Сочинение мин яши торган йорт

Быел туган йортны яңарттык. Мәшәкәте күп булды: кәкре-бөкре калын идән такталарын кубарып, бер-берсенә кереп кенә утыра торганнарын җәйдек. Искеләрен сүткән чакта, идән астына күз салдым. Зал ягында – баз. Әти шунда агач яшникләр куеп, бакчадан җыйган алмаларны саклый торган иде. Аларның хуш исен әле дә онытасым юк! Иң гаҗәпсендергәне шул булды: идән астында, бер почмакта кечкенә генә уенчык машина аунап ята. Зур тизлек белән барган җиреннән, кинәт кенә һәлакәткә юлыкканмыни! Балачакта машиналар белән уйнарга ярата идем шул. Димәк, бу уенчык машина да инде ярты гасыр, әнә шулай әйләнгән хәлендә, идән астында караңгыда яткан…

-Нигезең нык, абзый, – диде идән җәюче балта остасы, үзебезнең авыл егете, – черегән җире күренми…

– Минем гомергә җитәр әле! – дигән булдым мин.

Мин һәрчак: «Әле дә ярый әни исән!» – дип уйлап куям. Йортны, нигездә, аның өчен яңартабыз. Картайган көнендә яхшы өйдә яшәсен, мәңгелеккә күчкәндә дә халык: «Мул тормышта яшәгән икән бу карчык!» – дисеннәр…

Без – дүрт бала. Бишенчебез… тугач, өч айдан соң үлгән. Нидән үлгәнен беркем дә белми. Бик матур бала булган, күз тигән, диделәр. Барыбызны да берләштереп торган иң нечкә җеп, өзелергә тора. Әни ул турыда уйламый да, уйлыйсы да килми. Ул шушы тормышка ябышкан, шуңа береккән, аңа рәхәт монда.

Әнинең беркая да китәсе килми. Юкса, ветеран хатыны буларак, каладан фатир да бирделәр үзенә. Алып бардык без аны анда, тугызынчы катка хәтле алып мендек, ләкин шул дәүләт биргән фатирында, көч-хәл белән ике сәгать кенә утыра алды. «Улым, алып кайт син мине, тотма монда, үлсәм, үз йортымда гына үлим!» – диде. Аңладым: авылдан гомер китәчәк түгел әни!

Туган йортын, туган ягын сагыну хисе генә түгел, монда үз-үзеңне саклау инстинкты да өстенлек итә, күрәсең. Гомер буе авылда яшәп, авыл суын эчеп үскән карт кешеләр, авылдан балалары янына китеп, калада яши башлауга ук, нигәдер, бик тиз сүнә. Таш кала аларны һәм, киресенчә, алар таш каланы кабул итә алмый – керсез җаннарына тынгы таба алмыйча, чәчәк кебек сулалар. Минем әни, Аллага шөкер, әлегә исән, сәламәтлегеннән башка бернигә дә зарланмый. Әнә ул, Ходай биргән гомеренә сөенә-сөенә, көн-төн плитә янында кайнаша. Бүген ул кыстыбый пешерә. Минем кыстыбый тышын яратканымны яхшы белә, көйгәнен бигрәк тә! Беренчесен, әллә ашыгып, әллә махсус көйдереп ала да: «Мә, улым, ашый тор, бусы көеп китте әле!» – дип шул кыстыбый тышын алдыма китереп куя. Мин исә сөенәсе урынга, нигәдер елыйм, әнидән күз яшьләремне яшереп, тын гына елыйм…

Әти кайчак: «Мин үлгәч кемгә калыр инде бу йорт, кем карар аны!?» – дия иде. «Миңа калыр, мин карармын!» – дигәч, ул: «Китчәле, мыхамур!» – дип кул гына селти иде. Ул, ялкаулыгы чиктән ашкан, бер күзе белән авылга карап сокланса, икенчесе белән кала ягына караган, мәхәббәт шигырьләре язып, Мәҗнүн исемен алырга йөргән шагыйрь малаена әллә ни зур ышаныч багламагандыр да, билгеле. Хәзерге йортыбыз әти яшәгән йорттан күпкә матуррак, әйбәтрәк булып күренсә дә, аны үткәнгесе белән чагыштырып булмый, әлбәттә.

