Нало ахьмэдхъан нэхущ шу сочинение

Обновлено: 10.03.2023

Мы нобэрей псалъэмакъым сыхыхьэн ипэ къихуэу сэ куэдрэ сыгупсысащ. Япэрауэ сэ апхуэдэу гъашДэ гъуэгуанэ ин къэзгъэшДакъым хабзэм апхуэдэу куууэ сытепсэлъыхьыну. Ауэ апхуэдэу щыт пэтми, къызгуры1уэ мащ1эмк1э мы псалъэмакъым къыхыхьэ дэтхэнэ зыми садэгуэшэну си гуапэщ.

Ди лъэпкъым ижь-ижьыж лъандэрэ зэрихьэ хабзэмк1э ц1эры1уэу щытащ. Ик1и а хабзэ дахэмрэ нэмысымрэ къыщежьэр адыгэ унагъуэрщ. Нэхъыжьыф1 зырыс дэтхэнэ унагъуэ узыншэми и щ1эблэр щ1еп1ык1 нэхъыжьхэм къыхуагъэна а ф1ыгъуэшхуэм-лъэпкъ хабзэм. Ц1ыхур дунейм къытохьэри ток1ыж, ауэ абы къыф1ащу псэуху зэрихьа и ц1эр къонэ. Апхуэдэщ лъэпкъри и ц1эр игьэпэжу къэгъуэгурык1уэмэ, и хабзэм хуэпэжын хуейщ — ар налкъутнэлмэсу шДэблэ къыщ1эхъуэм хуихъумэфын хуейщ.Ик1и ар къэзыухъуреихь псоми да1ыгъын хуейщ.

Пэжщ, зэманым зэхъуэк1ыныгъэ гуэрхэр егъуэт, ауэ зэманым сытхуэдэ зэхъуэк1ыныгъэ имыгъуэтами, укъызыхэк1а лъэпкъыр пшДэжу, укъэзылъхуа адэ-анэм уахуэфащэу , сэ зэманым сыдок1у жып1эу нэхъ лейуэ зумыш,1у дунейм утетын хуейщ. Дэтхэнэ ц1ыхури щылъагъуэгъуаф1эр и хабзэм щытетым дежщ.

Ди хабзэхэм утепсэлъыхьын щ1эбдза нэужь, куэд къэпт1эщ1ыфынущ зэхъуэк1ыныгъэ дызыхуэмейхэр и1эу. Псалъэм папщ1э иджыри к1эщ1у игугъу сщ1ынщ ди адыгэ хъыджэбзхэм. Сэ гу лъызотэ ди литературам къыхэщыж образхэм еплъытмэ, абыхэми зэрызахъуэжар. Я хьэл-щэнк1и я зьйыгъыкЪкХи, я зыхуэпэк1эк1и ар абыхэм ещхьыжкъым. Сэ сыкъеджауэ щытащяпэм пщащэхэмрэ щауэхэмрэ зэрызэхуэзэу,зэрызэдэгушы1эу къек1уэк1ыу щыта хабзэхэм.

Сочинение Темирова Темирлана,

Пшеунова Т. А

Назначение платежа: Пожертвование на лечение (фамилия и имя ребенка). НДС не облагается.

Основные способы перевода пожертвований в Русфонд

1.Через банк

2. Через терминал QIWI (КИВИ)

3. Через банковскую карту

4. Другие способы

17.09.2014 Пять социальных проектов незрячего, но смотрящего далеко вперед Алексея Фитисова
Алексей Фитисов помогает людям с ограниченными возможностями здоровья найти себя в жизни. Несмотря на то, что сам является инвалидом по зрению I группы, ведёт весьма активный образ жизни.

12.09.2014 “Общество книголюбов Кабардино-Балкарии” живо, благодаря общественникам
Где найти Общество книголюбов в Нальчике – знают многие. Наш адрес не изменился, хотя мы уже давно живём при другом социальном строе, можно сказать, в другой стране.

Куашев, Бетал Ибрагимович – советский кабардинский поэт-новатор, писатель, переводчик. Родился 22 ноября 1920 г., в с. Докшоково Нальчикского округа Терской области (ныне Старый Черек) Урванского района. В 1941 году добровольно ушёл на фронт и воевал до конца войны. Был несколько раз тяжело ранен. При освобождении города Витебск, водрузил над городом Красное знамя. Бетал закончил войну в звании майора и за боевые заслуги был награждён орденами Красного знамени, Александра Невского, Отечественной войны II степени, Красной звезды и другими медалями.

1 мая 1957 года погиб (в Нальчике) при невыясненных обстоятельствах.

УЭ УМЫЩI IУМПЭМ СИ ГУАЩIЭР!

Мы усэ сатырхэр усакIуэ телъыджэ КIуащ БетIал и къалэмыпэм къыщIэкIат дунейм ехыжыным ипэIуэкIэ.

БетIал зыми ещхьтэкъым. Ар нарт лIыхъужьт. Нарт хъыбархэм сыкъыщеджэкIэ, БетIал абыхэм яхызолъагъуэ. УсакIуэр фIыуэ зыцIыхуахэм ятхыжа гукъэкIыжхэм уахэплъэмэ, мы щIалэр дауэ хъуами зы нарт щылъхущ

жыуегъэIэ – и псэукIари абыхэм ящхьщ, и дунейр гуузу зэрихъуэжа щIыкIэри аращ. Нобэр къыздэсым щхьэихауэ жаIэкъым накъыгъэм (майм) и 1-м къэхъуа дыдэр – нартхэм я щыщ зы лIыхъужь кIуэдыкIэу кIуэдыжащ.

КIуащ БетIал литературэм кIыхьу хэтакъым – илъэси 10 къудейщ къэбгъэлъэгъуэфынур. Ауэ, а илъэсипщIыр илъэс куэд и уасэт – БетIал цIыхухэм я гум фIыкIэ къинащ, абы теухуауэ гукъэкIыж гъэщIэгъуэнхэри мащIэкъым, зауэлI нэсу щытащ, къэхутакIуэуи лэжьащ, икIи зэдзэкIакIуэт, уэрэдхэми хэIэбат. Мис ахэр зы тхылъым иту адыгэбзэмрэ литературэмкIэ егъэджакIуэм IэщIэплъхьэну уасэ иIэтэкъым. ИтIанэ ухуитт, усакIуэ КIуащ БетIал адыгэ щIэблэм щIамыцIыхур сыт жыпIэну.

Алийрэ Алимрэ адыгэбзэм и алыфбеймэ, абыхэм къакIэлъыкIуэр БетIалщ. Мыхэращ адыгэ литературэм, анэдэлъхубзэм лъабжьэрэ блынрэ хуэхъуар. Ауэ литературэ Iуэху къудейкъым мы усакIуи 3-р апхуэдизу ин зыщIар, атIэ езыхэм я лIыхъужьагъэращ – къикIуэт ямыIэу зауэм зэрыIутахэм ещхьу литературэми лIыгъэ щызэрахьащ, дунейми цIыхуфIу тетащ. Аращ мыхэр гукъинэж тщызыщIыр.

гукIэ зымыщIа е фIыуэ щымыгъуазэ. Мы усэ тхыгъэхэр литературэмкIэ ди еджапIэ программэм хэтт, еджакIуэхэм я анэдэлъхубзэ тхылъхэм итт.

КIуащ БетIал, Алий сымэ фIыуэ сэзыгъэлъэгъуар адыгэбзэмкIэ си егъэджакIуэ, ди еджапIэм и унафэщIу илъэс куэдкIэ лэжьа Абазэ Бетэт. Абы и лэжьыгъэм фIыуэ хищIыкI къудейтэкъым, ар икIи гъэсакIуэт, еджапIэри фIыуэ зэрихьэт. Апхуэдэу, КIуащ БетIал усакIуэм ди егъэджакIуэр дахащэу къытхутепсэлъыхьат. Иджыпсту и дерсым сыщIэс хуэдэу соцIыхуж къыджиIахэр. Абы щыщу мыри: «Майм и 1-м Налшык дыдэту, цIыху куэд

Сабийр школым щыщIэсым дежщ тхылъыфIхэм щебгъэджэнур, ари къыхэщыпыкIа защIэу фIым я фIыжу, усэ дахэ куэди гукIэ зригъэщIэн хуейщ – мыбы къэрал пщалъэ иIэщ: илъэсым усэ 20 гукIэ зригъэщIэн хуейуэ, ар е 5-нэ классым щыщIэдзауэ е 9-нэм нэс. Псори зэхэту уси 100 мэхъу, адрей классхэр къыхэдмыгъэхьэми. Уси 100 гукIэ зэзыгъэщIам и анэдэлъхубзэр щыгъупщэжын? Иджы дызэвгъэупщIыжыт: гъэзэщIа хъууэ пIэрэ мы къалэныр?

Адыгэ сабийр еджапIэм щыкIуэ илъэс пщыкIузым къриубыдэу сыхьэт зыбгъупщI кърет БетIал и творчествэр иджыну. Ар мащIэ хьэмэрэ куэд? КIуащ БетIал и зэфIэкIыр къэплъытэмэ, ирикъунщ пхужыIэнкъым, ауэ Iуэхур здэщыIэр мыхэри екIуу цIыкIухэм бгъэдалъхьа зэрымыхъуращ. УсакIуэхэм, тхакIуэхэм я творчествэм, я биографием щыщ пычыгъуэ гъэщIэгъуэнхэр художественнэ тхыгъэхэм епхауэ, абыхэм удихьэхрэ гукъинэжу егъэджакIуэр тепсэлъыхьыфкъым – жиIэнур ищIэкъыми. Темэ къэбгъэнэIуам еджакIуэ цIыкIухэр дебгъэхьэхынумэ, уэ, езы егъэджакIуэр, а узытепсэлъыхьым ущыгъуазэу къэмынэжу, фIыщэу плъагъуу щытын хуейщ. Адрей предметхэм литературэр къащхьэщокI – мыр хабзэкъым – тIум тIу хэплъхьэмэ плIы къыщIидзу, атIэ литературэр зэпхар лъагъуныгъэращ. Сытым тепсэлъыхьу щытми, къиIуатэр лъагъуныгъэщ, къызэриIуатэри лъагъуныгъэбзэщ, ари уи анэдэлъхубзэ дахэмкIэ къыщыIум деж, уи Iуэхушхуэ хэмылъыжу, генетикэр мэлажьэ.

