Рыгор барадулін сочинение

Ты прыйшоў з вайны і гора,
Ты – з малітвы,
Ты з разгневанага бору,
Ты смалісты.
Сто паэтаў цягнуць хорам,
Ты салістам.
Ты нібы святло ў лесе
Ад каліны,
Ты ад самай добрай песні –
Ад Куліны.

Пімен Панчанка, “Паходжанне майго друга Рыгора Б.”

Рыгор Барадулін – народны паэт Беларусі, крытык, перакладчык, грамадскі дзеяч. Яго імя шмат што значыць у сучаснай беларускай паэзіі. У графе “прафесія” ён звычайна ставіць “літаратар”. А хай сабе віратлівыя жыццёвыя пуцявіны прымусілі б яго быць інжынерам, фінансістам, медыкам, ён усё роўна быў бы паэтам. Гэта яго прызванне, яго жыццё, яго лёс. Па спосабу светаўспрымання, спосабу бачыць з’явы і рэчы ён – паэт. Гэта яго сацыяльная, грамадская, асабістая функцыя, яго натура.

Ён тэмпераментна дарыць жыццё слову, таму, што падуладна толькі таленту. Ад “сонца” у крыві, ад улюбёнасці ў родную зямлю і родную мову, ад яснага ўсведамлення свайго дачынення да натуры, стыхіі, быцця. Ён не ўмее не жыць вершам, не ўбачыць паэтычны вобраз у любым выяўленні сутнага. Лёс Барадуліна , як і лёс кожнага паэта, абумоўлены сацыяльнымі карэннямі, часам, яго асабістай біяграфіяй. Тым часам, у якім жыве паэт, і тым, што існуе ў гістарычнай памяці народа. І яшчэ ў тым трэцім вымярэнні, у прасторы і часе душы, дзе адыходзіць на другі план падзейнае, фактаграфічнае, а ўзбуйняецца ў паэтычным усведамленні спрадвечнае.

Рыгор Барадулін закаханы ў мову, прыкуты да слова. Яго палонны і яго ўладар. Ведае – гэта заўсёды набытак, шчасце, дараванае жыццём, гісторыяй. Скарб, які можна памнажаць і выдаткоўваць, захапляцца ім, дзяліцца ім з усімі. Нарадзіўся паэт на хутары Верасоўка Ушацкага раёна ў сям’і рабочага ў 1935 годзе. Падчас вучобы ў Беларускім дзяржаўным ўніверсітэце пачынае публікавацца; пасля заканчэння БДУ працаваў у рэдакцыях газеты “Советская Белоруссия”, часопісаў “Бярозка”, “Беларусь”, “Полымя”. З 1972 г. працуе ў выдавецтве “Мастацкая літаратура”. Выступае ў друку з 1953 года. Выдаў зборнікі паэзіі “Маладзік над стэпам” у 1959 пасля паездкі разам з аднакурснікамі на збор ураджаю ў Кустанайскую вобласць, “Рунець, красаваць, налівацца” (1961), “Нагбом” (1963), “Неруш”(1966), “Адам і Ева” (1968), “Вяртанне ў першы снег” (1972), “Рум” (1974), “Абсяг” (1978), “Вечалле” (1980), “Амплітуда смеласці” (1983), “Маўчанне перуна” (1986), “Самота паломніцтва” (1990), “Міласэрнасць плахі” (1992), “Евангелле ад Мамы” (1995), творы сатыры і гумару і інш.

Барадулінская паэзія запомнілася адразу многім жывімі імгненнямі, адкрытасцю эмоцый, і да таго ж насцярожыла многіх. Тым больш, што пачынаў ён у канцы 50 – пачатку 60 – х гадоў, калі такі грамадскі рэзананс мела паэзія адкрытага дыскусійна-публіцыстычнага ўхілу, найбольш ярка і выразна прадстаўленая, можа, у вершах Еўтушэнкі. А тут усё больш пялёсткі, плёсы, матылькі, сонца, ветры, птушкі.

У Рыгора Барадуліна ёсць тэмы і рпаблемы, якія сталі хваляваць яго толькі апошнія гады, ёсць такія, што былі яму асабліва блізкія нейкі час, ёсць і такія, што хвалююць яго ўвесь час, прасякаюць усю яго творчасць. Радзіма, мова, маці – ад “Маладзіка над стэпам”, першага яго зборніка, да “Евангелля ад мамы”, апошняга па часе напісання, — абавязкова прысутнічаюць у творчай памяці паэта. Як непадзельнае трыадзінства ўяўляе гэтыя самыя дарагія для яго паняцці Рыгор Барадулін.

Яго першы зборнік “Маладзік над стэпам” выявіў незвычайную душэўную шчодрасць і прыгажосць лірычнага героя. Яшчэ у першых вершах гэтага зборніка аўтар паказаў уменне адкрыць эстэтычную каштоўнасць бытавой дэталі, падрабязнасці, розныя грані біяграфіі свайго лірычнага героя. Элементы рацыянальнасці ў мастацкай сістэме Барадуліна зведзены да мінімуму. Барадулін, калі сказаць словамі Блока, — лірык па светапогляду, па светаадчуванню, па вельмі асабіста-эмацыянальнаму ўспрыняццю рэчаіснасці, што ўласціва далека не кожнаму. Паэтычны вобраз яго – амаль адзіная форма існавання думкі і перажывання.

З імем Барадуліна ў беларускай паэзіі звязаны рэдкасны дар асабліва эмацыянальна, пластычна, шматколерна ўспрымаць навакольны свет. Ягоны творчы шлях, — пры ўсей неадналінейнасці развіцця — з’яўляецца падцвярджэннем таго, што рост творчых магчымасцей паэта непасрэдна звязаны з росквітам і ўзбагачэннем яго асобы. Добра памятаецца нізка вершаў “Вечар над Таболам” (якая ўвайшла ў першы зборнік) – маладая свежасць пачуццяў, радасць калектыўнай працы, камсамольскі энтузіязм, якія так поўна і непасрэдна выявіліся ў гэтым “цалінным цыкле”.

Перачытваючы яго сёння, бачыш, што ў светаўспрыманні паэта пераважаў калектыўны пачатак, як быццам бы паэтычнае “я” аўтара “раствараецца ў масе”, у калектыве студэнтаў, што працавалі ў цалінным саўгасе. З цягам часу ўсё часцей і часцей на першы план у вершах паэта выступае паўнакроўнае і шматтзначнае “я” ў непаўторнасці індывідуальнага быцця.

Некаторым крытыкам падалося, што пасля “Маладзіка над стэпам” малады паэт сцішыў сваю хаду. Не, гэта не так. Сёння добра відаць, што і другі зборнік “Рунець, красаваць, налівацца!” (1961) быў крокам наперад. У гэтым пераконвалі вершы “Трэба дома бываць часцей”, “Палата мінёраў”, той жа “Вятрак” і інш.

Развіццё паэта – ад кнігі да кнігі – ішло натуральным чынам. Пабольшвалася матываў роздуму, радок стаў інтанацыйна больш свабодным, гнуткім. Сакавітасць, рэчыўнасць пісьма, якія з’явіліся ў першым зборніку, цягнуцца тонкай ніткай праз усю творчасць паэта.

Тэма Радзімы гучыць шматстайна, напорыста; эмоцыі ўзбагачаюцца шдэйна і душэўна. На грунце свайго, асабшстага вопыту паэт выходзіць на шырокія абагульненні. Верш паэта ўсё больш і больш паглыбляе свой ідэйна-маральны змест, становіцца з’явай грамадскай свядомасці.

Трэцяя кніга мела характэрна барадулінскае найменне – “Нагбом”. І. Шклярэўскі ў адным з артыкулаў пра Барадуліна тлумачыў: ““Нагбом” – гэта калі бярэш у рукі заледзянелае вядро і п’еш з яго, здзьмухваючы звонкія ільдзінкі і леташняе лісце”. Нагбом – метафара ўсёй барадулінскай паэзіі з яе свежасцю і першанароднасцю фарбаў.

Паэзія Барадуліна пастаянна ўзбагачаецца новымі сродкамі выразнасці, імкнецца да свежых мастацкіх форм,. здольных ярчэй, эмацыянальней выявіць унутраны сэнс падзей, светаадчуванне сучасніка. У кнізе “Нагбом” узмацнілася імкненне да большай маштабнасці ўспрыняцця рэчаіснасці: “Я – сын зямлі, нашчадак хлебаробаў, услед за сонцам доўга мне брысці”. Барадулінская паэзія паглыбляе разуменне духоўных каштоўнасцей чалавека – узнікае вобраз маці. Яе вобраз упершыню ўзнікае ў цыкле вершаў “Трыпціх”, у якім аўтар расказаў пра родную зямлю і яе працавітых гераічных людзей. “Трыпціх” – гэта асэнсаванне свайго роду, прыналежнасці да роднай зямлі.

Ад бацькі свайго
ў радню
Я атрымаў
з дзяцінства
Шырокую даланю –
Тапарышча
любое
сцісну!

Паэт звяртаецца да такіх дэталей, падрабязнасцей, якія знаходзяць для сябе ў запасніках нашай памяці, індывідуальным жыццёвымвопыце вельмш спрыяльную глебу. Мы суперажываем разам з паэтам; вобраз пашыраецца, вырастае, кранаючы ўсё новыя бакі нашага светаадчування.

Адна за другой выходзяць кнігі : “Неруш” (1966), “Адам і Ева” (1968), “Лінія перамены дат” (1969), “Вяртанне ў першы снег” (1972) і іншыя. Паэт, расказваючы пра сябе і сваё пакаленне, здолеў шырока адлюстраваць прыгажосць Радзімы і роднай прыроды, паказаць вялікую чалавечнасць і гераізм савецкіх людзей, веліч іх подзвігу ў Вялікай Айчыннай вайне і пафас стваральнай дзейнасці, дружбу народаў. У паэзіі Барадуліна знаходзім вострае адчуванне роднага дома, радзімы, прыроды, мовы, гісторыі. Яго паэтычнае майстэрства надзвычай высокае: багацце мовы, шматстайнасць вобразна-стылёвых сродкаў, своеасаблівы псіхалагізм дапамагаюць дакладнаму і паўнакроўнаму выяўленню жыцця.

Плённа развіваецца інтымная лірыка, даючы прастор чалавечай пяшчоце, багаццю пачуццяў, асабістасці. Паэт пераканаўча паказвае, што пачуццё кахання дапамагае чалавеку глыбей і паўней адчуваць свет, прыгажосць яго аб’ектыўнай рэальнасці. Інтымная лірыка пашырае сваю “зямную” аснову, эстэтэзуе не толькі высокі духоўны пачатак, але і здаровую рэчыўнасць.

Пашыраецца сацыяльны аспект яго творчасці. Асоба, яе ўнутраны свет і свядомасць – вось што кранае паэта. Яго цікавяць духоўныя патэнцыі чалавека, права на індывідуальнасць, самастойнасць выбару і рашэнняў.

У яго паэзіі назіраецца не толькі больш адкрытасці, шчырасці (гэтага заўсёды хапала), але і імкненне да паглыблення набытага жыццёвага вопыту. Р. Барадулін прадстае перад чытачом – у кнігах “Лінія перамены дат”, “Вяртанне ў першы снег” і іншых – рэальнай, нявыдуманнай асобай свайго героя, які перажыў жах фашысцкіх блакад, бачыў і гнеў, і высакароднасць душы народа, гераізм сваіх бацькоў, братоў і сясцёр. Для яго паэзіі становіцца характэрным матыў вечнага чакання тых, хто не вярнуўся з вайны – бацькоў, мужоў, сясцёр і братоў.

