской властью, Луцевича наконец оставили в покое и даже удостоили высоких правительственных наград. В начале Великой Отечественной войны Купала получил Государственную премию Советского Союза, которую было принято называть Сталинской. Эту высокую награду автор получил после публикации сборника «От сердца». Первые строки из произведения – «Партизаны, партизаны, белорусские сыны!» — стали использоваться на радио «Советская Беларусь» в качестве позывного.
Занимаясь сочинительством, поэт продолжал переводить творения русских и европейских авторов на белорусский язык. Благодаря трудам Янки его соотечественники познакомились с десятками произведений, среди которых «Медный всадник», «Слово о полку Игореве» и другие шедевры мировой литературы.
Могут быть знакомы
Личная жизнь
Огромное влияние на личную жизнь поэта и его творческие изыскания оказала белорусская артистка Павлина Мяделка, благодаря которой появились пьесы «Она и я», «Бондаровна», «Я любовью ее так сумел увенчать» и многие другие.
Знакомство молодых людей состоялось в 1909 году. Литератор был настолько восхищен талантом возлюбленной, что главную роль в пьесе «Павлинка» решил отдать только ей. Артистка испытывала к поэту ответные чувства и воспринимала его ухаживания с огромным удовольствием.
Молодые люди не имели романа, они черпали друг в друге источник творческого вдохновения. Тем не менее, брак драматурга с Владиславой Станкевич стал для актрисы личной трагедией. Жених с невестой обвенчались в Москве по католическим традициям.
Купала и его супруга прожили вместе более четверти века, но детей в их семье не появилось. Известно, что муж с женой планировали усыновить ребенка.
После смерти Янки Владислава прожила еще 18 лет, наполненных памятью о любимом человеке. В конце войны женщина основала в Минске музей, посвященный памяти ее знаменитого супруга. Этот культурный объект функционирует в Беларуси по сей день.
Смерть
Великого белорусского поэта не стало при невыясненных обстоятельствах. В июне 1942 года поэта пригласили в Москву, где он встречался со старыми приятелями и приглашал их на предстоящий 60-летний юбилей.
Спустя 10 дней драматург отправился на творческую встречу, откуда исчез по неизвестной причине, произнеся лишь фразу: «Я на минутку». Через несколько минут из коридора раздался шум, привлекший внимание собравшихся гостей. Друзья драматурга обнаружили его внизу лестничного пролета. А тот момент литератор уже не подавал признаков жизни. Трагедия произошла 28 июня в 22:33.
Тело Янки Купалы кремировали, а урну с прахом захоронили на Ваганьковском кладбище. В начале 60-х белорусский национальный поэт был перезахоронен в Минске.
Ссылки
- Страница в Википедии
Для нас важна актуальность и достоверность информации. Если вы обнаружили ошибку или неточность, пожалуйста, сообщите нам. Выделите ошибку и нажмите сочетание клавиш Ctrl+Enter.
Янка Купала. Біяграфія і этапы творчасці
Нарадзіўся Іван Дамінікавіч Луцэвіч у сям’і малазямельнага арандатара ў ноч на 7 ліпеня (25 чэрвеня) 1882 г. недалёка ад Мінска, у фальварку Вязынка. Нараджэнне яго супала са старажытным народным святам Купалля, назеу якога паэт узяў у якасці псеўданіма. Пасля смерці бацькі (1902) працаваў вандроўным настаўнікам (дарэктарам), пісарам у судовага следчага ў Радашковічах, малодшым прыказчыкам на Сенненшчыне, практыкантам і памошікам вінакура на броеарах у маёнтках. У 1908 г. Я. Купала прыехаў у Вільню, дзе працаваў бібліятэкарам у прыватнай бібліятэцы «Веды» В. Данілоеіча і супрацоўнічаў у газеце «Наша ніва». 31909 г. на працягу 4 гадоў вучыўся на агульнаадукацыйных курсах А. Чарняева ў Пецярбургу. Пасля заканчэння вучобы паэт вярнуўся ў Вільню, дзе працаваў сакратаром у «Беларускім вы давецкім таварыстве» і (пазней) адказным рэдактарам «Нашай нівы». У студзені 1916 г. Я. Купала быў прызваны ў армію: служыў у Мінску, Полацку і Смаленску. Пасля абвяшчэння БССР пераехаў са Смаленска на сталае жыхарства ў Мінск. Працаваў загадчыкам бібліятэкі пры Беларускай хатцы, рэдагаваў часопісы «Рунь» і «Вольны сцяг», быў адным з ініцыятараў стеарэння Беларускага драматычнага тэатра, Беларускага дзяржаўнага універсітэта, Інстытута беларускай культуры, літаратурнага аб’яднання «Лолымя». У1925 г. яму было прысуджана званне народнага паэта Беларусі.
Хваля арыштаў, якая ўлетку 1930 г. пракацілася сярод беларускіх пісьменнікаў, дзеячаў навукі і культуры, не абмінула і Я. Купалу. Яго рэгулярна выклікалі на допыты ў ДПУ, патрабавалі паказанняў аб «контррэвалюцыйнай» арганізацыі «Саюз вызвалення Беларусі», лідэрам якой ён нібыта быў. Даведзены да адчаю, ён 27 лістапада 1930 г. зрабіў спробу самагубства. На шчасце, жыццё паэта ўдалося выратаваць. Вялікая Айчынная еайна заспела Я. Купалу ў Каўнасе. Ён выехаў у Маскву, адтуль — у пасёлак Пячышчы каля Казані. 18 чэрвеня 1942 г. прыехаў у Маскву, а 28 чэрвеня трагічна загінуў у гасцініцы «Масква». Пахаваны ў Маскве, а ў 1962 г. урна з прахам Я. Купалы была перавезена ў Мінск на Вайсковыя могілкі.