Бу йортта һәрчак тормыш кайнап торды. Әти дә, әни дә – яшь. Без – балалар – барыбыз бергә. Күңелле чак. Бервакыт шау чәчәктә утырган шомырт янында җыйнаулашып фотога төштек. Әти, әни, ике апам, абый, Сәрвәр тәтә һәм мин. Йорт эчендә ремонт беткәч, мин шул фотоны түргә элеп куйдым. Эләрлек тә шул: яшь чак, матур чак! Ә мин – төпчек малай, бөтенләй сабый бала (башыма кәләпүш кидергәннәр!), нәүмиз генә шау чәчәккә баткан язгы бакчага карап утырам…

Йортның төп бурасын кайчандыр урыс авылыннан сатып алып кайтканнар. Өйнең тышкы ягын сайдинг белән төргәндә, иске такталарын, сүтәргә туры килде. Шуны сүткәндә дини китапларга тап булдык, алар бура белән такта арасына кыстырылган иде. Гарәпчә язылган бу борынгы китапларның саргайган кәгазь битләре кара тузанга баткан, бер күчкә оешып укмашкан иде. Система дини китапларны өнәмәде, алар ачыктан-ачык тыелмасалар да, аларны күздән ераграк тотарга туры килде.

Әтием кырыс холыклы булса да, алдынгы карашлы кеше иде. Беренче эш итеп ул өй каршында җәйге «кухня» салдырды. Җәй айларында өйгә кунарга гына керәбез, ә көндезен ашау-эчү шунда уза, өстәлдәге самавыр һәрчак кайнап тора. Телевизор антеннасы баганасын авылда да беренче булып әти куйдырды. Ул антеннаны түбә башына күтәреп куяр өчен ярты авыл кешесе җыйналды…

Мин – бәхетле кеше. Туган авылым, йортым, нигезем бар. Бу бәхет бөтен кешегә дә тәтеми. Әгәр дә әтием сугыштан исән кайтмаган булса, без дүрт бала бу дөньяга килмәгән дә булыр идек.

Кайчандыр нигезебезнең хуҗасы булып безнең бабай торган. Фамилия­без дә аның исеменнән килә. Эшчән, тырыш һәм шулай ук бик кырыс кеше булган, диләр аны. Ярлы яшәмәгән, элеккеге бәя белән банкта биш мең алтын акчасы булган. Ул аны ашлык һәм иген, алма сатып җыйган. Властька Керенский җитәкләгән вакытлы хөкүмәт менеп утыргач, ул акчалар янган. Хәлле, әйбәт яшәгән кешеләрне совет заманында кулак итеп күргәннәр, әмма бабайны «кулак» дип гаепли алмаганнар. Акыллы һәм сак кеше булган, дип уйлыйм аның хакында. Патша заманында ничек хәлле яшәсә, колхоз чорында да югалып калмаган ул, мул яшәгән. Тирә-якны, табигатьне яраткан – йорт артында гына алма бакчасы, агачлык. Авылда аның исеме белән бер чишмә, бер күпер атамасы да булган…

Сугышны узган әти, нигәдер, авылына кайтырга ашыкмаган. Сугышка хәтле ул, Ферганә каналы төзегәннән соң, Әндиҗанда (Үзбәкстан) яшәгән, анда сәүдә эшендә йөргән, сугышны узгач, Әндиҗанга барып, бар булган байлыгын кире алып кайткан. Сәүдәгәр яһүд аны Әндиҗанда калырга, хәерче Рәсәйгә кайтмаска үгетләп караган, ләкин әти аны тыңламаган, берникадәр яшәгәннән соң, кабат туган җиренә әйләнеп кайткан. Сәбәбе: җирсү һәм әнисен сагыну.

Әтисен бөтенләй белми ул. Бабай Беренче Бөтендөнья сугышында һәлак була, шул сәбәпле әтинең әнисе өч яшь бала белән тол кала: ике кыз (әтинең апалары) һәм әти үзе. Әнисе өч бала белән Мөхәммәткәрим атлы бер авыл мужигына кияүгә чыга. Аңардан ул тагын бер кыз бала таба. Ул кыз бала да кияүгә чыгып, күп бала табарга өлгерә. Ләкин әбинең генә (әтинең әнисе) гомере артык озын булмый, ул, йөрәк ревматизмыннан чирләп, үлеп китә. Әтигә кабат авылдан китү мөмкинлеге ачыла. Ләкин ул китмичә кала. «Казанга китү мөмкинлеге бар иде, ләкин авылны ташлыйсым, бабам үстергән талларны калдырып китәсем килмәде. Кая гына китсәм дә, миңа рәнҗеп ятарлар төсле тоелды!» – дип аңлатты ул авылда калуын. Бер карасаң, нәрсә соң инде ул тал?! Талны аны хәзер агачка да санамыйлар, чүп үләненә тиңлиләр. Аңардан йорт та, бура да салып булмый, мунча миченә яксаң да, артык җылысы чыкмый. Тал агачы белән мунчаны җылытыр өчен, бер арба коры утын ягарга кирәк. Күрәсең, ул талны ниндидер төзү материалы итеп түгел, ә җан иясе рәвешендә күргән. Урман булып, таллар гына түгел, төрле-төрле агачлар үсә безнең бакча артында: шомырттыр, карамадыр, юкәдер, өянкедер…