Шырокі рэзананс набывае паэма “Блакада” (1968), прысвечаная светлай памяці бацькі Івана Рыгоравіча, якая была напісана ў родным горадзе – ва Ушачах. Удалай аказалася паэма “Вяртанне ў першы снег” (1971), у якой паэт ізноў прыгадвае маленства, першыя ўражанні дзяцінства, юнацтва і маладосць. Але гэтай паэме ўжо бракуе той эпічна йгрунтоўнасці, што была ўласціва знакамітай “Блакаддзе”… Р. Барадулін адносіцца да паэтаў надзвычай эмацыянальных. Новыя кнігі вершаў – “Рум” (1974), “Абсяг” (1978), “Вечалле” (1980) – пацвяржае гэту прыродную своеасаблівасць яго таленту, яго паэтычную канцэпцыю. У яго паэзііпа-ранейшаму шмат непасрэднасці, жыццёвых “ліўняў”, матэрыяльнасці быцця, жывых аўтабіяграфічных фактаў. І цяпер асабліва цяплее голас паэта, калі ён дакранаецца сваім талентам да блакіту азёр, зелені бароў і лугоў роднай Ушаччыны, калі любуецца і захапляецца добрымі справамі сваіх землякоў. Так, ён не адмаўляецца ад традыцыйнай сваёй паэтыкі – умення прадметна і шматфарбна ўспрымаць навакольны свет. Аднак сёння ўменне гэтае ўсё часцей падпарадкоўваецца задачам пранікнення ў новыя “абсягі” рэчаіснасці і духоўнага свету чалавека, выхаду на больш мастацкі ўзровень мастацкага абагульнення. Сённяшнія творы паэта ў большай ступені пазначаны рысамі ў думлівасці і развагі.

Зборнік “Рум” разам з перакладам выбранай лірыкі Ф. Гарсія Лоркі “Блакітны звон Гранады” ў 1976 годзе адзначаны Дзяржаўнай прэміяй БССР імя Янкі Купалы. Новыя рысы набывае паэтыка . У кнізе “Абсяг” пейзажы і краявіды будуюцца з адчуваннем унутранай перспектывы, шматпланавасці, з праекцыяй на духоўнае жыццё. Паэтычнае перажыванне набывае новы а’ём і глыбіню. Якраз у пашырэнні асацыятыўнага кола душэўных адценняў бачыца ўзбагачэнне рэалізму лірыкі Барадуліна. За прадметамі і праявамі жыцця ён хоча ўлавіць другі і трэці іх план, спасцігнуць іх неадназначнасць і філасоўскую сутнасць.

Жыццёвы і і дэйны мастацкі вопыт паэта адлюстраваўся ў “Баладзе Брэсцкай крэпасці” (адзначана прэміяй Ленінскага камсамола Беларусі). Гэта – паэма, якая асэнсоўвае подзвіг абаронцаў Брэсцкай цытадэліз вышыні сучаснасці. Паэт ідзе ў гісторыю, яму дапамагае багатае асацыятыўнае мысленне. Здаецца, што яму ўсё падуладна. “Дзён сівое прадзіва ніткаю суроваю на сцяжыну прадзеда памяць выкіроўвае”.

Вершы Барадуліна адкрываюць нам нешта надзвычай істотнае, важнае ў маральным абліччы самога паэта і яго пакалення. Духоўныя крытэрыі суровага ваеннага і пасляваеннага часу для яго жывыя і актуальныя і сёння, нездарма ён патрабуе “так адзін аднаго паважаць, як пасля вайны паважалі!”. З гэтым пэўным чынам звязаны паказальны для сённяшняга Барадуліна матыў самааналізу і пераацэнкі каштоўнасцей: “Куды ж так імчаўся на злом галавы, каго ягукаў і шукаў?”. Паэта ўсё больш пачынае займаць тэма ўзросту, часу, чалавечай адказнасці за пражыты век.

Словатворчасць – асобная тэма ў дачыненні да яго паэзіі.Нават наватворы гучаць у Барадуліна зусім па-народнаму і добра ажыўляюць мову. Словатворчасць для Р.Барадуліна вельмі характэрна: лацно, погарбы, харашба, галута, парух, прысмеркі, імасць, чалавека-земляня – гэтыя і іншыя словы ўзяты паэтам з дыялектнай мовы або створаны ім самім. А дзеясловы і прыметнікі: славянніца, галініцца, антэніцца, ратоўчы, стахлая…Любіць ён карыстацца прыслоўямі, іх у яго безліч, і ўсе карыстаецца крамяныя, свежыя: калодна, вульна, прадонна, прыплодна, ліхвярна, борна, азёрна і г.д. Думаецца, што намаганні паэта ў галіне моватворчасці плённыя, яны супадаюць з агульным рэчышчам духоўнай дзейнасці народа як моватворцы.

Яго паэзія развіваецца ў бок шматмернага, аб’ёмнага паказу жыцця. Яе рост непарыўна звязаны з ростам асобы, яе духоўным светам, стваральнай памяццю. “Вечалле” – так назваў сваю кнігу Барадулін, зачапіўшы цэлае “гняздоўе” слоў: вечалле – веча – вечар – вечнасць… Паэзія, на яго думку, заклікана вярнуць асобе разуменне ўсеабдымнасці яе быцця, паказаць, на якой тоўшчы часу стаіць сённяшні чалавек.

Думка і пластыка – два крылы верша. Барадулін ведае: абодва яны павінны быць моцнымі, надзейнымі, калі паэт усур’ёз хоча спасцігнуць складаны свет чалавека. Пластычныя рашэнні ў яго надзвычай дакладныя, ёмістыя па сэнсу.

Здзіўляе паэтычнае майстэрства рыфмы, гукапісу. Мастацкая форма мысліцца ім як форма змястоўная, пластычна-аб’ёмная. Рыфмовыя сугуччы напаўняюцца ў яго разнастайнымі асацыяцыямі: кульмінацыя – кулямі нацыя, няшчадна – нашчадкам і г.д.

Р. Барадулін вядомы як майстар дэталі, у якой матэрыялізуецца думка, якая здольна вырастаць да сімволікі. Жывапіс і пластыка паэта больш і больш насычаюцца філасоўска-інтэлектуальным зместам. Разам з тым паглыбляюцца гістарычныя далягляды.

Сучасныя вершы і паэмы Р. Барадуліна сведчаць, што вяртанне да прешаснага мастацкага мыслення, да старадаўніх вытокаў і каранёў – істотная рыса сучаснай беларускай паэзіі. Фальклорная спадчына і сёння ўплывае на літаратурны працэс, застаючыся каштоўнай крыніцай ідэйна-мастацкага ўзбагачэння беларускай паэзіі. Сучасны асацыятыўны верш увабраў у сябе народную паэтыку і індывідуаьны вопыт класікаў. Каб паўней адлюстраваць сучаснасць, ён усё настойлівей і з большай духоўнай патрэбай звяртаецца да фальклору. Барадулін і фальклор – удзячная тэма спецыяльнага даследвання. Гэта сувязь існуе на розных узроўнях. У яго паэзію ўвайшоў народны вобраз лёсу-талану, які накіраваны паэту і які патрабуе вернасці. Пры ўсёй жыватворнасці фальклорнай паэтыкі яна патрабуе індывідуалізацыі і псіхалагізму. Барадулін ставіцца да яе актыўна. Ён пераасэнсоўвае змест фальклорных матываў. Часам паэт вельмі вынаходліва звяртаецца да цытавання народных песень (напрыклад, у вершы “Дробненькі дожджык дый накрапае..”), тактоўна і ўдала спалучаючы асобныя радкі са сваім вершам, стварае прыслоўі і прымаўкі.

Што яшчэ дадаць да ўсяго гэтага? Творчасць паэта шматжанравая: лірыка, эпас, сатыра, мастацкі пераклад. Сатырычныя і гумарыстычныя творы сабраны ў кнігах “Дойны конь” (1965), “Станцыя кальцавання” (1971), “Прынамсі…” (1977), дзіцячыя – у зборніках “Мех шэрых, мех белых” (1963), “Красавік” (1965), “Экзамен” (1969), “Ай, не буду, не хачу” (1971) і іншыя. Пераклаў “Ветрык, вей!” Я. Райніса, паасобныя творы Дж. Байрана, С. Ясеніна, У. Бранеўскага, Э. Межалайціса. Таксама ёсць у Барадуліна вершы, напісаныя на аснове біблейскіх запаветаў іматываў. Яны даюць магчымасць далучыцца да таямніц і скарбаў мудрасці, падштурхоўваюць да роздуму над зменлівасцю і бясконцасцю Сусвету.

Рыгор Барадулін, з’яўляючыся прадаўжальнікам сваіх вядомых папярэднікаў, светачаў нашаг Адраджэння Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, М. Багдановіча, знаходзіцца ў няспынным творчым пошуку, у пошуку новых адкрыццяў. Ён ідзе ў нагу са сваім часам, чуйна рэагуючы на ўсе праявы грамадскага жыцця. Творы яго, захоўвачы сакавітую і найлагоднейшую матчыну мову, вучаць высокай праўдзе, справядлівасці, дабру і чалавечнасці.

Жыццё і творчасць Рыгора Барадуліна

МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ

УСТАНОВА АДУКАЦЫІ ЮРЫДЫЧНЫ КАЛЕДЖ БЕЛАРУСКАГА

Кафедра сацыяльна-гуманітарных дысцыплін

Рэферат

Выканала: навучэнка

курса 392 группы

Мінск 2013

ЗМЕСТ

УВОДЗІНЫ

ГЛАВА 1. Жыццёвы і творчы шлях паэта

ГЛАВА 2. Асноўныя матывы творчасці

ГЛАВА 3. Рыгор Барадулін — майстар-ювелір слова

ЗАКЛЮЧЭННЕ

СПІС ВЫКАРЫСТАНАЙ ЛІТАРАТУРЫ

УВОДЗІНЫ

Нішто так не ўзвышае чалавека, як праца. Чалавечая праца — вечны рухавік жыцця. Ён ні на хвіліну не можа спыніцца. Спыніцца — і перастане існаваць жыццё. А існаваць яно павінна вечна. Таму ў вечным руху, у вечнай працы ўсё жывое. Жывы той чалавек, які працуе. А калі праца ідзе ад сэрца, калі гэта крык душы, калі твой занятак зліваецца з кроўнай першазадачай нацыі, з праблемамі яе Адраджэння яшчэ на адным эпахальным колазвароце веку (усталяванне дзяржаўнай незалежнасці, вяртанне да гістарычнай памяці, да нерушы мовы), калі яна набывае магічную сілу ўздзеяння, то такі чалавек па-сапраўднаму шчаслівы. І будзе шчаслівым народ, які мае такога сына-працаўніка.

Больш паўвека, шэсцьдзесят гадоў, служыць свайму народу, сваёй Бацькаўшчыне, сваёй Ушаччыне Рыгор Барадулін.

Мэта работы — прааналізавць жыццёвы і творчы шлях Рыгора Барадуліна, асноўныя матывы яго творчасці, выкарыстанне мастацкіх сродкаў у яго творчасці.

Абект даследавання — паэтычныя творы народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна.

Прадмет даследавання — тэматыка, асноўныя вобразы і матывы яго творчасці.

барадулін паэзія мастацкі беларусь

ГЛАВА 1. ЖЫЦЦЁВЫ І ТВОРЧЫ ШЛЯХ ПАЭТА

Ты прыйшоў з вайны і гора, Ты — з малітвы, Ты з разгневанага бору, Ты смалісты. Сто паэтаў цягнуць хорам, Ты салістам. Ты нібы святло ў лесе Ад каліны, Ты ад самай добрай песні — Ад Куліны.

