Саха сирэ сочинение

Скачать:

Быйыл 2022 сылга улахан суолталаах кэрдиис кэми — Сахабыт ѳрѳспүүбүлүкэтэ төрүттэммитэ 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиибит. Бу кэрэ бэлиэ сылга анаан хас биирдии улуус, нэhилиэк, тэрилтэ уонна Сахабыт сирин хас биирдии олохтооҕо төрөөбүт сириттэн-уотуттан саҕалаан, өрөспүүбүлүкэ, норуот инники сайдыытын түстүүргэ көхтөөхтук кыттар, бэйэтин кылаатын киллэрэр. Ол чэрчитинэн куйаар нѳҥүѳ «Мин Сахам сиринэн киэн туттабын” диэн тиэмэҕэ ѳйтөн суруйууга куонкурус биллэрбиттэригэр бэйэм кэккэ санааларбын суруйуом. Тапталлаах Сахабыт сирин туhунан киэн тутта кэпсиэххэ диэтэххэ, кэпсиирбит элбэх буоллаҕа.

Бастакынан, сүүрбэhис үйэ саҥатыгар Саха сирэ сайдыытыгар улахан кылааттарын киллэрбит, олох-дьаһах чыҥха уларыйыытын оҥорсубут уһулуччулаах политическэй диэйэтэллэр, саха норуотун чулуу уолаттара Платон Ойуунускай, Максим Аммосов, Степан Аржаков, Исидор Барахов сырдык ааттарынан киэн туттабыт. Кинилэр 100 сыл анараа ѳттүгэр улуу Москуба куоракка тиийэн, дойду үрдүкү салалтатыгар харса суох туруорсан Саха сирэ туспа автономнай ѳрѳспүүбүлүкэ буоларын ситиспиттэрэ. Кинилэри сэргэ норуот историятыгар үгүс үтүөнү оҥорбут уонна да атын саха чулуу дьонун ахтан-санаан ааhыах тустаахпыт.

Мин киэн туттабын сахам уус-уран литературатын тѳрүттээбит реалист-суруйааччыларбыт А.Е.Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй, А.И.Софронов-Алампа, Н.Д.Неустроев, саха советскай литературатын тѳрүттээччи П.А.Ойуунускай сырдык ааттарынан, кинилэр үйэлэргэ ѳлбѳт-сүппэт ѳтѳ кѳрүүлээх, илбис тыллаах айымньыларынан. Ону тэҥэ, саха норуодунай суруйааччыларын, поэттарын чулуу айымньылара үтүѳҕэ-сырдыкка угуйар алыптаах күүстэринэн ѳйбѳр-сүрэхпэр кѳстүбэт күүс эбинэбин.

Ѳбүгэлэрбит былыргы дьыллар улаҕаларыттан сүдү бэлэх гынан биhиэхэ ууммут барҕа баайдара — тѳрѳѳбүт тѳрүт Ийэ тылбыт үгүс үйэлэри уҥуордаан, үгүс моhолу хорсуннук туораан, сүппэккэ-оспокко тыыннаах тыл буолан кэлбитинэн, аныгы тэтимнээх олоҕу кытта тэҥҥэ барсан иhэринэн мин үѳрэбин уонна киэн туттабын. Муҥурун булларбатах баай тыл холобура буолбут улуу Олоҥхобут, бэл атын омук ѳркѳн ѳйдѳѳхтѳрүн сѳхтѳрѳн, 2005 сыллаахха “Аан дойду духуобунай нэhилиэстибэтин материальнайа суох шедеврэ” диэн үрдүк ааты ылбытынан киэн туттабын.

Тапталлаах Сахам сирэ барахсан уйаара-кэйээрэ биллибэт киэҥ иэннээх, ханна да суох дьикти-кэрэ айылҕатын олус диэн таптыыбын. Кини баранан бүтэр баайын хостоору араас хампаанньалар сирбитин алдьаталларыттан, сүүhүнэн сылларга тыытыллыбакка турбут кыыс кэрэ мѳссүѳнүн ѳлбѳѳдүтэллэриттэн сүрэҕим айманар… Ол гынан баран, бу хампаанньалар таhаарбыт хоромньуларын туоратан, айылҕабытын тилиннэрэргэ, чѳлүгэр түhэрэргэ сѳптѳѳх үлэни ыытыахтара диэн эрэл санаа мин дууhабын уоскутар. Оччоҕо киэн туттуом этэ Сахам сирин алмааhынан, былдьаhыктаах кыhыл кѳмүс баайынан…

Мин киэн туттабын Улуу Кыайыыны уhансыбыт хорсун-хоодуот ытык дьоммут сырдык ааттарынан, сахам норуотун чулуу үлэhит дьонунан, эбээлэрбит, эhээлэрбит үтүѳ холобурдарынан… Биhиги, үүнэн эрэр эдэр кѳлүѳнэ дьон кинилэр иннилэригэр дириҥ иэстээхпитин умнуо суохтаахпыт, кинилэр ытык ааттарын түhэн биэрбэт туhугар үлэлиэхтээхпит, эйэлээх олоҕу тутуhуохтаахпыт.

