Сочинение мени ата юртум на кумыкском языке

Написала ученица 10 класса Абсаидова Асиль Рустамовна
учитель: Абсаидова Г.Х 
МКОУ «Ботаюртовская СОШ»

                                        Сочинение

                            
«Ата юртум – Ботаюрт».

    
Ана деген азиз зат. Ана Ватан дагъы да аявлу, азиз болма герек. Гьар адамны
ата-анасы йимик Ватаны да бир бола. Бизин барыбызны да Ватаныбыз- Дагъыстан. О
бизге анабыз йимик аявлу  болма герек. Тек гьар кимни ана Ватаны -ата юрту деп
эсиме геле.

    
Ата юрт! Бу эки де сез нече де къысгъа, амма маънасы уллу. О сезлер чинк де
аявлу, юрекге ювукъ. Ата юрту гьар кимни де тувгъан,оьсген ери. Мени тувгъан
ерим, оьсген ерим, оьрленип чыкъгъан ерим , мени ата юртум , аявлу Ватаным-
Ботаюрт 

    
Мен ата юртумну кеп сюемен. Магъа ондан аявлу,азиз,арив ер екъ. Ата юртундан,
Ватанындан адамгъа аявлу дагъы да не болма бола! Мени юртум Къумукъ тюзню
топуракъларында ерлешген, о Хасавюрт районгъа гире. Ол уллу юрт тюгюл , уллу
болмаса да юртлулагъа тарыкъ бары да зат бар. Бизин юртлуларыбыз бары да
бири-бирин таный.

     
Ата юртумну айланасын адамны генгюн ачагъан яшыл авлакълар, тебелер,бетлер
къуршагъан, бир бетинде буса агъачлыкъ ерлешген. Юртубузну ягъасы ва ичи булан
эки оьзен агъа. О яшланы да, уллуланы да сююнчю. Яш да, уллу да онда чабакъ
тута ва язда киринип завх эте. Юртдагъылагъа бу сувланы кеп пайдасы бар.
Юртумну сари саз елларындан, сокъмакъларындан юрюп, белеклеринден айланып,
тебелерине чыкъсам, сурат йимик ата юртум герюне. Юртумну табиаты оьтесиз бай.
Ата юртумну юзюм ва емиш бавларын, ашлыкълар чачылгъан сабанлыкъларын,
тарлавларын, тар орамларын, салкъын сув булакъларын, ойгъа терен, сезге аз,
гьакъыллы къартларын – буланы барысын да мен айрыча кеп сюемен.

    
Ботаюрт- бу эки де сез не англатма бола? Нечик этилген? Уллулар айтагъагъа гере
юртну башлап Ботаймурза деген гиши къургъан. оьз сабанчыларын ол Эндирейни
тебендеги топуракъларындан гечюрген. Шолайлыкъда юртгъа Ботаюрт деген ат
къоюлгъан.

   
Ботаюртну халкъы- ишлеме кеп сюеген халкъ, гьар затгъа пагьмусу булангъы
адамлар. Ата – бабаларыбыздан къалгъан адатланы, байрамланы, тойланы
юртлуларыбыз ажайып арив оьтгере.

     
Дагъыстангъа айтылгъан дарман, эмли булакълары: Узай булакъ, Чатакъ булакъ,
Жабир булакъ- булар бары да адамлагъа гюч  ва къуват бере.

     
Бизин юртубузну пагьмулу шаири Б. Атаевны асарлары да халкъны арасында яйылгъан
.

             
Эркелетдинг,эсим жыйдым, сюйдюрдюнг,

             
Гьар булагъынг ятып ичдим-тоймадым.

             
Тек атынга тот басдырма къоймадым

             
Ата юртум, гьашыкъман сагъа.

 Мени
ата юртума шаирлер гьашыкъ болгъан сонг, менден насипли адам екъдур деп
ойлашаман. Ата юртгъа бакъгъан сююв агьлюден, школадан башлана. Ата юрт- бизин
гиччи Ватаныбыз.

Ботаюрт
1823 йылда къурулгъан. Юрт 200 йыллыгъына етишип геле. 18-нчи асруну ахырында
Акъташ оьзенни къырыйында ерлешген къумукъ юрт  къачгъалыкъ юртлардан бириси.
Бугюнге ерли юртда 5 мингден артыкъ адам яшай. Юртну халкъы юзюм ва емиш бавлар
чача, кеп сабанлыкъларына тюрлю-тюрлю ашлыкълар чачып яшай.

     
Юртну ичи булан эки уллу оьзен агъа: Къойсув ва Къушбар. Юртдагъылагъа  бу
сувланы кеп пайдасы бар. Юртну халкъы сувланы бавларын ва авлакъланы сугъарма
къоллай. Гьайванларын жан-жаныварын сакълай. Биз бу сувланы аявлап, таза
сакъламагъа герекбиз.

    
Юртну ортасында уллу школасы ерлешген. Мунда 800- ге ювукъ яш охуй. Мунда яшлар
биринчи билимин алалар. Ол 1916 йыл къурулгъан. Школаны 100 йыллыгъы болду.
Школабызгъа Совет Союзну игити Н.П Жердевни аты къоюлгъан.

      
Юртну уллу больницасы ва амбулаториясы бар. Мунда ишлейген дохтурлар кеп аврувну
сав эте.

                                                  
Къоччакъ бизин дохтурлар.

                                                  
Ари-бери чабуша

                                                  
Енг чююрюп, бел бувуп

                     
                             Аврув булан ябуша.

    
Дагъы да юртну ичинде уллу спортшколасы бар. Мунда яшлар спорт булан машгъул
бола. Бизин юртда кеп яш биринчи спортну усталары болуп чыкъды : Абдуллаев
Муслим – дюнья чемпиону , Абдулгалимов Арчихан – юмурукъ ябушувдан, Россияны
чемпиону – Юсупов Алескер.

   
1991 йыл юртда жума мажийит ачылды . Мунда юртну халкъы жума намазгъа жыйыла.

    
Юртубузну музейи де бар. Мунда юртну тарихи жыйылгъан. Кеп йылланы узагъында
музейни ишлетип тургъан Исахан Гьажи. Музейге С.С. Казбековну аты къоюлгъан.

     
Къырыйында юртну администрациясы ерлешген. Онда ишлейгенлер юртдагъы халкъны
кеп къуллугъун битдире.

      
Юртну ичинде ер-ерде игитлеге салынгъан ташлар да бар. Спортшколаны абзарында —
С.Казбековгъа таш салынгъан. Ол инкъыллапны игити. О бугюнгю бизин насипли
яшавубуз учун этип гетген гьалал къуллукъ ажайып уллу. 1920 йыл, 27 чагъында
деникинцилер ону оьлтюрген.

     
Ботаюртда игитлени паркы да бар. Онда давну ортакъчыларына салынгъан уллу
мемориал бар. Советлер союзну игити Жердевге салынгъан таш да бар. Совет
союзуну игити А.Абдуллаев ва социалист загьматны игити А. Висаидовгъа салынгъан
эсделик ташлар да бар. Къумукъну уллу шаири И.Къазакъгъа салынгъан мемориал
юртну гиччи гюл бавунда ерлешген. Шаир Ботаюртда тувмаса да, ахыр йылларын
Ботаюртда яшагъан. Дагъы да Уллу инкъыллапчы В.И.Ленинге салынгъан таш бар. Бу
игит бизин эсги девюрден янгы девюрге гелтирген .

   
Мен къайда барсам да, не ерлеге чыкъсам да, орамлары хав, тыгъырыкълары тар,
ярыкълары аз, яшыл хали яйгъан йимик герюнеген авлакъларын, тебелерин ва ана
тилимни унутмажакъман. Юртума бакъгъан сюювюм бир де сенмежек. Гьар ким де
оьзюню ата юртун сюе, гьар кимге де ата юрту аявлу ери деп эсиме геле.
Юртлуларыма яшав елунда, ишлеринде яхшылыкълар ва  уьстюнлюклер ерайман!

 
Бизин муна шулай гьар ким де оьктем болардай юртубуз бар

«Ата
юртум»

Ботаймурза
бий къургъан дей

Мени
ата юртумну.

Ата
юртум «Ботаюрт»

Жыйгъан
оьзден къумукъну.

Мунда
бар Эндирей де,

Кестекде,
Къазиюрт да,

Ариякъдан
– Къазаныш да,

Бери
якъдан – Чирюрт да.

Татывлукъ
бар, дослукъ бар

Халкъымны
арасында

Къойсуву
бар – берекет

Юртумну
ортасында.

Уллулугъу,
генглиги

Шагьар
булан эрише,

Халкъым
бар дос сюеген

Ким
булан да гелише.

Творческая работа

Сочинение

на тему: «Родное село» /Ата юрт/

Выполнила ученица 10 класса

МКОУ «Утамышская СОШ»

Баматханова Кистаман

Руководитель: Исаева Эльмира Халилибрагимовна,

учитель родного языка и литературы

МКОУ «Утамышская СОШ»

Ата юрт.

Тав арада ерлешген

Денгиздей къулач яйып,

Алтындай гёрюнеген

Орамларынг гюн чайып.

