Сборник материалов для выпускного экзамена по белорусскому языку 9 класс скачать

1 четверть, 2 четверть, 3 четверть, 4 четверть

Тэксты дыктантаў па беларускай мове

Если вы живете в Республике Беларусь и учитесь в 9-м классе, тогда эти диктанты вам пригодятся для изучения материала по белорусскому языку в школе.

Итоговые контрольные диктанты по Белорусскому языку. 9 класс с заданиями и ответами

Вялiкi пясняр (Вялики пясняр)

Гэта было нечакана. Спачатку на рэспубліканскай, а потым на ўсесаюзнай арэне з’яўляецца нікому не вядомы беларускі эстрадны ансамбль «Песняры». Апранутыя ў нацыянальныя касцюмы, з асобнымі спаконвечнымі беларускімі музычнымі інструментамі, хлопцы выклікалі да сябе неадназначнае стаў-ленне.
Уладзімір Мулявін з першых месяцаў стаў з ансамблем на цвёрды шлях. Вырашылі на крытыку не звяртаць увагі. Часу на самасцвярджэнне было няшмат, таму і аддалі яго пошукам твораў, іх апрацоўцы і аранжыроўцы.
Колькі сапраўдных святаў і сюрпрызаў падарыў беларусам Уладзімір Мулявін. Ён апрацаваў дзясяткі беларускіх народ-ных песень. А «Песняры» свежа і натхнёна выканалі іх, узру-шыўшы, усхваляваўшы і прымусіўшы сціснуцца не адно сэрца. Уласная своеасаблівасць выканальніцкага майстэрства Муля-віна гарманічна спалучылася з нашай беларускай таямніцай меладычнасці, песеннасці, напеўнасці.
У «Песняроў» свой твар, адметная непаўторнасць, вастры-ня адчування патрэб чалавечай душы і сэрца. I ў гэтым вялі-кая заслуга Уладзіміра Мулявіна — непараўнальнага працаў-ніка і змагара за наша беларускае нацыянальнае мастацтва.

Залатыя п’едэсталы (Залатыя пъедэсталы)

Па колькасці залатых узнагарод, заваяваных на Алімпійскіх гульнях, Віталь Шчэрба займае трэці радок у сусветным табелі аб рангах.
Ён заўсёды ўмеў вызначыць мэту, чарговы рубеж. Першым яго рубяжом стала мара пра юнацкую зборную Савецкага Саюза. I гэта была не высокая мэта, а цвярозая ацэнка патэнцыяль-ных магчымасцей. Вельмі проста даваліся гімнасту камбінацыі, асобныя складаныя элементы, на засваенне якіх многія спарт-смены затрачвалі не адзін месяц.
Аднак мара пра юнацкую зборную засталася марай. Пасля шматлікіх перамог Віталь Шчэрба літаральна ўварваўся ў на-цыянальную зборную Савецкага Саюза. Тут ён заваяваў права выйсці на алімпійскую арэну Барселоны.
Сапернікаў у беларускага гімнаста было многа. Аднак ніво-дзін з іх не здолеў на роўных паспрачацца з Віталем. Вьісокія балы за выступленне ў мгіагаборстве, на кані, на кольцах, на брусах, у апорным скачку, перамога ў камандным першын-стве прынеслі спартсмену нябачны раней поспех — шэсць залатых алімпійскіх медалёў. Гэта сапраўдны спартыўны подзвіг!

Фрэскi Спасаўскай царквы (Фрэски Спасаускай царквы)

Спасаўская царква ў Полацку — адзіны ў Беларусі храм, дзе фрэскавыя размалёўкі дванаццатага стагоддзя захаваліся амаль цалкам. Размешчаныя ярусамі, яны ўпрыгожвалі сцены, слу-пы, кўпал.
Першыя спробы расчысціць полацкія фрэскі былі зроблены ў тысяча дзевяцьсот дваццаць дзявятым годзе. Праца мастакоў-рэстаўратараў дае надзею ўбачыць унікальныя размалёўкі.
Фрэскі Спасаўскай царквы ўражваюць псіхалагічнай глы-бінёю вобразаў. Абліччы з буйнымі рысамі, суровым выразам, павялічанымі вачыма на адных фрэсках і амаль партрэтныя вы-явы на іншых наводзяць на думку, што тут працавала некалькі жывапісцаў.
Самае моцнае ўражанне пакідае фрэска на паўночна-заход-нім гранёным слупе, які падтрымлівае хоры1. Твар з дугападоб-нымі бровамі намаляваны настолькі пранікнёна, што міжволі ўзнікае думка: перад намі не святая, а зямная жанчына. Цвёрды позірк глыбокіх вачэй кажа пра напружанае духоўнае жыццё, наводзіць на роздум аб годнасці чалавека. Няма нічога дзіўнага ў тым, што некаторыя даследчыкі называюць гэты фрагмент партрэтам самой Ефрасінні Полацкай.