Пімен Панчанка, Паходжанне майго друга Рыгора Б. [5,с. 175]

Нарадзіўся Рыгор Іванавіч Барадулін на хутары Верасоўка ў сямі рабочага 24 лютага 1935 года на страражытна-слыннай Полаччыне, у лясной Ушаччыне. Верасоўка. Верасовачка… Сапраўды мілагучная назва той мясціны, дзе паэт нарадзіўся, дзе пачуў матчыну песню, матчыну мову, дзе ўпершыню пераступіў парог матчынай хаты. Адсюль, з ушацкага прыстанку, была ўзята пуцёўка на вучобу ў Мінск, на далёкія цалінныя землі, на працу, на жыццё.

Вайна цяжкімі вогненна-трагічнымі зломамі ўвайшла ў лёс Барадуліна. Бацька Іван Рыгоравіч партызаніў у брыгадзе Мельнікава, загінуў у баі. Маці Акуліне Андрэеўне вайна пакінула ўдовіна гора, цяжар нястач, а падлетку Грышку — незагойны боль сіроцтва. Душыла яго малества нішчымніца, бясхлебіца. У сярэдняй школе запаланіла паэзія — памяць схоплівала і трымала ўсё, да чаго ляжала душа. Падчас вучобы ў Беларускім дзяржаўным універсітэце (1954 — 1959) пачынае публікавацца; пасля заканчэння БДУ працаваў у рэдакцыях газеты Советская Белоруссия, часопісаў Бярозка, Беларусь, Полымя. З 1972 г. працуе ў выдавецтве Мастацкая літаратура. Выступае ў друку з 1953 года. Выдаў зборнікі паэзіі Маладзік над стэпам у 1959 пасля паездкі разам з аднакурснікамі на збор ураджаю ў Кустанайскую вобласць, Рунець, красаваць, налівацца (1961), Нагбом (1963), Неруш(1966), Адам і Ева (1968), Вяртанне ў першы снег (1972), Рум (1974), Абсяг (1978), Вечалле (1980), Амплітуда смеласці (1983), Маўчанне перуна (1986), Самота паломніцтва (1990), Міласэрнасць плахі (1992), Евангелле ад Мамы (1995), творы сатыры і гумару і інш. Рыгор Барадулін — член Партыі БНФ, член Сойма БНФ (з 1989). У 1995-1997 быў у кіраўніцтве Беларускага Фонду Сораса. Ён дзейны член СБП, адзін са стваральнікаў і актыўных удзельнікаў Беларускага ПЭН-цэнтру (1989-1999, прэзідэнт з 1990, віцэ-прэзідэнт з 1999).

ГЛАВА 2. АСНОЎНЫЯ МАТЫВЫ ТВОРЧАСЦІ

Барадулінская паэзія запомнілася адразу многім жывымі імгненнямі, адкрытасцю эмоцый, і да таго ж насцярожыла многіх. Тым больш, што пачынаў ён у канцы 50 — пачатку 60 — х гадоў, калі такі грамадскі рэзананс мела паэзія адкрытага дыскусійна-публіцыстычнага ўхілу, найбольш ярка і выразна прадстаўленая, можа, у вершах Еўтушэнкі. У Рыгора Барадуліна ёсць тэмы і праблемы, якія сталі хваляваць яго толькі апошнія гады, ёсць такія, што былі яму асабліва блізкія нейкі час, ёсць і такія, што хвалююць яго ўвесь час, прасякаюць усю яго творчасць. Радзіма, мова, маці — ад Маладзіка над стэпам, першага яго зборніка, да Евангелля ад мамы, апошняга па часе напісання, — абавязкова прысутнічаюць у творчай памяці паэта. Як непадзельнае трыадзінства ўяўляе гэтыя самыя дарагія для яго паняцці Рыгор Барадулін. Яго першы зборнік Маладзік над стэпам выявіў незвычайную душэўную шчодрасць і прыгажосць лірычнага героя. Яшчэ у першых вершах гэтага зборніка аўтар паказаў уменне адкрыць эстэтычную каштоўнасць бытавой дэталі, падрабязнасці, розныя грані біяграфіі свайго лірычнага героя. Элементы рацыянальнасці ў мастацкай сістэме Барадуліна зведзены да мінімуму. Барадулін, калі сказаць словамі Блока, — лірык па светапогляду, па светаадчуванню, па вельмі асабіста-эмацыянальнаму ўспрыняццю рэчаіснасці, што ўласціва далека не кожнаму. Паэтычны вобраз яго — амаль адзіная форма існавання яго думкі і перажывання.

З імем Барадуліна ў беларускай паэзіі звязаны рэдкасны дар асабліва эмацыянальна, пластычна, шматколерна ўспрымаць навакольны свет. Ягоны творчы шлях — пры ўсей неадналінейнасці развіцця — зяўляецца падцвярджэннем таго, што рост творчых магчымасцей паэта непасрэдна звязаны з росквітам і ўзбагачэннем яго асобы. Добра памятаецца нізка вершаў Вечар над Таболам (якая ўвайшла ў першы зборнік) — маладая свежасць пачуццяў, радасць калектыўнай працы, камсамольскі энтузіязм, якія так поўна і непасрэдна выявіліся ў гэтым цалінным цыкле.

Перачытваючы яго сёння, бачыш, што ў светаўспрыманні паэта пераважаў калектыўны пачатак, як быццам бы паэтычнае я аўтара раствараецца ў масе, у калектыве студэнтаў, што працавалі ў цалінным саўгасе. З цягам часу ўсё часцей і часцей на першы план у вершах паэта выступае паўнакроўнае і шматтзначнае я ў непаўторнасці індывідуальнага быцця. Некаторым крытыкам падалося, што пасля Маладзіка над стэпам малады паэт сцішыў сваю хаду. Не, гэта не так. Сёння добра відаць, што і другі зборнік Рунець, красаваць, налівацца! (1961) быў крокам наперад. У гэтым пераконвалі вершы Трэба дома бываць часцей, Палата мінёраў, той жа Вятрак і інш. Развіццё паэта — ад кнігі да кнігі — ішло натуральным чынам. Пабольшвалася матываў роздуму, радок стаў інтанацыйна больш свабодным, гнуткім. Сакавітасць, рэчыўнасць пісьма, якія зявіліся ў першым зборніку, цягнуцца тонкай ніткай праз ўсю творчасць паэта. Тэма Радзімы гучыць шматстайна, напорыста; эмоцыі ўзбагачаюцца ідэйна і душэўна. На грунце свайго, асабістага вопыту паэт выходзіць на шырокія абагульненні. Верш паэта ўсё больш і больш паглыбляе свой ідэйна-маральны змест, становіцца зявай грамадскай свядомасці. Трэцяя кніга мела характэрна барадулінскае найменне — Нагбом. І. Шклярэўскі ў адным з артыкулаў пра Барадуліна тлумачыў: Нагбом — гэта калі бярэш у рукі заледзянелае вядро і пеш з яго, здзьмухваючы звонкія ільдзінкі і леташняе лісце. Нагбом — метафара ўсёй барадулінскай паэзіі з яе свежасцю і першанароднасцю фарбаў. Паэзія Барадуліна пастаянна ўзбагачаецца новымі сродкамі выразнасці, імкнецца да свежых мастацкіх форм, здольных ярчэй, эмацыянальней выявіць унутраны сэнс падзей, светаадчуванне сучасніка. У кнізе Нагбом узмацнілася імкненне да большай маштабнасці ўспрыняцця рэчаіснасці: Я — сын зямлі, нашчадак хлебаробаў, услед за сонцам доўга мне брысці.

Барадулінская паэзія паглыбляе разуменне духоўных каштоўнасцей чалавека — узнікае вобраз маці. Яе вобраз упершыню ўзнікае ў цыкле вершаў Трыпціх, у якім аўтар расказаў пра родную зямлю і яе працавітых гераічных людзей. Трыпціх — гэта асэнсаванне свайго роду, прыналежнасці да роднай зямлі.

Ад бацькі свайго ў радню Я атрымаў з дзяцінства Шырокую даланю — Тапарышча любое сцісну! [2,c.186]

Паэт звяртаецца да такіх дэталей, падрабязнасцей, якія знаходзяць для сябе ў запасніках нашай памяці, індывідуальным жыццёвым вопыце вельмі спрыяльную глебу. Мы суперажываем разам з паэтам; вобраз пашыраецца, вырастае, кранаючы ўсё новыя бакі нашага светаадчування. Адна за другой выходзяць кнігі : Неруш (1966), Адам і Ева (1968), Лінія перамены дат (1969), Вяртанне ў першы снег (1972) і іншыя. Паэт, расказваючы пра сябе і сваё пакаленне, здолеў шырока адлюстраваць прыгажосць Радзімы і роднай прыроды, паказаць вялікую чалавечнасць і гераізм савецкіх людзей, веліч іх подзвігу ў Вялікай Айчыннай вайне і пафас стваральнай дзейнасці, дружбу народаў. У паэзіі Барадуліна знаходзім вострае адчуванне роднага дома, радзімы, прыроды, мовы, гісторыі. Яго паэтычнае майстэрства надзвычай высокае: багацце мовы, шматстайнасць вобразна-стылёвых сродкаў, своеасаблівы псіхалагізм дапамагаюць дакладнаму і паўнакроўнаму выяўленню жыцця.

Плённа развіваецца інтымная лірыка, даючы прастор чалавечай пяшчоце, багаццю пачуццяў, асабістасці. Паэт пераканаўча паказвае, што пачуццё кахання дапамагае чалавеку глыбей і паўней адчуваць свет, прыгажосць яго абектыўнай рэальнасці. Інтымная лірыка пашырае сваю зямную аснову, эстэтэзуе не толькі высокі духоўны пачатак, але і здаровую рэчыўнасць.

Пашыраецца сацыяльны аспект яго творчасці. Асоба, яе ўнутраны свет і свядомасць — вось што кранае паэта. Яго цікавяць духоўныя патэнцыі чалавека, права на індывідуальнасць, самастойнасць выбару і рашэнняў.

Прыйшла сталасць. У яго паэзіі назіраецца не толькі больш адкрытасці, шчырасці (гэтага заўсёды хапала), але і імкненне да паглыблення набытага жыццёвага вопыту. Р. Барадулін прадстае перад чытачом — у кнігах Лінія перамены дат, Вяртанне ў першы снег і іншых — рэальнай, нявыдуманнай асобай свайго героя, які перажыў жах фашысцкіх блакад, бачыў і гнеў, і высакароднасць душы народа, гераізм сваіх бацькоў, братоў і сясцёр. Для яго паэзіі становіцца характэрным матыў вечнага чакання тых, хто не вярнуўся з вайны — бацькоў, мужоў, сясцёр і братоў.

Шырокі рэзананс набывае паэма Блакада (1968), прысвечаная светлай памяці бацькі Івана Рыгоравіча, якая была напісана ў родным горадзе — ва Ушачах. Удалай аказалася паэма Вяртанне ў першы снег (1971), у якой паэт ізноў прыгадвае маленства, першыя ўражанні дзяцінства, юнацтва і маладосць. Але гэтай паэме ўжо бракуе той эпічнай грунтоўнасці, што была ўласціва знакамітай Блакаддзе…

Зборнік Рум разам з перакладам выбранай лірыкі Ф. Гарсія Лоркі Блакітны звон Гранады ў 1976 годзе адзначаны Дзяржаўнай прэміяй БССР імя Янкі Купалы. Новыя рысы набывае паэтыка . У кнізе Абсяг пейзажы і краявіды будуюцца з адчуваннем унутранай перспектывы, шматпланавасці, з праекцыяй на духоўнае жыццё. Паэтычнае перажыванне набывае новы абём і глыбіню. Якраз у пашырэнні асацыятыўнага кола душэўных адценняў бачыцца ўзбагачэнне рэалізму лірыкі Барадуліна. За прадметамі і праявамі жыцця ён хоча ўлавіць другі і трэці іх план, спасцігнуць іх неадназначнасць і філасофскую сутнасць.