Х.Хизриева

Ата юрт! Бу эки де сёз нече де къысгъа, амма маънасы уллу. О сёзлер чинк де аявлу, юрекге ювукъ.

Мени тувгъан ерим, оьсген ерим, оьрленип чыкъгъан ерим – Оьтемиш. Ата юртумну айланасын бийик тавлар, тёбелер, бетлер къуршагъан.

Юртумну сари саз сокъмаларындан юрюп, тёбелерине чыкъсам, сурат йимик ата юртум гёрюне.

Ата юртумну юзюм ва емиш бавларын, ашлыкълар чачылагъан сабанлыкъларын, тар орамларын, салкъын сув булакъларын, ойгъа терен, сёзге аз гьакъыллы къартларын – буланы барысын да мен айрыча кёп сюемен.

«Оьтемиш» — бу эки де сёз не англатма бола? Нечик этилген? Уллулар айтагъангъа гёре, «от» — «трава» ва «емиш» — «фрукты» деген сёзлерден къурулгъан. Гертиден де, юртумну яшыл авлакълары, тюрлю емиш бавлары кёп, олар кимни де тергевюн тарта.

Оьтемиш халкъы да – ишлеме кёп сюеген халкъ, гьар затгъа пагьмусу булангъы адамлар. Ата-бабалардан къалгъан адатланы, байрамланы, тойланы юртлуларыбыз ажайып арив оьтгере.

Дагъыстангъа айтылгъан дарман, эмли булакълары: Пача булакъ, Угав булакъ, Гезсув булакъ – булар бары да адамлагъа гюч бере, къуват бере, яралагъа балгьам бола.

Бизин юртну пагьмулу шаирлери: атолубуз Залимхан Устарханов, ону уланы Абдул-Керим Залимханов, Хамисат Хизриева, Ума Каипова, Зайнарбек Зайнарбеков, Гьажи Гьажиев. Оланы асарларыны кёплери халкъны арасына яйылгъан, бирлери макъамгъа да салынып, йыр гьисапда белгили.

Шиъру къайдада язылгъан А-К.Залимхановну романлары дагъыстан адабиятгъа янгылыкъ гелтирди, русланы белгили шаири А.С.Пушкин булан тенг болду десе де ярай.

Ону ата юртуна багъышлап язылгъан шиърусундан:

Уланларынг сени оьзден къылыкълы,

Танылмагъан ишлер этип илыкълы.

Эл къуллукъгъа чабып чыкъгъан герекде…

Эр намусун сакълап эркин юрекде.

Хамисат Хизриева «Гьашыкъман сагъа» деген шиърусунда ата юртгъа бакъгъан сюювюн булай сатырлар булан суратлай:

Эркелетдинг, эсим жыйдым, сюйдюрдюнг,

Гьар булагъынг ятып ичдим – тоймадым.

Тек атынга тот къондурма къоймадым.

Ата юртум, гьашыкъман сагъа.

Мени ата юртума шаирлер гьашыкъ болгъан сонг, менден насипли адам ёкъдур деп ойлашаман. Ата юртгъа бакъгъан сююв агьлюден, школадан башлана. Ата юрт – бизин гиччи Ватаныбыз.

Гьали мен онунчу класда охуйман. Школаны охуп битдирген сонг, шагьаргъа охума тюшежекмен. Ата юртдан бир нече йыллагъа айрылма тюшежек. Аявлу юртумну сагъынажакъман, шо заман магъа тынч болмажакъ.

Каникулланы вакътисинде мен шагьаргъа къардашларыбызгъа бир-эки гюнге барсам, юртгъа къайтма алгъасайман, къурдашларымны янына гелмеге сюемен, салкъын сув булакъларыны эмли сувларын ичмеге гьасирет къаламан.

Мен къайда барсам да, не ерлеге чыкъсам да, орамлары хав, тыгъырыкълары тар, ярыкълары аз, яшыл хали яйгъан йимик гёрюнеген авлакъларын, нартлар йимик токътагъан бийик тавларын ва тёбелерин унутмажакъман. Юртума бакъгъан сюювюм бир де сёнмежек. Юртлуларыма яшав ёлунда, ишлеринде яхшылыкълар ва уьстюнлюклер ёрайман.

Миллетини мердешлерин ер этмей,

Оьктем халкъым къыйын гёрмей яшасын!

метки: Кумыкский, Йимик, Деген, Юртубузну, Болма, Къоюлгъан, Булакъ, Юртда

Написала ученица 10 класса Абсаидова Асиль Рустамовна

учитель: Абсаидова Г.Х

МКОУ «Ботаюртовская СОШ»

Сочинение

«Ата юртум – Ботаюрт».

Ана деген азиз зат. Ана Ватан дагъы да аявлу, азиз болма герек. Гьар адамны ата-анасы йимик Ватаны да бир бола. Бизин барыбызны да Ватаныбыз- Дагъыстан. О бизге анабыз йимик аявлу болма герек. Тек гьар кимни ана Ватаны -ата юрту деп эсиме геле.

Ата юрт! Бу эки де сез нече де къысгъа, амма маънасы уллу. О сезлер чинк де аявлу, юрекге ювукъ. Ата юрту гьар кимни де тувгъан,оьсген ери. Мени тувгъан ерим, оьсген ерим, оьрленип чыкъгъан ерим , мени ата юртум , аявлу Ватаным- Ботаюрт

Мен ата юртумну кеп сюемен. Магъа ондан аявлу,азиз,арив ер екъ. Ата юртундан, Ватанындан адамгъа аявлу дагъы да не болма бола! Мени юртум Къумукъ тюзню топуракъларында ерлешген, о Хасавюрт районгъа гире. Ол уллу юрт тюгюл , уллу болмаса да юртлулагъа тарыкъ бары да зат бар. Бизин юртлуларыбыз бары да бири-бирин таный.

Ата юртумну айланасын адамны генгюн ачагъан яшыл авлакълар, тебелер,бетлер къуршагъан, бир бетинде буса агъачлыкъ ерлешген. Юртубузну ягъасы ва ичи булан эки оьзен агъа. О яшланы да, уллуланы да сююнчю. Яш да, уллу да онда чабакъ тута ва язда киринип завх эте. Юртдагъылагъа бу сувланы кеп пайдасы бар. Юртумну сари саз елларындан, сокъмакъларындан юрюп, белеклеринден айланып, тебелерине чыкъсам, сурат йимик ата юртум герюне. Юртумну табиаты оьтесиз бай. Ата юртумну юзюм ва емиш бавларын, ашлыкълар чачылгъан сабанлыкъларын, тарлавларын, тар орамларын, салкъын сув булакъларын, ойгъа терен, сезге аз, гьакъыллы къартларын – буланы барысын да мен айрыча кеп сюемен.

Ботаюрт- бу эки де сез не англатма бола? Нечик этилген? Уллулар айтагъагъа гере юртну башлап Ботаймурза деген гиши къургъан. оьз сабанчыларын ол Эндирейни тебендеги топуракъларындан гечюрген. Шолайлыкъда юртгъа Ботаюрт деген ат къоюлгъан.

Ботаюртну халкъы- ишлеме кеп сюеген халкъ, гьар затгъа пагьмусу булангъы адамлар. Ата – бабаларыбыздан къалгъан адатланы, байрамланы, тойланы юртлуларыбыз ажайып арив оьтгере.

Дагъыстангъа айтылгъан дарман, эмли булакълары: Узай булакъ, Чатакъ булакъ, Жабир булакъ- булар бары да адамлагъа гюч ва къуват бере.

Бизин юртубузну пагьмулу шаири Б. Атаевны асарлары да халкъны арасында яйылгъан ., Эркелетдинг,эсим жыйдым, сюйдюрдюнг,, Гьар булагъынг ятып ичдим-тоймадым., Тек атынга тот басдырма къоймадым, Ата юртум, гьашыкъман сагъа.

Мени ата юртума шаирлер гьашыкъ болгъан сонг, менден насипли адам екъдур деп ойлашаман. Ата юртгъа бакъгъан сююв агьлюден, школадан башлана. Ата юрт- бизин гиччи Ватаныбыз.

2 стр., 849 слов

«Ана тилим — къумукъ тил»

… анасына,ата юртуна,оьз элине бакъгъан сюювю,сагъынчы,оьктемлиги тувулуна. Гьар адамгъа оьзюню ана тили аявлу йимик,магъа да мени къумукъ тилим аявлу. Неге тюгюл де бизге ана тилибиз анабызны ал увузу булан гелген. … бизге тапшургъан сыйлы тил савгъатны тас этип къоймакъдан уллу гюнагь болмас. Ол бизин ругь байлыгъыбыз деп айтмагъа да ярай. Кимлер не айта турса да, биз,къумукълар, …

Ботаюрт 1823 йылда къурулгъан. Юрт 200 йыллыгъына етишип геле. 18-нчи асруну ахырында Акъташ оьзенни къырыйында ерлешген къумукъ юрт къачгъалыкъ юртлардан бириси. Бугюнге ерли юртда 5 мингден артыкъ адам яшай. Юртну халкъы юзюм ва емиш бавлар чача, кеп сабанлыкъларына тюрлю-тюрлю ашлыкълар чачып яшай.