Хы адрыщIым къыщыхъу куэдым
Ящыщ зыщ иджы
КъиIуэтэнур си уэрэдым, –
Стхар си макъкIэ вджы…

Оклахомэ гъэ тIощIанэм
Къыщалъхуат щIалитI,
Зэхэгъэж зыщI лъахэ-анэм
Къаритау гъуэгуитI…

Ноби аращ. КIуащым и усэхэм, зэманым декIужкъым жыпIэу, хэбдзынышхуэ хэткъым – абыхэм екIуу цIыкIухэм уакъыхуеджэн, яхузэпкъырыпхын хуейуэ аркъудейщ. Ар зи къалэныр егъэджакIуэхэращ, дауикI, ауэ Iуэхур здэщыIэр ахэр тэмэму ди еджапIэ учебникхэм зэримытращ.

США-м и кIуэцIкIэ мы лъэхъэнэм
Хуэдэ митинг куэд
Хъуащ щекIуэкI, дэтхэнэм
ХуэпщIыфын щхьэкIуэд? – жеIэ авторым.

И ГЪАЩIЭР, И КЪЕКIУЭКIЫКIАР

КIуащ БетIал 1920 гъэм щэкIуэгъуэм и 22-м Дохъущыкъуей (Старэ Шэрэдж) къыщалъхуащ. Къуажэ еджапIэм илъэситхукIэ щеджа нэужь, БетIал Псыхуабэ дэта педфакым щIэтIысхьащ. Ар 1936 гъэм къиухри, Къэбэрдей – Балъкъэр пединститутым 1940 гъэ пщIондэ щеджащ. Бзэмрэ литературэмрэкIэ ищхьэ щIэныгъэ зригъэгъуэтауэ, а гъэ дыдэм Приморскэ крайм и Совгавань щIыналъэм хыхьэ Нельманскэ е 2-нэ курыт еджапIэм кIуэри, абы и унафэщIу икIи урысыбзэмкIэ и егъэджакIуэу щылэжьащ. ЕджапIэм зы илъэскIэ щылэжьауэ дзэм хыхьэри, 1942 гъэ пщIондэ Тихоокеанскэ флотым къулыкъу щищIащ. А илъэс дыдэм, БетIал лъаIуэри, зауэм кIуащ икIи Хэку зауэшхуэр иухыху Iэщэр игъэтIылъакъым. Сэлэт къызэрыкIуэу щIедзэри, зауэр еух майору, фочауэ батальоным и командиру.

ГурыIуэгъуэу къыщIэкIынщ, БетIал апхуэдэ Iуэху къыщытрагъахуэм, урысыбзэм щIыгъуу нэмыцэбзэри фIыуэ ищIэу зэрыщытар. Адыгэбзэм и гугъу тщIыкъым, къыдалъхуащи. Мыбдеж къезэгъыну къысщохъу зы дэфтэр, БетIал хамэщIым къыщратауэ:

1947 гъэм КIуащыр дзэм къыхэкIыжри хэкум къэкIуэжащ. ЩIэныгъэ-къэхутакIуэ институтым илъэс зыбжанэкIэ щылэжьа нэужь, Москва аспирантурэм щIэтIысхьащ икIи 1951 гъэ пщIондэ абы щеджащ. Аспирантурэм щыщIэса илъэсхэм КIуащ БетIал адыгэ IуэрыIуатэр куууэ иджащ, абы и пкъыгъуэ нэхъыщхьэхэмрэ и хьэлэмэтхэмрэ къихутащ. Иужьым Налшык къигъэзэжри Къэбэрдей щIэныгъэкъэхутакIуэ институтым щылэжьащ, бзэмрэ литературэмрэкIэ къудамэр зэрихьэу. Мыпхуэдэ дэфтэр щыIэщ:

Мы дэфтэрыр БетIал къезытам – Тресков Илья Васильевич – си щхьэкIэ университетым сыщригъэджащ. Ар Урысейм IуэрыIуатэмкIэ и щIэныгъэлI лъэрыхьт, фIыщэу и Iуэхум хищIыкIт. БетIал щхьэкIэ стхым хуэдиз Трескови хуэстхыфынут, апхуэдизу егъэджакIуэ нэсу щытащи. Адыгэ щIэныгъэм и къежьапIэу щыт Нэгумэ Шорэ и гъащIэм теухуауэ псом нэхърэ нэхъ лъэщыр арат. СфIэхьэлэмэтар: дунейм сыкъытемыхьэ щIыкIэ БетIал и дунейр ихъуэжами, абырэ сэрэ зы егъэджакIуэ дызэриIаращ.

КIуащ БетIал щIэныгъэ къэхутакIуэ институтым щылажьэм щыгъуэ, езым япэ иту и хьэр пэшым щIэлъадэти, и Iэнэм хуиту къытегъуалъхьэт. Абы щхьэкIи къэхутакIуэр псалъэмакъхэм хэт зэпытт, езым ар къригъэкIуми,

адрейхэр куэду къыхуэарэзытэкъым, ауэ, дауэ ищIми, и Барсик зыхуейрат

игъэнэхъапэр. Мы тIур лъагъуныгъэшхуэкIэ зэпыщIат, хэбгъэзыхьмэ, псэ зыIуту дунейм тетахэм псом нэхърэ нэхъыфIу усакIуэм илъэгъуар и хьэрагъэнщ, кIуэ, сэ и унагъуэм и гугъу сщIыкъым. КIуащым зы къуэ иIэт, абы и цIэри БетIалт (ар 1953 гъэм къалъхуащ), мыр зыхуитхар, дауикI, и щIалэрагъэнщ:

Си псэ, си нэ, псэм къесхьэкI,
ГъащIэу сиIэр къызыхуесхьэкI,
Си уэрэдым уэ дэжей,
Си къуэ закъуэ, жей.

Нало Заур студент пэшым къедгъэблагъэурэ анэдэлъхубзэм и IэфIыр куууэ зыхэзыщIэу щыта усакIуэм тедгъэпсэлъыхьт. Налом КIуащым и тхыгъэхэр зэригъэзэхуэжри, къыдэгъэкIыным хуигъэхьэзырат. Iуэхур зэрыщыта дыдэм ущIэупщIэмэ, БетIал и тхыгъэхэр зэхуэхьэсыжыным куэду елэжьар, усакIуэм ди литературэм щиубыд увыпIэр зыгъэбелджылар Налоращ. Заур жиIам дытету аращ иджыри. Апхуэдэ лэжьыгъэфI куэд Нало Заур адыгэм яхуищIащ. Псапэу Тхьэм къритыж!

ЕгъэджакIуэ, щIэныгъэлI, тхакIуэ Нало Ахьмэдхъан псэухукIэ, ар щылэжьа КъБкъУ-м и адыгэбзэмкIэ и кафедрэм, езым и Iэнэм тебза абджыпсым къыпхырыплъу КIуащ БетIал и сурэт телъащ, – усакIуэр удзыпцIэм хэлъу. Иужьым здахьыжар сщIэкъым. Сигу къоуэ нэхъыжьхэм

къаIуэтэжа хъыбархэр зэрызмытхар, сурэтыр зэрызмыхъумэфар. Иджыпсту щыIэ зэратх Iэмэпсымэхэм хуэдэ абы щыгъуэм щыIакъым, ауэ щыIэр къэзгъэсэбэпу, зыгуэрхэр схъумами хъунут. КъаIуэтэжхэр гъэщIэгъуэн защIэт. Псом хуэмыдэу, усакIуэмрэ и хьэмрэ ятеухуа хъыбархэр зы тхылъ хъунт. Зы къыхэзгъэщынщ: усакIуэр дунейм ехыжауэ, ар щагъей пэшыр етIуанэ къатти, хьэр абы щIагъэхьэнт – Iуфэлъафэр къижыхьт. Иужьым зиIэтри, щхьэгъубжэмкIэ дэлъат. УсакIуэр щIалъхьа нэужькIи, и кхъащхьэр и хьэм ихъумащ.

Адрей гукъэкIыж хъыбар псоми, усакIуэр къыбгурыIуэн щхьэкIэ, мыхьэнэшхуэ яIэщ. Ахэр имыгъусэмэ, КIуащыр ауэ къызэрыгуэкI зы адыгэ усакIуэу къыпщыхъунщ.

ПхужымыIэну Iуэху щхьэпэщ Котляров Виктор ищIар – БетIал илъэси 100 щрикъум хуэгъэза пэкIур – щэкIуэгъуэм и 22-м – дахащэу иригъэкIуэкIащ. Иджыпсту ехуэхыпа ди щэнхабзэр къыдриIэтеижри, дэкIуеипIэ лъагэм быдэу тригъэувэжащ, – абдежи зыкъомрэ зыщиIыгъынщ. Виктор Николаевич щапхъэфI къигъэлъэгъуащ: пщIэ къэзылэжьым пщIэшхуэ хуэщIын зэрыхуейр. БетIал теухуа тхылъыр къыдигъэкIри, игуэшащ. ЕтIанэгъэ – тхылъыфI, усакIуэм и творчествэр щызэхуэхьэсауэ къыдигъэкIыну пэкIум щыжиIащ. Илъэси 5 ипэкIэ сыныр щигъэувыжым, мы Iуэхур интернетым куэду ита пэтми, цIыхуу къекIуэлIар мащIэт. Иджыпсту апхуэдэтэкъым. ЦIыхухэри къекIуэлIат, илъэси 100 ирикъу усакIуэм удз гъэгъахэри куэду къыхуахьат. Си гугъэщ дяпэкIэ усакIуэм и цIэр нэхъыбэрэ къаIэтыну. Ауэ, нэхъыщхьэр, куэд зымыгъащIэу куэд зылэжьа КIуащ БетIал и Iэдакъэ къыщIэкIа тхыгъэ псори дунейм къытегъэхьэнращ. Ар зэфIэкIмэ, усакIуэ телъыджэм и усыгъэм я фIыпIэр къыхэхауэ адыгэ литературэ тхылъхэм игъэувэн, нобэрей щIэблэр щыгъуазэ хуэщIын хуейщ.

БАКЪ Зерэ,
филологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор

Нажмите, чтобы узнать подробности

Муниципальнэ к1эзонэ общеобразовательнэ 1эхущ1ап1э

Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм и Прохладненскэ куейм хыхьэ

Къэрэгъэш къуажэм и курыт общеобразовательнэ еджап1э № 2

Зыгъэхьэзырар: Къэрэгъэш курыт еджап1э №2-м

и пэщ1эдзэ классхэм щезыгъаджэ

Лу Маритэ Мухьэмэд ипхъу

2019гъ.

Пэублэ псалъэ.