Ты вечна будзеш сярод яас,
I нспаўторнай твас’ імя
Легендай стаііе у вяках,
Паходняй, што сваім лрамеішем
Паможа ў будучылю шлях
Прабіць наступным пакаленням.
М. Танк
Творчасць Янкі Купалы называюць летапісам жыцця, працы і барацьбы беларускага народа, квітнеючым садам, у якім сабраны самыя дарагія каштоўнасці мастацкага слова. Купала адкрыў вобраз беларускага селяніна як першаасновы народнага жыцця, маралі, духоўнай моцы народа. Першы народны паэт Беларусі, драматург, перакладчык, палымяны публіцыст, грамадскі дзеяч, Янка Купала пакінуў нам багатую спадчыну, якая ўвабрала ў сябе народныя паданні, песні, казкі, легенды, а таксама традыцыі дэмакратычнай літаратуры XIX ст.
Паэтычны дэбют паэта — верш «Мужык», надрукаваны ў 1905 г. у газеце «Северо-Западный край». Верш «стрэліў як пярун сярод яснага дня», абвяшчаючы моц і сілу народа, увасобленую ў вобразе мужыка. Купала паказвае беларуса, які працуе, «як той вол рабочы», лечыцца без доктара і «свята рэдка калі» знае, не ўмее ні чытаць, ні пісаць, зносіць лаянку і свавольства пана. Абяздолены мужык не толькі скардзіцца на прыгнёт і нядолю, але і пачынае пратэставаць супраць сваіх прыгнятальнікаў, уступае на шлях барацьбы за права быць чалавекам, за сваю чалавечую годнасць:
I кожны, хто мяне спытае,
Пачуе толькі адэін крык:
Што хоць мной кожны пагарджае,
Я буду жыцьі — бо я мужык!
У 1908 г. у Пецярбургу выходзіць з друку першы паэтычны зборнік Я. Купалы «Жалейка», вершы якога ствараліся на самым грэбені рэвалюцыйных падзей 1905—1907 гг. Гэту рэвалюцыю паэт называў «зоркай праўды святой» і верыў, што яна знішчыць няволюбяду. У вершы «Там» (са зборніка «Жалейка» ён быў выключаны за яўна рэвалюцыйны змест) Я. Купала заклікае беларускі люд прачнуцца, прагнаць «аслепны сон» і ў адзінаЙ і нязломнай грамадзе змагацца за сваё канчатковае вызваленне. «Хай у няволі ланцугі спадуць ад грому вашых сіл!» — усклікае ў канцы верша аўтар.
Аб гістарычным праве беларусаў на сваю незалежнасць, на свабоднае развіццё беларускай мсвы вядзецца гаворка ў вершы «Ворагам Беларушчыны». Ён гучыць як водпаведзь тым, хто цураецца роднай мовы, хто бачыць беларусаў толькі цёмнымі, пакорлівымі і цярплівымі. Верай у нязломнасць духу беларускага народа і яго шчаслівы лёс напоўнены многія радкі верша. Выкрываючы ворагаў Беларусі, паэт сцвярджае: «Не пагасіць вам праўды яснаЙ: жыў беларус і будзе жыць!»
Вершы зборніка «Жалейка» прасякнуты пафасам услаўлення беларускага мужыка-працаўніка, якога паэт з павагай называе панам сахі і касы. Купала паказвае цяжкае паднявольнае становішча селяніна, які не меў хлеба, хоць працаваў з ранку да вечара, паліваючы потам і сваю вузкую палоску, і бязмежныя панскія палі:
Бацькам голад мне быў,
Гадаааў і карміў,
Бяда маткай была,
Праца сілу дала.
Пагарджаныя, абяздоленыя, «сляпыя і глухія» беларусы ўзняліся на барацьбу (верш «А хто там ідзе?»). Ідуць яны грамадой, несучы сваю крыўду на паказ усяму свету. Рукі іх у крыві ад непасільнай працы, на нагах лапці. Імкнуцца яны да свабоды і шчаслівай долі, хочуць «людзьмі звацца». Словы «людзьмі звацца» сёння сталі сімвалам адраджэння нашага краю. Верш гэты М. Горкі назваў нацыянальным гімнам беларусаў, пераклаўшы яго на рускую мову. Сёння выдатны твор Я. Купалы перакладзены на 82 мовы свету.
Нягледзячы на сумныя, журботныя матывы першага купалаўскага зборніка, ёсць у ім і жыццесцвярджальныя вершы, скіраваныя ў светлыя далягляды будучыні. Надзеямі на лепшае жыццё прасякнуты верш «Чаго нам трэба»:
Працай ўсё зможам, новы быт зложым,
Гора затопчам сільнай нагой,
Зможам нядолю, эможам няволю,
Светач запалім шчасця свайго!
Другі зборнік Я. Купалы — «Гусляр» (Пецярбург, 1910 г.), у цэнтры якога вобраз гусляра з гуслямі-самаграямі. Паэт хоча ляцець «к зорам агністым, к прыволлю нябеснаму». Ён верыць у сілу народнай песні, якая павінна дапамагчы селяніну пераадолець духоўную адсталасць. У вобразе сонца (верш «Песня сонцу») аўтар бачыць вялікую сілу, здольную разбудзіць дух народа, узняць яго на змаганне супраць цёмных сіл.
У 1913 г. у Пецярбургу выдаецца трэці зборнік Я. Купалы — «Шляхам жыцця». Значнае месца ў ім займае вобраз беларускага мужыка і зямлі, на якой ён жыве. Але ж асноўная ўвага ў зборніку ўдзяляецца маладой Беларусі, якая змагаецца за права заняць ганаровае месца ў свеце.