Юртну ичи булан эки уллу оьзен агъа: Къойсув ва Къушбар. Юртдагъылагъа бу сувланы кеп пайдасы бар. Юртну халкъы сувланы бавларын ва авлакъланы сугъарма къоллай. Гьайванларын жан-жаныварын сакълай. Биз бу сувланы аявлап, таза сакъламагъа герекбиз.

Юртну ортасында уллу школасы ерлешген. Мунда 800- ге ювукъ яш охуй. Мунда яшлар биринчи билимин алалар. Ол 1916 йыл къурулгъан. Школаны 100 йыллыгъы болду. Школабызгъа Совет Союзну игити Н.П Жердевни аты къоюлгъан.

Юртну уллу больницасы ва амбулаториясы бар. Мунда ишлейген дохтурлар кеп аврувну сав эте., Къоччакъ бизин дохтурлар., Ари-бери чабуша, Енг чююрюп, бел бувуп

Аврув булан ябуша.

Дагъы да юртну ичинде уллу спортшколасы бар. Мунда яшлар спорт булан машгъул бола. Бизин юртда кеп яш биринчи спортну усталары болуп чыкъды : Абдуллаев Муслим – дюнья чемпиону , Абдулгалимов Арчихан – юмурукъ ябушувдан, Россияны чемпиону – Юсупов Алескер.

1991 йыл юртда жума мажийит ачылды . Мунда юртну халкъы жума намазгъа жыйыла.

Юртубузну музейи де бар. Мунда юртну тарихи жыйылгъан. Кеп йылланы узагъында музейни ишлетип тургъан Исахан Гьажи. Музейге С.С. Казбековну аты къоюлгъан.

Къырыйында юртну администрациясы ерлешген. Онда ишлейгенлер юртдагъы халкъны кеп къуллугъун битдире.

Юртну ичинде ер-ерде игитлеге салынгъан ташлар да бар. Спортшколаны абзарында — С.Казбековгъа таш салынгъан. Ол инкъыллапны игити. О бугюнгю бизин насипли яшавубуз учун этип гетген гьалал къуллукъ ажайып уллу. 1920 йыл, 27 чагъында деникинцилер ону оьлтюрген.

Ботаюртда игитлени паркы да бар. Онда давну ортакъчыларына салынгъан уллу мемориал бар. Советлер союзну игити Жердевге салынгъан таш да бар. Совет союзуну игити А.Абдуллаев ва социалист загьматны игити А. Висаидовгъа салынгъан эсделик ташлар да бар. Къумукъну уллу шаири И.Къазакъгъа салынгъан мемориал юртну гиччи гюл бавунда ерлешген. Шаир Ботаюртда тувмаса да, ахыр йылларын Ботаюртда яшагъан. Дагъы да Уллу инкъыллапчы В.И.Ленинге салынгъан таш бар. Бу игит бизин эсги девюрден янгы девюрге гелтирген .

Мен къайда барсам да, не ерлеге чыкъсам да, орамлары хав, тыгъырыкълары тар, ярыкълары аз, яшыл хали яйгъан йимик герюнеген авлакъларын, тебелерин ва ана тилимни унутмажакъман. Юртума бакъгъан сюювюм бир де сенмежек. Гьар ким де оьзюню ата юртун сюе, гьар кимге де ата юрту аявлу ери деп эсиме геле. Юртлуларыма яшав елунда, ишлеринде яхшылыкълар ва уьстюнлюклер ерайман!

Бизин муна шулай гьар ким де оьктем болардай юртубуз бар

«Ата юртум»

Ботаймурза бий къургъан дей, Мени ата юртумну., Ата юртум «Ботаюрт», Жыйгъан оьзден къумукъну., Мунда бар Эндирей де,, Кестекде, Къазиюрт да,, Ариякъдан – Къазаныш да,, Бери якъдан – Чирюрт да., Татывлукъ бар, дослукъ бар, Халкъымны арасында, Къойсуву бар – берекет, Юртумну ортасында., Уллулугъу, генглиги, Шагьар булан эрише,, Халкъым бар дос сюеген, Ким булан да гелише.

    Шаирибизни 70 йыллыгъына

---

             Бизин халкъны белгили шаири Жаминат Керимова 1949-нчу йылда, къумукъланы лап да бырынгъы юртларындан бириси, тах юртубуз Таргъуда тувгъан. Таргъулуланы оьзден, асил къылыкълары яшдан берли ону юрегине къыйылгъан, къанына синген. Жаминат ташны ярып чыкъгъан гюлдей инсангъа сюювюнден толгъан, инсанда болагъан иманлы, инсаплы таза, гёзел гьислени къабул эте гелген.

---

Тувагъанда сав яш болуп тувса да, школагъа юрюме башлагъан йылларда ол юрюп болмайгъан болуп къала. Шо йылларда мен Таргъуда школаны директору болуп ишлей эдим. Ону уьюне барып, гёрюп, уьюнде охутма токъташып, огъар къумукъ, орус, лезги муаллимлер дарс бере башлады.

Шоллукъда, хыйлы йыллардан сонг, Жаминат школаны тамамлагъан сонг, Даг­ъыстан пачалыкъ университетге охума тюшме сюйдю. Мен бир нече керен шо гьакъда ректор А.Абиловгъа англатгъан сонг, Жаминат мен ишлейген филология факультетни орус-дагъыстан бёлюгюню къумукъ группасына заочно къабул этилинди. Шонда охуйгъан йылларында да, мен муаллимлер булан уьюне барып, экзамен алдыртып турдум. Менден къайры да бу ишге (гьали герти дюньягъа гетген) Жангиши Хангишиев, Герей Ханмурзаев йимик ювукъларыбыз, гьали де ишлеп турагъан рутуллу Камал Жамалов ва олай кёплер къол ялгъап, кёмек этип, Жаминат университетни тамамлады. Гюнню шавласына гьасирет къарлыгъачдай охувгъа гьасирет къызгъа бу иш уллу савгъат болду.

Шо йылларда Жаминатны шаирлик пагьмусу да чыныгъа башлады. Ол оьзю де кёп китаплар охуп,оьзюню билим даражасын артдырды, шиърулары къумукъ газетлерде, журналларда чыгъа башлады.

Макътав болсун халкъыма

Йырларымдан тоймайгъан.

Къанаты сынгъан къушдай

Болма мени къоймайгъан.

«Билмей эдим» деген шиърусунда шаир оьзюню бугюнюне нечик етер эдим, эгер халкъымны гьай этивю болмагъан буса дей. Оьзю къайгъыда къалагъанына да талчыкъмай, эгер халкъын къувандырма бола буса.

Мен Аллагьдан кёп керенлер

тиледим

Къайгъы гелип къонмасын

деп

къалкъымда.

Мен дюньяда сююв барны би–

ледим,

Билмей эдим шунча кёпню

халкъымда.

Бу шиъруда «Биле, билмей» деген калималар такрарланып, ону маънасын теренлешдире.

Жаминатны анасына ба­гъышлангъан шиърулары инг де гючлюлери деп гьисаплама ярай. Баласы учун ана нечик тарыкъ болагъанын шаир къужурлу келпетлер булан таъсирли гёрсетип, аналагъа алгъыш эте, олагъа гьар гюн байрам этме эки оьмюр берме де разилигин айта туруп, олагъа савлукъ, насип, оьмюр ёрай. «Ана» деген шиърусунда булай сатырлар бар:

Ана десенг, алам ярып

Гюн чыкъгъандай болуп

къала.

Абзар-уьюнг, савлай дюньянг

Къуванчлардан толуп къала.

Ана десенг, айланангда

Алам чечек ачгъандай.

Юрегингни сююнч чайып,

Къайгъыларынг къачгъандай.

Шиъруда «Ана десенг» деген калима такрарланып, шиъруну гючлендире.

Жаминатны яратывчулугъуна ба­гъышланып белгили критиклени, язывчуланы сесленивлери де ону ругьландыра гелди.

Ж.Керимова яратгъан кёп санавдагъы шиъруланы ва поэмаланы аслу мурады – инсанны насиби, дюньяны ва инсанны аманлыгъы, къайгъылар, балагьлар, къалмагъаллардан толгъан дюньяны халкъланы насиби учун яралгъан бавгъа ошатып къоймакъ. Шаир шо уллу муратлар булан яшагъан ва чалышгъан. Яшавунда кёп къыйынлыкълардан оьтген Жаминат инсанланы таза болма, бир-биревге къолдан гелеген кёмегин этме ча­къыра. Гьар-бир гьалдан, яшнай оьсген гьар отдан, гиччинев къомурсгъадан башлап,савлай аламгъа етишгинче дюньяда бары затны, бары да жанны аяма, асырама чакъыра.

Жаминатны он беш шиъру китабы чыкъгъан: «Яшлыкъны сеси», «Насибим мени», «Айры яр», «Таргъуну тангы», «Огь, къатынлар, къатынлар», «Гёзлев», «Гюнсагьат», «Ярыш алгъан къыз», «Йыланкъыз», «Ёлурчукъда», «Чыдамлыкъ» ва башгъалары.