Темэр актуальнэу щ1ыщытыр

Иджыпсту сабий къэхъухэр еджэным дихьэхкъым. Узыхуей псори хьэзыру интернетым къыщыбгъуэтыфмэ сыт ущ1еджэныр? Ауэ адыгэбзэк1э ек1уэк1 лэжьыгъэхэм жыджэру ухэтын папщ1э интернетым узыхэдэн куэд щыбгъуэтынукъым. Уэ щ1эныгъэф1 ббгъэдэлъу щытын хуейщ. Абы къыхэк1к1э тхылъ нэхъыбэрэ деджэн хуей мэхъу. Аращи мыпхуэдэ лэжьыгъэ нэхъыбэ ебгъэк1уэк1ыху, сабийхэми тхылъ нэхъыбэрэ къащтэн хуей мэхъу. Апхуэдэурэ сабийхэр тхылъ еджэным дегъэхьэха хъуну къызолъытэ.

Зэрагъэгъуэтын хуей щ1эныгъэхэр.

Предметнэ: Нало Заур и творчествэм теухуауэ я щ1эныгъэр егъэф1эк1уэн, сабийхэм я бзэм, я зэхэщ1ык1ым зегъэужьын.

Метапредметнэ: зэгъусэу щыздэлажьэк1э, щызэпсалъэк1э я зэхуакум зэгуры1уэныгъэ дэлъу, сабийр гупым хэту лэжьэным хуегъасэ: лэжьыгъэ ягъэзащ1эм теухуауэ хэт жи1эми едэ1уэф1у, абыхэм нэхъ тэмэм жэуапыр зэгъусэу къыздыхахыфыным хуеущий; я бзэм хуэшэрыуэу я гупсысэр къэ1уэтэным хуегъасэ.

Личностнэ: сабийхэм анэдэлъхубзэр яджыным дегъэхьэха мэхъу; нэгъуэщ1 ц1ыхум пщ1э хуащ1у, 1эдэбу хущытыным хуегъасэ.

Мурадхэр: предметым ехьэл1ауэ ящ1эпхъэр Нало Заур и гъащ1эмрэ и литературнэ лэжьыгъэмрэ нэхъ куууэ щыгъэгъуэзэн; абы и усэхэр ц1ыхубэм и хьэл-щэныр, и гъащ1эр, и гурыгъу-гурыщ1эхэр къэгъэлъэгъуэнымк1э хэк1ып1э гъуэзэджэу зэрыщытыр; Налом и усэхэм щыпхрыша гупсысэ нэхъыщхьэр, абыхэм я1э щхьэхуэныгъэхэр.

Хуэзыгъасэ: я гупсысэр къа1уэтэфу егъэсэн, щ1эрыщ1э къащ1ар къагъэсэбэпыфу егъэсэн, я творческэ зэф1эк1ыр егъэф1эк1уэн.

Гъэсэныгъэм ехьэл1ауэ: Еджак1уэхэр 1эдэбагъым, дахагъэмрэ пэжыныгъэмрэ щ1экъуным къыхуеджэн, апхуэдэ гурыщ1эхэр усак1уэм и творчествэмк1э зыхегъэщ1эн;

дэтхэнэ зы цыхури псэухук1э пэжым и телъхьэу, хэкум хуэлажьэу, ар ф1ыуэ илъагъуу, ф1ыри 1ейри зыхащ1эфу егъэсэн.

Къэгъэсэбэпыпхъэхэр: Нало Заур и сурэт, тхыгъэхэм хуащ1а сурэтхэр, тхылъ къыдигъэк1ахэм я щыщ, презентацэр, интерактивнэ доска.

Хэтынухэр: егъэджак1уэ езыгъэк1уэк1ыр, жюри, ещанэ классым щ1эс еджак1уэхэр гупит1у гуэшауэ.

Егъэджак1уэм и хэзышэ псалъэ:

Уафэ къащхъуэм зеукъэбзыр,

Дыгъэ джылыр къыщIокIыжри.

Бзум усэныр ягу къокIыжри,

Ди джэд къомыр зэдокъакъэ,

КъытхуакIэцIри дыщэ къакъэ.

Си анэр нэхъри мэхъур гуапи

Дегъэшх IэфIу лэкъум хуабэ.-

итхыгъащ Нало Заур. Лъэпкъым къыдэгъуэгурыкIуэ фIыгъуэр хъумэн илъэныкъуэкIэ адыгэ псалъэм и пщэ къыдэхуэ къалэныр зыми хуэмыдэжу зэрыиныр фIыщэу къыгуроIуэ а тхакIуэ цIэрыIуэ, щIэныгъэлI ахъырзэманым а фIыгъуэр абы езым ихъумэу икIи игъэбагъуэу щытащ – и къэхутэныгъэ лэжьыгъэ куухэмкIэ, и художественнэ тхыгъэ купщIафIэхэмкIэ.

Дихьэхауэ ар кIэлъыплът адыгэ псалъэм иIэ зэфIэкIым. Абы зы жанри игъэхамэртэкъым, зы лъэхъэнэ гуэрми и щIыб хуигъазэртэкъым; фIэгъэщIэгъуэну ар кIэлъыплът адыгэ псалъэм и шыфэлIыфэм – лъэпкъ IуэрыIуатэр зэпцIу щыщIидза зэман жыжьэм къыщежьэу ди нобэм къэсыху. Зыри кIэрымыхуу, лъэпкъым лIэщIыгъуэкIэрэ къыдекIуэкI фIыгъуэр къэхутэн, зэуIу щIын, дяпэкIи егъэфIэкIуэн – аращ Нало Заур и гъащIэр зытриухуауэ щытар. ИкIи а лэжьыгъэ щхьэпэм псэемыблэжу бгъэдэтащ –– елIалIэу, егугъупэу, зыщымысхьыжу. Лъэпкъ щэнхабзэм и тхыдэр емышыжу зыдж щIэныгъэлI щэджащэм и къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр щызэхуэхьэса тхылъ куэд адыгэбзэрэ урысыбзэкIэ дунейм къытехьащ.

Сэ Нало Заур Iуащхьэмахуэ хузогъадэ. ЛIэщIыгъуэкIэрэ ди лъэпкъым къыдекIуэкIа бгы абрагъуэм и щэху псор сэтей къэзыщIыфа щыIэ? Заур и акъылым, и зэфIэкIым я куупIэр къэзыхутэфар хэт? . Пщэдей къэхъунур IупщIу зылъагъу лIы Iущт Нало Заур.

Дэтхэнэ зы тхак1уэри усак1уэри езым хуэдэхэм къахощ зытеусыхь 1уэхугъуэхэмк1э, а 1уэхугъуэхэр къызэригъэлъагъуэ 1эмалхэмк1э, и бзэм и шэрыуагък1э, гупсысэ дахэу и псалъэм хухэлъхьэхэмк1э. Ар, къапщтэмэ, елъытащ ц1ыхум игъуэта гъэсэныгъэм, щ1эныгъэм, и гъащ1эр къызэрек1уэк1ам, и акъыл ухуэк1эм, и гу къабзагъэм, гупсысэм и кууагъым, псалъэры1эзагъым, лэжьэк1эм. Ц1ыхур дунейм зэрытет къудейк1э думылъагъу куэд, ф1агъыуи щыщ1эныгъэуи, тхак1уэ-усак1уэм и 1эдакъэщ1эк1ым хэплъэгъуэнущ. Псэм и дахэр, акъылым и куур тхыгъэм хьэлэмэту къегъэнахуэ Нало Заур

Биография Владимира Знаткова

Владимир Михайлович Знатков родился 24 августа 1959 года в Новосибирске.

Образование — высшее, закончил Новосибирскую государственную академию водного транспорта, кандидат экономических наук

Биография Людмилы Поляковой

Биография Людмилы Поляковой

Актриса театра и кино, народная артистка России Людмила Петровна Полякова родилась 28 января 1939 года.

В 1964 году окончила Высшее театральное училище (институт) имени М

Биография Тенгиза Абуладзе

Биография Тенгиза Абуладзе

Грузинский кинорежиссер Тенгиз Евгеньевич Абуладзе родился 31 января 1924 года в Кутаиси (Грузия).

В 1943-1946 годах учился в Тбилисском театральном институте имени Шота Руставели (мастерская Георгия Товстоногова и Дмитрия Алексидзе)

Биография Екатерины Максимовой

Биография Екатерины Максимовой

Прима-балерина Большого театра, киноактриса и педагог, народная артистка СССР Екатерина Сергеевна Максимова родилась 1 февраля 1939 года в Москве.

Ее отец работал инженером, мать – журналистом, редактором издательства

Биография Отара Иоселиани

Биография Отара Иоселиани

Грузинский режиссер, сценарист и актер Отар Давидович Иоселиани родился 2 февраля 1934 года в Тифлисе (ныне Тбилиси, Грузия).

В 1952 году окончил музыкальное училище (класс скрипки и дирижирования)

Биография Ирины Муравьевой

Биография Ирины Муравьевой

Актриса театра и кино Ирина Вадимовна Муравьева родилась 8 февраля 1949 года в Москве в семье военнослужащего.

В детстве мечтала быть учительницей, об актерской профессии всерьез задумалась только в старших классах

Биография Всеволода Мейерхольда

Биография Всеволода Мейерхольда

Актер, режиссер, педагог, один из реформаторов театра Всеволод Эмильевич Мейерхольд (настоящее имя — Карл Казимир Теодор Мейергольд) родился 9 февраля (28 января по старому стилю) 1874 года в Пензе в обрусевшей немецкой семье Эмилия Мейергольда — владельца винно-водочного завода.

У Карла было пять братьев и две сестры

Биография Евгения Крылатова

Биография Евгения Крылатова

Композитор Евгений Павлович Крылатов родился 23 февраля 1934 года в городе Лысьва Пермской области в рабочей семье.

В 1936 году вместе с родителями переехал в рабочий пригород Перми – Мотовилиху

Биография Олега Янковского

Биография Олега Янковского

Российский актер театра и кино Олег Иванович Янковский родился 23 февраля 1944 года в Джезказгане, Казахская ССР (ныне Казахстан).

В семье было трое сыновей, он был младшим

Биография Валерии Гай Германики (Дудинской)

Биография Валерии Гай Германики (Дудинской)

Режиссер, сценарист, оператор Валерия Игоревна Дудинская (творческий псевдоним — Валерия Гай Германика) родилась 1 марта 1984 года в Москве в семье журналиста.

В 2001 году окончила факультет зооинженерии Московской сельскохозяйственной академии имени К

Войнова: биография велогонщицы Пендлтон сподвигла побить рекорд в гите

Войнова: биография велогонщицы Пендлтон сподвигла побить рекорд в гите

Российская велогонщица Анастасия Войнова заявила, что побить мировой рекорд в гите ее сподвигла биография двукратной олимпийской чемпионки из Великобритании Виктории Пендлтон.