Ѳбүгэлэрбит былыр-былыргыттан элбэх үүттээх, иҥэмтиэлээх эттээх хороҕор муостаахтарын, тымныыны-итиини тулуйар сыспай сиэллээхтэрин тымныы тыйыс тыыннаах сиргэ сүтэрбэккэ иитэн аҕалбыттарынан киэн туттуохха эрэ сѳп. Билиҥҥи аныгы дьалхааннаах үйэҕэ саха ынаҕын, тулууурдаах саха сылгытын үксэтэн, элбэтэн, тѳрүт аспытын дэлэтэр туруу үлэhит дьоммут кэлиҥҥи сылларга элбээн иhэллэриттэн бары үѳрэбит.

Мин киэн туттабын сахам норуотун уус тыллаах олоҥхоhуттара, сээркээн сэhэнньиттэрэ сүдү бэлэх хаалларбыт тылынан уус-уран айымньыларынан, кѳмүс тарбахтаах уус дьоммут сиэдэрэй оҥоhуктарынан, уран иистэнньэҥнэрбит тикпит ойуулаах-мандардаах кэрэ таҥастарынан, ырыаhыт дьоммут чуор куоластарынан, сахам хомуhун алыптаах тыаhынан…

Мин киэн туттабын Олимп чыпчаалыгар, Аан дойду киэҥ түhүлгэлэригэр саха норуотун ааттатан, Кыайыы ѳрѳгѳйүн бэлэхтээбит чулуу спортсменнарбытынан…

Түмүкпэр этиэм этэ: Сахабыт сиригэр киэн туттарбыт элбиирин туһугар хас биирдии саха оҕото үөрэх, сайдыы, ис култуура баар буолуохтааҕын өйдүөхтээх, дойдуга туһалаах киһи буолан тахсарга кыhаллыахтаах. Алампа «Ыччат сахаларга» айымньытынан сирдэтэн, эдэр ыччат Сахатын сирин сайыннарыа уонна тѳрѳѳбүт дойдутунан киэн тутта туруо диэн баҕа санаабын тиэрдэбин:

Саргылардаах сахаларбыт
Салаhыннаах саҥаларын
Саҥалыыра тойугунан
Салайан-саҥардан иhиэҕиҥ…
…Уруккулуур удьуордарбыт
Уруйдаабыт олохторун
Умнубакка сылдьаммыт,
Уhатан-кэҥэтэн иhиэҕиҥ!

Обновлено: 11.03.2023

Презентация на тему: » Эн дьиэң, эн төрөөбүт дойдуң Саха сирэ. Саха республиката Россия5а биир улахан территориялаах, суду экономическай суолталаах субъега буолар.» — Транскрипт:

1 Эн дьиэң, эн төрөөбүт дойдуң Саха сирэ

2 Саха республиката Россия5а биир улахан территориялаах, суду экономическай суолталаах субъега буолар

3 Саха Республикатын символикатын (герб, былаах, гимн) историята

4 Саха сирин уобалаЬын гербэтэ 1878с. бэс ыйын 5 кунугэр бигэргэммитэ

6 Герб Якутской Автономной Советской Социалистической Республики утвержден Указом Президиума Верховного Совета Якутской АССР от 27 июня 1978г.

7 Флаг Якутской Автономной Советской Социалистической Республики утвержден Постановлением Президиума ЦИК ЯАССР от 13 мая 1938 года

8 Флаг Якутской Автономной Советской Социалистической Республики утвержден Указом Президиума Верховного Совета Якутской АССР от 27 октября 1978г.

9 Саха сирэ КиЬитин ахсаана – Иэнэ – хот/со5уруу 2000-км, ар5/илин-500км Республика столицата – Дьокуускай куорат Республика5а 34 улуус баар. Республика статустаах куораттар – Дьокуускай, Мирнай, Нерюнгри, Ньурба, Покровскай. Улуус куортаттара — Алдан, Булуу, Верхоянскай, Ленскэй, Среднеколымскай, Томмот, Удачнай, Өлүөхүмэ.

10 Саха сирин столицата – Дьокуускай куорат Кини 1632с. Бала5ан ыйын 25 кунугэр теруттэммитэ. Нуучча хаЬаа5а Петр Бекетов Лена еруЬунэн кэлэн Ленскэй острогу туппута.

12 Саха сирин гербэтэ Гербэ ортотугар уруц кемус диискэ иЬигэр знамялаах аттаах киЬи ойууламмыт. Бу терут ебугэлэрбит Лена очуос хайалыгар оцорон хаалларбыт уруЬуйдара (наскальный рисунок) буолар. Дискэ урдугэр сэттэ сахалыы орнамент, аллараа Саха сирин официальнай аата-суола сахалыы, нууччалыы суруллубут. Гербэ суолтата – былыргы историяны кытта билицци бириэмэ биир буолуута. Аттаах киЬи государство былаа5ын урдуктук тутар.