Жаминат шиъруларын оьзюню охувчусуна базып, бек инанып, оьз къурдашына сёйлейгенде йимик, ону булан лакъыр этегендей гьеч затны яшырмай язгъан. Ол къы­йынлыкълагъа тарыгъан, ярдымсыз-кёмексиз къалгъан, янгыз адамгъа ян бола, ­огъар кёмекге етишме чакъыра.

Жаминатны поэзиясында сююв деген англав генг оьлчевде алына: аявлу анасына, анадаш халкъына, ата юртуна, табиатгъа, сюеген адамына байлавлу. Оьз халкъына багъышлангъан шиъруларында, ону алгъышлай туруп оьзюню гьакъында ойлашагъанына разилигин билдире.

Эркинликде оьссем де,

Эркелеп билмегенмен.

Яшавгъа, оьзгелердей,

Мен юрюп гелмегенмен.

Юрек булан алгъанман

Алгъан-алгъан абатым.

Йыр болуп юрегимден

Чыкъгъан эки къанатым.

Авруп къалгъан Жаминатгъа аявлу анасыны дюньядан тез гетмеклиги нече де авур тийген. Юреги ярылып, не этегенни билмейген, абдырагъан шаирни къаламындан булай сатырлар чыгъа.

Терсимни онг этип,

Эршимни арив,

Жанымдай гёреген

Бирев бар эди.

Эки къол бар эди

Исси аялы.

Ачыкъ юз бар эди

Энемжаялы.

Оьзге шиърусунда Жаминат оьзюню юрегин ачытдырагъан гьислерин булай суратлай:

Инг арив кюлкюмню кюледим

Анамны савунда бар чакъда.

Инг аччы йылавум йыладым

Анама яс этип ожакъда.

Оьзек тартып кюлейген бар буса,

Кюлкюмню оьзеги анадыр.

Агь уруп йылайгъан бар буса,

Анасын тас этген баладыр.

Оьзюню бир башгъа шиърусунда Жаминат оьзюню анасы йимик сюеген, асырайгъан, аявлайгъан, аяйгъан ким бар деген соравун салып, шолай адам ёкълугъун англата.

Жаминатны ата юртуна ба­гъышлап, ону уллу усталыкъ булан алгъышлайгъан, халкъ йырына айланып къалгъан къужурлу шиърулары белгили. «Ата юртум» деген шиърусунда ол ата юртун «алтын уя» булан тенглешдире. Ата юртумдан башлангъан дюньям деп ону тюрленегенинден къувана. Ону таш топурагъын, таш уьйлерин айта туруп, шаир мунда яшайгъанлар да ташдай къатты, таза юрекли, къонакъдан сююнеген адамлар дей. Оьзю къайда болса да, ата юртун эсинде сакълай, топурагъындан ташы артыкъ тувгъан ерини ташын да бермес эдим алтынгъа дей. Жаминат къужурлу тенглешдиривлер, ошатывлар булан ата юртуна бакъгъан сюювюн уллу усталыкъ булан суратлама бажаргъан.

Ата юртум, ата юрт,

Алтын уям, гьайлегим.

Оьзюм къайда бусам да,

Онда мени юрегим.

Тувгъан-оьсген еримде

Топуракъдан таш артыкъ.

Ташын да бермес эдим,

Алтын берсе де тартып.

«Тенгирини ярыгъын терезеден гёреген, тереклени емишин тепсиден алагъан» болуп къалгъан шаир къоччакъ ругь булан яшап, къоччакъ шиърулар да яратгъан:

Насибимни излесем де нечакъы,

Эсде ёкъдан къалмагъанман табушуп.

Гьар сююнчню, мени эсимде бар чакъы,

Яшавумда мен алгъанман ябушуп.

Жаминатны гьашыкълыкъ темасына багъышлангъан кёп асарлары бар.

Автор сюювге бары ерин яшна­та­гъан гючге йимик къарай, тек къай­гъысы, дерти, сагъынчы, намартлыгъы болагъанын да яшырмай.

Сюйген адамы булан уьйленип, яш тапма, ана болма гьасирет къалгъан шаирибиз, тул къызны, тул къатынны келпетлерин негьакъ яратмагъан. Тек ол герти сюювге гёзелликни бир аламатына йимик янашгъан.

Жаминат чыдамлыкъны оьзюне савут этип алгъанлыгъына, ону лап да сююмлю китапларындан Н.Островскийни «Болат нечик чыныгъа» деген романы болгъанлыгъы, Афгъанистанда къызъяшны оьлюмден къутгъараман деп айлангъанда, бомба атылып, эки де къолуну аяларын тас этген орус къатындан ругь алгъанлыгъы шагьатлыкъ эте. Болгъан шо агьвалатгъа байлавлу «Аясыз ана», «Къурчакъ ойнамайгъан къыз» деген асарларын да яратгъан.

Жаминат дюньяны трагедиялы гьалын гёзден гечирген. Шогъар байлавлу ол оьзюню «Ерни ваягьы», «Зар», «Къурчакъ ойнамай­гъан къыз», «Эки минг неченчи йыл», «Тул къыз», «Халват» деген поэмаларын да яратгъан. Олар шаирни дюньягъа ва яшавгъа байлавлу инг ва терен маъналы англаву, къурч хыяллары, къастлары, умутлары болгъанлыгъына шагьатлыкъ эте. Жаминатны шолай терен маъналы айры-айры сатырлары да ёкъ тюгюл: «Ойлама да къыйын шу гёзеллик ерден (дюньядан) тайып гетер деп», «Дюнья-бешик… сен тюшген дюньягъа тёгюлмесин бюртюк гёзьяш да», «Яшамакъ учун гелгенмен дюньягъа сююв чачып», «Ана къолдан ерге тюшген бары халкъ». Ахырынчы терен маъналы жумла Антуан Сент Экзюперини «Уллулар бары да яшлардан болгъан» деген оюна тенг геле.

Уллу оьлчев булан айтгъан заманда, Таргъуну тенгсиз, гёзел къызы Жаминат бийкебиз бизин халкъны инг де белгили аламатларындан-символларындан бири болуп токътагъан.

Абдулкъадир Абдуллатипов, профессор.

Суратда: Ж. Керимова.

Ата юртум – асхар тав

«Къакъа»  бойда тав тюбюнде ерлешген,

Тувгъан ерим гюнлер сайын янгыра.

Загьмат булан оьрлюклеге ес болгъан,

Оьзденликсен сен бизге, Къакъашура.

Салкъын «Хурса» сувларынг, таза гьаванг,

Балгьам берип рагьат бола къаркъара.

Загьмат булан айлананы оькюртген,

Хазна тёбе ата юрт, Къакъашура.

Бир тайпалар малынг, матагьынг талап,

Токътамайлы, бек белсенип чайкъайлар.

«Тюзлюк оьлмей, англагъыз, гьей инсанлар»!

Кюрчю терен авдармагъа болмайлар.

Ата юртгъа арт берген болуп къалса,

Жамиятынг талчыгъа, къазаплана.

Адилликге юрюме дарслар берген,

Оьр макътавда яйнагъыр, Къакъашура.

Тюшюп къалса, аз замангъа айрылма,

Сагъынчлыкъдан юрек гелме талпына.

Тарбиялап яшав ёллагъа бургъан,

Асхартавсан, гьюрметли Къакъашура!

Излесем де тапмайман

(Къайда аталар, аталар къайда?)

                                                      (М.Атабаев)

Мен  гиччиде чакъырылып асгерге,

Къыркъынчы йыл савут такъгъансан белге.

Бек оьктеммен кукай атгъа ес болмай,

Гьалал къуллукъ этгенинге Элинге.

Аталардыр авмайгъан зор багъана,

Йыллар бою къайгъылагъа батгъанман.

Архивлеге язаман, ахтараман,

Тек атамны дав сокъмагъын тапмайман.

Анам булан эки яшынг бирликде,

«Къайтар» деген умут булан яшадыкъ.

Сен де гелип ата юртунг ожакъгъа,

Сююнчлюкден, сукъланмагъа болмадыкъ.

Давлар битип етмиш эки йыл оьтдю,

Уланынг да къарт тамада болгъанман.

Сыйлы атам юрегимден тапмайсан,

Талчыгъаман, ятгъан еринг тапмайман.

 Тарт аргъанынг тартынмай

Маданият тармакъны вакилисен,

Гьаракатынг шавланы яя гьайран.

Савлай район абур-сыйдан салмайбыз,

Тарт аргъанынг, къумукъ янгырсын, Жавгьан.

Саламатлыкъ, эдепликден бек байсан,

Гьар адамгъа ирип-битип къаласан.

Тенгирибиз талайлы оьмюр берип,

Тарт аргъанны, юрек ял болсун, Жавгьан.

Гьар макъамынг девюрню эсге салып,

Сююнчлюкге,къайгъыгъа батдырасан.

Къумукътюзню балкъып оьсген чечеги,

Бас пердесин, аргъан йырласын, Жавгьан.

Барлыгъынгдан айлана сукъланабыз,

Сюр оьмюрню къайгъылар гёрмей, Жавгьан.