Отчасти меня сподвигла на это прочитанная биография Виктории Пендлтон, которая решилась когда-то точно так же выйти на эту дистанцию… На самом деле, когда отказываться от задумки уже стало поздно, пришло осознание, во что я ввязалась, и мне стало.

Биография Ларисы Лужиной

Биография Ларисы Лужиной

Актриса театра и кино, народная артистка России Лариса Анатольевна Лужина родилась 4 марта 1939 года в Ленинграде (Санкт-Петербург).

Ее отец и шестилетняя сестра умерли от голода

Биография Татьяны Булановой

Биография Татьяны Булановой

Популярная певица, заслуженная артистка России Татьяна Ивановна Буланова родилась 6 марта 1969 года в Ленинграде (ныне Санкт-Петербург).

Окончила музыкальную школу по классу фортепиано

Биография Сергея Никитина

Биография Сергея Никитина

Российский композитор, бард, автор и исполнитель песен Сергей Яковлевич Никитин родился 8 марта 1944 года в Москве в семье военного.

В 1968 году окончил отделение акустики физического факультета Московского государственного университета им

Биография Тараса Шевченко

Биография Тараса Шевченко

Украинский поэт, прозаик и художник Тарас Григорьевич Шевченко родился 9 марта (25 февраля по старому стилю) 1814 года в селе Моринцы Киевской губернии (ныне Черкасская область, Украина) в семье крепостного крестьянина.

Читайте также:

      

  • Сочинение на тему плесень 5 класс
  •   

  • Сэламэт яшэу рэвеше сочинение
  •   

  • Сочинение жаркий день лета
  •   

  • Через тернии к звездам сочинение
  •   

  • Сочинение должен ли человек нести ответственность за свои поступки рассмотрим на примере онегина

КъБР — м и ЦIЫХУБЭ ТХАКIУЭ

НАЛО АХЬМЭДХЪАН (1921-2010)

                                                                                             Зыгъэхьэзырар

                                                                                   МКОУ «Гимназия №29»-м

                                                                       9 – нэ «Г» классым

                                                                                     щеджэ Хьэтэжыкъуэ Хамза

                                                                ЕгъэджакIуэр:

                                                                                              Ефэнды Маринэ Фонэ ипхъу.

Налшык, 2021 гъэ

«Гугъэрэ гукъинэрэ зиIэр цIыхурщ.

 ЦIыхум ищIар ищIэжу,

ищIэнум гугъэ(мурад) хуиIэу щытщ.

 Гугъэр цIыхущ,

 мыгугъэр цIыхуу щытами цIыхужкъым»,- итхащ Нало Ахьмэдхъан.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIыхубэ тхакIуэ Нало Ахьмэдхъан Хьэмырзэ и къуэр Лэсчэн жылагъуэбэм щыщ Старэ Урыху (Хьэтуей) къуажэм 1921 гъэм августым и 10-м къыщалъхуащ. Ар къызыхэкIар мэкъумэшыщIэ унагъуэщ. 1937гъэм къуажэ школыр къиухри Къэбэрдей-Балъкъэр педрабфакым щIэтIысхьащ. Ар 1941 гъэм къиухащ. 1941 гъэм дзэм къулыкъу щрагъэщIэну ираджащ. А гъэ дыдэм и июнь мазэм Ахьмэдхъан фронтым кIуащ. Зауэ гуащIэм лIыхъужьыгъэ къыщигъэлъагъуэу хэтщ саперу. 1942гъэм къыщыщIэдзауэ 1943 гъэм нэсыху Ленинград дэт Военно-инженернэ училищэм щоджэ.1943 гъэм май мазэм лейтенант Нало Ахьмэдхъан фронтым Iуохьэжри, зауэр иухыхукIэ хэтщ.1946 гъэм и щIыналъэм къегъэзэж.

http://adyghepsale.ru/wp-content/uploads/2016/08/14.jpg

А гъэ дыдэм и июнь мазэм Ахьмэдхъан фронтым кIуащ. Зауэ гуащIэм лIыхъужьыгъэ къыщигъэлъагъуэу хэтщ саперу.1942 гъэм къыщыщIэдзауэ 1943 гъэм

нэсыху Ленинград дэт Военно-инженернэ училищэм щоджэ.1943 гъэм май мазэм лейтенант Нало Ахьмэдхъан фронтым Iуохьэжри, зауэр иухыхукIэ хэтщ.

http://adyghepsale.ru/wp-content/uploads/2016/08/6.jpg

101-нэ полкымхэт гуп. Нало Ахьмэдхъан ищхьэмкIэ ещанэщ. 1945 гъэ

1946 гъэм и щIыналъэм къегъэзэж. Нало Ахьмэдхъан наградэу къратащ «Орден Отечественной войны» япэ степену зы, 2-нэ степену орденитI, Александр Невский и орденыр, «Красная звезда» орденыр, СССР-м и медалу 14, Польскэ народнэ республикэм и медаль. 1947 гъэм ВКП(б) и Обкомым и парткурсхэр къеухри а гъэм педагогическэ институтым щIотIысхьэ. Ар 1951 гъэм къеух. Нало Ахьмэдхъан   бзэщIэныгъэхэмкIэ кандидатщ. Илъэс куэдкIэ КъБКъУ-м  адыгэбзэмрэ литературэмкIэ и кафедрэм и доценту лэжьащ. Нало Ахьмэдхъан ящыщщ зи тхыгъэхэр цIыхубэм гунэс ящыхъуа тхакIуэхэм. Нало Ахьмэдхъан ТхакIуэхэм я союзым и членщ. Абы и творчествэм щынэрылъагъущ психологизмэр щытепщэ иджырей адыгэ рассказым и гъэпсыкIэр. ЩIалэ дыдэу Хэку зауэшхуэм хэта Ахьмэдхъан игъащIэкIэ щымыгъупщэжыну игу къинауэ щытащ а зэман гуащIэм ди цIыхухэм зэрахьа лIыхъужьыгъэр, сыт хуэдиз гугъуехьрэ бэлыхьрэ ямыгъэвами, цIыхухэр зыгъэдахэ гурыщIэ къабзэр, цIыхугъэр яфIэмыкIуэду, а зэман гугъур зэрырахьэкIар. Налом и рассказхэр гуимыхуж ящI а псори пэжу, къабыл пщыхъуу

 уи нэгу къыщIэзыгъэувэж образхэм. Я нэхъ Iуэху гуауэми гузэвэгъуэми щытепсэлъыхькIэ, тхакIуэм зэиIэщIыб ищIыркъым цIыхугъэмрэ гущIэгъумрэ.

Апхуэдэщ зауэм и мафIэм хэтми я нэхъ псэзэпылъхьэпIэм къихутами, лIыгъэм щIыгъуу цIыхугъэр, псэ къабзагъэр зыфIэмыкIуэд ди зауэлIыр. А гупсысэмкIэ узэщIащ зауэм теухуауэ Налом итха тхыгъэхэр. Абы къыдэкIуэу, тхакIуэм къегъэнахуэ гъащIэм и налъэ зэмылIэужьыгъуэхэр, зэманым и нагъыщэу щыт цIыхухэр зыгъэпIейтей Iуэхушхуэхэр. ТхакIуэм и тхыгъэхэм хэт лIыхъужьхэм я дуней тетыкIэмкIэ, я гурыщIэ-гупсысэхэмкIэ нэрылъагъу мэхъу а псори. ЦIыху гъащIэр, цIыхупсэр, абы къыпкърыхьэ гурыгъу-гурыщIэ зэхуэмыдэхэр тэмэм дыдэу, жану къызэрихутэр, къихутэ къудейм  къыщымынэу, тхакIуэм и образ купщIафIэхэмкIэ, гупсысэшхуэ хэлъу  гукъинэж зэрищIыфыр ягъэбелджылы Налом и произведенэхэм.

Нало тхакIуэм и гулъытэр зэтар зауэм и мафIэм хэт сэлэтым зэрихьэ лIыгъэм и закъуэкъым. ТхакIуэм телъыджэу къегъэлъагъуэ зауэм и бэIутIэIур щызу зыгъэунэхуа сэлэтым и нэгу къыщIыхьэж гукъинэжхэр, абы и гум къыдрихьей гупсысэ-гурыщIэхэр, а зэсэжа зауэм абы гугъуехьу щигъэвхэм къадэкIуэу абы и нэгу щIэтщ и жьэгу пащхьэри, куэд щIауэ имылъэгъуа бынунагъуэри, и щхьэгъусэри, абы дигъэщIа гъащIэри. Апхуэдэ гукъэкIыжхэм зэщIаIыгъэ сэлэтхэр зыхэт зауэ мафIэм къихь гуIэгъуэри, зэхэуэр зэтесабырэу «пщIыхьэпIэ мамыр» зылъагъуу жея сэлэтхэр къызыхэуша гъащIэр зэрыгужьеигъуэри — а псори зауэм къызэрыщыхъу хабзэм хуэдэу тхакIуэм уи нэгу къыщIегъэувэ. ТхакIуэм зауэм и пэжыр зэи щIиуфэркъым, зауэм и теплъэр, и лъапсэр, абы хэт цIыхухэм я щхьэм илъыр, я гум щыщIэр, гупсысэу яIэр гум нэс псалъэкIэ, художественнэ деталь шэрыуэхэмкIэ уегъэлъагъу, уигъэлъагъу къудейм къыщымынэу, псори зи фэ дэкI цIыхур, уи нэкIэ плъагъум хуэдэу, зыхыбощIэ, абы удогузавэ, удопIейтей, гухэхъуэ щиIэм деж удогуфIэ, удогушхуэ, а цIыхум и псэм нэIуасэ ухуохъу. Налор зи акъылрэ зи гурыщIэкIэ жану гъащIэм и къэхъукъащIэ дэтхэнэми куууэ   кIэлъыплъыфу щыта цIыхущ. Абы къилъагъур нэм къыIуидзэ къудейртэкъым, атIэ «тепхъуэ» зыгъуэта

 дунеягъэ Iуэхухэр къыщIигъэщт, иухуэ образхэм псэ хилъхьэт.ь ЦIыхубэм яIурылъ бзэм и дахагъри, и IэфIагъри, и къабзагъри мыгъэкIуэдауэ, зытетхыхь Iуэхум тэмэму тегъэпсыхьауэ къэгъэсэбэпыныр тхакIуэм и тхыгъэхэм я фащэщ. Аращ Налом и тхыгъэхэм гъунэжу щIыхэбгъуатэр псалъэ купщIафIэхэр, гушыIэ дахэкIэ узэда псалъэ шэрыуэхэр.