Жыццёвы і дзейны мастацкі вопыт паэта адлюстраваўся ў Баладзе Брэсцкай крэпасці (адзначана прэміяй Ленінскага камсамола Беларусі). Гэта — паэма, якая асэнсоўвае подзвіг абаронцаў Брэсцкай цытадэлі з вышыні сучаснасці.

Паэт ідзе ў гісторыю, яму дапамагае багатае асацыятыўнае мысленне. Здаецца, што яму ўсё падуладна. Дзён сівое прадзіва ніткаю суроваю на сцяжыну прадзеда памяць выкіроўвае. Вершы Барадуліна адкрываюць нам нешта надзвычай істотнае, важнае ў маральным абліччы самога паэта і яго пакалення. Духоўныя крытэрыі суровага ваеннага і пасляваеннага часу для яго жывыя і актуальныя і сёння, нездарма ён патрабуе так адзін аднаго паважаць, як пасля вайны паважалі!. З гэтым пэўным чынам звязаны паказальны для сённяшняга Барадуліна матыў самааналізу і пераацэнкі каштоўнасцей: Куды ж так імчаўся на злом галавы, каго я гукаў і шукаў?. Паэта ўсё больш пачынае займаць тэма ўзросту, часу, чалавечай адказнасці за пражыты век.

Яго паэзія развіваецца ў бок шматмернага, абёмнага паказу жыцця.

Яе рост непарыўна звязаны з ростам асобы, яе духоўным светам, стваральнай памяццю. Вечалле — так назваў сваю кнігу Барадулін, зачапіўшы цэлае гняздоўе слоў: вечалле — веча — вечар — вечнасць… Паэзія, на яго думку, заклікана вярнуць асобе разуменне ўсеабдымнасці яе быцця, паказаць, на якой тоўшчы часу стаіць сённяшні чалавек.

Думка і пластыка — два крылы верша. Барадулін ведае: абодва яны павінны быць моцнымі, надзейнымі, калі паэт усурёз хоча спасцігнуць складаны свет чалавека. Пластычныя рашэнні ў яго надзвычай дакладныя, ёмістыя па сэнсу.

Здзіўляе паэтычнае майстэрства рыфмы, гукапісу. Мастацкая форма мысліцца ім як форма змястоўная, пластычна-абёмная.

Рыфмовыя сугуччы напаўняюцца ў яго разнастайнымі асацыяцыямі: кульмінацыя — кулямі нацыя, няшчадна — нашчадкам і г.д.

Р. Барадулін вядомы як майстар дэталі, у якой матэрыялізуецца думка, якая здольна вырастаць да сімволікі.

Жывапіс і пластыка паэта больш і больш насычаюцца філасофска-інтэлектуальным зместам. Разам з тым паглыбляюцца гістарычныя далягляды.

Сучасныя вершы і паэмы Р. Барадуліна сведчаць, што вяртанне да першаснага мастацкага мыслення, да старадаўніх вытокаў і каранёў — істотная рыса сучаснай беларускай паэзіі. Фальклорная спадчына і сёння ўплывае на літаратурны працэс, застаючыся каштоўнай крыніцай ідэйна-мастацкага ўзбагачэння беларускай паэзіі. Сучасны асацыятыўны верш увабраў у сябе народную паэтыку і індывідуаьны вопыт класікаў.

Каб паўней адлюстраваць сучаснасць, ён усё настойлівей і з большай духоўнай патрэбай звяртаецца да фальклору. Барадулін і фальклор — удзячная тэма спецыяльнага даследвання. Гэта сувязь існуе на розных узроўнях. У яго паэзію ўвайшоў народны вобраз лёсу, які наканаваны паэту і які патрабуе вернасці. Пры ўсёй жыватворнасці фальклорнай паэтыкі яна патрабуе індывідуалізацыі і псіхалагізму. Барадулін ставіцца да яе актыўна. Ён пераасэнсоўвае змест фальклорных матываў. Часам паэт вельмі вынаходліва звяртаецца да цытавання народных песень (напрыклад, у вершы Дробненькі дожджык дый накрапае..), тактоўна і ўдала спалучаючы асобныя радкі са сваім вершам, стварае прыслоўі і прымаўкі.

Творчасць паэта шматжанравая: лірыка, эпас, сатыра, мастацкі пераклад.

Сатырычныя і гумарыстычныя творы сабраны ў кнігах Дойны конь (1965), Станцыя кальцавання (1971), Прынамсі… (1977), дзіцячыя — у зборніках Мех шэрых, мех белых (1963), Красавік (1965), Экзамен (1969), Ай, не буду, не хачу (1971) і іншыя. Пераклаў Ветрык, вей! Я. Райніса, паасобныя творы Дж. Байрана, С. Ясеніна, У. Бранеўскага, Э. Межалайціса. Таксама ёсць у Барадуліна вершы, напісаныя на аснове біблейскіх запаветаў іматываў. Яны даюць магчымасць далучыцца да таямніц і скарбаў мудрасці, падштурхоўваюць да роздуму над зменлівасцю і бясконцасцю Сусвету.

Рыгор Барадулін, зяўляючыся прадаўжальнікам сваіх вядомых папярэднікаў, светачаў нашаг Адраджэння Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, М. Багдановіча, знаходзіцца ў няспынным творчым пошуку, у пошуку новых адкрыццяў. Ён ідзе ў нагу са сваім часам, чуйна рэагуючы на ўсе праявы грамадскага жыцця. Творы яго, захоўвачы сакавітую і найлагоднейшую матчыну мову, вучаць высокай праўдзе, справядлівасці, дабру і чалавечнасці.

ГЛАВА 3. РЫГОР БАРАДУЛІН — МАЙСТАР-ЮВЕЛІР СЛОВА

Словатворчасць — асобная тэма ў дачыненні да яго паэзіі. Нават наватворы гучаць у Барадуліна зусім па-народнаму і добра ажыўляюць мову.

Словатворчасць для Р. Барадуліна вельмі характэрна: лацно, погарбы, харашба, галута, парух, прысмеркі, імасць, чалавека-земляня — гэтыя і іншыя словы ўзяты паэтам з дыялектнай мовы або створаны ім самім. А дзеясловы і прыметнікі: славянніца, галініцца, антэніцца, ратоўчы, стахлая…Любіць ён карыстацца прыслоўямі, іх у яго безліч, і ўсе карыстаецца крамяныя, свежыя: калодна, вульна, прадонна, прыплодна, ліхвярна, борна, азёрна і г.д. Думаецца, што намаганні паэта ў галіне моватворчасці плённыя, яны супадаюць з агульным рэчышчам духоўнай дзейнасці народа як моватворцы.

Рыгор Барадулін — Паэт ад Бога, таму, напэўна, адчувае сябе свабодна і раскавана. Ён — майстар-ювелір слова, які граніць радок, стварае ўражанне віртуознай лёгкасці пісьма. Яму, быццам чараўніку, падуладныя словы, гук фарба. Свет паэзіі Барадуліна асобны, шырокі і высокі, маляўнічы і шматгалосы. У чым сакрэт яго паэтычнага майстэрства? Чаму прачытанае ў Барадуліна асядае ў памяці, становіцца, нібы як тваё асабістае?. Уменне трапна і своеасабліва мысліць мастацкімі вобразамі, дакладнасць і згушчанасць метафарызацыі.

Рыгор Барадулін ашчадна, беражліва збірае, пераплаўляе народныя песні, легенды, паданні, павері, прыказкі, прымаўкі, загадкі, вобразы міфалогіі. Яго паэзія — своеасаблівая хрэстаматыя, па якой можна вывучаць фальклор. Народная песня ўваходзіць у яго лірыку разам з вобразам Маці. Ён чуў з дзяцінства, як расой ішла песня босая. І яна пераканальна увайшла ў яго паэзію, што цяжка адслаіць, паказаць, дзе народная, а дзе яго, паэтава.

Ножкі абвярчу.

Песню азяблую —

Сагрэць хачу…[1, c.38]

Песні, што ўплятаюцца арганічна ў яго творы, самыя розныя. Так у паэме Блакада песня маці не пяецца, а плачацца. Часта плача душа паэта па родных і блізкіх. Крык адчаю, крык роспачы выліваецца ў галашэнне.

Сіла таленту Барадуліна — у незвычайным багацці метафар. Ён непаўторны ў выкарыстанні параўнанняў:

Інваліды — асколкі вайны;[1,c.278]

Вянкі цыбулі, як вянкі санетаў.[1,c.156]

Яму пад сілу самая нечаканая рыфма: пасека-класіка, растрэсена-экспрэсія, Белавеж — белы верш.

Барадулін улюблёны ў слова па-свойму, па-барадулінскі: ясны ясень, рабая рабіна, генцца вяз вязкі.

Ён улюблёны ў найдрабнейшую часцінку мовы — гук.

Барадулін — маціпаклоннік. Вобраз маці ўзведзены ў ранг святых. Чытаючы вершы пра маму, дзівішся: вось як трэба любіць Маці, Радзіму, Мову.

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Мы разгледзелі творчы і жыццёвы шлях вялікага беларускага паэта і прыйшлі да высновы: барадулінская паэзія — гэта перш за ўсё паэзія факта. Ён умее быць і легкадумна-гарэзным, і высокаўсхваляваны, і трагічна ўзрушаным. Адчуваецца вялікая эрудыцыя аўтара, глыбокае разуменне жыцця, страснасць натуры. Барадулін бачыць праз сябе. Лёс да кожнага прыходзіць босы…[2,c.143] Ну, а вытокі пашанлівых адносін да слова — ад маці. Самым чыстым зернем, самым адборным засталіся маміны словы. З іх хлеб для душы мае… [2,c.12].І яны ж — ад продкаў, ад вёскі, якая потам і расой здабывае хлеб і якая самім жыццём спасцігае вышэйшую філасофію быцця, якую паэт беражліва ўзяў з матчынай хаты ў жыццёвую дарогу.

Творчасць Рыгора Барадуліна — гэта споведзь душы, споведзь шчырая, гарачая, сыноўняя. Яго лірыка — шчырая размова, паэтычны раздум пра родную краіну, пра волю, пра савіх продкаў, генетычных і гістарычных. Мы адчулі, што паэт імкнецца стварыць свой паэтычны свет; адчулі барадулінскую рыфму, гуказапіс, метафарызм, што з′ яўляецца апазнавальным пашпартам асобы паэта.

Па рыфмах,- кажа Барадулін, — можна вызначыць, на якой мове паэт думае[3, c.601]. На прыкладзе сваёй паэзіі ён паказаў невычэрпныя магчымасці роднай мовы. Творы яго, захоўвачы сакавітую і найлагоднейшую матчыну мову, вучаць высокай праўдзе, справядлівасці, дабру і чалавечнасці.

СПІС ВЫКАРЫСТАНАЙ ЛІТАРАТУРЫ

1. Барадулін, Р. Свята пчалы: выбраныя вершы і паэмы / Р. Барадулін. — Мінск: Маст. літ., 1975. — 400с.

. Барадулин, Р. Слаўлю чысты абрус / Р. Барадулін. Мінск: Беларусь, 1996. -272c.

. Герцык, А. Паэтычны свет Рыгора Барадуліна/ А. Герцык//Роднае слова.-2012. — №2 — С.68-72

. Гісторыя беларускай літаратуры 20 стагоддзя: У 4 т.4. кн.1 1966-1985/ НАН Беларусi, Аддз-не гуманiтар. навук i мастацтваў, Ін-т літ. Імя Я.Купалы; Навук. Рэд. У.В. Гніламедаў, С.С. Лаўшук.- Мінск.: Бел.навука, 2002. — 928 с.

Белорусский поэт, эссеист, переводчик. Народный поэт Беларуси.