«Ясны твар вясны» бачыцца Я. Купалу ў абліччы бацькаўшчыны (верш «Маладая Беларусь»). Радзіма — гэта ўвасабленне магутнага народа, загартаванага ў змаганні з прыгнётам. Пазт упэўнены, што ў час «буры, нягод і вялікіх надзей» Беларусь расцвіце, стане светлай казкай жыцця:
Падымайся з нізін, сакаліна сям’я,
Над крыжамі бацькоў, над нягодамі;
Замімай, Беларусь маладая мая,
Свой пачэсны пасад між народамі!..
Глыбокае пачуццё любові паэта да сваёй радзімы выяўляецца ў алегарычным вершы «Выйдзі…». Беларусь тут увасабляецца ў вобразе жанчыны-маці, якая пакутуе ад уціску царскага самадзяржаўя. Апранутая ў лахманы з кастры, з палыну, яна жыве пад «дзікай зімняй апекай», мерзне ад сцюжы і сіверу. Прайшоўшы цяжкія выпрабаванні, жанчына-маці не страціла веры ў хуткае адраджэнне. Паэт заклікае яе «скінуць зімовы рабскі сон» і выйсці насустрач вясне — свабодзе, шчасцю, светлай будучыні:
Ясна, святочна ў красы ўбярыся,
Птушкай свабоднай сягні ў вышыну,
3 сонцам злучыся, эорамі йскрыся,
Песняй распейся, славай акрыйся.
Выйдзі спаткаці вяснуі
Радзіма для Я. Купалы — і рэчка «з плытнікамі Нёман», і «пушчы Белавежскай гоман», і праталіны «вольнага прадвесня»… Глыбокая прывязанасць да роднай зямлі, еднасць з ёй асабліва абвастраюцца, калі паэт знаходзіцца далёка ад родных мясцін.
Я ад вас далёка, бацькаўскія гоні, —
На чужое неба ўжо гляджу сягоння.
Але думкай, сэрцам толькі вас я энаю,
Як і жыў, жыву я ў сваім родным краю.
I няма на свеце так вялікай меры,
I няма на свсце так каваных дзвсраў,
Каб хоць на часіну ў будні ці ў нядзелі —
Беларусь са мною разлучыць пасмеліі
Лірыка Я. Купалы прасякнута любоўю да сваёй зямлі, захапленнем яе прыгажосцю. У вершы «Лета» паэт стварае цудоўны малюнак беларускай прыроды: .
Лета ты, лета прыгожа-квяцістае,
Колькі ты ўносіш аздобы з сабойі
Чаруюць сваім хараством, напаўняюць душу радасным пачуццём каласістыя шнуры збожжа, ранішні ўзыход сонца, пах травы над ракой. Любуючыся прыгожа-квяцістым летам, Я. Купала выказвае думку аб пакутах народа, яго цяжкай долі:
Эх, каб, здаецца, ды шчасце да гэтагаі
Эх, каб, здасцца, менш гора і слёз!..
Лепшыя ўзоры пейзажнай лірыкі Я. Купалы — вершы «Явар і каліна», «Дзве таполі», «Жніво», «Адцвітанне». Паэт паказвае прыроду ў цеснай сувязі з народнай працай, якую ён паэтызуе ў вершы «Жняя». Гераіня верша — простая сялянская дзяўчына. 3 вянком на галаве яна велічна ідае па полі, песняй услаўляючы жніво. Аўтар, захоплены працай дзяўчыны, параўноўвае яе з царыцай, з сонцам, з усім самым цудоўным і прыгожым:
А яна — царыца —
Весела, шчасліва
Карануе песняй
Залатое жніва.
Захапляючыся хараством прыроды, паэт ніколі не забываў пра народ. Шмат слёз, крыві і пакут прынеслі беларусам першая сусветная і грамадзянская войны.
* * *
Першае паслярэвалюцыйнае дзесяцігоддзе — складаны для паэта перыяд. Кастрычніцкая рэвалюцыя 1917 г., нямецкая і польская акупацыі, утварэнне БНР, БССР, Літоўска-Беларускай ССР і іншыя падзеі не маглі не паўплываць на творчасць Я. Купалы. Прымаючы рэвалюцыю з народных, дэмакратычных пазіцый, паэт не поўнасцю разумеў яе сутнасць, асуджаў яе разбуральную і знішчальную сілу, не ўсё ўхваляў у паслярэвалюцыйнай савецкай яве, лічыў Беларусь ахвярай нашэсця чужынцаў. У час, калі пад пагрозай аказалася не толькі духоўнае, але і фізічнае існаванне нацыі, адраджэнская тэма ў творчасці Я. Купалы паступова затухае, адыходзіць на другі план. Балыпавіцкія парадкі не спрыялі творчаму настрою: на працягу 1916— 1917 гг. да восені 1918 г. Я. Купала не напісаў ніводнага верша. Водгукам на падзеі рэвалюцыі і грамадзянскай вайны з’явіліся вершы, напісаныя толькі ў кастрычніку—снежні 1918 г. «Я зноў заснуўшую было жалейку бяру і пробую ў ёй галасоў», — напіша паэт у вершы «Для бацькаўшчыны».
Многія вершы гэтага перыяду («Паязджане», «На прызбе», «Сон», «Буслы») народжаны канкрэтнымі рэальнымі абставінамі і пранізаны матывамі тугі, трывогі, безвыходнасці, трагізму і нявер’я ў чалавека. 3 мільёнаў людзей, што апынуліся ў бежанстве, у «злыбядусе», «бездарожжы, беспрыстанні», стварыў Я. Купала ўмоўна-абагульнены вобраз «паязджан». У вершы «Паязджане» аўтар выказвае трывожную думку аб будучым Беларусі, якое ўяўляецца то густым сасоннікам у начной цемры, населеным рознымі пачварамі-зводамі, то завірухай: змораныя, стомленыя людзі кудысьці імкнуцца, хочуць чагосьці дасягнуць, а чаго — не разумеюць і не ведаюць:
Як у моры, ў белым снегу,
Беа днявання, без начлегу,
Ў бсздарожжа, ў беспрыстанне
Едуць, едуць паязджане.