«Төрлесенең холкы төрлечә, һәр­кайсы белән аерым телдә сөйләшәм мин!» – дия торган иде әти.
Утыз яшен тутырган, сугыш афәтен кичергән фронтовик, ялгыз яшәүдән туеп, төп нигезгә әнине алып кайта. Әнине клубтан театр карап утырганда дәшеп чыгаралар. Сугыштан соң кызлар күп, җүнле ирләр, егетләр аз, әтигә бик күп кешене димләп карыйлар, ләкин әти инде бер генә кызга күз салган була. Туганнарына: «Алсам, Анияне генә алам, алмасам, беркемне дә алмыйм, авылдан китәм!» – дип үз таләбен куйган әти шул рәвешле әнигә өйләнә. Ләкин аларга төп нигезгә кайтып төпләнгәнче, авылдан авылга күченеп, берничә йорт алыштырырга туры килә. Бу йөрүләр әтинең эш урыны белән бәйле була. Шуңар күрә ике апам да, абыем да төрле җирдә туалар, бер мин генә шушы йортта туганмын. Бары тик әти үзенең туган колхозына рәис булып эшкә кайткач кына, безнең гаилә, ниһаять, бик озакка шушы нигездә төпләнеп кала…

Әти картаеп үлде. Туксан өч яшендә. Үләре алдыннан бер ике-өч ай элек әти: «Йортны сатып, акчасын банкка салып куярга кирәк!» – дип саташты. Үз гомерендә шактый күп тормыш нужалары күрүгә дә карамастан, бәхетле кеше, дип саныйм. Үләсен аңламыйча һәм белмичә китеп барды ул бу якты дөньядан…

Авыл йорты – ул үзе бер дөнья. Ул яңа гына дөньяга килгән бала өчен аягына басып, үсеп җиткәнче гаҗәеп сер булып кала. Ниндидер бер хикмәти сер – илаһи тарту көче бар авыл йортында!

Татар авылларының күбесе кечкенә инеш һәм чишмә тирәсендә урнашкан, шуңар күрә дә безнең урамнарыбыз «керәле-чыгалы», алар тигез бер яссылыкта урнашмаган. Инеш-елга кайсы якка акса, урамнарыбыз да шул тарафка таба үскән. Тартылып торган өчпочмакны хәтерләткән татар «хутыр»лары тар ягы белән урамга карап тора. Әйтерсең лә йортлар кеше күзеннән качырып салынган, биек коймалар артында яшеллек эчендә яшерелгән. Бездә җәй кыска, кыш шактый озын. Өй тәрәзәләре кояш ягына карап тора. Сәбәбе гади: кояш җылысы күбрәк керсә – өй һәрчак җылы торган…

Авылда алты почмаклы йортларга караганда дүрт почмаклылары күбрәк. Нарат бурадан салынган өй каршында чолан ясап куялар, өйгә кергәндә болдыр аркылы керәсең. Өйнең шулай ук түр ягы һәм чарлагы да бар. Җәен үстергән бәрәңгене салыр һәм саклар өчен, җир казып, идән асты ясап калдыралар. Без – балалар бик шаулагач-котырышкач, әни: «Бик шауламагыз, шауласагыз, идән астына ябып куям!» – дип куркыта торган иде. Ә ул идән асты безнең өчен, чынлап та, иң куркыныч һәм иң шомлы урыннарның берсе булып тоела иде. Әгәр дә олылар берәребезне, бәрәңге алырга дип, идән астына төшереп җибәрсә, без тын да алмыйча, куркышып, аның шуннан исән-имин менгәнен көтеп утыра идек. Өйдә тагын бер шундый куркыныч урын бар, ул мич артында ясалган кечкенә төнлек. Ул көндезен дә, кичен дә гел караңгы килеш тора, җил-давылда гүли, безнең уйлавыбызча, анда ниндидер куркыныч җеннәр, йорт ияләре йөри, аксак тәпиләре белән бертуктаусыз шыпырдашалар…

