Шинельле ??м шинельсез солдатлар сочинение

Описание презентации по отдельным слайдам:

• 

  1 слайд

  Шинельсез солдатлар

• 

  2 слайд

  Казан каймасы Сугыш чоры кичкән әбиләребез : «Апаска окоп казырга бардык»,- дип сөйлиләр иде. Быел “Казан каймасы” төзелешенең рәсми рәвештә 75 еллыгын билгеләп үтәләр.

• 

  3 слайд

  Дошман Мәскәүгә якынлаша башлагач, 1941 елның 13 октябреннән 1942 елның 11 февраленә кадәр Апас, Буа, Кайбыч, Спас һәм Тәтеш районнары биләмәләрендә окоп казу эшләре алып барыла. Төзелеш эшләренә республиканың 34 районыннан кешеләр җибәрелә. 1941 елның 5 ноябренә тапшырылган мәгълүматлар буенча 121 мең кеше окоп казу эшенә тартылган. Бу вакытта 23 мең кеше төзелешкә килергә дип юлга кузгалган. Алар әле килеп җитмәгән була. Төзелеш эшләренә шулай ук 93 трактор, 71 автомашина, 5015 ат көче кулланылган. Туң каткан балчыкны вату өчен шартлаткычларны ахырда гына бирә башлыйлар. Дошман танкларын тоткарларга дип эшләнгән каршылыкларның озынлыгы 331 километрга сузыла. 419 җир куышлыгы, 98 яшерен ут нокталары, 392 команданы күзәтү урыннары ясала. “Казан каймасы”ның Кайбыч районы буенча озынлыгы гына да 64 километрга сузыла. 1941 елның 12 ноябренә Кайбыч авылында эшләүче 36 мең кеше теркәлгән. Бу “Казан кайма”сында эшләүчеләрнең 34 процентын тәшкил иткән. Дүрт ай эчендә биредә 59,31 километр арада танкларны туктату өчен махсус каршылыклар, 168 ДЗОТ төзелә.

• 

  4 слайд

  1941 елда көз бик иртә килә. Туктаусыз яңгыр ява, пычрак. Озак та үтми, суытып җибәрә. Кат-кат булып туңган балчыкны ватып алу һич кенә дә мөмкин булмый. Карланып каткан балчыкның туң тирәнлеге урыны-урыны бе­лән метр ярымга җитә. Өстәвенә 40 градус салкын. Эшләүчеләрнең 75 проценты хатын-кызлар булган. “Казан каймасы” төзелеше рәсми рәвештә 1942 елның 11 февралендә тәмамлана. Аны тикшерү комиссиясе кабул итә. Татарстан дәүләт архив комитеты мәгълүматлары буенча да бу эшнең бик авыр шартларда алып барылганын белергә була. Өч көн эчендә 17 яше тулган һәркемне окоп казу эшләренә туплап җибә­рергә кирәк дигән фәрман килә. Кешеләрне озатып җибәрәләр-җибәрүен. Тик өс-баш начар булу, тамак туйдыру мәсьәләсенең кискенләшүе, өстәвенә җир казу эшләре өчен кирәкле эш корал­ларының булмавы халыкта беренче вакытта ук зур канәгать­сезлек уята. Оештыру эше, чыннан да, бик түбән дәрәҗәдә була, моны архивта тупланган хат-шикаятьләрдән күрергә була. 

• 

  5 слайд

  Окоп та казыдык… Саба районы Тенеки авылында гомер иткән әбием Вазифа Галиеваның Апаска окоп казырга баруы хакында 1999 елны ук язып, район газетасында бастырган идем. Шуларны кабат укыгач та, тәннәр чемердәп китә. 1941 елның кыш айларын әбием, чыннан да, бик дулкынланып искә ала иде: – Ул елны кыш бик салкын килде. Безне, окоп казырга китүчеләрне, иң беренче Арча стансасына алып килделәр. Якын-тирәдәге авылларда яшәүчеләр бирегә җәяү килгәннәр, шулай да юлаучыларны ат белән китерүчеләр дә бар. Кызларның өсләрендә киемнәре бик юка, начар. Кайберләренең аякларында ике төрле итек, күбесенең юл биштәрендә бер утырып ашарлык та ризык юк. Безне товар вагоннарына терлек төягән кебек кертеп яптылар. Ишекне тышкы яктан бикләделәр. Вагон эче тулы кар, чыдап булмаслык суык иде. Бер-беребезгә сыенып утыра торгач, эчкә бераз җылы керде, стеналар да җеби башлаган кебек булды. Без поезддан Төрләмә дигән җирдә төшеп калдык. Аннан хәйран гына җәяү атладык. Һәм Йомралы дигән авылда (Апас районы) үзенчә штаб дип саналучы бер йортка җыйналдык. Безне, 20 шәр кешедән торган төркемнәргә бүлеп, җыйнак кына йортларга урнаштырдылар. Ул арада ишектә кайсы чалбарын, кайсы күлмәген тоткан солдатлар күренә башлады. Киемнәрен ипигә алыштырырга кергәннәр бичаралар. Йорт хуҗасының ягарга утыны да юк иде. Биш кеше чиратлашып ашарга пешердек.