Къызардашсан уллу булан гиччиге,

Шу сатырланы савгъатлайман Стахан.

Муаллимлер

(Гиччи яшны тилинден)

Муаллимлер – илму булакъ,

Муаллимлер – дарсберивчю.

Муаллимлер гьар заман –

Тюз ёлну гёрсетивчю.

Муаллим – гьакъылтёбе,

Гьакъыллыкъгъа бурувчу.

Муаллимге тынглагъанны

Болмажакъ гьеч гьёкюнчю.

Муаллим бар яшланы–

Гьар гюнлюклю сююнчю.

Муаллимге абур этмек–

Бары да халкъны борчу.

Гьюрметли муаллимлер,

Бизге – ата-аналар.

Сиз тёкген гьалал загьмат

Юрекде даим яшар.

Къуванч бере дослагъа

(Каспийск шагьарда яшайгъан ювугъум Бозигит Бекболатовгъа)

«Мен»! «Мен»! – деп тёшге къакъгъан,

Болмагъан бир де игит.

Ассаламу алейкум,

Оьзден улан, Бозигит.

Гетип бара гече, гюн,

Ёлукъмайлы лакъыргъа.

Насип берсин Тенгирим,

Аврувсуз оьмюр сюрме.

«Газпромда» кёп ишлеп,

Пенсиягъа чыкъгъансан,

Татлилик сёзюнг булан,

Абур-сый къазангъансан.

Ажайып кёп сюемен

Инеси ёкъ сазанны.

Гел битдирип къояйыкъ,

Шо-о-о баягъы тавукъ бишген къазанны.

Боюнг, союнг, исбатлы,

Къаркъаранг да жум-жигит.

Дослагъа къуванч бере.

Сени барынг, Бозигит.                    

               С. Мутаев, Къакъашура  юрт

Дёртлюклер

Адамны гьакъылы, башдагъы майы,

Гьакъыл булан майы ерлешген оьрде.

Экиси де оьрде болмагъан буса,

Адам къалар эди таптала ерде.

*  *  *

Закон ёлу булан халкъыбыз бир тенг,

Биревлеге сокъмакълар да шагьра ёл.

Гючю баргъа бу девюрде бар зат бар,

Къара халкъгъа орам булан ёллар тар.

*  *  *

Бу нече йыл талавурлукъ къабунуп,

Уьлкебизни сыдырып алды гёнюн.

 О дюньягъа бирев малын элтмеген,

Акъча байлыкъ не писликни этмеген.

*  *  *

Биревлер бар талап тура ватанын,

Мармар ташдан къалалар къура, тоймай.

Къоркъуп оьзлер абзарына къапудан,

Ят гишини аягъын басма къоймай.

*  *  *

Кёплер юрюй гьилланы ёлу булан,

Тез бай болма гьаракатын этелер.

Бир тайпасы тартынмайлы талайлар,

Шо тайпасы туснакълагъа гетелер.

  Тилчиге

Бир тайпагъа яман аврув къабунгъан,

Очар къуруп халкъны артындан сёйлей.

Нече тюрлю ёкъну бар этип айта,

Оьзлер таза болуп уьюне къайта.

Гьаракъыгъа

Сени артыкъ ичегенни ахыры,

Узакъ къалмай нечик бола, билебиз.

Сагъа гьасрет адамланы савлугъу,

Яшамагъа чатакъ сала гёребиз.

Гьалсыз этди

Россиягъа демократия гелип,

Гьалсыз этди тавлар булан тюзлени.

Гючю етген, байлыгъыбыз талады,

Гючю ёкълар, къалгъанларын ялады.

Ата юртум

Ата юртум десем, айланам яшнай,

Авруйгъан санларым сав болма башлай.

Гьар ким оьз юртун сюймеге тарыкъ,

Тувгъан ерден геле юрекге ярыкъ.

Заманлар

Къайда къалды алай арив заманлар,

Бир-биревге ачыкъ гёзден къарайгъан.

Гьар гюн сайын арта гьали яманлар,

Яхшылыкъгъа-яманлыкълар ёрайгъан.

Дёртлюклер

Гьажгъа барып, борчунг кютме ёл чыкъсанг,

Кёп ойлашып аста ал абатынгны.

Ондан алып, мунда гелип мал сатып,

Савдюгерчи деп чыгъарма атынгны.

*  *  *

Оьктем болуп гёрюнсе де намуслу,

Къоччакъ булан, игит алдынгда турар.

Бир-бир ерде сакъ бол вёре, осалдан,

Неге тюгюл, кукай артынгдан урар.

*  *  *

«Иннемесден уьй тикген» – деп айтыв бар,

Гертилей де, болма да бола шолай.

Тёш чыгъарып мен-мен дейген адамны,

Барлыгъына, менлигине адаршай.

*  *  *

Тили узун бир тайпа тилчилер бар,

Тюз сёйлеме сюегенни тындыра.

Инаныгъыз, шолай тилни яманы,

Башдан-аякъ ичинг-баврунг яндыра.

*  *  *

Биревлер бар кюрлюгюнден оькюре,

Биревлени яшлары ачгъа йылай.

Бир тайпалар ачгъа-токъгъа къарамай,

Шолайлагъа сёз айтмагъа ярамай.

*  *  *

Арт вакъти де дюньяны булут басгъан,

Сабанчылар туваргъанлар сабанын.

Чиновниклер талап тура элини,

Бувагъан ёкъ шолайланы къабанын.

*  *  *

Ишлеп-яшап гелген азиз халкъыма,

Демократлар баш тутгъанлы нетмеген?

Лакъырлыкъгъа тарыгъанын гёрсе де,

Шо тайпалар бир пайда да этмеген.

*  *  *

Яшларыбыз ЕГЭ-леге егилип,

Ата-ана яллыкъ тапмай уьюнде.

Шулай пасат, шулай талавур заман,

Гьеч бир вакъти болмагъан чы элимде.

*  *  *

Топуракъдан мол гелим алмакъ учун,

Огъар герек язбаш янгур ва къуллукъ.

Бу дюньяда яхшы ат алмакъ учун,

Тарыкъ бола ягь, намус ва адамлыкъ.

*  *  *

Бизин оьзден къумукълар да аз тюгюл,

Гьакъыллылар, намуслулар, ягьлылар.

Бар бир тайпа, гече рагьат юхламай,

Аз-маз затгъа олар къолун похламай.

*  *  *

Инаныгъыз, ассиленип гетемен,

Шу гьалиги яшав ёлубуз таргъа.

Шюкюрлюк этемен даим Аллагьгъа,

Мени оьзден къумукъ миллетим баргъа.

*  *  *

Бары затдан сыйлы ата-анагъа.

Сен ашайгъан ашынга этсенг абур.

Ахыратда женнет бавудай болар,

Сен ятагъан къарангы терен къабур.

*  *  *

Авулдагъы хоншум гьаким болгъанлы,

Гьар кимге бир урма сюе къамучу.

Ол бек биле янгур явуп битген сонг,

Гьеч бирев де гиймейгенни ямучу.

*  *  *

Ёкъ ону башында бир тамчы майы,

Ол оьзюн оьр гёрюп, макътанма онглу.

Атасыны акъчасына алынгъан,

Бар ону къолунда эки диплому.

*  *  *

Абур-сыйы азып бара адамны,

Ишлеринде таза ишлейгенлени.

Урлап алгъан байлыгъы чирип къалсын,

Тёрде олтуруп жибин кюшлейгенлени.

*  *  *

Урлап, талап гечеси-гюню булан,

Бир токътамай гелтирип берсенг алтын.

Таман эркек, къой таман деп айтмажакъ,

Малгъа гёзюн сатып турагъан къатын.

*  *  *

Къонакъ барсанг, гёз къаратма ашына,

Уьйесини къара эки къашына.

Гёзю-юзю ачыкъ буса оланы,

Тепсидеги ашы татывлу болар.

*  *  *

Яшларына ана тизе уьй-эшик,

Кёп къыйналып мал да жыя олагъа.

Айтыв да бар: ана юрек балада,

Бала юрек буса гезей гьавада.

М. Гьарумов, Къарабудагъгент юрт

Сочинение на кумыкском языке про осень

Сочинение на кумыкском языке на тему «Гюз»

Написала ученица 8 класса Татарханова Залина

Учитель – Бекеева Оксана Изетиновна

Гюз гелди, гетди къушлар,

Гюнеш шавласын яймай,

Гечелер къысгъа болуп.

Йылны заманларындан мен гюзню сюемен. Озокъда, къыш да арив оьзюню тазалыгъы, акълыгъы булан. Язбашда да, янгы юхудан уянгъан къызъяшдай, табиат уяна, авлакълар яшыл от булан, бавлар чечеклер булан безенелер. Тек гюзню адам тергевлю къарамаса эс де этмес йимик аламатлары кёп бар.