Ахьмэдхъан хужаIа псалъэхэр:

Адыгэ интеллигенцэм щыщ псоми пщIэрэ щIыхьрэ зыхуащI я нэхъыжьыфIт Нало Ахьмэдхъан. Ар Къэбэрдей-Балъкъэрым и мызакъуэу, Адыгейми Шэрджэсми щыцIэрыIуэт. Налом и зэчий иным пщIэшхуэ щыхуащIырт, цIыху    Iущу, щэджащэу, тхакIуэ Iэзэу, акъыл щыпкъэу зэрыщытым, абы хэлъ цIыхугъэм, Хэку зауэшхуэм къыщигъэлъэгъуа лIыгъэм, адыгэ лъэпкъыр игъэдахэу, игъэлъапIэу дунейм зэрытетым папщIэ.

 МэшбащIэ  Исхьэкъ, Къэбэрдей-Балъкъэр, Адыгей,  Къэрэшей- Шэрджэс  республикэхэм  я цIыхубэ тхакIуэ.

http://adyghepsale.ru/wp-content/uploads/2016/08/3.jpg

СССР-м и тхакIуэхэм я зэIущIэшхуэм хэтщ, 1981 гъэ.

Нало Ахьмэдхъан иримыгъэджа яхэтакъым адыгэбзэ факультетыр къэзыухахэм. Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым а лъэхъэнэм литературэм тегъэщIауэ ущIэкIуэну щыIар Нало Ахьмэдхъанрэ Сокъур Мусэрбийрэщ, бзэмкIэ — Урыс Хьэталийщ. Урыс-япон зауэм теухуауэ Ахьмэдхъан итха «Нэхущ шу» романыр сэ сыредактору къыдэзгъэкIауэ щытащ. А зауэм си адэ къуэш лъэрызехьи

     хэтат. Романыр документхэм, фактхэм, архив материалхэм «иригъэтхьэлами», куэд дыдэ къызэщIиубыдэу адыгэ шухэр    (сотняр) зищIысыр щыжиIэфащ, цIыхухэм я деж нихьэсыфащ.

Ахьмэдхъан хуэдэлI дунейм тетами зырызыххэщ. «КхъыIэ, щIалэгъуалэм сыкъызэрыфхыхьэр фи жагъуэ фымыщI, зы ныбжьэгъу сиIэжкъым, псори дунейм ехыжащ», — жиIэурэ дигъэныбжьэгъурт. Тхылъ тедзапIэм къыщIыхьэурэ сэлам  

къыдихыу, къытщIэупщIэу, гулъытэ зиIэ цIыху гуапэу дунейм тетащ.        Нало Ахьмэдхъан Хэку зауэшхуэм щызэрихьа лIыгъэм папщIэ дамыгъэ куэд къыхуагъэфэщащ. Литературэми куэд хилэжьыхьати, цIыхубэ тхакIуэ цIэр къыфIащащ. Ахьмэдхъан щыпсэуам пщIэшхуэ хуэтщIу дгъэлъэпIэн хуеящ. Иджы къытхуэнэжыр и цIэр тщымыгъупщэу, щIэблэм едгъащIэу дыпсэунырщ.

Бицу Анатолэ, КъБР-м и цIыхубэ  усакIуэ.Сэ сщIэжыркъым сыщеджа зэманми нэхъ иужьыIуэкIи адыгэ кафедрэм Ахьмэдхъан сыщыдэлэжьа илъэсхэми абы зэрыригъэджа дерсхэмкIэ студент гуэр «тIу» къыщихьауэ: япэрауэ, студентхэм а предметхэр фIыуэ ялъагъурт, етIуанэрауэ, хэтыт Ахьмэдхъан фIэмылIыкIыу экзаменым пхуекIуэлIэнур, тэмэму зимыгъэхьэзырауэ.

А фIэлIыкIыныгъэм теухуауэ зы Iуэхугъуэ цIыкIу сыкъытеувыIэнут, университетым хъыбару дахьэжауэ щытауэ. АтIэ, Ахьмэдхъан нэмысыншагъэ зэридэн дунейм теттэкъым. Махуэ гуэрым зэи здыщIэмыхьа курсым лекцэ къыщеджэну ар щIыхьат. ЕгъэджакIуэм пщIэ хуащIу къыхузэфIэуващ адыгэ студент гупыр. Зы хъыджэбз цIыкIу къэмытэджауэ къыщыхъуащ Ахьмэдхъан. Университетым и адыгэ отделе-нэм къыщIэтIысхьа пщащэ цIыкIум апхуэдэ хабзэншагъэ къылъыкъуэкIыныр игу техуэнт мо хабзэщIэкъум: къызэкIуэкIащ нэрылъагъуу. «Тэдж!» — жриIащ хэкъузауэ. Модрейм зигъэхъейркъым. «Тэдж!» и макъым зригъэIэтащ Ахьмэдхъан. Гупым гузэвэгъуэр къакIэщIэзэрыхьащ. Мо пщащэ цIыкIуми гузэвэпауэ и щхьэр къиIэтри: «Сэ сыщытщ, Ахмедхан Хамурзович!» — къыдришеящ зэхэпх къудейуэ. Ахь-мэдхъан къэуIэбжьауэ къекIуэкIрэ еплъмэ — хъыджэбзыр зэфIэтт. Ауэ ар апхуэдизкIэ лъахъшэ цIыкIути, зыбгъэдэт стIолым къыкъуэщ къудейуэ арат. Абдежым аудиторие щхьэгъубжэхэм хэлъ абджхэр игъэзджыджкъэ жыпIэну Ахьмэдхъаныр (ар езыр лIышхуэт)

къыщеудри мэдыхьэшх. Зигу къызэрыгъуэтыжа студентхэри мэдыхьэшх. ИтIанэ ар пщащэ цIыкIум бгъэдыхьэщ, и щхьэфэм Iэ дилъэри, къыхуигъэгъуну елъэIуащ. Лекцэри хъарзынэу екIуэкIыгъащ.

Ари Ахьмэдхъан и хьэл гъэщIэгъуэнхэм ящыщ зыт: зыгуэркIэ жэкъуауэ сыт хуэдэу къызэщIэмынами, Iуэхум и тэмэмыпIэр къызэрищIэу напIэзыпIэм губжьыр щхьэщыкIырти, «Къысхуэгъэгъу!» — жиIэфырт, «еIым еI, сэ жысIащи, пэжыр сэ зэрыжысIам хуэдэущ» жиIэу имыукъуэдийуэ.

ИщхьэмкIэ зэрыщыжытIащи, Ахьмэдхъан цIыхур   я къулыкъукIи, мылъкукIи, ябгъэдэлъ зэфIэкIкIи, ныбжькIи, лъэпкъкIи зэхэгъэж ищIыртэкъым.

Къэмбэчокъуэ  Iэдэм, филологие  щIэныгъэхэм я доктор, профессор.

http://adyghepsale.ru/wp-content/uploads/2016/08/81.jpg

Адыгэбзэ, урысыбзэ кафедрэхэм и лэжьакIуэхэр. КъБКъУ,1969 гъэ.

Нало Ахьмэдхъан и къалэмыпэм къыщIэкIа дэтхэнэ тхыгъэри зэрыкупщIафIэм, зэрыщIэщыгъуэм, гупсысэ куукIэ зэрыгъэнщIам шэч къытезыхьэн щыIэкъым. Си щхьэкIэ сэ ахэр къызолъытэ адыгэ прозэм и лъагапIэхэм ящыщ зыуэ. Ди прозэр иужьрей илъэс пщIейм гъуэгуанэщIэ техьамэ, ар псом япэ зи фIыщIэхэм хабжэ анэдэлъхубзэм и IэфIыпIэмрэ и дахапIэмрэ куу дыдэу къыщIэзыгъэлъэф тхакIуэ телъыджэ Нало Ахьмэдхъан.ЦIыхум и гущIэлъапсэм нэплъыс, абы и гурыгъугурыщIэхэр къалэм жанкIэ къыщIэзыгъалъэ, дэтхэнэ цIыхуми цIыхугъэ лъагэрэ дуней хьэлэмэтрэ дэзылъагъуф тхакIуэт Ахьмэдхъан ар куэдым  яхузэфIэкIыркъым, къызэхъулIэри гъащIэм и уэрыпIэм хэшасэ къалэм зыгъабзэ

тхакIуэ набдзэгубдзаплъэрщ. Апхуэдэут дэ псоми Нало Ахьмэдхъан зэрытцIыхур. Абы куэдрэ ди литературэм и жьантIэр иIыгъащ.

Къэрмокъуэ Хьэмид, тхакIуэ, критик.

Нало Ахьмэдхъан куэд зыхузэфIэкIа тхакIуэ гуащIафIэщ. Абы и тхыгъэхэр «Iуащхьэмахуэ» журналым, газетхэм щIэхщIэхыурэ къытехуащ, тхылъ щхьэхуэуи къыдэкIащ. («Урыху акъужь», 1960; «ГушыIалъэ», 1963; «Лъагъуэхэмрэ гъуэгухэмрэ», 1969; «Рейхстагым адыгэбзи тетщ», 1972; «Къэрэгъул зэблэкIыгъуэ», 1972; «Пшэплъ жыжьэхэр», 1984; «Бжьэр къэпщIащ», 1987). Итхам хэплъэжщ, зэхидзыжри, нэхъ къехъулIауэ къилъытэжхэр томищым щызэхуэхьэсауэ («Тхыгъэхэр», 1993–1995) къыдигъэкIыжащ. Нало Ахьмэдхъан тхэн къызэрыщIидзауэ щытар рассказщ (новеллэщ). ИкIи пцIы хэлъкъым тхакIуэр абы икъукIэ Iэижь зэрыхуэхъуам. Ауэ, жанр кIэщIым и гъунапкъэхэр къезэвэкIыу щыхуежьэм, Налом жанр нэхъ пIащэхэри къигъэIурыщIащ: повестыр, иужькIэ романыр. Нало Ахьмэдхъан и рассказ хьэлэмэтхэри («Псыхьэ нанэ», «Бжьэр къэпщIащ», «УнэгъащIэ», «Бостей упIышкIуа», н.), и повесть щIэщыгъуэхэри («Къэрэгъул зэблэкIыгъуэ», «Пшэплъ жыжьэхэр»), и роман гъуэзэджэри («Нэхущ шу») ди лъэпкъ прозэм и фIыпIэм хыхьащ.

http://adyghepsale.ru/wp-content/uploads/2021/08/%D0%9D%D0%B0%D0%BB%D0%BE-%D0%90%D1%85%D1%8C%D0%BC%D1%8D%D0%B4%D1%85%D1%8A%D0%B0%D0%BD-4-300x209.jpg

Нало Ахьмэдхъан и цIэр къалэм и зы уэрамым фIащащ:

Кабардино-Балкарская Республика

Решение от 06 июля 2012 года № 45

О наименовании улицы в городском округе Нальчик именем А.Х. Налоева

Принято

Советом местного самоуправления городского округа Нальчик

Рассмотрев обращение Президента международного Аланского конгресса об

увековечении памяти участника Великой Отечественной войны, народного писателя, ученого, преподавателя КБГУ, внесшего значительный вклад в родную литературу, А.Х. Налоева наименованием улицы в городском округе Нальчик, а также обращение многотысячного коллектива сотрудников Кабардино-Балкарского

государственного университета, Совет местного самоуправления городского округа Нальчик решил:

     Наименовать именем Налоева Ахмедхана Хажмурзовича проезд от ул. Шогенова в сторону больничного городка и микрорайона Нарт, нормализованное название — ул. Налоева (текст информационного стенда прилагается).