13 Саха сирин былаа5а Халлаан куе5э урун куну кытта – келуенэ алтыЬыыта, саха норуотун терут угэЬигэр, урун куццэ сугуруйуу. Мацан – ыраас санааны От куе6э – айыл5абыт, кылгас сайыммыт КыЬыл – ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу, олорон ааспыт келуенэ5э ытыктабыл.

14 САХА РЕСПУБЛИКАТЫН ерегейун ырыата Савва Тарасов, М-Кирилл Герасимовы Сахам сирэ дьоллоох тускуга СаЬар5алыы ыцыра ыллыыр. Илинтэн ap5aa ол кустуга Алмаас таас курдук сандаара сырдыыр. Хос ырыата: Бар5а быйацнаах Сахам дойдута, Модун Россия киэн туттуута, Оркен ерегей тойугун туойдун, Уунэр уйэ5э урдуу туруохтун! Уллэр уестээх 0луенэ эбэ 0лбёт-мэцэ угуттуур уулаах. Элбэх омукка эрчим эбэр, Или-эйэни олохтуур уохтаах. Хос ырыата. Ааспыт кэммит айхаллаах суола Арчылыыр аар алгыЬын биэрдэ, Сахабыт.сирэ дьоЬун, дуолан Сайдыы аартыгар туерэ5э тустэ.

15 Михаил Ефимович Николаев – Саха Республикатын бастакы Президена 8 декабря 1989с был избран Предс.Презид.Верх.Совета ЯАССР; 20 декабря 1991г. был избран первым Президентом Якутской-Саха ССР; 22 декабря 1996г.был избран Президентом РС(Я) на второй срок.

16 Тохсунньу 13 кунугэр 2002 с. Саха Республикатын Президенинэн Вячеслав Анатольевич ШТЫРОВ ананан 2010с.диэри улэлээбитэ

17 Егор Афанасьевич Борисов 2010с. бэс ыйын 10 кунугэр Саха сирин Президенэн анаммыта Чурапчы селотугар 1954с атырдьах ыйын 15 кунугэр тереебутэ. Чурапчы орто оскуолатын 1971с. бутэрбитэ сс улэтин слесарь-ремонтник идэтинэн са5алаабыта. 1979с. Новосибирскайдаа5ы тыа хаьаайыстыбатын институтун инженер-механик сс. Тыа хаЬаайыстыбатын миниистиринэн улэлээбитэ. Саха Республикатын Правительствотын председателинэн сс

19 Саха сирин айыл5атын баайа КыЬыл кемус

21 Культура уонна искусство

24 Олонхо 2006с. ЮНЕСКО Аан дойду культуратын баайынан билиммитэ

25 Дьулуруйар Ньургун Боотур

26 Олимпийские чемпионы по вольной борьбе: Роман Дмитриев Павел Пинигин Александр Иванов

27 Викторина Дьокуускай куорат хаЬан, хайдах теруттэммитэй? Бастакы Президеммит кимий, хаЬан буолбутай? с Республика кунун хаЬан ылабыт? Саха республиката хас улуустаа5ый? с с Олонхобут хас сыллаахха ЮНЕСКО билиниитин ылбытай? с с

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Сыала: оҕо билиитин хаҥатыы. Сорук : 1. Оҕо айылҕаҕа интэриэһин сайыннарыы 2. Харыстабыл сыһыаны иитии 3. Чыычаахтар тустарынан билии.

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

2 этап: Чыычаахтар тустарынан ыйытык: Ханнык кыстык чыычаах самай уһун тыллааҕый 1. (Тонсо5ой) 2. Олохтоох чыычаахтартан хайалара уһун үйэлээҕий (Суор) 3. Кыстыы хаалбыт чыычаахтар ханна утуйаллар (хаар анныгар, уйаларыгар ) 4. Ханнык кыстык чыычаах уһун тумустааҕый (Тонсо5ой) 5. Ханнык кыстык чыычаах кыһын сымыыттыыр (Ымыы) 6. Кыстык чыычаахха туох кутталлааҕый тымныы эбэтэр аччыктааһын (Аччыктааьын) 7. Ханнык чыычаахтар кыстыкка хаһаастаналларый (Модьугу) 8. Ханнык кыстык чыычаах өҥүн уларытарый (кыһын, сайын) (Хабдьы)

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

4 этап: Таабырын хоһооннор Сайылыкка ы ырааччы, ҥ Кутуругун хоротор Куку­куо кыыс, Кэдэйэн­мэтэйэн олорон, кэпсээн­ипсээн кэ ийэр ҕ КЭ5Э

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Эрбэ5ин туора5ын итигэстээн, Эрийэ­буруйа мэнээктээн, Ойуур­сыһыы хаарын Оймоон, кэһэн дьаарбайар, Суол­иис таһааран Сурук­бичик таарбайар, Чөҥөчөк аттынан чөкчөрүйэр, Дулҕа быыһынан догдоруйар, Туос курдук туртаҕар, Тураах курдук хантаҕар, “Хара улар балтынабын, Хабыйахаан диэн ааттанабын”, ­ диир Хаардаах кыраай кыыһын Хаачыгыраанам сыыһын Хара ыарҕаттан булуоххут. КУРУППАА СКЫ