Гюзню гюню… Тунукъ кёкдеги булутланы артындан гюнеш, чубулдурукъну артындан яшынып-яшынып къарайгъан гелин йимик, уялчан къарай. Ел уьфюрюп тереклердеги ахырынчы япыракъланы юлкъуп ата, япыракълар оьзлер терекден даимге айрылгъанына инанма болмай, гьавада саркъып, ерде рагьатлыкъ таба. Себелейген увакъ янгур тереклени ялангъач къаркъараларындан четимсиз агъа. Терек тюпдеги къызыл, сари, боямыш япыракълардан бир тамаша хали согъулгъан деп эсинге геле. Оланы уьстюндеги янгурну тамчылары, ойлу гёзден тюшюп битмеген гёзьяш йимик йыртыллай. Исси якълагъа учуп барагъан къушланы пашман йыры адамны юрегин титирете. Гюзню гёзел пашманлыгъы адамны гёнгюн пашман этсе де, язбаш гелип, табиат янгыдан яшнажакъ деген умут юрекни сёнме къоймай.

Выберите книгу со скидкой:

ПЕРВОЕ ЧТЕНИЕ. ШКОЛА ЖУКОВОЙ (ОБУЧАЮЩАЯ АКТИВИТИ +50 А5). ФОРМАТ: 160Х215 ММ. в кор.50шт

ОГЭ-2020. Литература (60х84/8) 20 тренировочных вариантов экзаменационных работ для подготовки к ОГЭ

ОГЭ. Литература. Новый полный справочник для подготовки к ОГЭ

Быстрое чтение за 10 дней

Скорочтение. Как запомнить больше, читая в 8 раз быстрее

Лучшее чтение на английском языке: Портрет Дориана Грея. Великий Гэтсби

Чтение на лето. Переходим в 6-й класс. 2-е изд., испр. и доп.

Математика. Новый полный справочник школьника для подготовки к ЕГЭ

Дошкольная педагогика с основами методик воспитания и обучения. Учебник для вузов. Стандарт третьего поколения. 2-е изд.

Считаю и решаю: для детей 5-6 лет. Ч. 1, 2-е изд., испр. и перераб.

БОЛЕЕ 58 000 КНИГ И ШИРОКИЙ ВЫБОР КАНЦТОВАРОВ! ИНФОЛАВКА

ОТКРЫТЫЙ УРОК ПО ДАРГИНСКОМУ ЯЗЫКУ НА ТЕМУ» ЗОЛОТАЯ ОСЕНЬ»

5 класслаб абхьибси дарс

Дарсла тема : И.И. Левитанла сурат х I ясибли сочинение

Дарсла мурад : сипатбарибси белк I ла чебкад бурсидешлуми ункъдирни, текстла гьабг I ергъидеш х I ясибли сагати бурсидешлуми гьаладях I ардукни,т I абиг I ятличи диги ак I ахъни, урусла художникунала суратуназир т I абиг I ятла жагадеш гьаргбирни.

3.Дарсла тема ва мурад гьаргбирни.

4.Буч I анти суратличил тянишбирни.

5.Суратла бух I набуцличила ихтилат.

6.Г I ибратлибиубси план цах I набирхъни.

7.План х I ясибли буч I антани пикруми дурни.

-Чина х I ердизах I елра нушани чебиулра секьяйда г I ебшнили жагабирулил т I абиг I ят, дикьулра г I ебшнила макьамти. Г I ебшни –тамашала замана саби.

— Имц I атигъунти художникунани халаси дигиличил чедиахъули сари чула мер-мусала т I абиг I ятла жагадеш. Илдала ургав сайри Исаак Ильич Левитанра.

2. Художникличила ихтилат.

25 дусла дух I нар илини делк I ун азирцад суратуни,эскизуни.

3. Дарсла тема ва бек I мяг I на гьаргдирни .

— Ишбарх I и нушани х I ядурдеш бирех I е сочинение белк I ес И.И.Левитанла « Мургьила г I ебшни» бик I уси суратличила.

4.Буч I анти суратличил тянишбирни .

-Репродукция( суратуни кадяхъили дахъдиахъни) чебиахъни дурх I нази.

5.Суратла бух I набуцличила ихтилат .

— Сегъуна асар лябкьули пейзажлизибад- марайси яра разиси? Сегъуна урк I ила х I ялани алк I ахъулив х I ушазир?

-Селичила сабив сурат? Сен илис « Мургьила г I ебшни» бихьибсив?.

-Дурх I ни,х I ушаб дигахъадарив худоржникли белк I унси ик I мерличир дагьардиэс?

-Се чебиулрая гьалабси мерличиб?

-Сегъуна сарив ик I ди махъла галгаби?

-Чичи мешудуцес дирех I е к I елра галга?

1.Художник ва илала лирический т I абиг I ятла сурат.

3. Дила урк I ила х I ялани,пикруми суратличила.

Художник ва илала лирический пейзаж .

Хъарихъла (кумекла) дугьби:

Шалати ранганала сих I рула замана

Лучшее сочинение на кумыкском языке» Мен танглама сюеген касбу»

МКОУ «Коркмаскалинская СОШ»

«Моя будущая профессия»

Написала ученица 11 «А» кл.

Учитель: Тавекелова У.А.

Мен танглама сюеген касбу.

Лап яш чагъымдан башлап, мен болажакъ касбум гьакъда ойлашма башладым. Гьалиги заман кеп тюрлю касбуланы арасында сайламагъа бек къыйын. Кеп ойлашгъан сонг, шо яшдан берли оюма гелеген, мен сав оьмюрюмню багъышлама сюеген – муалимни касбусуна токъташдым. Мени гьасиретлигимни гьакъында анам да кеп хабарлай. Гиччи заманымда анамны тиштабанларын да гийип, сумка да тагъып, орамдагъы яшланы жыйып муалим болуп ойнама кеп сюе эдим.

Мени гезюмден, муалимлик касбу лап да жамият учун агьамиятлы касбу, неге тюгюл инсанны къурулушунда муалим аслу ер тута, ону яратывунда къылыкъны, эдепни оьр уьлгюлерин, лап да гёрмекли къайдада оьзюн тутагъан, юрютеген болмагъа уьйрете, гележекдеги уьстюнлюклеге ёлун ача.

Мени бешинчиден башлап рус ва ана тил дарслардан береген муалмимим – Умгьани Аюбовна – бек пагьмулу, оьзюню ишин сюеген адам, бары да яшгъа бир йимик, бир гёзден къарайгъан ачыкъ юзлю къатын. Ол бизин класны руководители де дюр.Оьзюню бары заманын, билимин, гючюн бизге багъышлай, неге тюгюлол биз гьакъыллы, яхшы амаллы, гертиликни сюеген адамлар болгъанны сюеУ.Аюбовна бизин рус ва ана тилни уьйретмекден къайры айланадагъы яшавну яхшы янларын англамгъа уьйрете. О къатты да дюр, бек талап да эте, тек адилли тюз муалим де дюр. Бизин сююнчлерибизге сююнюп, гиччи къыйынлыкъларыбызгъа къайгъырма да къайгъыра, тюз ёлгъа да сала, къысгъача айтгъанда, бизин экинчи анабыз да дюр.

Тарбиягъа бакъгъан якъда четим масъалалары бар яшлагъа къол ялгъамагъа сюемен, ата-анадан аз тергев алагъан, оьзюню тенглилери булан янашыв табып болмайгъан яшлар булан ишлемеге сюемен. Олагъа кемек эте туруп гележекде жамиятны арасында насипли, оьзлеге инанагъан адамлар болмагъа къошум этежекмен деп эсиме геле. Гертиденде, дюньяны алышдырарман деп ойлашмайман, тек бир-эки адамгъа кёмек этме, тюз ёлгъа салма къаст этме ярайчы.

Болажакъ касбум гьакъда ойлашып йиберсем, школамдагъы муалимлериме къарап, бизин тарбияламакъ учун, билим бермек учун олар нечик къыйын тегегенин англайман. О буса, гертиден де, уллу гьюрметге лайыкълы гьал. Яшлар муалимине гьюрмет эте буса, ону абурлай буса, огъар гьашыкъ буса, ол береген предметни де сюежек, охумагъа да къаст этежек.

Мен билемен, тынч ёлну тангламагъа хыялым ёкъ. Бир-бирде оьзюмню гьалыма, имканлыкъларыма инанмай да йиберемен, Тек тез шо ойларымны къувалап, кютюп болмасдай зат ёкъ, эгерден оьзюню ишин сюйсе, яшланы сюйсе, яшавунгда алдынга салгъан мурадынга етишме тынч бола.

Шо саялыгъа да, мен яшлар магъа къарап уьлгю алардай, магъа ошамагъасюеген охувчуларым булангъы муалим болмагъа сез беремен.

Источник

Кумыкский язык сочинение осень

— Тур-турсана, мени Абдуллам, турсана!
Юрт ягъаны басып гелген явлар бар,
Ягъалагъа явлар гелди, урулду,
Сягъа тенгли батыр эрлер къырылды,
Къартны-къуртну къоймай тура къайтмагъа,
Показать полностью.
Къатын-къызны олжа тута сатмагъа!

Абдуллам юхлай болгъан, уянды:
— Турмайман, мен абайым, турмайман!
Башым авруй, мени абайым, оьлемен,
Оьлюмюмню бугюн сенден гёремен!