• 

  6 слайд

  Көн дә иртә таңнан эшкә чыгып китәбез. Окоп казыр өчен бернинди эш коралларыбыз юк. Киңлеге-тирәнлеге 5 метрлы чокырны бик интегеп казыйбыз. Без эшләгән кырда бодай саламы чүмәләләре тора иде. Бервакыт якташым Вилдан шул тирәгә барып тамак ялгап килмәкче иде, җитәкчебез күреп алды да, куып җибәрде үзен. Куркыныч заманалар бар иде инде. Шул чүмәләләрне яндырырга ярады, ә менә бер бөртек бодайны авызга алып кабу зур җинаять санала иде. Берничә кешебез ачлыктан шешенеп үлде. Тагын берничәсе окоп янында туңып, ә берсе караңгыда чокырга егылып төшеп, менә алмыйча өшеп үлде. Анда өч ай буе күргән нужаларны, ачлык-ялангачлыкны сөйләп, аңлатып бетерерлек түгел, балам… Шундый кыенлыклар белән бик тиз арада барлыкка килә ул “Казан каймасы”. Куйбышевныкы белән чагыштырганда, бездә ул азаккача төзелеп бетә. Самара өлкәсендә окоп казу эшләре әле 1942 елның май-июнь айларында да алып барыла. Татарстан архивчылары төзелеш эше буенча документларны, истәлекләрне җыюны дәвам итә, инде районнар буенча күп кенә мәгълүматлар тупланган. Тылдагы батырлыклар турында берничә томда китап әзерләнәчәк. (“Ватаным Татарстан”,   /№ 34, 11.03.2017/) Рәсимә Муллаянова

• 

  7 слайд

  Вакыйф Нуруллинның «Шинельсез солдатлар» повесте – әнә шул фронт, сугыш елларындагы колхоз тормышы, авыл кешеләре турындагы әсәр. Әсәрдәге вакыйгалар ун яшьлек Равил бәясе аша тасвирлана.

• 

  8 слайд

  «Сугыш чыккан! Герман безгә каршы сугыш ачкан!» дигән хәбәр 10–11 яшьлек Миңлеәхмәтләр, Фәрзетдиннәр, Равилләр өчен балачакның соңгы көне була. Моңарчы үз ишләре белән тәгәрмәч тәгәрәтеп, таякка атланып «ат-ат» уйнап йөргән ун яшьлек ваемсыз малайлар өчен рәхәт тормыш бетеп, яңа дәвер: авыр көннәр, борчулы төннәр башлана. Нибары 37 йорттан торган авылның корал тотардай 43 ир-егете яу кырына китә. Равилнең яраткан абыйсы Искәндәр дә фронтка китә.

• 

  9 слайд

  Көз җитеп җирләр туңуга, Равилнең әнисен окоп эшенә җибәрәләр. Әнисе окоп эшендә йөргәндә, бозавын китерә алмыйча, Равилләрнең сыеры үлә, салкын тиеп, баздагы бәрәңгеләре өши. Корычның ныклыгын утта яндырып сынаган кебек, язучы гүя героеның кемлеген авырлыклар белән сыный.

• 

  10 слайд

  Гаилә эчендәге борчулар янына ил, халык өстенә төшкән олы кайгы өстәлә. Сугышның афәте үзен тиз сиздерә. Сугышка киткән 43 кешенең 29ы турында я «үлде», яки «хәбәрсез югалды» дигән язу да килгән инде. Фәрзетдиннең атасы турында да «Геройларча үлде» дигән хәбәр килә. Аннары Миңлеәхмәтнең атасы турында да «Батырларча һәлак булды» дип язалар. Равилнең Искәндәр абыйсының да хәбәрсез югалуын әйткән кәгазь килә. Гел шулай барса, тиздән бу авылның бер кешесе дә исән калмаячак бит…

• 

  11 слайд

  «Шинельсез солдатлар» әсәре геройлары Мәгъсүмә, Фәйрүзә, Мәдинә апалар, Хәбир бабай, Шәйхи бабайлар, Равил һәм аның яшьтәшләре безгә сугыш китергән кыенлыклар алдында сыгылып төшмәүләре, батыр һәм чыдам булып кала алулары белән якын. Аларның һәр эш-гамәле, омтылышлары, теләк-хыяллары «Барысы да фронт өчен», «Барысы да җиңү өчен» дигән олы максатка юнәлдерелгән иде. Сугыш сынаган, ләкин сындыра алмаган буын кешеләре – шинельсез солдатлар алар. Язучы тасвирлаган тырыш һәм эшчән, булдыклы һәм уңган, авырлыклар алдында сынмаган һәм сыгылмаган «шинельсез солдатлар» – алар безнең тыл ветераннары. Равилнең яшьтәше, тыл ветераны, гомерен балалар укытуга багышлаган, берничә китап авторы Һәдия апа Хәбибуллина бүген безнең кичәбездә катнаша. Аңа сүз бирик әле.

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 157 049 материалов в базе

Найти материалы

Вам будут интересны эти курсы:

• Курс повышения квалификации «Правовое обеспечение деятельности коммерческой организации и индивидуальных предпринимателей»

• Курс повышения квалификации «Организация практики студентов в соответствии с требованиями ФГОС педагогических направлений подготовки»

• Курс профессиональной переподготовки «Логистика: теория и методика преподавания в образовательной организации»

• Курс профессиональной переподготовки «Организация деятельности по подбору и оценке персонала (рекрутинг)»

• Курс профессиональной переподготовки «Организация менеджмента в туризме»

• Курс повышения квалификации «Финансы: управление структурой капитала»

• Курс повышения квалификации «Источники финансов»

• Курс профессиональной переподготовки «Риск-менеджмент организации: организация эффективной работы системы управления рисками»

• Курс профессиональной переподготовки «Политология: взаимодействие с органами государственной власти и управления, негосударственными и международными организациями»

• Курс повышения квалификации «Финансовые инструменты»

• Курс профессиональной переподготовки «Метрология, стандартизация и сертификация»

• Курс повышения квалификации «Международные валютно-кредитные отношения»

• Курс профессиональной переподготовки «Стратегическое управление деятельностью по дистанционному информационно-справочному обслуживанию»