Йорт ияләре, дигәннән… Мин үзем андый «җан» ияләренең барлыгына бигүк ышанып бетмәсәм дә, нигәдер шуңар ышанасы да килә. Халык сөйләве буенча, һәрбер өйдә йорт иясе бар. Кем соң ул йорт иясе? Бармы ул? Булса, ни кыяфәтле ул? Идән астын яраткан, идән астында яшәп, төн урталарында чыгып, шыпыр-шыпыр, өй эчендә йөри торган мәхлукны бездә йорт иясе диләр. Йорт иясе төрле җенестә һәм төрле кыяфәттә булырга мөмкин. Төрле халыкта төрлечә, ягъни. Бездә аны Бабакай, диләр. Без аны кечкенә, карыш буйлы, озын ак сакаллы, ак чәчле, кеше сымак киенгән бер карт кеше итеп күз алдына китерәбез. Йорт иясе, билгеле ки, халык юравы буенча өйне төрле бәла-казалардан, афәтләрдән саклый. Ут казасы буласы булса, ул төне буе йокламыйча йөреп чыга, тыныч кына йоклап яткан кешеләрне аякларыннан тартып уята башлый, тавышлана…

Мин аның барлыгын сизәм. Бездә яшәвен, бездә булуын телим. Аны беркайчан да онытмыйм: шәһәргә китәр алдыннан ашарына нәрсә булса да куеп калдырам. Сакласын йортны! Йортның рухын, иминлеген сакласын!

Борын заманнарда авыл йортларында агач сәкедән һәм тимер казан куелган олы мичтән ары артык нәрсә булмаган, өй эче буш һәм иркен торган. Күрәсең, бу авыл халкының ярлылыгыннан һәм шулай ук аның тыйнаклыгыннан да киләдер.

Түр ягы – ир ягы булып саналган. Монда хатын-кызга урын табылмаган. Хатын-кыз күбрәк почмак якта яшәгән. Түр якта тәрәзәләр күп булу сәбәпле, монда почмак ягына караганда, шактый якты һәм иркен булган. Түр ягында күп вакытны йортның хуҗасы һәм аның олы яшьтәге ир балалары уздырган. Түр якның дәрәҗәсе башкаларга караганда югары булган, ул еш бизәлгән, һәрвакыт чиста, пөхтә торган, монда гаиләгә кагылышлы төрле кыйммәтле әйберләр сакланган. Өйгә килгән кадерле кунакны да иң элек түр ягына чакыра торган булганнар. Безнең түр як гомер буе әти белән әни бүлмәсе булды, ул якка без күп очракта әтидән рөхсәт сорап кына керә идек…

Татар йортының иң күркәм әйберсе булып мич саналган. Акшарланган ап-ак мич. Мич йорт хуҗаларын ашаткан да, җылыткан да. Мичнең ничек салынуына, аның кайсы якка авышуына карап, бүлмәләрнең торышы да үзгәргән. Элеккеге авыл мичләренә хәзер инде ясин чыгарга гына калды, авыл җиренә зәңгәр ягулык, ягъни газ килеп керү белән аларны заманча ясалган тимер мичләр алыштырды. Өйдә ак мичкә урын калмады, аның дәрәҗәсе төште һәм хәҗәте дә калмады. Утын-күмер, паровой белән ягу бетте, хәзер кая да шул газ! Газ гына бетмәсен инде! Газ бетсә, элеккеге ак мичләр кабат исебезгә килеп төшәчәк бит!

Авыл миче безнең өчен бер зур җан иясе булып тоела иде. Мичнең, әгәр дә игътибар итсәк, башы да, йөзе дә, авызы да, хәтта кашы да (мич сыры) бар. Кыскасы, кеше кебек ул – алды да, арты да үз урынында. Мичнең аның кеше кебек үк җаны да бар. Тартмаган мич авыру карчыкны хәтерләтә, ул авыр яна, кире тартып, өйгә төтен кертә, андый мичнең морҗасыннан кара сыек төтен генә пыскып тора. Аның җылысы да, бәрәкәте дә юк. Яхшы мич (аны таза ир-ат дип уйлыйк!), гөрләп-шаулап яна, мичкә салган утыннары да шыртлап-шартлап, очкыннар атып яна. Андый мич янында җылы да, күңелле дә, – тәнгә сихәт, җанга рухи көч иңә…