Опубликовать настоящее Решение в газете «Нальчик».

Глава городского округа Нальчик И.В.МУРАВЬЕВ

Гашение посвятили 100-летию А. Налоева

В Нальчике, в отделении почтовой связи 360051 Почты России состоялось гашение специальным штемпелем, посвящённое 100-летию со дня рождения Ахмедхана Хамурзовича Налоева, одного из ярких представителей послевоенной кабардинской литературы, народного писателя Кабардино-Балкарии, ученого-лингвиста, педагога, активного участника Великой Отечественной войны.   

Нало Ахьмэдхъан и адыгэбзэри узыIэпишэу дахэщ икIи къулейщ. Налом и адыгэбзэр – адыгэхэм къадэгъуэгурыкIуэ, сытри къызэрыпIуэтэфын бзэщ: псынщIэщ, лантIэщ, шэрыуэщ. Дауи, псынщIэу, лантIэу икIи шэрыуэу художественнэ текстым и бзэр щытын щхьэкIэ авторым и псалъэхэр къулейуэ, зыхуей псалъэ дыдэр а щыхуей дыдэм и деж хьэзыру къищтэу иIэни хуейщ.

Нало Ахьмэдхъан дунейм ехыжащ 2010 гъэм июным и 5-м. Ар щыщIалъхьэжащ къыщалъхуа къуажэм.

Литературэ:

1.Абазэ А.Ч. Къэбэрдей тхакIуэхэр. Я гъащIэмрэ лэжьыгъэмрэ. — Карачаевск

 -Нальчик:

2. Абазэ А.Ч., Гъут I.М., Къэжэр Хь.Хь., ХьэкIуащэ А.Хь. Адыгэ литературэ.

11-нэ класс. Хрестоматие.

3. ЩоджэнцIыкIу Iэдэм. Хьэлэлыгъэ макъ. — «Iуащхьэмахуэ» журнал 1962, №3.

4. adyghepsale.ru?p=66087 интернет  АДЫГЭЛI, ЗАУЭЛI, ЩIЭНЫГЪЭЛI, ЕГЪЭДЖАКIУЭ

5. 1УАЩХЬЭМАХУЭ    2016 гъэ, 4 июль-август

6. Пэжыр и гъуазэу/Нало Ахьмэдхъан/2001 гъэ 

7. Адыгэ псалъэ, октябрь2021

Егъ: Хуагъадэ
дыгъэм анэм и гур куэдым,

        Анэгум елъытауэ дыгъэр мылщ.

        Хуагъадэ дыщэм анэм и гур куэдым,

          Анэгум елъытауэ дыщэр гъущ1щ.

Тлуп1
Аслъэн

Анэ… Сыт хуэдиз 1эф1агърэ гуапагърэ
къуитрэ,сытуи купщ1эшхуэ и1э а зы псалъэ к1эщ1ым!

Егъ: Сыт хуэдэ гурыщ1эхэр зыхэфщ1эрэ «анэ»
псалъэр щызэхэфхк1э? Сытым евгъэщхьынт, сытым хуэвгъэдэнт анэр?

-Анэ псалъэр щызыхэсхк1э, занщ1эу си анэ
гумащ1эр сигу къохьэ,си  нэгу къыщ1охьэ гъатхэ щ1эращ1эр, гуапагъэ, хуабагъэ
зыхызощ1э. Мы дунейм ц1ыхум нэхъ лъап1эу и1эр анэрщ. Си анэм нэхърэ нэхъ
дахэ,нэхъ гумащ1э, псэм хуэдэу сыкъэзылъагъу, нэхъ бзэ 1эф1 дунейм теткъым си
дежк1э.

— Дунейм узэрыхэплъэр, уэзыгъэлъагъур,1эф1
къыпщызыщ1ыр нэращи, анэр нэ пэлъытэщ. Аращ щ1ыжа1эр анэр нэм хуэдэщ.

-А псалъэ к1эщ1ым занщ1эу псэр
зыдэщ1эращ1э гурыщ1эр, лъагъуныгъэр, анэ лъагъуныгъэр зыхызегъащ1э. Дунейм
теткъым зы лъагъуныгъи зыгуэрым щ1эмыупщ1эжрэ зыгуэрым хущ1емыгъуэжрэ анэ
лъагъуныгъэм ф1эк1.

— Маринэ Ахмедовнэ, сэ сыхуейт а упщ1эм и
жэуапу усэ едзыгъуэ сыкъеджэну.

Тебгъэк1уэдами уэ лъыхъуэным гъащ1эр

Анэгум  ебгъэщхьын умыгъуэтын,

Ар къэбгъуэтыну зэик1 ухуемыжьэ,

Дунейм темытыр къыпхуэмыгъуэтын!

Дуней ф1ыгъуэ псори зэхэту къэсщтэнщи,
сф1эфагъуэщ анэгум, анэ лъагъуныгъэм елъытауэ.

Егъ: Анэм и теплъэ дахэм, и гумащ1агъэм, и
1эф1агъ бгъэдэлъым  тхак1уэ куэд тетхыхьащ. Сурэтыщ1хэми я творчествэми
щыдолъагъу.(Рафаэль, Леонардо Да Винчи…)

Анэмрэ бынымрэ зэпыщ1эныгъэ ин зэра1эр
куэд щ1ауэ щ1эныгъэл1хэми къахутащ. Сабий гъыр анэм къызэрищтэу мэудэ1уж, анэм
и гу къеуэ макъыр зыхехри. Пэжщ, дунейм зы ц1ыху теткъым анэм хуэдэу бынымк1э
емызэшыж.Ауэ сытым дежи щ1алэу, я къару илъу щыткъым. Жьыгъэм зыри
1эщ1эк1акъым, псоми къытпоплъэ. Псоми  я дежк1э зэхуэдэу щыту п1эрэ «жьыгъэк1э»
зэджэ щ1ыналъэ гъурк1ыр?

-Жьыгъэм псори зэхуэдэу ирихьэл1эркъым.
Зым и насып кърехьэк1ри, зыхуей хуэзауэ и быным еп1ыж. Адрейм и унагъуэм пщ1э
лъэпкъ щигъуэтыжкъым дызэджа тхыгъэм къыхэщыж Бышэ хуэдэу.

Егъ: Мис дыхуэк1уащ нобэ зи гугъу тщ1ыну темэм
: « Анэмрэ бынымрэ яку дэлъ зэхущытык1эр Нало А и «Псыхьэ нанэ рассказымк1э». Дигу
къэдвгъэгъэк1ыжыт  тхыгъэм зи гугъу ищ1ыр?

Тхыгъэм
ди нэгу къыщ1егъэувэж хьэзабымрэ гугъуехьымрэ хэмык1ыу зи гъащ1эр езыхьэк1
Дамэс Бышэ, адагэ бзылъхугъэ насыпыншэм и псэук1ар, абы къигъэщ1а гъащ1э
гугъусыгъур.

Егъ: Бышэ и  насыпыншагъэ псори сыту п1эрэ
къызыхэк1ыр , дауэ феплърэ?

-Абы и насыпыншагъэр къыщежьэр, ар фызабэу
сабиит1 и1эу  къызэрынарщ.

-Зауэ угъурсызым насыпыншэ ищ1ахэм ящыщт
Бышэ и унагъуэри. Тхыдэмк1э дэ дыщыгъуазэщ  зауэм къихьа къулейсызыгъэр.Зауэ
лъэхъэнэм ц1ыху ц1ык1ум гугъуехь куэд яшэчащ: гъаблэр, щыгъыныджэныр, ц1ыху
хэщ1ыныгъэр. Мис Дамэс Быши и къуэ нэхъыжь Башир а зауэм хэк1уэдащ.

-Аркъудейкъым Бышэ насыпыншэ зыщ1ар. Зауэм
нэхърэ нэхъ гуащ1эжт гугъап1эу къыхуэна и къуэ нэхъыщ1э Хьэутий кърищ1ар.Зауэр
иуха нэужь абы и анэм  деж къигъэзэжкъым, ат1э нэгъуэщ1 щ1ып1э псэуп1э щещ1,
унагъуэ щеухуэ.

Егъ: «Гугъэрэ гукъинэрэ зи1эр ц1ыхурщ.
Гугъэр ц1ыхущ,мыгугъэр ц1ыхуу щытами ц1ыхужкъым.» Сыт Бышэ дежк1э гукъинэр?

— Бышэ дежк1э гукъинэщ и гъащ1э блэк1ар.

Егъ:   Иджыпсту макъамэ зыбжанэ дедэ1уэнщ,
 а макъамэхэр дэтхэнэ сурэтым етхьэл1э хъуну? Макъамэхэм сыт фи нэгу
къыщ1игъэхьэрэ?

-Мы макъамэр япэ сурэтым хуок1уэ,
сабиигъуэ дрипсырийр си нэгу къыщ1егъэхьэ, макъамэр нэжэгужэщ,жыджэрщ,
сабиигъуэм хуэдэу.

-Мы макъамэм сэ си нэгу къыщ1егъэхьэ
щ1алэгъуэр, адыгэ пщащэ щ1ык1аф1эр ик1и ет1уанэ сурэтым хуэк1уэу къысщохъу.

-Мы макъамэм насыпым пэплъэ нысащ1эр си
нэгу къыщ1егъэхьэ, ещанэ сурэтым есхьэл1энт.

-Мы макъамэр икъук1э гущ1ыхьэщ, нэщхъейщ,
ц1ыхум и гъащ1эм нэщхъеягъуэ гуэр къызэрыщыхъуар къыуигъащ1эу ик1и епл1анэ
сурэтым хуэкуэу къысщохъу.

-Мы макъамэри нэщхъейщ,гукъеуэ зи1э  нанэм
и сурэтым хуок1уэ.