Биография

Родился на хуторе Вересовка, официальное название хутора было «Городок-2» (ныне это северо-западная окраина дер. Тихоняты Сорочинского сельсовета), в 1937 г. хутор был ликвидирован и семью поэта переселили в Ушачи. Отец Иван Григорьевич Бородулин (погиб в партизанском отряде в 1944 году), мать Акулина Андреевна Бородулина (1909—1971). Дед поэта по материнской линии Андрей Гальвиньш был этническим латышом.

Учился в Ушачской средней школе (окончил в 1954), затем на филологическом факультете БГУ (окончил в 1959 году). Работал редактором в издательствах «Беларусь» и «Художественная литература» (белор. «Мастацкая літаратура»), а также в газете «Советская Белоруссия» и журналах «Берёзка» (белор. «Бярозка») и «Пламя» (белор. «Полымя»). Бородулин — действительный член Союза белорусских писателей и белорусского ПЕН-центра (1989—1999 гг., президент с 1990 г., вице-президент с 1999 г.). Член Партии БНФ, член Сейма БНФ (с 1989 г.). В 1995—1997 годах был в правлении белорусского Фонда Сороса.

В составе государственной делегации Белорусской ССР Бородулин принимал участие в 39 сессии Генеральной ассамблеи ООН (1984 г.).

Стал последним белорусом, удостоившимся звания народного поэта (1992). Среди других наград: премия им. Я. Купалы (1976), орден Дружбы Народов, орден «Знак Почёта», латвийский Орден Трёх звёзд (1997) и медаль Ф.Скорины. Григорий Бородулин — почётный доктор БГУ и почётный гражданин Ушачского района.

Г. Бородулин был женат на Валентине Михайловне Бородулиной. Дочь Илона — художница, есть внучка Доминика.

Умер 2 марта 2014 года в своей квартире в Минске на 80-ом году жизни от болезни Паркинсона. Президент Республики Беларусь А. Г. Лукашенко направил родственникам Р. И. Бородулина соболезнование. Прощание и панихида по греко-католическому обряду прошли 4 марта 2014 года в Минске в Костёле Святого Симеона и Святой Елены. Белорусский поэт похоронен рядом с матерью на Ушачском кладбище в Витебской области, как и хотел поэт при жизни.

Творчество

Начал публиковаться в 1953 году, первые стихи были напечатаны в газете «Красная смена» (бел. «Чырвоная змена»). Первый сборник поэзии «Месяц над степью» (белор. «Маладзік над стэпам») вышел в 1959 году. Всего вышло около 70 сборников поэзии (среди которых есть сборники сатиры и юмора, а также стихи для детей), критических статей, эссе, переводов. Дважды издавались книги избранных стихов поэта (1984, 1996—2002). Вышло собрание сочинений Бородулина (было объявлено о выпуске пяти томов, но вышло только четыре). В 2006 году кандидатура поэта попала в список номинантов на Нобелевскую премию по литературе.

Бородулину принадлежит и значительное количество стихотворных переводов на белорусский язык — в том числе «Слова о полку Игореве» (1986), книг Федерико Гарсиа Лорки («Голубой звон Гренады», 1975), Габриэлы Мистраль («Ветролист», 1984), Кароля Войтылы, «Рубаи» Омара Хайяма, произведений Шекспира, Байрона, Неруды, Мицкевича, Есенина, Хизри Асадулаева («Горо» 2009) и др.

Летом 2006 года вышла книга избранных стихотворений Бородулина «Руны Перуновы».

Творчество поэта отличается разнообразием жанров, образно-стилевых средств, яркой метафоричностью, психологизмом, богатством языковой палитры. Сокровища устного народного творчества, усвоенные с детства, стали благотворной почвой, на которой проросла, зазеленела неповторимая творческая индивидуальность Григория Бородулина. В его произведениях открывается живой источник красоты языка и мудрости народа, его традиций и обычаев, своеобразной натурфилософии. Вместе с тем народно-поэтическое в творчестве Григория Бородулина нельзя выделить из индивидуального. Благодаря такому синтезу поэту удается создавать монументальные образы Матери, Родины, Отечества.

В 2013 г. вышел «Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна». Это не просто диалектический словарь из родины Григория Бородулина — Ушачины — это ,по сути, полное описание живых традиций целого белорусского района с отдельной «ушачской», как говорит Бородулин, культурой. В книге собрано почти все: начиная от традиционных «ушачских» имен, заканчивая подробным описанием блюд местной кухни, празднованием народных и религиозных праздников. Отличительной чертой книги является также и полное отсутствие цензуры, что делает язык еще более живым. Сам поэт говорил, что это самая главная книга всей его жизни, писать которую он начал еще в детстве. «Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна» признан лучшей книгой 2013 года по версии газеты «Наша Нива».

Песни на слова Григория Бородулина написали Алесь Камоцкий, И. Барсуков, Генрих Вагнер, С. Голубицкая, Евгений Глебов, В. Журович, М. Носко, Дмитрий Смольский и др.

Язык

Склонность к лингвистике проявилась у Г. Бородулина еще во время обучения в белорусскоязычной школе поселка Ушачи. Бородулин был отличником по немецкому языку, имел высокие оценки по русскому языку и литературе. Белорусский язык вызвал у Бородулина наибольшее любопытство. В то время Бородулин начинает интересоваться творчеством Максима Богдановича. Точные науки (физика, математика) давались Бородулину труднее, что в сочетании со способностью к языкам и обусловило его поступление на филологический факультет Белорусского государственного университета.

В университете Григорий Иванович знакомится с творчеством Пимена Панченко, Янки Купалы, Якуба Коласа (его поэму «Новая земля» Бородулин знал в молодости на память), Владимира Короткевича, Михаила Стрельцова (он, как и Григорий Бородулин, учился на филологическом факультете БГУ с 1954 по 1959 гг.) и других белорусских поэтов, которые оказали значительное влияние на формирование поэтического стиля Бородулина.

Из русских поэтов Григорий Иванович находился под впечатлением от Михаила Лермонтова, Владимира Маяковского, Александра Пушкина, Александра Грибоедова, Андрея Вознесенского и других. Наибольшее влияние на Бородулина оказал Сергей Есенин.

Среди мировых поэтов влияние на Григория Бородулина оказали Тарас Шевченко, Генрих Гейне, Уильям Шекспир и Омар Хайям.

Сам поэт говорил, что главную роль в становлении его как литератора сыграла мать — Акулина Андреевна Бородулина. Образ матери часто встречается в творчестве Григория Бородулина, особенно в следующих книгах: «Трэба дома бываць часцей» (1993 г.), «Евангелле ад Мамы» (1995 г.), «Сама пайду дарогаю, голас пашлю дуброваю: Песні матчыны з Вушаччыны» (2005 г.), «Навошта» (2009 г.).

На протяжении всей жизни Григорий Бородулин выступал против русификации белорусского населения и белорусского языка в СССР, негативно воспринимал спонтанное продолжение этого процесса в независимой Беларуси, придерживался идеи полностью белорусскоязычной Беларуси.

Произведения Григория Бородулина выделяются большим количеством диалектизма и неологизмов.

Произведения Григория Ивановича выходят в различных нормах белорусского языка: академической, классической и авторской норме самого поэта (в зависимости от издательства) . Современную ситуацию с одновременным существованием в белорусском языке двух литературных норм поэт оценивал негативно. Григорий Бородулин выступал за разработку и официальное утверждение новой версии белорусского правописания, при создании которого были бы учтены:

1. Грамматика 1918 г. Бронислава Тарашкевича и другие произведения в области, так называемого, «классического правописания», или «тарашкевіцы»;
2. Разработки в области белорусского языкознания советских времён (в том числе нормы, так называемой, «наркамаўкі»);
3. Все сохраненные белорусские диалекты с их отличительными особенностями.

Память

24 декабря 2017 г. в Минске, торжественно открыли памятную доску (автор скульптор Игорь Засимович) на доме, где жил поэт.

Признание

Награжден орденами Дружбы народов, Знак Почета, латвийским орденом «Трех Звезд» (получил звание Офицера Ордена (4 степень) 23 апреля 1997 т.) , медалью Франциска Скорины. Почетный доктор БГУ и почетный гражданин Ушачского района. Народный поэт Беларуси (1992 г.). Лауреат премии Ленинского комсомола Беларуси (1976) и Государственной премии имени Янки Купалы (1976) за сборник стихов «Рум» и переводы Гарсиа Лорки.

В 2006 г. Бородулин был номинирован на Нобелевскую премию в области литературы за сборник стихов «Ксты».

Библиография

Сборники поэзии

• Маладзік над стэпам. Мн., 1959 (перавыд. 2010, Мінск);
• Рунець, красаваць, налівацца! Мн., 1961;
• Мех шэрых, мех белых. Мн., 1963;
• Нагбом. Мн., 1963;
• Дойны конь. Мн., 1965;
• Красавік. Мн., 1965;
• Неруш. Мн., 1966;
• Адам і Ева. Мн., 1968;
• Лінія перамены дат. Мн., 1969;
• Экзамен. Мн., 1969;
• Ай! Не буду! Не хачу! Мн., 1971;
• Вяртанне ў першы снег. Мн., 1972;
• Журавінка. Мн., 1973;
• Рум. Мн., 1974;
• Свята пчалы. Мн., 1975;
• Суровая вымова. Мн., 1976;
• Прынамсі… Мн., 1977;
• Што было б тады, калі б? Мн., 1977;
• Абсяг. Мн., 1978;
• Белая яблыня грому. Мн., 1979;
• Вечалле. Мн., 1980;
• Ці пазяхае бегемот? Мн., 1981;
• Паэма прызнання. Мн., 1982;
• Амплітуда смеласці. Мн., 1983;
• Выбраныя творы: У 2 т. Мн., 1984;
• Абразы без абразы. Мн., 1985;
• Азбука не забаўка. Мн., 1985;
• Індыкала-кудыкала. МН., 1986;
• Маўчанне Перуна. Мн., 1986;
• Парастак радка, галінка верша: Артыкулы, эсэ. Мн., 1987;
• Бервенізацыя. Мн., 1988;
• Мудрэц са ступаю. Мн., 1988;
• Вяртанне. Разам з В. Ждановічам. Мн., 1988;
• Кобра ў торбе. Мн., 1989;
• Самота паломніцтва. Мн., 1990;
• Міласэрнасць плахі. Мн., 1992;
• Трэба дома бываць часцей. Мн., 1993;
• Азбука — вясёлы вулей. Мн., 1994;
• Асобы рознай пробы. Мн., 1994;
• Евангелле ад Мамы. Мн., 1995;
• Аратай, які пасвіць аблокі: Эсэ і некананізаваныя ўспаміны. Мн., 1995;
• Слаўлю чысты абрус. Мн., 1996;
• Грышка, Мішка і Шчыпай ехалі на чоўне. Мн., 1996;
• Здубавецце. Мн., 1996;
• Збор твораў: У 4 т. Мн., «Мастацкая літаратура»: т. І — 1996, т. ІІ — 1998, т. ІІІ — 1999, т. IV — 2002;
• Ішоў коця па канапе. Мн., 1997;
• Як воўк калядаваў. Мн., 2000;
• Лісты ў Хельсінкі. Мн., 2000;
• Зорка спагады. Мн., 2000;
• Босая зорка. Мн., 2001;
• Калі рукаюцца душы: Паэзія з прозай. З Васілём Быкавым. Мн., 2003;
• Дуліна ад Барадуліна. Радыё Свабодная Еўропа. Радыё Свабода, 2004;
• Сама пайду дарогаю, голас пашлю дуброваю: Песні матчыны з Вушаччыны. Мн., 2005;
• Ксты. Мн., 2005;
• Ксты/Ksty. Мн., 2006;
• Быць!/To Be! Мн., 2006;
• Рымскі дыптых. Полацк, 2006;
• Рымскі трыпціх. Роздумы. Полацк, 2006;
• Руны Перуновы. Мн., 2006;
• Ксты. Выданне другое, дапоўненае. Мн., 2006;
• Ксты/Ksty. Выданне другое, дапоўненае. Мн., 2007;
• Выбраныя творы. Беларускі кнігазбор. Мн., 2008;
• Выпаў грук у грома з рук. Мн., 2009;
• Навошта. Мн., 2009;
• Ксты. Выданне трэцяе, дапоўненае. Мн., 2009;
• Халодная памяць вады. Мн., 2010;
• Перакуленае/Опрокинутое. М., 2010;
• «Вяльмуе Бог абраннікаў сваіх». Полацк, 2011;
• Толькі б яўрэі былі!.. Мн., 2011;
• Anima. Мн., 2011;
• Сябры. Мн., 2013;
• Лепей: Рукапісы 1952—2013. Мн., 2013.
• У неба пехатою. Мн., 2014.