Едуць, едуць, ані следу,
Ні праслуху, ні прагледу,
Ні прасветку, ні надзеі, —
Ўсё ў зацьмінгаы, ўсё ў эавеі.
Паэт, імкнучыся вытлумачыць многія пытанні далейшага жыцця народа, улоўліваючы эпахальны для Беларусі момант (вызваленне ад нямецкай акупацыі, абвяшчэнне БНР), вялікую надзею ўскладаў на сход (вершы «На сход», «Час!»). Аўтар, праўда, не дае тлумачэння, што гэта за сход. Але ён упэўнены, што на ім народ сам вырашыць, як яму ў далейшым жыць, «як заводзіць» новы лад жыцця. I таму заключныя радкі верша «Час!» уяўляюць сабой заклік:
Гэй, паўстань, народ!
8а сябе сам пастаяці
I эа Бацькаўшчыну-маці
Ідзі, народ, па сході
Ідэяй незалежнасці Беларусі прасякнуты вершы «Паўстань…», «Перад будучыняй», «Акоў паломаных жандар…», «Каб…». У іх не толькі выявілася імкненне паэта да дзяржаўнай незалежвасці, але і прагучала гнеўная водпаведзь «ворагам Беларушчыны», слугам «ацечаства, цара». Верш «Паўстань…» акрэслівае і канкрэтныя ўмовы незалежнасці — вылучэшю з народа ўласнабеларускіх «прарокаў», песняроў, воінаў і даяржаўных дзеячаў («уладароў»), якія б змаглі аб’яднаць Беларусь у адну сям’ю і абараніць яе ад ворагаў:
Паўстань з яароду нашага, Прарок,
Праяваў бураломных варажбіт,
I мудрым словам скінь з народу ўрок,
Якім быў век праз ворагаў спааіт!
Збяры ў адну ўсю Веларусь, сям’ю.
Вазьмі з яе прысягу і эарок,
Што не прадасць сябе, сваю зямлю…
Зкяць путы бацькаўшчыне ўстань, Прарок!
«Агнём і жалезам куецца моц, гарт, доля і воля народная. Праміне віхор, натухнуць пажары, замрэ свіст мяча, і настане светлы, радасны дзень змучанага і аграбленага нашага народа… Зямля, засеяная касцямі сыноў беларускіх, будзе вечна належаць да ўнукаў беларускіх; спаленую хату беларускі мазоль адбудуе, а сваю сяўбу ён сам будзе жаць», — скажа Я. Купала ў прамове, прысвечанай 15-годдзю творчай дзейнасці.
Першы паслярэвалюцыйны зборнік Я. Купалы «Спадчына» адкрываецца вершам з аднайменнай назвай. У ім аўтар выказвае вялікую любоў да роднай старонкі — спадчыны, што засталася нам ад продкаў. Паэт называе яе самым вялікім скарбам, які беларусы павінны зберагчы і захаваць для нашчадкаў. Прыгадваючы родныя мясціны, Я. Купала з хваляваннем успамінае «вясеннія праталіны, і лесу шэлест верасны, і ў полі дуб апалены», «стары амшалы тын», «крык вароніных грамад» на могілках. Усё помніцца яму да дробязей, бо ён і ў думках, і ў снах непарыўна звязаны з бацькоўскай зямлёй:
Жыве з 1м дум маіх сям’я
I сніць а ім сны няэводныя…
Завецца ж спадчына мая
Ўсяго Старонкай Роднаю.
Творчая дзейнасць Я. Купалы на пачатку аднаўленчага перыяду была няпростай. У першай палове 20-х гг. паэт акрылены: усталяваўся мір, Беларусь набыла сваю дзяржаўнасць, у літаратуру ўлілося новае пакаленне, беларуская мова стала мовай справаводства, дзяржаўных і грамадскіх устаноў, . пашырыліся межы рэспублікі… З’яўляюцца вершы аптымістычнага плана: «Вяртаюцца з выраю жоравы, гусі» (аб вяртанні беларускіх сыноў да сваёй маціАйчыны), «Арлянятам» (аб з’яўленні новаЙ літаратурнай змены), «На смерць Сцяпана Булата», «Цішку Гартнаму», «Наш летапісец» (у іх услаўляюцца дзяржаўныя і палітычныя дзеячы, вучоныя, журналісты). Радасцю, упэўненасцю ў светлым заўтрашнім дні Беларусі напоўнены многія радкі паэмы «Безназоўнае»:
Беларусь на куце
Ў хаце сааёй села, —
Чарка ыёду ў руцэ,
Пазірае смела…
У канцы ж 20-х гг. у творчасці Я. Купалы зноў з’яўляюцца ноткі песімізму і трывогі. Безумоўна, яны былі выкліканы абставінамі таго складанага часу (уступала ў сілу таталітарная сістэма). Падазронасць, недавер, цэнзурныя рэпрэсіі, допыты ў ДПУ давялі паэта да спробы пакончыць жыццё самагубствам.
Аднак гэта не здзейснілася. I народны паэт Беларусі піша пакаянны «Адкрыты ліст», якім паміж паэтам і ўладай як бы ўстанаўліваўся неафіцыйны кампраміс.