Егъ: Бышэ и гъащ1эм дривгъэплъэжи
къэдвгъэщ1эж зрихъуэк1а ц1эхэр, тхыгъэм фыкъыщеджэ.

(Бышэ и образымк1э кластер зэхагъэувэ)

Блок-схема: узел: Бэлацэ Блок-схема: узел: Хьэблацэ

Блок-схема: узел: Гуащэ                       

Блок-схема: узел: Бышэ
Блок-схема: узел: Бэшэч

                                                                                                        

                                                                             

Блок-схема: узел: Дисэ           ?  Блок-схема: узел: Псыхьэ нанэ                                                                                                         

Текстымк1э къагъуэтурэ йоджэ.

Егъ: Сыт Бышэ дежк1э гугъэр?

И
къуэр зэрыпсэум, дауик1, анэ гумащ1эр щогуф1ык1, ик1и къэк1уэжыну поплъэ.
Арщхьэк1э, ар къэк1уэжу и анэр имыгъэгуф1эу, нэгъуэщ1 щ1ып1э къыщоувы1э ик1и
унагъуэ щиухуауэ пэпсэу. Анэ тхьэмыщк1эр мэгугъэ, мэгугъэри маплъэ,письмо
къыщитхак1э псэущ,щыпсэук1э къэк1уэжынущ жери. Анэм  и къуэм егуэпэну, игу дахэ
ищ1ыну хэтщ: щ1эчэ имы1эу псы щ1ы1э къехь, къихьар «хуабэ хъуащи, Хьэутий игу
ирихьынукъым » жи1эурэ ирек1утыж. Апхуэдэххэурэ къытригъэзэжурэ псыхьэ мак1уэ.
Аращ  Бышэ гугъэуи гурыф1ыгъуэуи и1эр.

Егъ: Хьэутий теухуауэ сыт фхужы1эну, абы
теухуауэ сыт тхак1уэм жи1эр?

-Хьэутий Бышэ и къуэ нэхъыщ1эщ. Балигъ
щыхъум зауэр къэхъейри абы к1уащ.Зауэр иуха нэужь и анэм деж къигъэзэжыркъым.Хьэутий
теухуауэ тхыгъэм  куэд щыжы1акъым.

 Егъ: Сыт хуэдэ ц1ыху Хьэутий? Сыт
хуэдэ зауэл1у щытауэ къыфщыхъурэ?

Сэ
сызэреплъымк1э, Хьэутий ц1ыху  гу щ1ы1эщ,гущ1эгъуншэщ, щхьэхуещэщ, л1ыгъэншэщ,
зауэл1 къэрабгъэуи щытауэ къысщохъу.

 Егъ: Сыт апхуэдэу фезыгъэгупсысыр?

— И анэм
епц1ыжа ц1ыхум и хэкуми хуищ1эшхуэфа щымы1эу къызолъытэ. Уеблэмэ зыщ1ып1э деж
зауэр иухыхук1э къуэсауэ къысщохъу.Ик1и ц1ыху гурымыхьу си нэгу къыщ1охьэ.

Егъ: Ди нэгу къыщ1эдвгъэгъэхьэ Хьэутий суд
пащхьэм ирашауэ. Зыгъэкъуаншэхэмрэ зыгъэмысэхэмрэ гуп лэжьыгъэ.

Сытк1э вгъэкъуаншэрэ Хьэутий? Сытк1э
вгъэзахуэрэ?

Сызэреплъымк1э,
сытк1и къуаншэщ,псори акъылэгъу къыздэхъунуи  си гугъэщ абык1э. И гъащ1эм и псэ
емыблэжу, фызабэу, дэ1эпыкъуэгъуншэу зып1а и анэр и закъуэу къигъэнащ.

-Хьэутий илэжьа 1уэхугъуэр згъэзахуэркъым,
ауэ ямыгъэпсалъэ яук1ыркъым. Абы щхьэусыгъуэ гуэрхэр и1эу хызолъагъуэ.Зауэ
нэужь зэманыр нэхъ тыншакъым зауэ зэманым нэхърэ. Гугъуехьрэ хьэзабрэ зытелъа
ц1ыхум и тыншып1э къилъыхъуащ. Хьэутии здэтыншын щ1ып1э къыщынащ.

-Ат1э гугъуехьи, хьэзаби зышэча Бышэ тыншып1э
къилъыхъуакъыми, ф1ылъагъуныгъэми щысхьакъыми. Щхьэ щыгъупща Хьэутий и анэр ?

— Сыт щхьэк1э, Хьэутий унэм
къимыгъэзэжами, и анэр щыгъупщакъым, абы письмо къыхуетх.(Текстымк1э къоджэ.)

— Ара бын лъагъуныгъэр здынэсыр? Сигу
къэк1ыжащ мы усэ сатырхэр:

 Анэм быныр зэрилъагъур

Псыежэхым и к1ыхьагъщ,

Быным анэр зэрилъагъур

Телъ лъэмыжым и к1ыхьагъщ.

Хьэутий и анэм хуи1э лъагъуныгъэр си ф1эщ
хъуркъым а лъэмыжым и к1ыхьагъми  нэсу. Письмо къудейк1э анэм и хьэкъыр
гъэзэщ1а хъунукъым. Анэр быным хуэгумащ1эк1э зэф1экынукъым, ат1э бынми анэм
пщ1эшхуэ хуищ1у, гулъытэ хуищ1у, щабэу хущыту, и гугъуехьыр зыхищ1ык1ыу щытын
хуейщ.

-Пэжщ, сыт хуэдэ щхьэусыгъуэ къэдгъуэтыну
дыхэмытами,Хьэутий илэжьа 1уэхур бгъэзахуэ хъунукъым.

Егъ:  Хьэутий  и щытык1эр синквейнк1э
къэдвгъэгъэлъагъуэт.

-Къуэ

Щхьэхуещэ,
гущ1эгъуншэ

Къигъэзэжыркъым,
унагъуэ еухуэ, анэр щогъупщэ

Анэ
лъагъуныгъэм йопц1ыж

Хьэутий

Егъ:  Ц1ык1ухэ, дауэ къыфщыхъурэ тхыгъэм и
к1эухыр?

Сэ
тхыгъэр и к1эм нэмысауэ къысф1ощ1.

Егъ: Сыт хуэдэ к1эух ептынт?

— Хьэутий зы зэман  ищ1а щ1эпхъэджагъэр
игъэзэк1уэжауэ, и анэр насыпыф1э, жьыщхьэмахуэ хъужауэ, Бышэ и ц1эр Дисэк1э
ихъуэжауэ тхыгъэм и к1эух сщ1ынт.

Егъ: Нобэ дызыхэпсэухь зэманым ,ц1ыхум
зыхуей зыхуэф1 щигъуэт зэманым анэр бын гулъытэ щхьэ хущыщ1эрэ? Сытк1э щхьэпэ
нобэрей зэманым мы тхыгъэр,дауэ феплърэ?

Адэк1э слайдым тетымк1э дерсыр
къызэщ1акъуэж

-Дерсым сригъэгупсысащ….

— Сэ къызгуры1уащ…

-«Псыхьэ нанэ тхыгъэм» и сэбэпк1э сэ
зыхэсщ1ащ…

Егъ:

(слайдым тетынущ)

Ф1ыуэ флъагъу анэхэр!

Фхъумэ ягухэр,зэрывгъэтыншынымрэ
гуныкъуэгъуэ зэревмытынымрэ фыхуэсакъ зэпыту фыпсэу!

ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэ­рал драмэ театрым щекIуэкIащ КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ, бзэ щIэныгъэлI, егъэджакIуэ, лIыгъэрэ хахуагъэрэ зезыхьэу Хэку зауэшхуэм хэта Нало Ахьмэдхъан къызэралъхурэ илъэси 100 зэ­рырикъум теухуа пшыхь гукъинэж. Ар ирагъэ­кIуэ­кIащ лъэпкъ театрым и артистхэу Хьэмырзэ Ахь­мэд­рэ КIэхумахуэ ФатIимэрэ.

Адыгэ театрым щагъэуващ Нало Ахьмэдхъан и Iэдакъэ къыщIэкIа тхылъхэр щызэхуэхьэса дапхъэр, и гъа­щIэмрэ гуащIэмрэ теу­хуа тхыгъэхэр, сурэтхэр къы­зэ­щIиубыдэу.
Зэхыхьэм къыщыпсэлъащ КъБР-м и Правитель-с­твэм и УнафэщIым и япэ ­къуэдзэ Къуныжь МуIэед. Абы къыхигъэщащ Налом адыгэбзэмрэ литерату­рэм­рэ хуищIа хэлъхьэныгъэфI­хэр, литературэм и жанрхэм зэрызригъэужьар, и тхыгъэхэм хэку лъагъуныгъэмрэ лъэпкъ зэмы­лIэу­жьы­гъуэхэм щыщхэм яку дэлъ ныбжьэгъугъэмрэ зэ­рыщыпхышар, Хэку зауэш­хуэм ар жыджэру зэры­хэ­тар.
КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министр Къумахуэ Мухьэдин Нало Ахьмэдхъан и гъащIэмрэ гуащIэмрэ пшы­хьым къекIуэлIахэм ягу къыщигъэкIыжым къыхигъэщащ ар республикэм и щIэ­ныгъэ, щэнхабзэ, жылагъуэ гъащIэм жыджэру зэ­ры­хэтар, Хэку зауэшхуэм щызэрихьа лIыгъэм папщIэ Невский Александр, Вагъуэ Плъыжь орденхэр, Хэку зауэ орденым и япэ, етIуанэ нагъыщэхэр, медалхэр абы къызэрыхуагъэфэщар.
— ТхакIуэ цIэрыIуэм теухуа юбилей пшыхьым сыкъы­зэревгъэблэгъар си гуапэщ, апхуэдэ щIэныгъэлIхэр щIэблэм, тхакIуэ ныбжьы­щIэхэм я щапхъэщ, абыхэм я тхыгъэхэр щIэиныфIщ. Къэ­бэрдей-Балъкъэрым и мызакъуэу Нало Ахьмэд­хъан къэралыр зэрыгуш­хуэхэм ящыщщ, — жиIащ Москва къикIа хьэщIэ, УФ-м и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм лъэпкъ литературэхэмкIэ и советым и унафэщI Латынин Валерий.
Артистхэу Къуныжь Алимрэ Хьэмыку Жаннэрэ кърихьэлIахэм къахуеджащ Нало Ахьмэдхъан и тхыгъэхэм ящыщ зым.
Пшыхьым къыщыпсэ­лъащ КъБР-м и Парламентым и УнафэщIым и къуэдзэ Къардэн Мурат, Тэтэрстан Республикэм и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм и унафэщI Зайдуллин Ркаиль, Дагъыс­тэн Республикэм и ТхакIуэ­хэм я зэгухьэныгъэм и сек­ре­тарь Артёмов Владислав, Нало лъэпкъым къыхэкIахэр, зэхыхьэм ирагъэблэгъа­хэр.
Нало Ахьмэдхъан щып­сэуа унэм фэеплъ пхъэбгъу фIадзащ, къалэм и уэрам­хэм ящыщ зым абы и ­цIэр фIащащ.
Пшыхьыр ягъэдэхащ «Кабардинка» къэрал академическэ къэфакIуэ ансамблым, «Бзэрабзэ» гупым щыщ ДыщэкI Артур, уэрэ­д­жыIакIуэ ЦокIыл Азэмэт сымэ.