Произведения переведенные на русский язык

• Аист на крыше: Стихи. М., 1966;
• Избранная лирика. М., 1969;
• Раскидач: Весёлые стихи. Мн., 1969;
• Баллада Брестской крепости. Мн., 1975;
• Небо твоих очей: Стихи и поэма. М., 1976;
• Озеро у горизонта: Стихи. М., 1979;
• Праздник пчелы. М., 1980;
• Поэма признания: Стихи и поэмы. Мн., 1982;
• Каждый четвёртый. Стихи. М., 1984;
• Избранное: Стихотворения. Поэмы. 1955—1983. М., 1985;
• Кошки в лукошке: Весёлые стихи и сказки. Мн., 1985;
• Белая яблоня грома: Стихи. М., 1989.

Произведения переведенные на другие языки

• Siena laiks. На латышском языке. Rīga, 1967;
• Kas jōehobu naigutab? На эстонском языке. Tallinn, 1976;
• Свято бджоли. На украинском языке. Київ, 1978;
• Gandras ant stogo. На литовском языке. Vilnius, 1981;
• Small Anthology of the Poetry by Ryhor Baradulin/Transl. G. Wallace, V. Rich, W. May, P. Tempest. New York, 1984;
• Ei buey negro de mis cuitas… На испанском языке. Мн., 1985;
• Święto pszczoły. На польском языке. Łódź, 1986;
• Valoda. На латышском языке. Rīga, 1987;
• Järv silmapiiril. На эстонском языке. Tallinn, 1988;
• Трофейная тръба: Лірыка. На болгарском языке. София, 1988;
• Ситораи дидор. На таджикском языке. Душанбе, 1989;
• 祈りの風 (Малітва ветру). На японском языке. Иокогама, 2007.

Скачать или купить книги

Рыгор Барадулін: летапіс жыцця і творчасці

Рыгор Іванавіч Барадулін (24 лютага 1935, хутар Верасоўка, Ушацкі раён, Віцебская вобласць — 2 сакавіка 2014 г., Мінск), вядомы таксама як Дзядзька Рыгор, беларускі паэт, эсэіст і перакладчык.

Нарадзіўся ў сям’і Івана Рыгоравіча і Акуліны Андрэеўны Барадуліных на хутары Верасоўка. У 1937 г. хутар быў ліквідаваны і сям’ю паэта перасялілі ва Ушачы. Пасля вайны Рыгор Барадулін вучыўся ва Ушацкай сярэдняй школе (скончыў у 1954 г.), затым на філалагічным факультэце БДУ (скончыў у 1959 г.).

Працаваў рэдактарам у розных перыядычных выданнях: газеце «Советская Белоруссия», часопісах «Бярозка», «Полымя», а таксама ў выдавецтвах «Беларусь» (з 1969 г.), «Мастацкая літаратура» (з 1972 г.).

У складзе дзяржаўнай дэлегацыі БССР прымаў удзел у 39-й сесіі Генеральнай Асамблеі ААН (1984 г.).

Рыгор Барадулін быў актыўным членам Саюза беларускіх пісьменнікаў, адным са стваральнікаў і актыўных удзельнікаў Беларускага ПЭН-цэнтра (1989–1999 гг., прэзідэнт з 1990 г., віцэ-прэзідэнт з 1999 г.).

Быў жанаты з Валянцінай Міхайлаўнай Барадулінай. Дачка Ілона — мастачка, ёсць унучка Дамініка.

Памёр 2 сакавіка 2014 г. у сваёй кватэры ў Мінску.

Пачаў публікавацца ў 1953 г., першыя вершы былі надрукаваныя ў газеце «Чырвоная змена». Першы зборнік паэзіі «Маладзік над стэпам» выйшаў у 1959 г. Усяго выйшла каля 70 зборнікаў паэзіі (сярод іх ёсць зборнікі сатыры і гумару, а таксама вершы для дзяцей), крытычных артыкулаў, эсэ, перакладаў. Двойчы выдаваліся кнігі выбраных вершаў паэта (1984, 1996–2002).

Рыгору Барадуліну належыць і значная колькасць вершаваных перакладаў на беларускую мову, у т. л. «Слова пра паход Ігараў» (1986), кніг Федэрыка Гарсія Лоркі («Блакітны звон Грэнады», 1975), Габрыэлы Містраль («Ветраліст», 1984), Караля Вайтылы, Амара Хайяма («Рубаі»), твораў Шэкспіра, Байрана, Неруды, Міцкевіча, Ясеніна і інш.

Летам 2006 г. выйшла кніга выбраных вершаў Барадуліна «Руны Перуновы».

Творчасць паэта адрозніваецца разнастайнасцю жанраў, вобразна-стылявых сродкаў, яркай метафарычнасцю, псіхалагізмам, багаццем моўнай палітры. У яго творах адкрываецца жывая крыніца прыгажосці мовы і мудрасці народа, яго традыцый і звычаяў, своеасаблівай натурфіласофіі. Разам з тым народна-паэтычнае ў творчасці Рыгора Барадуліна нельга вылучыць з індывідуальнага. Дзякуючы такому сінтэзу паэту ўдаецца ствараць манументальныя вобразы Маці, Радзімы, Айчыны.

Захапленне лінгвістыкай

Схільнасць да лінгвістыкі праявілася ў Рыгора Барадуліна яшчэ падчас навучання ў беларускамоўнай школе мястэчка Ушачы. Барадулін быў выдатнікам па нямецкай мове, меў высокія адзнакі па рускай мове і літаратуры. Беларуская мова выклікала ў Барадуліна найбольшую цікаўнасць.

Творы Рыгора Барадуліна вылучаюцца вялікай колькасцю дыялектызмаў і неалагізмаў, яны выходзяць на розных нормах беларускай мовы: акадэмічнай, класічнай і аўтарскай норме самога паэта (у залежнасці ад выдавецтва).

У 2013 г. выйшаў «Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна». Гэта не проста дыялектны слоўнік з радзімы Рыгора Барадулін — Ушаччыны — гэта, па сутнасці, поўнае апісанне жывых традыцый цэлага беларускага раёна з асобнай «вушацкай», як кажа Барадулін, культурай. У кнізе сабрана амаль усё пачынаючы ад традыцыйных «ушацкіх» імёнаў, заканчваючы падрабязным апісаннем страў мясцовай кухні, святкаваннем народных і рэлігійных свят. Адметнай рысай кнігі з’яўляецца таксама і поўная адсутнасць цэнзуры, што робіць мову яшчэ больш жывой. Сам паэт казаў, што гэта самая галоўная кніга ўсяго яго жыцця, пісаць якую ён пачаў яшчэ ў дзяцінстве. «Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна» прызнаны лепшай кнігай 2013 г. па версіі газеты «Наша Ніва».

Сучасную сітуацыю з адначасовым існаваннем у беларускай мове дзвюх літаратурных нормаў паэт ацэньваў негатыўна, сцвярджаючы, што гэта спрыяе дэкансалідацыі беларускамоўнай часткі насельніцтва Беларусі, якая і гэтак складае меншасць. «Тарашкевіцу» паэт крытыкаваў за наяўнасць граматычных рыс, якія характэрныя для заходнеславянскай, а не ўсходнеславянскай моўнай падгрупы, за дамінаванне ў лексіцы заходнебеларускага дыялекту і за свядомую замену слоў, аднолькавых для рускай і беларускай моў, польскімі аналагамі. «Наркамаўку» — за лексічную русіфікаванасць, значную абмежаванасць у выкарыстанні прыстаўных гукаў, замену традыцыйных назваў беларускіх населеных пунктаў адпаведнікамі найноўшага часу. Рыгор Барадулін выступаў за распрацоўку і афіцыйнае зацверджанне новай версіі беларускага правапісу, пры стварэнні якога былі б улічаны:

1)      граматыка 1918 г. Браніслава Тарашкевіча і іншыя творы ў галіне так званага «класічнага правапісу», або «тарашкевіцы»;

2)      распрацоўкі ў галіне беларускага мовазнаўства савецкіх часоў (у т. л. нормы так званай «наркамаўкі»);

3)      усе захаваныя беларускія народныя гаворкі з іх адметнымі асаблівасцямі.

Фонд агульнай чытальнай залы Брэсцкай абласной бібліятэкі імя М. Горкага змяшчае кнігі, у якіх раскрыты жыццёвы і творчы шлях пісьменніка.

Прэміі і ўзнагароды

Узнагароджаны ордэнамі Дружбы народаў, Знак Пашаны, латвійскім ордэнам Трох Зорак (атрымаў званне Афіцэра Ордэна [IV ступень], 1997), медалём Францыска Скарыны. Ганаровы доктар БДУ і ганаровы грамадзянін Ушацкага раёна. Рыгор Барадулін — апошні беларус, якому надалі званне «Народны паэт Беларусі» (1992). Лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1976) і Дзяржаўнай прэміі імя Янкі Купалы (1976) за зборнік вершаў «Рум» і пераклады Гарсія Лоркі.

У 2006 г. кандыдатура Барадуліна была сярод намінантаў на Нобелеўскую прэмію ў галіне літаратуры за зборнік вершаў «Ксты».