Асноўным у творчасці Я. Купалы гэтага перыяду становіцца ўхваленне савецкай рэчаіснасці. У яго паэзію шырока ўваходзіць тэма сацыялістычных пераўтварэнняў, дружбы паміж народамі, калектыўнай працы, новай маралі і этыкі. Прыкладам можа служыць «ляўкоўскі» цыкл вершаў Я. Купалы. 3 аднаго боку, вершы гэтага цыкла маюць рэальную жыццёвую аснову, бо многія прыватныя факты паэт імкнуўся засведчыць паэтычным, узнёслым словам, хацеў праславіць ляўкоўцаў, людзей калгаснай вёскі. Але не ўсе вершы дасканалыя ў мастацкіх адносінах. У іх амаль адсутнічае тая філасофская заглыбленасць, якая была ўласціва творам дарэвалюцыйнай паэзіі Я. Купалы. Наватарскім для 30-х гг. лічыўся верш «Лён», у якім паэт праслаўляе перадавую калгасніцу, закаханую ў брыгадзіра. Сёння, праўда, з усмешкай успрымаецца прызнанне льнаводкі ў каханні. Наватарскімі лічыліся вершы «Алеся», «Хлопчык і лётчык», у якіх раскрываліся імкненні моладзі да авалодання складанымі прафесіямі. У вершы «Сыны» ўслаўляліся шэсць сыноў старога бальшавіка, якія выбралі прафесіі хлебароба, рабочага-ліцейшчыка, будаўніка домнаў і мартэнаў, бясстрашнага марака, смелага лётчыка, чырвонага байца-пагранічніка і паэта. Шчаслівае калгаснае жыццё праслаўляецца ў вершах «Вечарьшка» і «Госці».
У гады Вялікай Айчыннай вайны Я. Купала жыў і працаваў недалёка ад Казані. Паэзія таго часу вызначаецца моцным антыфашысцкім пафасам, заклікам да змагання. Асаблівай шшулярнасцю ў народзе карыстаўся яго верш «Беларускім партызанам». У ім аўтар пасылаў праклён Гітлеру-вампіру, фашысцкім псам, завлікаў партызан і ўвесь народ да барацьбы з лютым ворагам:
Партыэаны, партыэаны,
Веларускія сыны!
За няволю, за кайданы
Рэжце гітлерцаў паганых,
Каб не ўскрэслі век яны.
Верш прасякнуты палымяным патрыятызмам, непахіснай верай у перамогу народа-змагара.
У вершы «Зноў будзем шчасце мець і волю» Я. Купала не толькі выказваў веру ў хуткую перамогу, але і прадбачыў той час, калі адновяцца зруйнаваныя гарады і селы, змоўкне кананада, мірна ўздыхнуць людзі:
Загоім раны, адбудуем
Свае сялібы эруйнаваны,
Сваю краіну маладую
Святлом асвсцім нсчуваным.
Але паэт не дачакаўся радасных дзён перамогі: пры загадкавых абставінах у маскоўскай гасцініцы сэрца яго перастала біцца 28 чэрвеня 1942 г. «Першая з вяршынь беларускага Эльбруса паэзіі», найвышэйшая гордасць і слава беларускага народа, паэт з сусветным імем, Янка Купала не дажыў да свайго шасцідзесяцігоддзя дзевяць дзён.
Я. Купалу называюць паэтам трагічнага лёсу. Поўнасцю адданы беларускаму народу, ён разам з ім выпіў да дна наканаваную лёсам чашу выпрабаванняў і пакут. Яго не палохаў бурны і крывавы паслярэвалюцыйны час. Боль, трывога і клопат аб Беларусі адчуваюцца ва ўсіх творах вернага сына Бацькаўшчыны. Сваёй мужнасцю і сваёй творчасцю Я. Купала паказаў свету, што была, ёсць і будзе жыць Беларусь, што яна смела глядзіць у будучыню.
На чтение 12 мин Просмотров 21.7к. Опубликовано 21.08.2021
Не так даўно мы скончылі публікацыю серыі матэрыялаў аб усіх Народных пісьменніках Беларусі. А цяпер пачынаем расказваць пра Народных паэтаў. Усяго іх 8 — Янка Купала, Якуб Колас, Пятрусь Броўка, Аркадзь Куляшоў, Максім Танк, Пімен Панчанка, Ніл Гілевіч, Рыгор Барадулін. А пачнем аповяд з самага вядомага паэта Беларусі — Янкі Купалы. Статус Народнага ён атрымаў ў 1925 годзе.
Біяграфія Янкі Купалы
Янка Купала (сапраўднае імя Іван Дамінікавіч Луцэвіч) нарадзіўся 7 ліпеня 1882 года ў невялікім фальварку Вязынка ў сям’і арандатараў. Яго бацькі паходзілі з сем’яў збяднелай шляхты. Род Луцэвічаў згадваецца яшчэ ў дакументах 17 стагоддзя. Дзед Купалы арандаваў зямлю ў Радзівілаў, але тыя выгналі яго з родных мясцін. Гэты факт лёг у аснову купалаўскай драмы «Раскіданае гняздо».
У дзяцінстве будучы паэт шмат працаваў з зямлёй, дапамагаў бацьку. Іх сям’я часта пераязджала з месца на месца, гэта паўплывала на адукацыю будучага паэта.
У 1898 годзе Купала скончыў Беларускае народнае вучылішча. У 1902 у яго памірае бацька і на плечы паэта кладзецца забеспячэнне сям’і. Ён працуе па гаспадарцы, хатнім настаўнікам, пісарам, прыказчыкам, чорнарабочым, на іншых працах. Увесь час актыўна займаецца самаадукацыяй.
У 1908-1909 гадах жыве ў Вільні, працуе ў рэдакцыі газеты «Наша Ніва». Там заводзіць мноства карысных знаёмстваў, у тым ліку са сваёй будучай жонкай Уладзіславай Станкевіч, а таксама з актрысай Паўлінай Мядзёлкой, у гонар якой назваў галоўную гераіню сваёй п’есы «Паўлінка».