Незабыўнае з дзяцiнства (Незабыунае з дзяцинства)

Мележ любіў прыязджаць у Куранёўку, заходзіць да цёткі Ганны і, сеўшы на прызбу ці на лавачку, успамінаць тое, да-лёкае. Яшчэ любіў ён спыняцца ў стрыечнай сястры Насці. Яе хата была для яго таксама як родная.
У дзіцячыя гады яму адчувалася там надзвычай добра. Ад-сюль лёгка бегалася ў арэхі, хадзілася ў грыбы. У Насцінай хаце ён упершыню адчуў смак звычайнага мёду. Хоць не адна пчала ўцяла яго там, хоць не адну стрэмку загнаў ён у босую нагу, бегаючы па наваколлі, да Насцінай хаты цягнула, як магні-там. I пасля вайны, бывала, прыедзе ў сваё Глінішча праведаць бацькоў, пакруціцца дзень-другі — і вось ён зноў у Куранёўцы.
I калі да Мележа прыйшла вядомасць, яго таксама часта ба-чылі тут. Ён ніколі не цураўся родных мясцін, людзей, з якімі вырас, між якіх набіраўся жыццёвай мудрасці. Да канца дзён сваіх ён дзяліў з імі радасць і смутак.

Званы

Кажуць, што царкоўны звон лечыць душу і цела. Таму і становяцца людзі пад званы, дакранаюцца да іх далонямі і вус-намі.
Вераць, што асвечаныя званы ачышчаюць паветра ад інфекцый, супакойваюць буры. Ёсць сведчанне, што дзесяць мінскіх цэркавак з невялікімі званарнямі у цяжкі час эпідэмн сваім жыватворным звонам выратавалі горад ад чумы.
Аказваецца, званы выпраменьваюць ультрагукавую радыя-цыю, здольную знішчаць вірусы. Нашы продкі не ведалі гэтага, аднак у час эпідэмій званілі ў званы ўдзень і ўначы.
Царкоўны звон — гэта малітва. Былі часы, калі са званоў здзе-каваліся, як з жывых істот: іх скідвалі са званіц, вырывалі языкі, ганьбуючы, вазілі па вуліцах на вазах, запрэжаных асламі.
Званы ў нас вырабляюць у Мінску. Пачынаюць заліваць — служыцца малебен. Калі званы гатовыя, іх хрысцяць, як дзя-цей, даюць імёны.
Спецыялістаў па царкоўным звоне рыхтуюць у Мінску і Ві-цебску. У школах званароў удасканальваецца майстэрства ігры на званах.

Справы каралевы Боны

Каралева Бона, жонка Жыгімонта, была вельмі адукаванай жанчынай. Старанна вывучала мовы, геаграфію, багаслоўе, за-коны. Шмат патрабавалася сіл, каб гаспадарыць на вялізных абшарах. Неабходна было ўмець да людзей з добрым словам звяртацца, каб працавалі лепш.
Пры Боне расквітнелі многія беларускія гарады і вёскі. Добрая гаспадыня, яна атрымлівала вялікія прыбыткі ад сваіх ула-данняў. Іх называлі неапалітанскім скарбам, знойдзеным на беларускай зямлі.
У Моталі італьянка загадала пабудаваць палац, дзе пасяліла землякоў. I цяпер жывуць у гэтай беларускай вёсцы нашчадкі жыхароў Рыма, Неапаля і Фларэнцыі.
Пры каралеве ўпершыню пачалі праводзіць меліярацыю — асушэнне палескіх балот. На ўскрайку Кобрына да нашых дзён захаваўся канал Бона — самы старажытны меліярацыйны ка-нал у Беларусі.
У многіх раёнах Брэсцкай вобласці ёсць вёскі, якія маюць назву Агароднікі. Час іх заснавання — сярэдзіна шаснаццата-га стагоддзя. Па загадзе каралевы і яе сына некаторыя сяляне атрымлівалі агароды. Іх вёскі і сталі называць Агароднікамі.