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

ҥ ҕ •Тумустаах да буолларбын То со ой буолбатахпын, Чыпчаалга да сырыттарбын Чыычаах буолбатахпын, Тииккэ да ытыннарбын Тии буолбатахпын; Аарыма мастар •салааларыттан, Атахпын­илиибин сараадытан, Тиһиликтээх тирии өрө өбүн Тиирэ тардан көтөбүн. ҕ ҥ КИРГИЛ

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Саха сирин кыстыыр чыычаахтара

Түмүк Айыл5а айбыта барыта кэрэ, үчүгэй диэн өйдөбүл. Онон, о олор, айыл аны кыра ҕ ҕ эрдэхтэриттэн кэрэхсээн, таптаан алтыһан улаттахтарына, кэрэни кэрэхсиир, үтүөнү­мөкүнү араара үөрэниэхтэрэ кэрээнэ суох буолууну сөбүлүөхтэрэ суо а. ҕ Айыл аны алдьатартан туттунуохтара. ҕ

Сахабыт сирэ, Саха өрөспүүбүлүкэтэ, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин саамай улахан субъега буолар. Биһиги төрөөбүт кыраайбыт, Саха Сирэ, олус кэрэ айылҕалаах, ыраас салгыннаах. Сахабыт Сирэ уһун томороон тымныылаах, кылгас куйаас сайыннаах. Ханна да суох ураты кэрэ көстүүлээх, хатыламмат дьиктилээх сирдэрдээх. Манна үтүө айылгылаах, холку майгылаах, киэҥ көҕүстээх дьон түөлбэлээн олороллор.

Мин саха буоларбынан киэн туттабын. Улахан баҕа санаам — Сахабыт сирэ аан дойду таҺымыгар тиийэ сайдарыгар! Ол туҺугар хас биирдии саха киҺитэ кыҺаллыахтаах. Тугу гыныахха? — диэн ыйытыы үөскүүр. Мин үс араас хайысхаҕа бэйэм санаабын этиэм, төрөөбүт дойдубут олох хаамыытынан туруктаах буолуутугар толкуйдарбын үллэстиэм.

Бастакытынан, биҺиги бары тыа сириттэн силис-мутук тардарбыт быҺыытынан, тыа сирэ сайдыан баҕарабын, онтон Саха сирэ Россия сайдыыта тутулуктанар. Хас биирдии тыа сирин олохтооҕо дойдутун инники кэскилин туҺунан толкуйдуохтаах, бэйэтин тус кылаатын киллэриэхтээх. Тыа сирин сайдыыта, сүнньэ, мин санаабар, сахабыт сылгытын, сүөҺүтүн иитиигэ сытар дии саныыбын. Ɵбүгэ саҕаттан илдьэ кэлбит дьарыкпытын сөргүтэн, тилиннэрэн, билиҥҥи олоххо сөп түбэҺиннэрэн, үлэлиэххэ — хамсыахха наада. Эдэр ыччат тыа сиригэр тохтообот буолла, ону тэҥэ, хаҺаайыстыба сайдыыта эмиэ мөлтөөтө диэн этэллэр. Ыччат тыа сиригэр олохсуйарын туҺугар үлэ миэстэтин тэрийиэххэ. Yлэ баар буолла5ына, эдэр дьон үлэлээн-хамсаан, сүөҺүттэн – сылгыттан тирэхтэнэн, тыа сирэ сайдарыгар, бигэ туруктаах буоларыгар туруулаҺыахтара этэ. Саха оҕото буоларым быһыытынан, төрөөбүт дойдум инникитэ тыа сирин сайдыытыттан тутулуктааҕар саарбахтаабаппын.

Биир тыын кыһалҕанан тылбыт, омук быҺыытынан уратыбыт түөрэккэй дьылҕаламмыта буолар. “Норуот күүҺэ – өйүгэр, өйүн күүҺэ – тылыгар”, — диэн мээнэҕэ эппэттэр. “Тыла суох – омук суох”, — диэн эмиэ бэргэн этии баар. Аныгы көлүөнэ оҕолор интернет, гаджет кэмигэр аан дойду таҺымыгар тахсан, араас омуктардыын алтыҺаллар, билии киэн далайыттан сомсоллор. Бу сайдыы саҥа саҕаҕа буолара саарбахтаммат, ол эрээри мөкү өрүтэ эмиэ сорох дьоҥҥо, ордук ыччакка, оҕо – аймахха төттөрү өттүгэр өйдөрүн сүүйэрэ баар суол. Сорох кыра саха оҕолоро алаастарыттан, айылҕаларыттан тэйэн, сахалыы саҥаларын умнан, атын омук эйгэтигэр киирэн эрэллэр. Сахалыы үс кут ыҺыллыыта, бураллыыта барыбытын хомотор, толкуйдатар. Бу проблема хас биирдии киҺиттэн, ыалтан, түмсүүттэн, тэрилтэттэн улахан көдьүүстээх үлэни эрэйэр. Тугу гыныахха? Бастатан туран, хас биирдии саха ыала сахалыы эрэ саҥаны өрө тутуохтаах, сахалыы тылы, тыыны о5олоругар иҥэриэхтээх дии саныыбын. Сахалыы үгэс, сиэр – туом эйгэтэ саха ыалын тэлгэҺэтиттэн тахсара буоллар…