У 1909-1913 жыве і вучыцца ў Санкт-Пецярбургу. Працуе ў публічнай бібліятэцы. Пазней, у 1913, вяртаецца ў Вільню, дзе працуе сакратаром Беларускага выдавецкага таварыства, а затым вяртаецца ў газету «Наша Ніва». З 7 красавіка 1914 — галоўны рэдактара выдання.
Пазней, у 1915 годзе, з-за набліжэння фронту, эвакуіруецца ў Арол, адтуль пераязджае ў Маскву, дзе вучыцца ў Маскоўскім гарадскім народным універсітэце. Але давучыцца не ўдалося — у 1916 годзе пачалася агульная мабiлiзацыя, прызвалі ў войска і Купалу. Ён служыў у дарожна-будаўнічым атрадзе да Кастрычніцкай рэвалюцыі. Служба праходзіла ў Мінску, Полацку, Смаленску.
Рэвалюцыя заспела паэта ў Смаленску. Пасля яе заканчэння ён пасяліўся ў Мінску. Там жа знаходзіўся падчас польскай акупацыі. Жыў ў беларускай сталіцы аж да пачатку Другой сусветнай вайны. Працаваў бібліятэкарам, рэдактарам часопісаў «Рунь» і «Вольны сцяг».
Быў адным з ініцыятараў стварэння Беларускага драматычнага тэатра (1920 год), БДУ (1921), Інбелкульта (1922). Удзельнічаў у канферэнцыі па рэформе беларускага правапіса і азбукі (1926).
У 1920-1922 гадах цяжка хварэў і практычна нічога не пісаў.
У Савецкім Саюзе да пісьменніка ставіліся насцярожана. З аднаго боку ў яго ранняй творчасці было шмат вершаў, якія праслаўлялі звычайнага селяніна і рабочага. З іншага — Купала пісаў выключна на беларускай мове, чым выклікаў падазрэнні ва ўладаў.
З 1920 аж да 30-х гадоў на Купалу вялася траўля. У 1921 ў яго канфіскавалі ўсе рукапісы, у 1930 — раскулачылі сястру і маці. Яго абвінавацілі ў нядобранадзейнасці і пачалі паўсюднае цкаванне ў прэсе. Галоўнае абвінавачанне заключалася ў нацыяналістычных поглядах паэта. Нібыта ён да рэвалюцыі састаяў у шэрагах Арганізацыі Нацыянальнага вызвалення Беларусі, чым «запляміў» сваю рэпутацыю. Была забароненая за нацыяналізм п’еса «Тутэйшыя» (зноўку надрукаваная толькі ў 1989 годзе). Прычым не толькі ў СССР. Яго пераклад на польскую выклікаў рэзкі пратэст палякаў, якія палічылі яе антыпольскай.
Паэта пачалі часта выклікаць на шматгадзінныя допыту ў ГПУ. Пасля аднаго з іх ён спрабаваў скончыць жыццё самагубствам. Ён нават напісаў ліст старшыні ўрада БССР Аляксандру Чарвякову з такімі словамі: «Відаць, такая доля паэтаў. Павесіўся Ясенін, застрэліўся Маякоўскі, ну і мне туды за імі дарога».
Вынікам гэтых выпрабаванняў стаў «Адкрыты ліст» паэта, у якім ён вымушаны быў пакаяцца ва ўсіх грахах і паабяцаць у далейшым не дапускаць ідэалагічных прамашак. Гэтыя падзеі пахіснулі здароўе і маральны дух Купалы. Але ад яго не адсталі. Новая пагроза арышту навісла над ім у 1937 годзе. Але бяда абмінула. Даследчыкі сыходзяцца, што гэта адбылося толькі дзякуючы народнай любові да Купалы.
Пасля пачатку вайны, якая заспела паэта ў Каўнасе, ён пасяляецца ў невялікім пасёлку Печышча, які знаходзіцца недалёка ад Казані. Але і там не застаецца ў баку ад вайны, вядзе антыфашысцкую публіцыстычную дзейнасць.
28 чэрвеня 1942 года прыязджае ў Маскву і селіцца ў аднайменнай гасцініцы. І ў той жа дзень гіне. Абставіны смерці дагэтуль невядомыя. Пісьменнік упаў у лесвічны пралёт паміж 9 і 10 паверхамі. Памёр імгненна. Вылучалася некалькі прычын здарэння — алкагольнае ап’яненне, самагубства, забойства спецслужбамі, выпадковасць. Сведак здарэння не было.
Версія з алкагольным ап’яненнем адпала адразу ж. Па-першае, яе не пацвердзіла экспертыза. Па-другое, сам Купала з-за праблем са здароўем алкаголь практычна не ўжываў. Версія самагубства таксама адпадае. За некалькі гадзін да здарэння ён сустракаўся з сябрамі, быў вясёлы, частаваў усіх прысмакамі і запрашаў на сваё 60-годдзе (7 ліпеня).
Што да забойства — то гэта самая загадкавая версія. Адкрытых прычын забойства ў спецслужбаў не было — адкрытага непадпарадкавання Купала не выказваў. З іншага боку, многія кажуць, што незадоўга да здарэння яго бачылі ў кампаніі Паўліны Мядзёлкі, сяброўкі яго маладосці, першай выканаўцы ролі Паўлінкі ў аднайменнай п’есе. У тыя гады яна служыла ў ГПУ.
Што тычыцца версіі пра выпадковасць, то яна малаверагодная. У лесвіцы былі высокія парэнчы і перекулицца праз іх выпадкова немагчыма. Калі толькі паэту не стала дрэнна.