Сведкi мiнуушчыны (Сведки минуушчыны)

Паўз шырокія дарогі і гаманлівыя рачулкі, ускрай палеткаў і ў лясных гушчарах, уткнуўшыся ў зямлю, ляжаць замшэлыя старажытныя валуны. Гэтаксама маўкліва ляжалі яны і двац-цаць тысяч гадоў назад. Гэтыя камяні памятаюць войны часоў Кіеўскай Русі, набегі крыжакоў, нашэсці шведскіх, напалео-наўскіх і гітлераўскіх полчышчаў. Валуны складаюць такую неадлучную частку ландшафту, што, здаецца, прыбяры іх — і беларуская прырода значна збяднее.
3 кожным годам такіх камянёў становіцца ўсё менш. Яны выкарыстоўваюцца дарожнікамі і будаўнікамі, ад іх стараюц-ца пазбавіцца земляробы. Вучоныя называюць гэтыя стварэнні прыроды камянямі-падарожнікамі. Яны шмат могуць расказаць пра геалагічнае мінулае і багацце роднага краю. З’яўляючыся адметнай рысай наваколля, валуны ўжо сёння самыя шматлікія сярод геалагічных помнікаў прыроды нашага краю. Як крупінка духоўнага і матэрыяльнага жыцця людзей многія камяні трапілі ў спіс помнікаў гісторыі і культуры Беларусі.

Пiвоня (Пивоня)

У сямнаццатым стагоддзі адзін японскі паэт убачыў півоню з малочна-белымі язычкамі пялёсткаў. Заўважыў, як з самага сэрца кветкі з вялікай неахвотай выпаўзала бурштынавая пча-ла. Паэт напісаў хайку — верш з сямнаццаці складоў. Півоня і пчала зрабіліся бессмяротным трохрадкоўем.
Кітайскі мастак шмат разоў маляваў півоні на бамбукавай і рысавай паперы. Рознакаляровыя кветкі здаваліся вільготны-мі і духмянымі. У канцы свайго доўгага жыцця мастак напісаў залаціста-ружовую півоню з ярка-блакітнымі лістамі. Ён кеп-ска бачыў, але здолеў лічанымі ўзмахамі пэндзля перанесці на паперу хараство кветкі.
Беларускі мастак-самавук Барыс Сыса верш японскага паэта пра півоню і пчалу не чытаў і не чуў, акварэльных кветак кі-тайскага мастака, магчыма, ніколі не бачыў. Але яго партрэты гваздзікоў, вяргіняў, півоняў апякаюць зрок, застаюцца ў па-мяці. Гледзячы на іх, захапляешся яркай чырванню, блакітам, сінечай і ўяўляеш штыкетнік палісадніку, лета, пчол і пахі, салодкія-салодкія.
Руплівасць, стараннасць і талент мастака з Давыд-Гарадка дадалі прыгажосці на белым свеце.

Тураў (Турау)

Там, дзе вольна нясе свае воды Прыпяць, у краі дрымучых палескіх лясоў, размясціўся гарадок Тураў. Сівыя камяні гора-да памятаюць вельмі многа. Густа скрыжавала тут свае шляхі гісторыя.
Вось што кажа легенда. Было гэта даўно. I бары ў той час раслі гусцейшыя, і балоты былі багністыя ды непраходныя. Цякла ў гэтым месцы срэбраводная рака Струмень. Была і дру-гая, такая ж паўнаводная рака Язда, ад якой засталася сёння толькі невялічкая ручаінка. I прыйшоў сюды аднойчы з вялікім войскам князь Тур. Прыйшоў таму, што было ў гэтым краі шмат звяроў, рыбы і ўсялякага птаства. I вырашыў ён пабудаваць тут горад. Па імені князя і назвалі горад Туравам. Упамінае легенда і пра незвычайны калодзеж. Было ў ім тры дны: меднае, срэбнае і залатое. Як толькі прарвецца трэцяе дно, тады наста-не канец свету, зямля зробіцца суцэльным акіянам. Калодзеж той быццам таксама выкапаў заснавальнік горада князь Тур.

Рака Нямiга (Рака Нямига)

На свеце шмат розных рэк, але ёсць адна незвычайная рака. Яна цячэ пад зямлёй. Гэта Няміга.
Хто з мінчан не ведае, дзе знаходзіцца стары горад. Калі спытаеце, товам адкажуць: «Там, наНямізе». Дзекалісьці ўзвыша-ліся валы старажытнага горада, дзе пераклікаліся званы цэркваў, касцёлаў, сёння вуліца Няміга. Гэта адна з самых старых вуліц Мінска. Уздоўж Нямігі жылі гандляры, рамеснікі, па ёй да брамы сярэдневяковага замчышча1 праязджалі князі, за-межныя госці.
Цяжка ўявіць, што калісьці Мінск быў падобны на знака-мітую Венецыю — горад на вадзе. Толькі замест каналаў праз яго працякала рака. Каля самага вусця Няміга падзялялася на два рукавы, абдымала старадаўні дзядзінец2 горада, рабіла яго недаступным для ворага….

Скачать бесплатно диктанты по Белорусскому языку. 9 класс

.