Любоў да сваіх вытокаў, «роднага гняздзечка» – гэта не проста пачуццё, а інстынкт усяго жывога. Такі ж самы, як і інстынкт самазахавання. I чым мацнейшы ён у чалавеку, тым мацнейшая яго сувязь з родным карэннем, тым устойлівей будзе чалавек на зямлі. Пісьменнікі вывяраюць сваіх герояў інстынктам лёту, выпрабоўваюць матывамі вяртання ў родныя гнёзды.
Галоўнаму герою рамана Я. Брыля «Птушкі і гнёзды» Алесю Руневічу, як быў яшчэ хлапчуком, маці, прадучы кудзелю, расказвала, што смецюхі, якія на дварэ грабуцца разам з вераб’ямі, – гэта жаўранкі. Тыя самыя жаўранкі, што вясною звіняць з паднябесся званочкамі. А ўзімку, халадамі ды завеямі, грабецца сабе ў конскім гноі ды толькі цвіркае. I нікуды ён не ляціць…
Шэрым смецюхом, што вось сядзіць ды толькі цвіркае, здаўся Алесю Змітрук Саладуха, зямляк з Навагрудчыны.
Птушкай паляцеў бы ён туды, дзе авёс косяць, дзе бульбянішчы пахнуць, а каля градаў пройдзеш – есці захочацца. А як да справы – «я гэта ў кут». Хораша гаварыў Змітрук, што па ядзе ў няволі яшчэ можна пражыць, але ж нуда чалавека поедам есць. Але толькі гаварыў. Ад Алесевай прапановы рыхтавацца да палёту, а потым і ляцець разам адмовіўся. Не пераканалі і Алесевы довады, што родная зямля гарыць у полымі вайны, а яны стаяць на гэтым беразе ды пазіраюць: «А маем мы права стаяць, чакаць, пакуль народу нашаму так цяжка?»
Іншы матыў невяртання ў роднае гняздо ў Цярэня, у якога там дзяцей «поўная хата, якія, можа, без кавалка хлеба сядзяць». «Цярэню і тут добра, не толькі яда ёсць, але і жанчын удосталь, што для яго немалаважна». Цынічна заяўляе ён Алесю: «Дзе мне добра – там і маё!»
Людзі, што страцілі інстынкт лёту ў роднае гняздо, -смецюхі, якія кіруюцца вантробна-страўнікавай псіхалогіяй «дзе мне добра, там і маё». Страціўшы з гэтым інстынктам і «святое штосьці», такія без вагання і душэўных пакут пераступаюць нават праз уласных дзяцей.
Зусім іншае ўсведамленне святога ў героя I. Мележа Васіля. У крытычны момант жыцця, калі ён стаяў перад выбарам, калі вёў спусташальны і знясільваючы бой з самім сабой, калі крывянілася, плакала і стагнала яго душа, кіраваўся не прынцыпам «дзе мне добра, там і маё». Былі ў яго хвіліны, калі здавалася, што ён гатоў кінуць усё «і ісці з Ганнаю па тое шчасце, што недзе ж і праўда, можа, ёсць, можа быць іхнім». У Ганны довады дастаткова пераканальныя: «Рукі е, рабіць умеем! Не прападзём нідзе, пабачыш! На зайздрасць усім жыць будзем!» Не толькі довады Ганны, а і ўсведамленне таго, што галоўная справа яго жыцця рушыцца няўмольнай сілай абставін, што грунт пад нагамі зыбаецца, схілялі Васіля да выбару жыць з каханай. Але ўтрымала менавіта святое і адказнасць за яго: «Ды і пра малое падумаць – як яму, бязбацькавічу няшчаснаму, быць, жывога бацьку маючы! А калі возьме яе хто – звядзе, гад які, за нішто чалавечка, бацькаву кроў!.. Васіль ніколі раней не думаў, што можа быць да некага такая жаласнасць. У душы заўсёды… чуў незвычайную чулую жаласнасць да малога. Дзівіўся, што можа зрабіць адзін дотык ціхага, цёплага цельца дзіцяці – і тады зашчымелі жаласць да малога і вінаватасць».
«Жаласць і вінаватасць» – гэта і ёсць «святое штосьці» ў душы кожнага чалавека. Імя таму святому – Любоў, якая валадарыць людскасцю і вызначае яе.
Апісанне вяртання ў роднае гняздо кампазітара Сцяпана Вячоркі складае змест рамана Н. Гілевіча «Родныя дзеці». Многае перажыў і пабачыў ён за сваё жыццё, але сапраўднае, вечнае ўсвядоміў, толькі калі наведаў родныя мясціны, пабываў ля сваіх вытокаў. I ўсвядоміў Сцяпан Якубавіч, што, якіх бы вышынь ні дасягнуў чалавек, сутнасць яго вызначаецца тым, ці з’яўляецца ён родным сынам сваёй сям’і і сваёй зямлі. Як усвядоміў яшчэ раней, жывучы ўдалечыні ад Радзімы, што талент любога творцы жывіцца сокамі роднай зямлі. Кампазітар Вячорка пераканаўся, што ўладаром беларускай песні (а ён менавіта пра гэта і марыў) можа стаць толькі той, хто ўзгадаваны, успешчаны на нацыянальнай глебе. Крыніцай натхнення для любога мастака з’яўляюцца створаныя народам духоўныя каштоўнасці, жыццё народа, маці-прырода і неруш матчынай мовы.
Вяртанне дадому – вяртанне па «святое штосьці», без якога чалавек нетрывушчы ў гэтым свеце, нежыццястойкі. Героі апавядання В. Карамазава «Дзяльба кабанчыка» таксама час ад часу вяртаюцца дадому, але толькі на… дзяльбу кабанчыка, выгадаванага для сваіх дзяцей самаахвярнай, нямоглай маці. Дзяльба кабанчыка выявіла поўнае маральнае банкруцтва дачок і зяцёў. I толькі сын Сцяпан загадвае спыніць загружаную матчынымі дарункамі машыну і зноў вяртаецца дадому – да адзінокай маці. Яго вяртанне – па «святое штосьці» – дае нам спадзеў, што яшчэ не ўсё страчана. Чакае сваіх сыноў і герой апавядання У. Арлова «Клён». Чакае з надзеяй, што яны, маладыя, дужыя, разумнейшыя за яго (так павінна быць!), парадзяць нешта, дапамогуць уратаваць тое, што яму дорага. Сусед патрабуе спілаваць клён, з якім знітавана ўсё жыццё гаспадара. Клён ведаў яго бацькоў і дзяд’оў, гадаваў яго дзяцей і нават ратаваў у час жыццёвых віхураў. I сыны прыехалі. Клён зразумеў, што ён памрэ менавіта ў дзень іх прыезду. Старэйшаму сыну не цярпелася хутчэй спілаваць дрэва, скончыць справу і вечарам выпіць. Малодшы (клён адчуў гэта) пакутаваў, шкадаваў, але пакорна рабіў тое, што патрабаваў сусед. Выключнае ўздзеянне на чытача дасягаецца прыёмам адухаўлення. Клён надзелены здольнасцю помніць, любіць, трывожыцца, хвалявацца, клапаціцца, разважаць – усім тым, чым, на жаль, валодаюць далёка не ўсе людзі.
Бацькоўскі дом – прошча, святое месца для кожнага чалавека, здольнае лекаваць душу, сунімаць мітушэнне і боль, гаіць раны. Над бацькавай хатай часцей і верагодней, чым дзе-небудзь, можа заззяць высокае неба ідэала. У родным доме хутчэй можа адкрыцца раней нязнанае, проста і лёгка вырашыцца тое, што было тупіковым і невырашальным.
Наведаць любога чалавека, калі той чакае нашага прыходу, – добрая справа, наведаць жа бацькоў – святая.

“Трэба дома бываць часцей…” (Рыгор Барадулін)
…Тако ж и люди, и где зродилися и ускормлены суть по бозе, к тому месту великую ласку имають.
Ф. Скарына
Вяртанне ў бацькоўскі дом, родныя мясціны – паход у будучыню.
«Ніякія думы чорныя не змогуць», даводзіць герой М. Гарэцкага мудры дзед Яхім студэнту Архіпу, калі будзе моцнай сувязь з родным карэннем, калі «часцей у роднае гняздзечка» залятаць і чэрпаць там, у гэтай святой прошчы сілы, што дапамогуць выстаяць у любыя буры і віхуры.
Любоў да сваіх вытокаў, «роднага гняздзечка» – гэта не проста пачуццё, а інстынкт усяго жывога. Такі ж самы, як і інстынкт самазахавання. I чым мацнейшы ён у чалавеку, тым мацнейшая яго сувязь з родным карэннем, тым устойлівей будзе чалавек на зямлі.
Пісьменнікі вывяраюць сваіх герояў інстынктам лёту, выпрабоўваюць матывамі вяртання ў родныя гнёзды.
Галоўнаму герою рамана Я. Брыля «Птушкі і гнёзды» Алесю Руневічу, як быў яшчэ хлапчуком, маці, прадучы кудзелю, расказвала, што смецюхі, якія на дварэ грабуцца разам з вераб’ямі, – гэта жаўранкі. Тыя самыя жаўранкі, што вясною звіняць з паднябесся званочкамі. А ўзімку, халадамі ды завеямі, грабецца сабе ў конскім гноі ды толькі цвіркае. I нікуды ён не ляціць…
Шэрым смецюхом, што вось сядзіць ды толькі цвіркае, здаўся Алесю Змітрук Саладуха, зямляк з Навагрудчыны.
Птушкай паляцеў бы ён туды, дзе авёс косяць, дзе бульбянішчы пахнуць, а каля градаў пройдзеш – есці захочацца. А як да справы – «я гэта ў кут». Хораша гаварыў Змітрук, што па ядзе ў няволі яшчэ можна пражыць, але ж нуда чалавека поедам есць. Але толькі гаварыў. Ад Алесевай прапановы рыхтавацца да палёту, а потым і ляцець разам адмовіўся. Не пераканалі і Алесевы довады, што родная зямля гарыць у полымі вайны, а яны стаяць на гэтым беразе ды пазіраюць: «А маем мы права стаяць, чакаць, пакуль народу нашаму так цяжка?»
Іншы матыў невяртання ў роднае гняздо ў Цярэня, у якога там дзяцей «поўная хата, якія, можа, без кавалка хлеба сядзяць». «Цярэню і тут добра, не толькі яда ёсць, але і жанчын удосталь, што для яго немалаважна». Цынічна заяўляе ён Алесю: «Дзе мне добра – там і маё!»
Людзі, што страцілі інстынкт лёту ў роднае гняздо, -смецюхі, якія кіруюцца вантробна-страўнікавай псіхалогіяй «дзе мне добра, там і маё». Страціўшы з гэтым інстынктам і «святое штосьці», такія без вагання і душэўных пакут пераступаюць нават праз уласных дзяцей.
Зусім іншае ўсведамленне святога ў героя I. Мележа Васіля. У крытычны момант жыцця, калі ён стаяў перад выбарам, калі вёў спусташальны і знясільваючы бой з самім сабой, калі крывянілася, плакала і стагнала яго душа, кіраваўся не прынцыпам «дзе мне добра, там і маё». Былі ў яго хвіліны, калі здавалася, што ён гатоў кінуць усё «і ісці з Ганнаю па тое шчасце, што недзе ж і праўда, можа, ёсць, можа быць іхнім». У Ганны довады дастаткова пераканальныя: «Рукі е, рабіць умеем! Не прападзём нідзе, пабачыш! На зайздрасць усім жыць будзем!» Не толькі довады Ганны, а і ўсведамленне таго, што галоўная справа яго жыцця рушыцца няўмольнай сілай абставін, што грунт пад нагамі зыбаецца, схілялі Васіля да выбару жыць з каханай. Але ўтрымала менавіта святое і адказнасць за яго: «Ды і пра малое падумаць – як яму, бязбацькавічу няшчаснаму, быць, жывога бацьку маючы! А калі возьме яе хто – звядзе, гад які, за нішто чалавечка, бацькаву кроў!.. Васіль ніколі раней не думаў, што можа быць да некага такая жаласнасць. У душы заўсёды… чуў незвычайную чулую жаласнасць да малога. Дзівіўся, што можа зрабіць адзін дотык ціхага, цёплага цельца дзіцяці – і тады зашчымелі жаласць да малога і вінаватасць».
«Жаласць і вінаватасць» – гэта і ёсць «святое штосьці» ў душы кожнага чалавека. Імя таму святому – Любоў, якая валадарыць людскасцю і вызначае яе.
Апісанне вяртання ў роднае гняздо кампазітара Сцяпана Вячоркі складае змест рамана Н. Гілевіча «Родныя дзеці». Многае перажыў і пабачыў ён за сваё жыццё, але сапраўднае, вечнае ўсвядоміў, толькі калі наведаў родныя мясціны, пабываў ля сваіх вытокаў. I ўсвядоміў Сцяпан Якубавіч, што, якіх бы вышынь ні дасягнуў чалавек, сутнасць яго вызначаецца тым, ці з’яўляецца ён родным сынам сваёй сям’і і сваёй зямлі. Як усвядоміў яшчэ раней, жывучы ўдалечыні ад Радзімы, што талент любога творцы жывіцца сокамі роднай зямлі. Кампазітар Вячорка пераканаўся, што ўладаром беларускай песні (а ён менавіта пра гэта і марыў) можа стаць толькі той, хто ўзгадаваны, успешчаны на нацыянальнай глебе. Крыніцай натхнення для любога мастака з’яўляюцца створаныя народам духоўныя каштоўнасці, жыццё народа, маці-прырода і неруш матчынай мовы.
Вяртанне дадому – вяртанне па «святое штосьці», без якога чалавек нетрывушчы ў гэтым свеце, нежыццястойкі. Героі апавядання В. Карамазава «Дзяльба кабанчыка» таксама час ад часу вяртаюцца дадому, але толькі на… дзяльбу кабанчыка, выгадаванага для сваіх дзяцей самаахвярнай, нямоглай маці. Дзяльба кабанчыка выявіла поўнае маральнае банкруцтва дачок і зяцёў. I толькі сын Сцяпан загадвае спыніць загружаную матчынымі дарункамі машыну і зноў вяртаецца дадому – да адзінокай маці. Яго вяртанне – па «святое штосьці» – дае нам спадзеў, што яшчэ не ўсё страчана. Чакае сваіх сыноў і герой апавядання У. Арлова «Клён». Чакае з надзеяй, што яны, маладыя, дужыя, разумнейшыя за яго (так павінна быць!), парадзяць нешта, дапамогуць уратаваць тое, што яму дорага. Сусед патрабуе спілаваць клён, з якім знітавана ўсё жыццё гаспадара. Клён ведаў яго бацькоў і дзяд’оў, гадаваў яго дзяцей і нават ратаваў у час жыццёвых віхураў. I сыны прыехалі. Клён зразумеў, што ён памрэ менавіта ў дзень іх прыезду. Старэйшаму сыну не цярпелася хутчэй спілаваць дрэва, скончыць справу і вечарам выпіць. Малодшы (клён адчуў гэта) пакутаваў, шкадаваў, але пакорна рабіў тое, што патрабаваў сусед. Выключнае ўздзеянне на чытача дасягаецца прыёмам адухаўлення. Клён надзелены здольнасцю помніць, любіць, трывожыцца, хвалявацца, клапаціцца, разважаць – усім тым, чым, на жаль, валодаюць далёка не ўсе людзі.
Бацькоўскі дом – прошча, святое месца для кожнага чалавека, здольнае лекаваць душу, сунімаць мітушэнне і боль, гаіць раны. Над бацькавай хатай часцей і верагодней, чым дзе-небудзь, можа заззяць высокае неба ідэала. У родным доме хутчэй можа адкрыцца раней нязнанае, проста і лёгка вырашыцца тое, што было тупіковым і невырашальным.
Наведаць любога чалавека, калі той чакае нашага прыходу, – добрая справа, наведаць жа бацькоў – святая. Бацькі чакаюць нас заўсёды. Толькі не заўсёды будуць чакаць… I потым «не трэба анікому ён, сум ля сляпых слупкоў», як папярэджвае ўсіх лірычны герой верша Р. Барадуліна:
Наведвайце бацькоў,
пакуль яны жывыя,
Пакуль дымяцца коміны-
нагрэйцеся ў бацькоў.
Любіць трэба жывых. I «лепшая памяць аб мёртвых» – наша любоў да жывых.