З-за таго, што Мінск ў 1942 годзе быў акупаваны, паэта пахавалі ў Маскве на Ваганькаўскіх могілках, але ў 1962 годзе астанкі былі перавезены ў Мінск і перапахаваны на Вайсковых могілках, побач з магілай маці. На магіле ўстаноўлены мемарыял.
Цікавы факт — маці паэта памерла праз дзень пасля свайго сына. Але аб гібелі Купалы так і не пазнала, бо знаходзілася ў акупаваным Мінску.
Творчасць Янкі Купалы
Першыя лірычныя творы Купала напісаў у 1903-1904 гадах на польскай мове. Яны былі апублікаваныя ў часопісе «Ziarno». Ён тады працаваў пад псеўданімам «К-а».
А ў 1904 годзе ў газеце «Северо-Западный край» з’явілўся яго першы верш на беларускай мове — «Мая доля». У гэтым жа годзе ён напісаў верш «Мужык», які лічыцца знакавым у яго творчасці. Паэт пачынае актыўна друкавацца ў газетах.
У пачатку творчасці Купала напісаў паэмы «Зімою», «Нікому», «Адплата Каха», «У Піліпаўку», «Адвечная песьня» і «За што?».
Наступны перыяд — віленскі, які пачаўся ў 1908 годзе. У гэты час паэт піша мноства вядомых твораў: «Маладая Беларусь», «Заклятая кветка» і іншыя. Яны друкуюцца ў газеце «Наша Ніва».
У 1908 годзе ў Пецярбургу выйшаў зборнік паэта — «Жалейка». Праўда камітэт па справах друку пры МУС прызнаў зборнік антыдзяржаўным і вырашыў канфіскаваць яго, а аўтара прыцягнуць да крымінальнай адказнасці. Забарона была знята, але ў 1909 году тыраж быў зноў канфіскаваны. На гэты раз па загадзе Віленскага генерал-губернатара.
Гэтая падзея стала паваротнай у лёсе паэта. Каб не шкодзіць рэпутацыі «Нашай Нівы» ён звальняецца з рэдакцыі. Надыходзіць наступны перыяд яго творчасці — піцерскі. У гэты перыяд Купала заводзіць мноства карысных знаёмстваў з творчай інтэлігенцыяй — Элаіза Пашкевіч, Якуб Колас, Валеры Брусаў. Дарэчы, Брусаў быў адным з нямногіх расійскіх дзеячаў, які звярнуў увагу на творчасць Купалы. Менавіта Брусаў стаў перакладаць беларускага паэта на рускую мову.
У сакавіку 1910 года выходзіць другі зборнік Купалы — «Гусляр». Ён друкуецца лацінкай. А ўлетку гэтага году асобнай кнігай выходзіць паэма «Адвечная песьня». У 1910 паэт завяршае напісанне паэмы «Курган» і драмы «Сон на кургане». У гэты ж перыяд Купала піша паэмы «Бандароўна», «Магіла льва», «Яна і я», п’есы «Прымакі», «Тутэйшыя», «Паўлінка», «Раскіданае гняздо».
У канцы 1913 года выходзіць трэці зборнік паэта — «Шляхам жыцця». Ён лічыцца лепшым не толькі ў паэта, але і наогул адным з найлепшых паэтычных зборнікаў беларускай літаратуры. У гэтым зборніку паэт звярнуўся да тэмы нацыянальнай самасвядомасці. Многія вершы з яго пры СССР былі забароненыя і нідзе не перадрукоўваліся аж да 1980-х гадоў.
Падчас Першай сусветнай вайны і рэвалюцыі Купала практычна нічога не стварае. А потым надыходзіць наступны перыяд яго творчасці — савецкі. У гэты перыяд змянілўся настрой творчасці паэта. Ён стаў больш аптымістычным. Аж да пачатку Вялікай айчыннай Купала стварае новыя творы, нягледзячы на ўсе перашкоды. Выходзяць паэтычныя зборнікі «Спадчына» (1922), «Безназоўнае» (1925), «Адцьвітаньне» (1930), «Песня будаўніцтву» (1936 г.) і іншыя.
Зборнік «Спадчына» савецкая крытыка прыняла прахалодна. Бо галоўная тэма, якая ў ім закранаецца — разважанні пра будучыню Радзімы. А ад паэта чакалі праслаўлення рэвалюцыі.
Таксама актыўна займаецца перакладам з рускай, украінскай, нямецкай і польскай моваў. Упершыню ім было пераведзена на беларускую мову «Слова пра паход Ігараў» у 1919 годзе. Перакладаў творы Пушкіна, Шаўчэнкі, Някрасава, Крылова, Міцкевіча, Сыракомлі і іншых паэтаў. З польскага пераклаў п’есы Дуніна-Марцінкевіча «Ідылія» і «Залёты».
Пасля Другой сусветнай вайны творчы талент пісьменніка быў накіраваны на стварэнне публіцыстычных антыфашысцкіх твораў. Пісаў ён і вершы на ваенную тэматыку, але вялікім поспехам яны не карысталіся. Галоўны верш ваеннага перыяду — «Беларускім партызанам». А вось публіцыстычныя творы Купалы друкаваліся ў газетах «Чырвоная зорка», «Весткі», «Правда» і іншых.
У 2003 годзе завершана выданьне поўнага збору твораў Янкі Купалы ў 9 тамах.
Што пачытаць з творчасці Янкі Купалы
Калі вы да гэтага часу не чыталі п’есу «Тутэйшыя», то кідайце ўсе справы і бярыцеся за яе чытанне. Таксама абавязковыя для чытання «Паўлінка», «Раскіданае гняздо», «Бандароўна», «Магіла льва», «Курган», «Адвечная песьня».
Што тычыцца вершаў, то перавагу лепш аддаць раннім творам, напісаным да 1930-х гадоў. Звярніце ўвагу на дарэвалюцыйную творчасць паэта.