БиҺиги, оҕолор, бэйэбит үрдүк таҺымнаах, үтүѳҕэ эрэллээх, патриот эрэ буоллахпытына, дойдубутун сайыннарарбытын ѳйдүѳхтээхпит. Сиэр – майгы ѳттүнэн сайдыылаах, олох хаамыытын кытта тэңңэ хардыылаан иҺэр, аан дойду ыччатын кытта күрэхтэҺэр киэң билиилээх, Сахабыт сиринэн киэн туттар, кини сайдыытыгар бэйэбит кылааппытын киллэрэргэ дьулуҺар дьоҺун дьон буолуохтаахпыт. КуҺаҕан дьаллыктарга ылларбат күүстээх санааланыаҕыҥ! Чэгиэн – чэбдик олоҕу талан, ДЬОЛЛООХ буолуоҕуҥ!

Билигин үөрэнэргэ, үлэлииргэ, үүнэргэ үчүгэй кэм! Онон, сахабыт дьоно түмсүөҕүҥ. Бары төрөөбүт дойдубут, норуоппут туҺугар биир сомоҕо буолан үлэлээтэхпитинэ, үөрэннэхпитинэ эрэ, туох барыта сатаныа, табыллыа, дойдубут сайдыа, кэтит кэскиллэниэ. Ɵбүгэбит үтүө үгэстэрин үйэтитэн, бэйэбит култуурабытын, ийэ тылбытын, өркөн өйбүтүн өрө тутан, харыстаан, өбүгэлэрбит барахсаттары уҺун кэмҥэ киҺи-хара оҥорбут көмүлүөк оҺохторун уота үйэлэргэ умуллубатын туҺугар үөрэниэххэ, үлэлиэххэ, саҥа саҕахтары арыйыахха!

Яна5а таhынабын, ча5ылхай хоhооннор..

«эбээ, мин эйиигин санаатым..» диэни бутэhик строка он’орбутун’ этэ буоллар 8сс8 тупсуо этэ..

Миитэрээскэ

Мааса салгыытын кытаатый. Даачаҕа төнүннэ, онтон? Дьээбэлээх буолан учугэй баҕайы.
Айака, сылайдым
Бүппэт түбүктэн.
Сайын кэрэтин
Билиэхпин баҕардым.
Куоракка тумнастан эрэбин.
Барбыт киһии.

Ийэбэр сурук (эбээлээххэ сылдьан)

Таhырдьа халлаан итийбит
Сөтүөлүүргэ уу сылыйбыт
Гриша тылын истиэ5им
Дириҥ ууга киирбэппин
Күнтэн төбөбүн харыстыа5ым
Сиикэй ууну испэппин

Мойра оҕо сылдьан үчүгэйдик саҕалаабыккын

Мааны Мааса даачаттан дэриэбинэ5э

Санаттан олох тэринэрдии,
Уьуну-киэни саныыбын.
Тыа5а тахсан олорон
Ууттээх чэйбин истэрбин.
Даача учугэй эрээри
Буор да булар ыарахан,
Буору хаьар улэлээх,
Даача тыа5а тэннэспэт.
Суорумньуга сылдьаммын
Болуодьаны билсэммин,
Илин энэр тахсыа5ым,
Дьиэтин корон киириэ5им.
Тоьо бэркэ олорор,
Тугу хайдах тэриммит,
Сана дьиэни туттарга
Былаан хайдах эбитий?
Эмиэ испэт курдук дии,
Улэьитэ да сурдээх,
Кэпсээниттэн иьиттэххэ,
Уол о5ото быьыылаах.
Арай биири сирдэ5им:
Дьонун кытта олорор.
Миигин, куорат дьахтарын,
Ылыналлар эрэ суох.
Хайа, сирэн кээстэллэр:
«Буударата бур5аннас,
Тыныра5а да тостуохча,
Помаадата эчикийэ!
Ба5ар уолбут эдэрчи,
Оссо да сылдьымахтыа,
Куорат Мааны Маасата
Бу уолга барсыбат!»
Хайаан инньэ диэхтэрэй,
Кийиит киирэн кэллэ5э,
Уолбут кырдьар сааьыгар
Чэй исиьэр до5ордоммут.
Мааса барытын иьигэр
Ор да ор толкуйдаата
Уонна тырамбаайга олорон
Бэстээх диэки элээрдэ.
Хайдах туох кэпсэтии,
Коруу-истии буолбутун
Билэн баран сэьэргиэм,
Маасабын мин салгыам.