…Тако ж и люди, и где зродилися и ускормлены суть по бозе, к тому месту великую ласку имають.
Ф. Скарына
Вяртанне ў бацькоўскі дом, родныя мясціны – паход у будучыню.
«Ніякія думы чорныя не змогуць», даводзіць герой М. Гарэцкага мудры дзед Яхім студэнту Архіпу, калі будзе моцнай сувязь з родным карэннем, калі «часцей у роднае гняздзечка» залятаць і чэрпаць там, у гэтай святой прошчы сілы, што дапамогуць выстаяць у любыя буры і віхуры.
Любоў да сваіх вытокаў, «роднага гняздзечка» – гэта не проста пачуццё, а інстынкт усяго жывога. Такі ж самы, як і інстынкт самазахавання. I чым мацнейшы ён у чалавеку, тым мацнейшая яго сувязь з родным карэннем, тым устойлівей будзе чалавек на зямлі.
Пісьменнікі вывяраюць сваіх герояў інстынктам лёту, выпрабоўваюць матывамі вяртання ў родныя гнёзды.
Галоўнаму герою рамана Я. Брыля «Птушкі і гнёзды» Алесю Руневічу, як быў яшчэ хлапчуком, маці, прадучы кудзелю, расказвала, што смецюхі, якія на дварэ грабуцца разам з вераб’ямі, – гэта жаўранкі. Тыя самыя жаўранкі, што вясною звіняць з паднябесся званочкамі. А ўзімку, халадамі ды завеямі, грабецца сабе ў конскім гноі ды толькі цвіркае. I нікуды ён не ляціць…
Шэрым смецюхом, што вось сядзіць ды толькі цвіркае, здаўся Алесю Змітрук Саладуха, зямляк з Навагрудчыны.
Птушкай паляцеў бы ён туды, дзе авёс косяць, дзе бульбянішчы пахнуць, а каля градаў пройдзеш – есці захочацца. А як да справы – «я гэта ў кут». Хораша гаварыў Змітрук, што па ядзе ў няволі яшчэ можна пражыць, але ж нуда чалавека поедам есць. Але толькі гаварыў. Ад Алесевай прапановы рыхтавацца да палёту, а потым і ляцець разам адмовіўся. Не пераканалі і Алесевы довады, што родная зямля гарыць у полымі вайны, а яны стаяць на гэтым беразе ды пазіраюць: «А маем мы права стаяць, чакаць, пакуль народу нашаму так цяжка?»
Іншы матыў невяртання ў роднае гняздо ў Цярэня, у якога там дзяцей «поўная хата, якія, можа, без кавалка хлеба сядзяць». «Цярэню і тут добра, не толькі яда ёсць, але і жанчын удосталь, што для яго немалаважна». Цынічна заяўляе ён Алесю: «Дзе мне добра – там і маё!»
Людзі, што страцілі інстынкт лёту ў роднае гняздо, -смецюхі, якія кіруюцца вантробна-страўнікавай псіхалогіяй «дзе мне добра, там і маё». Страціўшы з гэтым інстынктам і «святое штосьці», такія без вагання і душэўных пакут пераступаюць нават праз уласных дзяцей.
Зусім іншае ўсведамленне святога ў героя I. Мележа Васіля. У крытычны момант жыцця, калі ён стаяў перад выбарам, калі вёў спусташальны і знясільваючы бой з самім сабой, калі крывянілася, плакала і стагнала яго душа, кіраваўся не прынцыпам «дзе мне добра, там і маё». Былі ў яго хвіліны, калі здавалася, што ён гатоў кінуць усё «і ісці з Ганнаю па тое шчасце, што недзе ж і праўда, можа, ёсць, можа быць іхнім». У Ганны довады дастаткова пераканальныя: «Рукі е, рабіць умеем! Не прападзём нідзе, пабачыш! На зайздрасць усім жыць будзем!» Не толькі довады Ганны, а і ўсведамленне таго, што галоўная справа яго жыцця рушыцца няўмольнай сілай абставін, што грунт пад нагамі зыбаецца, схілялі Васіля да выбару жыць з каханай. Але ўтрымала менавіта святое і адказнасць за яго: «Ды і пра малое падумаць – як яму, бязбацькавічу няшчаснаму, быць, жывога бацьку маючы! А калі возьме яе хто – звядзе, гад які, за нішто чалавечка, бацькаву кроў!.. Васіль ніколі раней не думаў, што можа быць да некага такая жаласнасць. У душы заўсёды… чуў незвычайную чулую жаласнасць да малога. Дзівіўся, што можа зрабіць адзін дотык ціхага, цёплага цельца дзіцяці – і тады зашчымелі жаласць да малога і вінаватасць».
«Жаласць і вінаватасць» – гэта і ёсць «святое штосьці» ў душы кожнага чалавека. Імя таму святому – Любоў, якая валадарыць людскасцю і вызначае яе.
Апісанне вяртання ў роднае гняздо кампазітара Сцяпана Вячоркі складае змест рамана Н. Гілевіча «Родныя дзеці». Многае перажыў і пабачыў ён за сваё жыццё, але сапраўднае, вечнае ўсвядоміў, толькі калі наведаў родныя мясціны, пабываў ля сваіх вытокаў. I ўсвядоміў Сцяпан Якубавіч, што, якіх бы вышынь ні дасягнуў чалавек, сутнасць яго вызначаецца тым, ці з’яўляецца ён родным сынам сваёй сям’і і сваёй зямлі. Як усвядоміў яшчэ раней, жывучы ўдалечыні ад Радзімы, што талент любога творцы жывіцца сокамі роднай зямлі. Кампазітар Вячорка пераканаўся, што ўладаром беларускай песні (а ён менавіта пра гэта і марыў) можа стаць толькі той, хто ўзгадаваны, успешчаны на нацыянальнай глебе. Крыніцай натхнення для любога мастака з’яўляюцца створаныя народам духоўныя каштоўнасці, жыццё народа, маці-прырода і неруш матчынай мовы.
Вяртанне дадому – вяртанне па «святое штосьці», без якога чалавек нетрывушчы ў гэтым свеце, нежыццястойкі. Героі апавядання В. Карамазава «Дзяльба кабанчыка» таксама час ад часу вяртаюцца дадому, але толькі на… дзяльбу кабанчыка, выгадаванага для сваіх дзяцей самаахвярнай, нямоглай маці. Дзяльба кабанчыка выявіла поўнае маральнае банкруцтва дачок і зяцёў. I толькі сын Сцяпан загадвае спыніць загружаную матчынымі дарункамі машыну і зноў вяртаецца дадому – да адзінокай маці. Яго вяртанне – па «святое штосьці» – дае нам спадзеў, што яшчэ не ўсё страчана. Чакае сваіх сыноў і герой апавядання У. Арлова «Клён». Чакае з надзеяй, што яны, маладыя, дужыя, разумнейшыя за яго (так павінна быць!), парадзяць нешта, дапамогуць уратаваць тое, што яму дорага. Сусед патрабуе спілаваць клён, з якім знітавана ўсё жыццё гаспадара. Клён ведаў яго бацькоў і дзяд’оў, гадаваў яго дзяцей і нават ратаваў у час жыццёвых віхураў. I сыны прыехалі. Клён зразумеў, што ён памрэ менавіта ў дзень іх прыезду. Старэйшаму сыну не цярпелася хутчэй спілаваць дрэва, скончыць справу і вечарам выпіць. Малодшы (клён адчуў гэта) пакутаваў, шкадаваў, але пакорна рабіў тое, што патрабаваў сусед. Выключнае ўздзеянне на чытача дасягаецца прыёмам адухаўлення. Клён надзелены здольнасцю помніць, любіць, трывожыцца, хвалявацца, клапаціцца, разважаць – усім тым, чым, на жаль, валодаюць далёка не ўсе людзі.
Бацькоўскі дом – прошча, святое месца для кожнага чалавека, здольнае лекаваць душу, сунімаць мітушэнне і боль, гаіць раны. Над бацькавай хатай часцей і верагодней, чым дзе-небудзь, можа заззяць высокае неба ідэала. У родным доме хутчэй можа адкрыцца раней нязнанае, проста і лёгка вырашыцца тое, што было тупіковым і невырашальным.
Наведаць любога чалавека, калі той чакае нашага прыходу, – добрая справа, наведаць жа бацькоў – святая. Бацькі чакаюць нас заўсёды. Толькі не заўсёды будуць чакаць… I потым «не трэба анікому ён, сум ля сляпых слупкоў», як папярэджвае ўсіх лірычны герой верша Р. Барадуліна:
Наведвайце бацькоў,
пакуль яны жывыя,
Пакуль дымяцца коміны-
нагрэйцеся ў бацькоў.
Любіць трэба жывых. I «лепшая памяць аб мёртвых» – наша любоў да жывых.