Сурэтхэр КЪАРЕЙ Элинэ трихащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым иджы­благъэ щекIуэкIащ ­КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ Нало Ахьмэдхъан Хьэмырзэ и къуэр къызэралъхурэ илъэси 100 зэрырикъуар гъэлъэ­пIэ­ным теухуа Iуэхухэр. Ахэр республикэм и IуэхущIапIэ зэхуэ­мыдэхэми езыр къыщалъхуа Хьэтуей жылэми щызэхэтащ. А цIыху щыпкъэм теухуа си ­гукъэкIыжхэмкIэ, и тхыгъэ­хэм сызрагъэгупсысахэмкIэ сэри садэгуэшэну сыхуейт «Адыгэ псалъэм» и щIэ­джы­кIакIуэхэм.

АХЬМЭДХЪАН сэ къыщыс­цIыхуам сыхъыджэбз цIыкIут. СызыщIэсыр химико-биологие факультетрами, адыгэбзэр фIы­уэ слъагъурт икIи ди тха­кIуэхэм я IэдакъэщIэкIхэм се­джэн сфIэфIт. Хъыджэбз цIыкIу­хэм ди гъусэт Ахьмэд­хъан и шыпхъу Зое. Дэ псори дехъуапсэрт абы. Дауи уемы­хъуэпсэнрэт дэлъхуихым ягъа­фIэ, ягъэдахэ, ягъэлъапIэ хъы­джэбзым! Ахьмэдхъан Зое и деж общежитым ныщIыхьамэ, дыукIытапэурэ дакIэлъып­лъырт абыхэм.
Зое хъыджэбз лъагэт, дахэт, Ахьмэдхъан щIалэшхуэм хуэдиз хъуным мащIэт къанэр. А зэманхэм щIэздзащ сэ Ахь­мэдхъан и тхыгъэхэм седжэн. Пэ­жыр жысIэнщи, си щIалэ­гъуэу сыщеджамрэ иджы зэ­рыщIэзджыкIыжымрэ зэ­хуэ­дэкъым. Абы и «Нэхущ шу» романым ­сыщеджам си гум хыхьат. Псом хуэмыдэу зыхэс­щIэпат «Ха­дапщIэ» Iыхьэр, абы къытезгъэзэжурэ тIэу-щэ седжэжат. Иджырей щIалэ­гъуалэм къагурыбгъэIуэну ­гугъущ а хадап­щIэм и гугъуа­гъымрэ а зэма­ным цIыхум ятелъа хьэзабымрэ. Ахьмэдхъан «ХадапщIэр» зэритхыж дыдэм хуэдэт дэ школым дыщыщIэсым зи щхьэгъу­сэхэр зауэ гуащIэм хэкIуэдауэ колхоз губгъуэм ит фызхэм дазэрыдэIэпыкъур.
Сыту нэрылъагъуу, гурыIуэгъуэу тхэрэт Ахьмэдхъан! А хадэм ухешэ, уи гум къегъэ­кIыж фIанэм и хьэлъагъыу щы­тар, псалъэкIэ нэхъ мыхъуми, дигу фIы ящIыну губгъуэм ны­хыхьэу щыта, Нартан къуажэм и унафэщIхэу Шыбзыхъуэ Хьид, Егъэн Задин сымэ.
Сыту сфIэфI Ахьмэдхъан и тхыгъэхэм сытепсэлъыхьыну! Псом хуэдэкъым «Псыхьэ на­нэ» рассказыр.
Сэ езыр куэд щIащ нанэ сы­зэрыхъурэ. Унанэу а рассказым ущеджэкIэ, Бышэ нанэ и деж плъэмыкIыу хьэщIапIэ уешэ Ахьмэдхъан: Iэмал имыIэу сы­хуейщ абы сеуэршэрылIэну; псыуэ къихьыр пщIэншэу иримыкIуту: «Хьэутий къэкIуэжмэ, Iэнэм къытетлъхьэну хадэхэкI­хэм щIэдгъакIэ», жысIэурэ тезгъэуну.
Гум щIыхьэу итхащ Ахьмэдхъан а рассказыр, къигъэлъэгъуащ анэм быным хуиIэ лъа­гъуныгъэм и кууагъыр, уеблэмэ абы уи щхьэр зэригъэкIуэ­кIынкIэ зэрыхъунур. А расска­зым апхуэдизкIэ купщIэшхуэ иIэщи, уегъэгупсысэ: «Сэри сцIыхуу пIэрэ абы ещхь нанэ?» жыпIэу. Сэ соцIыху! Нартан ­къуажэм щыщ Гъудэ Къарэ. А цIыхубз дахэр зыкIэ пшынауэ Iэзэти!.. Зэхыхьэ гуэр къэхъуа­мэ, къелъэIухэрт пшынэ ирагъэуэну. «Лалу къэкIуэжмэ сы­фхуеуэнщ», — жиIэ фIэкIа, пшы­нэр яIихыртэкъым. Къарэ губзыгъэ дыдэт икIи къыбгуры­Iуэрт абы и псэм щигъафIэ лъа­гъуныгъэм и дахагъэр, абы зэ­ры­хуэпэжыр. Зауэм хэкIуэда и щхьэгъусэм пэплъэурэ дунейм ехыжащ Къарэ. А зауэ нэужь зэманыр сыту IупщIу икIи гуузу къыщыгъэлъэгъуэжа Ахьмэдхъан и тхыгъэхэм. 
Абы и дэтхэнэ зы тхыгъэми и лъабжьэр гъащIэрщ — езым псэкIэ зыхищIа гурыщIэхэрщ, гуфIэгъуэри нэщхъеягъуэри щызэщIэлъу. Налом и IэдакъэщIэкIхэр ди щIэблэм Iэмал имыIэу куууэ яджыпхъэщ, сыту жыпIэмэ, ахэр гъащIэм узыщрихьэлIэ лъэпощхьэпохэм уащ­хьэдэхынымкIэ, гугъуехьхэм уапэ­лъэщынымкIэ узэрыгъуэ­зэнхэщ. 
Налом и тхыгъэхэм хэт лIы­хъужьхэм ядэтлъагъу зэхущы­тыкIэ дахэм, пэжыгъэм щIэтпIыкI щIэблэр Ахьмэдхъан хуэ­дэу хахуэу, цIыху пэжу къэ­тэджыну уащыгугъ хъунущ.
Нало лъэпкъым щыщ куэдым щIэныгъэшхуэ зэрабгъэ­дэлъым, я гупсысэхэр тхыгъэ­кIэ къаIуэтэну зэрафIэфIым, ар фIы дыдэуи зэрахузэфIэкIым дыщыгъуазэщ. Я къалэмыр жану ягъабзэу, ябгъэдэлъ зэчийр адыгэхэм хуагъэлажьэу къэгъуэгурыкIуащ Жансэхъу, Заур, Ахьмэдхъан, Аскэрхъан, Къарэ сымэ. Уегупсысмэ, сыт и уасэ апхуэдэ цIыхухэр лъэп­къым къыбдалъагъуну!
Ахьмэдхъан цIыху куэдым фIыуэ ялъагъу икIи псалъэ ­гуапэ Iэджи хуатхащ. Абыхэм ящыщт си щхьэгъусэ полков­ник Джэтауэ Хьэмыщэ. Абы и тхыгъэ «Отважный понтонёр» зыфIищар Нало Ахьмэдхъан теухуат — адыгэлI щэджащэм Хэку зауэшхуэм къищигъэлъэгъуа хахуагъэм, и губзыгъагъэм, и псэм и къулеягъым. Дапхуэдиз акъылрэ зэфIэкIрэ уиIэн хуейт танк бригадэр Неман псышхуэм зэпрыпшын щхьэкIэ! И лIыгъэм папщIэ къэралым и дамыгъэ лъапIэ куэд къыхуагъэфэщат Ахьмэдхъан, ауэ нэхъ лъапIэхэм ­ящыщт Невский Александр и орденыр. Апхуэдэ щIыхь зы­хуащIхэр зырызыххэт. 
Хьэмыщэ фIыуэ илъагъурт Ахьмэдхъан, абы и къуэшхэу полковник Аскэрхъан, Заур сымэ. Абыхэм яхуищI пщIэм кърикIуауи къыщIэкIынут На­лохэ благъэ зэрытхуэхъуар — ди хъыджэбз нэхъыщIэ Радинэ Налохэ нысэ яхуэхъуат. Хэт ­игъащIэм илъэгъуа адэр и ­пхъум и нэчыхьытх кIуэуэ?! «Сэ Ахьмэдхъан, Аскэрхъан, Заур сымэ сабгъэдэсыну сыхуейщ», — жиIэри, Хьэмыщэ кIуат а нэ­чыхьытхым.
Ахьмэдхъан теухуа псалъэ дахэ, гуапэ куэд зэхэсхащ сэ, ауэ Къэрмокъуэ Мухьэмэд ­хужиIауэ иджыблагъэ сыкъы­зэджэжам псори къызэщIиубыдэу къысщохъу: «Езым фIыуэ илъагъу и лIыхъужьхэм хуэдэу лъэщт икIи Iущт, бжьы­фIэт икIи лIыфIт Нало Ахьмэдхъан».

БЕКЪАН (Джэтауэ) Жанусэ Цом и пхъур, Урысей Федерацэм щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ.

Понравилась статья? Поделить с друзьями:
  • Наличие условий для свободного предпринимательства конституция егэ
  • Наличие условий для реализации хозяйственной инициативы в конституции рф егэ
  • Наличие у лиц желающих вступить в брак постоянного источника доходов наличие у лиц желающих егэ
  • Наличие тайных статей договора является нормальной дипломатической практикой всех времен егэ
  • Налитые сочные прохладные эти ягоды чуточку покислее своих соплеменниц растущих на пригорках егэ