Ўзнагароды і памяць. У Беларусі мноства геаграфічных аб’ектаў і ўстаноў носяць імя Янкі Купалы: вуліцы, паркі, тэатр, бібліятэкі, інстытуты і інш. Гродненскі універсітэт носіці імя Янкі Купалы.
У многіх гарадах нашай краіны ўстаноўлены помнікі паэту. А ў Мінскай вобласці ёсць нават пасёлак, які называецца Янка Купала. Таксама помнікі паэту ёсць за мяжой — у Маскве і Манро (ЗША, штат Нью-Ёрк).
Вуліцы Купалы ёсць у буйных гарадах Расіі (Валгаград, Казань, Ніжні Ноўгарад і г.д.) і Украіны (Кіеў, Львоў, Луцк і інш.).
У 1982 годзе ў серыі кніг «ЖЗЛ» выпушчана біяграфія Янкі Купалы пад аўтарствам Алега Лойкі.
Некаторыя з твораў Купалы экранізаваныя: «Паўлінка» (1952, 1972), «Магіла льва» (1971), «Раскіданае гняздо» (1981).
Пісьменнік узнагароджаны Сталінскай прэміяй (1941) за зборнік вершаў «Ад сэрца», а таксама Ордэнам Леніна.
У 1982 годзе ў Беларусі, а па рашэнні ЮНЕСКА і ва ўсім свеце, адзначалася 100-годдзе Янкі Купалы.
Творы Янкі Купалы перакладзены на 117 моў свету.
Літаратурныя легенды пра Янку Купалу
1. На народнага паэта Беларусі пастаянна пісаліся даносы, прычым не толькі «чужымі», але і сваімі ж пісьменнікамі, зайздроснікамі. Яго не раз выклікалі на допыты, катавалі. І аднойчы ён гэтага не вытрымаў. 22 лістапада 1930 года Янка Купала здзейсніў спробу самагубства. Прычым зрабіў гэта вельмі незвычайным спосабам — харакіры. Па адных звестках замест мяча ён выкарыстаў звычайны кухонны нож, па іншых — каўказскі кінжал. Выратавала яго толькі тое, што жонка, якая знаходзілася ў суседнім памяшканні, пачула стогны. Пазней Купала ніяк не мог дараваць сабе, што не вытрымаў боль і застагнаў. Жонка ўбачыла скрываўленае цела мужа, кінулася ў суседнюю кватэру, дзе жыў брат паэта, ваенны ўрач Стэфан Луцэвіч. Ён аказаў першую дапамогу, а затым Купалу адвезлі ў шпіталь. Але рана пастаянна гнаілася. Каля дзвярэй у яго пакой дзяжурыў вайсковец. Аднойчы ён зайшоў у палату з вялікім падносам, на якім стаялі дарагія пачастункі, садавіна. Ён сказаў: «Іван Дамінікавіч, з вас знялі абвінавачванне». Хвароба паэта пайшла на спад і ў хуткім часе яго перавезлі дадому.
2. Гэтая гісторыя непасрэдна звязана з першай. Янка Купала ўжо знаходзіўся дома, калі да яго ў госці прыйшоў сябар, прэзідэнт Акадэміі навук Усевалад Ігнатоўскі. Ён сказаў: «Янка, ты павінен жыць, ты ў нас адзін». А ўжо на наступны дзень Ігнатоўскі пакончыў жыццё самагубствам. Аказалася, што НКВД папросту перакінула ўсе абвінавачванні, якія прад’яўляла Купалу, на Ігнатоўскага. І той не вытрымаў гэтага. Праз некалькі месяцаў пасля гэтых падзей у «Звяздзе» з’явіўся пакаянны ліст Янкі Купалы, у якім ён цалкам прызнаваў сваю віну. Многія даследчыкі яго творчасці лічаць, што гэты ліст, ці хутчэй нават спроба самагубства, падзяліла творчасць паэта на «да» і «пасля».
3. Нярэдка прычынай нянавісці савецкай улады да народнага песняру станавілася выпадковасць. Так, падчас савецка-польскай вайны, калі войска Пілсудскага захапіла Мінск у газеце «Звон» з’явіўся верш Купалы «Паўстань», а пад ім навіна аб тым, што польская армія ў Мінску. Паэта абвінавацілі, што ён вітае польскую інтэрвенцыю і захоп Мінска. Асабліва злараднічаў сталінскі прыхвасцень, паэт Дзям’ян Бедны (у гонар якога сёння называюцца вуліцы ў Беларусі), які прысвяціў беларусу такія радкі: «Голас Янкі салаўіны ператварыўся ў шып змяіны».
4. Гэтая легенда агульная для Купалы і Коласа. Вядома, што хоць у жыцці яны былі сябрамі, у прафесійнай сферы лічыліся супернікамі. Такімі ж канкурэнтамі яны былі і за шахматнай дошкай. Янка Купала гуляў у шахматы лепш, і таму вельмі хваляваўся, калі Коласу ўдавалася выйграць. І вось, падчас адной з партый, калі Купала відавочна прайграваў, ён пасля чарговага ўдалага ходу свайго апанента ўсклікнуў: «Ах ты мужык!». Колас не застаўся ў даўгу і адказаў: «А ты — шляхцюк!» Завязалася бойка, у працэсе якой фігуры былі змецены з шахматнай дошкі. Так Янка Купала выратаваўся ад паразы.
Другие статьи о Народных поэтах Беларуси:
Якуб Колас (1926)
Пятрусь Броўка (1962)
Аркадзь Куляшоў (1968)
Максім Танк (1968)
Пімен Панчанка (1973)
Ніл Гілевіч (1991)
Рыгор Барадулін (1992)