Читайте также:

  

• Первый учитель айтматов сочинение

  

• Сочинение по реке дон

  

• Описание внешности ольги бузовой сочинение

  

• Что делает чацкого яркой личностью сочинение

  

• Сочинение карт таро 10 жезлов

И.И. Котельников аатынан Дьааҥы улууһун Дулҕалаах орто оскуолатын 10 кылааһын үөрэнээччитэ Күннэй Слепцова Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр аналлаах “Саха буоларбынан киэн туттабын” дьүһүйүүтүн бэчээттиибит.

---

Саха буоларбынан киэн туттабын
«Мин – сахабын. Саха уратытынан
киҺи – аймах кэскилин кэңэтиҺиэм.
Аан дойду сайдыытын үрдүк таһымынан
Саргыбын саңардан түстэниэм».

Саха норуодунай поэта М.Д. Ефимов

Сахабыт сирэ, Саха өрөспүүбүлүкэтэ, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин саамай улахан субъега буолар. Биһиги төрөөбүт кыраайбыт, Саха Сирэ, олус кэрэ айылҕалаах, ыраас салгыннаах. Сахабыт Сирэ уһун томороон тымныылаах, кылгас куйаас сайыннаах. Ханна да суох ураты кэрэ көстүүлээх, хатыламмат дьиктилээх сирдэрдээх. Манна үтүө айылгылаах, холку майгылаах, киэҥ көҕүстээх дьон түөлбэлээн олороллор.

Мин саха буоларбынан киэн туттабын. Улахан баҕа санаам —  Сахабыт сирэ аан дойду таҺымыгар тиийэ сайдарыгар! Ол туҺугар хас биирдии саха киҺитэ кыҺаллыахтаах. Тугу гыныахха? — диэн ыйытыы үөскүүр. Мин үс араас хайысхаҕа бэйэм санаабын этиэм, төрөөбүт дойдубут олох хаамыытынан туруктаах буолуутугар толкуйдарбын үллэстиэм.

Бастакытынан, биҺиги бары тыа сириттэн силис-мутук тардарбыт быҺыытынан, тыа сирэ сайдыан баҕарабын, онтон Саха сирэ Россия сайдыыта тутулуктанар. Хас биирдии тыа сирин олохтооҕо дойдутун инники кэскилин туҺунан толкуйдуохтаах, бэйэтин тус кылаатын киллэриэхтээх. Тыа сирин сайдыыта, сүнньэ, мин санаабар, сахабыт сылгытын, сүөҺүтүн иитиигэ сытар дии саныыбын. Ɵбүгэ саҕаттан илдьэ кэлбит дьарыкпытын сөргүтэн, тилиннэрэн, билиҥҥи олоххо сөп түбэҺиннэрэн, үлэлиэххэ  — хамсыахха наада. Эдэр ыччат тыа сиригэр тохтообот буолла, ону тэҥэ, хаҺаайыстыба сайдыыта эмиэ мөлтөөтө диэн этэллэр. Ыччат тыа сиригэр олохсуйарын туҺугар үлэ миэстэтин тэрийиэххэ. Yлэ баар буолла5ына, эдэр дьон үлэлээн-хамсаан, сүөҺүттэн – сылгыттан тирэхтэнэн, тыа сирэ сайдарыгар, бигэ туруктаах буоларыгар туруулаҺыахтара этэ. Саха оҕото буоларым быһыытынан, төрөөбүт дойдум инникитэ тыа сирин сайдыытыттан тутулуктааҕар саарбахтаабаппын.

ИккиҺинэн,  Сахабыт сирэ сайдарын туҺугар туризмы сайыннарыахха наада.  Атын дойдуттан Саха сиригэр ыалдьыттыы кэлэр дьону, олохтоохтору даҕаны, айылҕабыт бэйэтэ чочуйан оҥорбут дьикти, кэрэ сирдэригэр сырытыннарыахха сөп. Сахабыт сирин биир киэн туттуутунан аан дойдуга биллэр «Өлүөнэ очуостара» буолар. Очуостар саастара – 500 мөлүйүөн сыл эбит. Айылҕа онорбут дьикти көстүүтэ — 40 км усталаах таас хайалар буолаллар. Муома улууҺугар «Умуллубут вулкан» диэн хайа баар, бу хайаны дьоннор атыннык «балаҕан» диэн ааттыылар эбит, тас көстүүтүнэн балаҕаҥҥа майгынныыр. Биир дьикти көстүүнэн Хаҥалас улууһугар баар Булуус буолар. Манна төгүрүк сылы быһа дьэҥкир уу сүүрүгүрэ сытар. Мууһа, хаара сайынын да ирбэт. Булуус уута ырааһынан аан дойдуга биллэр.Тымныы чыпчаала – Өймөкөөн буолар. Манна муҥутуур тымныы – 71 кыраадыс буола сылдьыбыт. Саха сирин биир кэрэ көстүүтэ — Киһилээх хайата. Киһилээх хайата Үөһээ Дьааҥы улууһун Яна уонна Адыаччы өрүстэр икки ардыларынааҕы үрдэлигэр Киһилээх сиһигэр, Черскэй хайа тиһиктэрин хотугулуу арҕаа өттүгэр баар. Киһилээх хайа чыпчаала муора таһымыттан 1548м үрдүккэ тиийэр, устата — 80 км. Киһилээх — саха дьонугар ытыктабыллаах сир.  Киһилээх хайалара — дэҥҥэ көстөр айылҕа кэрэ көстүүтэ. Бу сир цивилизация тыыппатах уу туҥуй айылҕата, ураты көстүүтэ буолара уруккуттан биллэр, хайалар киһини эмтиир дьайыылаахтар диэн кэпсииллэр.  Туризм сайдыыта дойдубутугар туҺалаах буолуо этэ дии саныыбын.