— Башынг авруй буса, мени Абдуллам, ят, юхла!
Бешиклеге сени салса, бише деп,
Гьайлеклеге салса дагъы, тюше деп,
Эки тизим бешик этип, чайкъадым,
Эки къолум къолбав этип, байладым,
Аямда алты ай къаймакъ ялатдым,
Тёбемде теке улакъдай ойнатдым,
Къысгъа гече, мени Абдуллам, къыркъ туруп,
Къыркъ тамурдан сагъа берген акъ сютюм
Яралардан ал къан болуп агъылсын!
Мен бу гече сагъа этген «алгъышлар»
Бойнунга гьайкел болуп тагъылсын!

— Къоймайсан, мени абайым, къоймайсан,
Мени чи оьлгенимден тоймайсан!
Бу гече, мени абайым, тюш гёрдюм:
Оьрдеги уьйде гьаракъы-баллар ичилип,
Тёбенги уьйде енгсиз халат бичилип,
Къабакъ алгъа агъач атлар тартылып,
Ону уьстюне сарасанлар артылып.

— Оьрдеги уьйде гьаракъы-баллар ичилсе,
Шербет сувунг сама тюгюлмю?
Тёбенги уьйде енгсиз халат бичилсе,
Акъ гебининг сама тюгюлмю?
Къабакъ алгъа агъач атлар тартылса,
Показать полностью.
Сынажада сал сюегинг тюгюлмю?
Ону уьстюне сарасанлар артылса,
Абдулла есир сама тюгюлмю?

Шонда Абдуллам ачувлангъан, шамлангъан,
Ялан къаптал чюйден савут сермеген,
Ялан маси алашасын ерлеген,
Узатылгъан — къанжыгъагъа етмеген.
Анасы барып, яврунуна къакъды, дей.
Къамучу уруп, ягъалагъа чапды, дей.

Етип баргъан ягъадагъы явлагъа,
Бек белсенип, къатты урунгъан давлагъа.
Бек белсенип, шонда Абдуллам бек тюшген,
Шол явлагъа болмагъандай иш этген,
Оьзенгилер сызар-сызмас къан тёкген,
Къакъалар толар-толмас баш гесген.
Абдуллама онгсуз ерден окъ тийген,
Ол да, хужу, оьлер йимик бек тийген.
Бир бурулуп, онг ягъына къараса,
Не болду деп, къарамагъа агъав ёкъ,
Бир бурулуп сол ягъына къараса,
Гётерилип, ерден алма инив ёкъ.
Къурдашыны атын айтып къычыргъан.
Чабып гелген жан къурдашы ягъына.

— Абдуллангны сал сюеги — сари алтын,
Тартып, иним, къучагъынга алсана,
Белим чертип, ат белине салсана,
Абайыма савгъат этип барсана!

— Абдулламны сал сюеги сари алтын,
Тартып бугюн къучагъыма алмайман,
Белинг чертип, ат белине салмайман,
Абайынга савгъат этип бармайман.
Яхшы игитлер йимик атда олтур чу,
Показать полностью.
Душманланы гёзюн къандан толтур чу!
Яхшы игитлер йимик атда олтургъан,
Душманланы гёзюн къандан толтургъан,
Гьайдап баргъан къапусуну алдына:
— Ачылмагъыр, анам, къапуланы ачсана!
Мен баланга тербенмесдей окъ тийген,
Ол да, хужу, оьлер йимик бек тийген,
Сен баланга бир бурлугъуп бакъсана!
— Сен балнма окъ тиймесин, топ тийсин,
Шол да сагъа оьлер йимик бек тийсин!
Сен балама бир бурлугъуп бакъмайман,
Атынгны башын тыгъырыкъгъа бурсана,
Сен атынга уьч къамучу урсана;
Сени гёрме къурдашларынг гелгинче
Тыгъырыкъда ат ойната турсана!

Атны башын тыгъырыкъгьа бурду, дей,
Шонда атына уьч къамучу урду, дей,
Оьзюн гёрме къурдашлары гелгинче
Тыгъырыкъда ат ойната турду, дей.
Ат уьстюнде Азирейил гелди, дей,
Азирейил азиз жанын алды, дей.

— Оьлер йимик уллуму эди ярасы?
Сен балама къолу тийген къызбайны
Улуй къалсын мени йимик анасы!

— Къабагъалар, мени анам, боюнда
Къуба къазлар энни буса къозлайдыр,
Сени баланга къолу баргъан къызбайны
Сенден алдын абайлары бозлайдыр!
Бир сагъа чы бир гюн оьлюм, бир гюн яс,
Олагъа чы гьаман йылав, гьаман яс!

Источник

Сочинение на кумыкском языке на тему «Гюз»

Написала ученица 8 класса Татарханова Залина

Учитель – Бекеева Оксана Изетиновна

Гюз гелди, гетди къушлар,

Ана ватанын къоюп.

Гюнеш шавласын яймай,

Гечелер къысгъа болуп.

Йылны заманларындан мен гюзню сюемен. Озокъда, къыш да арив оьзюню тазалыгъы, акълыгъы булан. Язбашда да, янгы юхудан уянгъан къызъяшдай, табиат уяна, авлакълар яшыл от булан, бавлар чечеклер булан безенелер. Тек гюзню адам тергевлю къарамаса эс де этмес йимик аламатлары кёп бар.

Гюзню гюню… Тунукъ кёкдеги булутланы артындан гюнеш, чубулдурукъну артындан яшынып-яшынып къарайгъан гелин йимик, уялчан къарай. Ел уьфюрюп тереклердеги ахырынчы япыракъланы юлкъуп ата, япыракълар оьзлер терекден даимге айрылгъанына инанма болмай, гьавада саркъып, ерде рагьатлыкъ таба. Себелейген увакъ янгур тереклени ялангъач къаркъараларындан четимсиз агъа. Терек тюпдеги къызыл, сари, боямыш япыракълардан бир тамаша хали согъулгъан деп эсинге геле. Оланы уьстюндеги янгурну тамчылары, ойлу гёзден тюшюп битмеген гёзьяш йимик йыртыллай. Исси якълагъа учуп барагъан къушланы пашман йыры адамны юрегин титирете. Гюзню гёзел пашманлыгъы адамны гёнгюн пашман этсе де, язбаш гелип, табиат янгыдан яшнажакъ деген умут юрекни сёнме къоймай.

Онлайн-конференция для учителей, репетиторов и родителей

Формирование математических способностей у детей с разными образовательными потребностями с помощью ментальной арифметики и других современных методик

Международная дистанционная олимпиада Осень 2021

Источник

метки: Кумыкский, Къумукъ, Бугюн, Дарсда, Къыйынлар, Бирлень, Асарлан, Уьстюнлюк

Къумукъ адабиятдан ачыкъ дарс., Дарсны темасы:, Дарсны тайпасы:

(Къумукъ язывчуланы асарларына гёре)

Дарсны мурады:

1. Къумукъ шаирлени ва язывчуланы асарларына гёре дав гелтирген къыйынланы гёзден гечирмек.

2. Асарланы бёлюклерин охумакъ,оланы аслу маънасын ачмакъ.

3. « Дав гелтирген къыйынлар» деген темагъа гёре сочинение язывгъа гьазирленив иш гёрмек.

3. Яшланы патриот гьислерин уятмакъ, дав гелтирген къыйынлыкъланы эсгере туруп , яшланы «Давлар болмасын!» -деген ойгъа гелтирмек.

Къурал: Там газет ,суратлар, китаплары.

ДАРСНЫ БАРЫШЫ., Ватанына къыйынлы гюн гелгенде,, Ялын ойнап топрагъында,сувунда., Яр башларда уьфюреген ел болуп,, Юртлу уланлар башлап чыгъар къувунгъа.

1. Яшланы дарсгъа къуршав.

2.«Парахатлыкъ сюе бусанг, давну унутма.»-

маънасын нечик англайсыз?(яшланы жавапларын муаллим толумлашдыра, тюзлей)

Магьаммат Гьажиев – сувда, Юсуп Акаев – гьавада, Элмурза Жумагъулов ва Ханпаша Нурадилов ерде намарт душманланы къувгъанын унутмагъа ярамай. Унутмагъа ярамай Абдулгьаким Исмаиловну – Рейхстанггъа уьстюнлюкню байрагъын къакъгъанны. Шо игитликни исбатлай тамдагъы яшны къолу булан этилген сурат.

«Тиш-тырнагъына ерли савутлангъан

Рейхстаггъа нечик болдунг гирмеге?, Шо байракъны сен къакъгъанны Рейхстаггъа, Шо гюнлерде Ватан неге билмеген?!, Макътав болсун игитлеге оьлмейген ., Игит атгъа ЕС болур сендей улан., Халкъынг учун унутулмас къарчыгъа, Къумукъ халкъынг оьктембиз сени булан!…», Салаватова Г.З.

1. Музыка ойнай(1-6 слайд)

Бизин уьлкебизни тарихинде алтын варакъ булан язылгъан уллу агьвалат бар — Уллу Ватан давдагъы уьстюнлюк. Уьстюнлюк тынчлыкъда гелмеди.Давну йылларында къагъып къайгъылар гирмеген къапулар, къагьрулу гюнлени зары тиймеген агьлюлер ёкъдур. Дав битгенли бу йыл гюлжан айны 9 гелсе 73 йыл тамамланажакъ.