Биир тыын кыһалҕанан тылбыт, омук быҺыытынан уратыбыт түөрэккэй дьылҕаламмыта буолар. “Норуот күүҺэ – өйүгэр, өйүн күүҺэ – тылыгар”, — диэн мээнэҕэ эппэттэр. “Тыла суох – омук суох”, —  диэн эмиэ бэргэн этии баар. Аныгы көлүөнэ  оҕолор интернет, гаджет кэмигэр аан дойду таҺымыгар тахсан, араас омуктардыын алтыҺаллар, билии киэн далайыттан сомсоллор. Бу сайдыы саҥа саҕаҕа буолара саарбахтаммат, ол эрээри мөкү өрүтэ эмиэ сорох дьоҥҥо, ордук ыччакка, оҕо – аймахха  төттөрү өттүгэр өйдөрүн сүүйэрэ баар суол. Сорох кыра саха оҕолоро  алаастарыттан, айылҕаларыттан тэйэн,  сахалыы саҥаларын умнан, атын омук эйгэтигэр киирэн эрэллэр. Сахалыы үс кут ыҺыллыыта, бураллыыта барыбытын хомотор, толкуйдатар. Бу проблема  хас биирдии киҺиттэн, ыалтан, түмсүүттэн, тэрилтэттэн улахан көдьүүстээх үлэни эрэйэр. Тугу гыныахха? Бастатан туран, хас биирдии саха ыала сахалыы эрэ саҥаны өрө тутуохтаах, сахалыы тылы, тыыны о5олоругар иҥэриэхтээх дии саныыбын. Сахалыы үгэс, сиэр – туом эйгэтэ саха ыалын тэлгэҺэтиттэн тахсара буоллар…

БиҺиги, оҕолор, бэйэбит үрдүк таҺымнаах, үтүѳҕэ эрэллээх, патриот эрэ буоллахпытына, дойдубутун сайыннарарбытын ѳйдүѳхтээхпит. Сиэр – майгы ѳттүнэн сайдыылаах, олох хаамыытын кытта тэңңэ хардыылаан иҺэр, аан дойду ыччатын кытта күрэхтэҺэр киэң билиилээх, Сахабыт сиринэн киэн туттар, кини сайдыытыгар бэйэбит кылааппытын киллэрэргэ дьулуҺар дьоҺун дьон буолуохтаахпыт. КуҺаҕан дьаллыктарга ылларбат күүстээх санааланыаҕыҥ! Чэгиэн – чэбдик олоҕу талан, ДЬОЛЛООХ буолуоҕуҥ!

Билигин үөрэнэргэ, үлэлииргэ, үүнэргэ үчүгэй кэм! Онон, сахабыт дьоно түмсүөҕүҥ. Бары төрөөбүт дойдубут, норуоппут туҺугар биир сомоҕо буолан үлэлээтэхпитинэ, үөрэннэхпитинэ эрэ, туох барыта сатаныа, табыллыа, дойдубут сайдыа, кэтит кэскиллэниэ. Ɵбүгэбит үтүө үгэстэрин үйэтитэн, бэйэбит култуурабытын, ийэ тылбытын, өркөн өйбүтүн өрө тутан, харыстаан, өбүгэлэрбит барахсаттары уҺун кэмҥэ киҺи-хара оҥорбут көмүлүөк оҺохторун уота үйэлэргэ умуллубатын туҺугар үөрэниэххэ, үлэлиэххэ, саҥа саҕахтары арыйыахха!

В этом году в заданиях  олимпиады “Символы Якутии”  было сочинение на тему “Письмо Ил Дархану”. К сожалению, большинство участников не имеют представления о форме письма.Представляем вашему вниманию лучшие работы участников олимпиады.

Уважаемый Егор Афанасьевич!

   Как у вас дела? У меня хорошо.Я очень мечтаю стать как вы – Ил Дарханом. Хочу сделать нашу республику более чистой и красивой.Очень мечтаю сделать первый шаг к большому прекрасному миру, хочу чтобы все были добрыми и помогали друг другу.

   Но для этого нужно очень много времени, я же учусь только в третьем классе, мне еще далеко до этого.Но у меня уже есть планы.

   Мечтаю посетить все города, улусы и познакомиться со всеми народами нашей многонациональной республики.