(Уллу Ватан давну гьакъында умуми маълуматлар : 7-8 слайд)

2 стр., 841 слов

Сочинение зи ватан на лезгинском языке

… Ахмедов Хидирнеби Исаевич Министерство образования и науки Республики Дагестан МКОУ «Гельхенская СОШ-детсад» СОЧИНЕНИЕ ТЕМА: «Зи ватан» (Дагъустандин халкьарин садвилин йикъаз талукьарнавай.) Кхьейди: Лезги ч1алан ва литературадин [Электронный ресурс … алай туьнт фири, А вац1ун яд хуьдай гьуьлер тахьайла, Вучда на рик1икай,илифдай вири, А рик1ин рак хуьдай вилер тахьайла». Дуьз лагьанай, рагьметлу …

22 июнь 1941 йыл…-

Бизин совет халкъгъа къара къайгъы гелген гюн

Дав 4 йыл юрюлген… ————— 1418 гюн

Давда 27 миллион адам оьлген .

1418 гюнню ичинде.

Гьисап этип къарасанг,гьар гюн -19 минг адам оьле болгъан ,гьар сагьатда – 800 адам , гьар минутда – 13 адам .

2 минг ярым километр мезгилге – 27 миллион адам …

1 километрге – 40 минг 800 оьлген адам . Гьар метр ерге – 11 адам .

Эгер де гьар оьлген адамгъа 1 минут шыплыкъ этсе – 38 йыл пусуп турма герек эди … О замангъа совет халкъны санавуна гёре — гьар алтынчы адам оьлтюрюлген !

4. Гьалиги заман яшайгъанлагъа, Ватан давну агъусун гёрмегенлеге, давну акъубаларын гёз алдан гечирмеге, сёзню усталары , бизин язывчуларыбыз кёмек эте. Биз адабият дарсларда тюрлю жанрларда яратылгъан кёп тюрлю асарлар булан таныш болгъанбыз. Гелигиз бу дарсда бир нечесин эсге алайыкъ.

— Сиз бу йыл гечген асарлардан башлайыкъ.

-Зарипат Атаеваны дав темагъа багъышлангъан къайсы асарын гечдигиз?(«Шо ёл булан»)

-Асарда къайсы йыллар суратлана?

-Романны баш игитлери кимлердир? (Салимат-Хизири)

-Хизирини Салиматгъа язагъан кагъызлары не учун токътала?

-Давну къайгъылары , давну акъубасы бу асарда нечик гёрсетиле?

— Алдагъы класларда гечилген дагъы да къайсы драма

Эл намусун къайратлы кюйде кютмеге

5. Давну агъусу етишмеген бир агьлю де ёкъдур. Бирлени атасы, бирлени эркъардашы, бирлени уланы. Биревлени буса уланлары…

Уьч уланы болгъан сонг, Недир анагъа яшав?, Уьч улан – уьч насиби…, Уьчевюн де алды дав.

-Бу сатырлар къайсы асардан алынгъанын сиз англадыгъыз деп эсиме геле- «Урлангъан ажжал» Магьаммат Атабаев.(Асар язылгъан кюй хабарлана)

-Асаргъа «Урлангъан ажжал» деп неге къоюлгъан?(берилмеген,яшырылгъан кагъыз)

бетлер 255, 256, 257.

— Авторну не зат талчыкъдыра, къыйнай ?- 258 бет.

Автор бизден ,охувчулардан,кёмек излей, соравгъа жавап тилей.

— Сиз почтальон яшны еринде нечик этер эдигиз?

Бу ерде къайсыгъыз да оьзтёрече тюз болажакъсыз. Къысмат, къагьрулу къысмат…

Аналагъа гётерме тюшген къайгъыны теренлигин халкъ арада о заман айтылагъан сатырлар да гёрсете:

Къаргъалар къакъылдасын,

Уяларын якъласын.

Айтыгъыз къатынлагъа –

2 стр., 573 слов

Алтын адам тақырыбында

… қайнар бұлағы Алтын адам дер едім. Қорыта айтқанда, еліміздің нақышының қатары Алтын адаммен толықты. Өйткені, Алтын адам – ел ертеңінің, … десеңіздер, ол, әрине, Алтын адам дер едім. Алтын адам өз дәуірінің баға жетпес байлығы, асыл қазынасы. Алтын адам – қазақ тарихының … ыш Елбасымыз «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласында осы Алтын адам феноменін ерекше атап көрсетіп, оның тарихи маңызын тере …

Дагъы улан тапмасын.

Айзанат Аскерханова (Буйнакск район, Янгы Къумух -2015-нчи йыл)- 3 уланын ва 3 къардашын давда тас этген;

Епистиния Степанова

Просковья Володичкина

Мария Фролова

Анастасия Ларионова

Калиста Соболева

Анастасия Куприянова

Ефросинья Бабенко

Давну йылларында аявлу балаларын дав майданларда тас этген аналагъа багъышлангъан памятниклер бизин уллу уьлкебизде аз тюгюл. Шоланы бир нечеси алдыгъызда…

7. Уллу Ватан давдагъы Уьстюнлюк – совет адамлагъа о кёп багьа олтурду – давну 27 миллион къурбаны – бизин халкъ учун лап да авур яра, элибиз дагъы къайтмасгъа тас этген инг де уллу байлыкъ. Давда оьлген бары да игитлени атлары , гьюнерлери «сёнмейген юлдузлардай», халкъны эсинде къалажакъ.

-Анвар Гьажиевни «Сёнмейген юлдузлар» деген поэмасы къайсы давланы суратлагъан?- бет 86.

-Давну къайгъысын автор бу асарында неден табала гёрсете?(Ана-Ер, Ана-топракъ—«Уланларын басгъан кюйде бавруна Уьлюшю кёп ойлу Ана-Ер йылай…)

Сталинградда болгъан уллу ,къыргъынлы давланы ,онда оьлген кёп-кёп минглер булангъы совет адамланы эсге сала.Бу йыл чилле айны 2-нчи гюнюнде шо зор уьстюнлюкню къазангъанлы 75 йыл битди. Автор хабарлайгъан Мамай курганда мемориал къурулгъанлы 50 йыл тамамлангъан.

-Бугюнгю дарсда Уллу Ватан давну агъусун , къайгъысын суратлайгъан адабият асарланы бир гиччи гесегин эсгердик. Олар бир нече ёкъ- кёп бар.

Оьзлер де , шаирлерибиз ва язывчуларыбыз, дав майданларда болгъан- Ибрагьим Керимов, А-паша Салаватов…

8. Уллу Ватан давда совет халкъ, къанлар тёгюп, санлар сёгюп,кёп къыйынлыкъда къазангъан Уьстюнлюк, йыл сайын арек гетип , тарихлени бетлерине гёчсе де, игитликни даимлик уьлгюсю гьисапда бизин яшавубузда даим де агьамиятлы ерни тутужакъ.

Савлар! Сизин гёрмесек де бугюн биз,, Сизин учун кёп къыйынлар гёргенбиз., Сиз яшагъыз, савлар , бизин учун да,, Савлар, биз чи сизин учун оьлгенбиз!

( Бир минут шыплыкъ)

8.Рефлексия соравлар:

• Яшлар, дарсны ушатдыгъызмы?

-Бугюн дарсда эсгерген къыйынлыкълар, къайгъылар дагъы болмас учун биз, сиз ,гележек яшоьрюмлер, не этме болабыз?

• Сиз гечген дав гелтирген къыйынланы ачыкъ этеген дагъы да къайсы асарланы эсгерме болар эдигиз?

9.Дарсны гьасиллерин чыгъарыв.

— Яшлар, бугюн такрарлагъан асарланы орус тилден ЕГЭ-де язылагъан сочинениеде де аргументация гьисапда къолламагъа чакъыраман. Игитлик гьакъда, аминлик гьакъда, сююв гьакъда, давну агъусуну гьакъында- нече тюрлю темагъа материал бар?!

2 стр., 610 слов

Лучшее на кумыкском языке» Мен танглама сюеген касбу»

… гьакъда ойлашып йиберсем, школамдагъы муалимлериме къарап, бизин тарбияламакъ учун, билим бермек учун олар нечик къыйын тегегенин англайман. О буса, гертиден де, уллу гьюрметге лайыкълы гьал. Яшлар муалимине … багъышлай, неге тюгюлол биз гьакъыллы, яхшы амаллы, гертиликни сюеген адамлар болгъанны сюеУ.Аюбовна бизин рус ва ана тилни уьйретмекден къайры айланадагъы яшавну яхшы янларын англамгъа …

10.Уьйге иш:

«Дав гелтирген къыйынлар» деген темагъа сочинение язмакъ.

« — Аналар уланларын давну отунда гюйсюн деп тюгюл оьсдюрегени. Оланы насипли болуп гёрмек учун. Сюегенлерин де алып, сююнюп къалсын учун. Яшларындан сююнсюн учун…»

З.Атаева «Шо ёл булан»