   А еще я хочу познакомиться с вами.Очень буду ждать этого момента!

Боярова Дайаана, 3 класс.

Добрый день Егор Афанасьевич!

   Я ученик третьего класса Игнатьев Алеша.Я живу в селе Ытык-Кюель.

   Я люблю свое село  и школу.Я лучший спортсмен школы, я недавно стал чемпионом по прыжкам через скакалку.Мне нравится учиться, люблю математику.

   Я хочу, чтобы у нас была большая школа, где бы был хороший спортивный зал.

  Я горжусь своей родиной. Когда стану большим, буду инженером и буду работать хорошо, чтобы мной гордились все.

   Вам желаю здоровья и счастья.

Игнатьев Алеша, 3 класс.

Здравствуйте уважаемый Егор Афанасьевич!

   Меня зовут Никифорова Катя, я учусь в 2 классе ЫКСОШ №2. Моя мама работает в детском саду, а мой папа работает в “НВК Саха”.Мою маму зовут Людмила Юрьевна, а папу зовут Станислав Иннокентьевич.Я хочу, чтобы было хорошо и я хочу новую школу.Моя учительница самая лучшая, мои подруги Нария, Ира, Валерия и Аэлита.

Никифорова Катя, 2 класс.

Уважаемый Егор Афанасьевич!

  Я хочу, чтобы все были добрыми и ответственными.Когда я стану взрослой, хочу стать медсестрой и хочу помогать людям.

   Как у вас дела? У меня все хорошо. Я желаю своим одноклассникам успеха, победы и главное доброты.Если я стану медсестрой, то многим людям помогу и своим друзьям тоже помогу.Я хочу, чтобы все ученики были хорошими, талантливыми, спортивными.Я хочу защищать природу.

   Каждый день я учусь чему-то новому.Поэтому  я верю, что мое будущее будет все ярче и ярче.

Васильева Нарыйа, 3 класс.

Убаастабыллаах Егор Афанасьевич!

    Сахабыт сирэ сайдыылаах, кыраһыабай, баай, түмсүүлээх, эйэлээх буоларын туһугар эн наар доруобай буол, ыалдьыма, элбэҕи толкуйдаа!Талааннаах дьоннордоох, элбэх спортсменнаах, элбэх үлэһиттэрдэннин. Күндү түүлээхтэр, алмаастар, көмүстэр элбээтиннэр.

   Биһиги Сахабыт сирэ биһиэхэ саамай күндү!

Алина Унарова, дь кылаас.

Уважаемый Ил Дархан!

  Пишет вам ученик 3 в класса средней школы №2 с.Ытык-Кюель Таттинского улуса Сысолятин Алеша.Я живу в селе.Наше село большое, красивое.Мы любим наше село.

  Я хочу, чтобы не было войны и болезней.Еще хочу, чтобы сюда привели газ, и чтобы дороги были хорошие.

  Я надеюсь, что все будет хорошо, что наша Якутия будет самой развитой.Я горжусь, что я живу в республике Саха Якутия.

Сысолятин Алеша, 3 класс.

Муус устар 15 күнүгэр 11 кылааһы бүтэрэр 8 тыһыынчаттан тахса оҕо түмүктүүр сочинение суруйуоҕа, үөрэх министиэристибэтэ иһитиннэрдэ. Барыта 562 оскуола кыттар.

---

Сочинениены үчүгэйдик суруйуу 11 кылаас үөрэнээччитэ судаарыстыбаннай түмүктүүр аттестациятыгар көҥүлү биэрэр. Доруобуйаларын туругунан хааччахтаах оҕолор сочинение оннугар изложение суруйуохтарын сөп.

Маннык тиэмэлэр бэриллэллэр:

1. «Забвению не подлежит».

2. «Я и другие».

3. «Время перемен».

4. «Разговор с собой».

5. «Между прошлым и будущим: портрет моего поколения».

Сочинение «зачет»/«незачет» диэн бэлиэтэнэр. Суругунан үлэни толоруу уһуна — 3 чаас 55 мүнүүтэ. Доруобуйаларын туругунан хааччахтаах оҕолор эбии 1,5 чааһы ылыахтарын сөп.

«Незачет» ылбыттар, кэлбэтэхтэр эбэтэр убаастанар биричиинэнэн ситэри толорботохтор эбии күнү ылыахтарын сөп — ыам ыйын 5 уонна 19 күннэрэ.

Аҕам олоҕо Реас Кулаковскай
Мин санаабар, кинигэ ааттара ааҕаччыга аҕатын нөҥүө хайдах курдук үөрэх наадалаҕын өйдүүргэ уонна олох Ыарананнарыттан толлубат санааны тиэрдэ сатаатабыт бу кэпсээни ааҕан баран, хайдах эрэ ыарахан, киһиэхэ өйдөппөт дии (саныый) санаабатым, онтон ортотугар тиийэн баран, бэйэм интириэһиргэн аахпытым.
бэйэм интириэһиргэн
м.с

Бу ыстатыйаны тупсарарга?: Ыстатыйаны биикилииргэ.