Мич торган урында кечкенә генә аралык кала – аны йә чәчәкле чаршау, йә бүлмә тактасы белән бүлеп куялар. Бездә аны почмак як дип атыйлар. Шул якта әни, йә кыз-кыркын (апалар) ашарга әзерли. Тик мичне сүткәч, йортны зурайтып, аш ягын аерым бер бүлмә итеп ясаткач, шул почмак ягы да юкка чыкты, ул гади бер йокы бүлмәсе генә булып калды. Өй миче хикмәтле нәрсә ул. Гел хезмәттә – җәен дә, кышын да. Мичтә пешкән ипинең тәмлелеген хәзергеләр белмиләрдер шул һәм, мөгаен, белмәсләр дә. Ходайның рәхмәте, безнең буынга андый бәхет татыды! Әнинең олы мичне тергезүе безнең өчен бер бәйрәм була торган иде. Безнең мичтә пешкән азыкны яратуыбызны белә – иртән таңнан, шыпыр-шыпыр килеп, әкрен генә камыр изә башлый. Камыр ризыкларының пешкәнен көтә-көтә түземлегебез бетә, шуңар күрә пешә барганын әкренләп «эрли» барабыз. Әни түгел, ә табигать-Ана үз куллары белән үзе әзерли кебек тоела иде безгә…

Салкын көннәрдә мич өйне җылыта. Өйдәге мичне һич кенә дә суытырга ярамый, иртә-кич кабызып, җылытып торабыз. Әле мин түр якта «голланкалар» (голланд миче) торганын да хәтерлим. Калын кара калай белән уратылып алынган ул түгәрәк мичнең өйне ничек җылытканын хәтерләмәсәм дә, аның шул сурәте хәтергә сеңеп калган. «Галанка»ларны күп очракта ризык пешерер өчен түгел, ә өйне җылытыр өчен генә кулланганнар. Ә чын авыл мичендә бар нәрсәне дә әзерләгәннәр, хәтта чуен казан куеп, терлекләргә боламык та пешергәннәр. Бәрәңге боламыгы, мичтә пешкән хуш исле ипи дә, кабартма да, юка да түгел, билгеле, аның яман исеннән котылыр өчен, чолан ишеген ачып, өйне шактый озак җилләтергә туры килә иде…

Мичне, билгеле ки, бер татар гына түгел, ә башка халыклар да кулланган. Ләкин татар өйләре җылырак булган, чөнки мичнең бер генә ягы (арты дип әйтик!) диварга орынып торган. Мич өйне җылытып кына калмаган, ул хәтта кешене дә дәвалаган. Әниебез (гомере буе чирләде) салкын тидерә калса, йә әти белән ачуланышса, җылы мич башына менеп китә дә, шуннан берәр көн төшмичә ята. Ходайның хикмәте, берзаман әнкәй терелеп төшә (җылы мичнең сихәте бар, күрәсең!), соңыннан өйдә дә, гаиләдә дә тынычлык урнаша…

Әйе, безнең балачагыбыз шундый ук ак мич тирәсендә узды. Югарыдарак мич сыры дигән нәрсә бара, без шуңар бар булган уенчыкларыбызны, китап-дәфтәрләребезне тезеп куя идек. Мич ягу гел безнең өстә булды, иртән-кичен киртәдән утын ташып, мич яктык. Соңрак күмергә күчтек, ләкин күмергә күчсәк тә, мичне һаман да вак утын белән элдерергә мәҗбүр идек. Мич морҗасы җилле-давыллы көннәрдә куркыныч авазлар чыгарып, шаулап тора. Әнә шулай мич морҗасы улаганын тыңлый-тыңлый безнең күбебез шагыйрь һәм язучы булып бетте дә инде. Кызганыч, ул ак мичләр хәзер тарихта гына калып бара. Андый мичләрне өюче осталар да юк дәрәҗәсендә, хәзер андый мич сала башласаң, авылда оста табалмыйсың. Чөнки теләсә кемнең кулыннан килә торган эш түгел ул, аның үз нечкәлекләре, серләре бар – ялтыратып өеп куйган мичең тартмаска да мөмкин…

Бу йорт – әти йорты. Әни – килен, ул – килгән кеше. Килсә дә, килмешәк түгел. Чөнки әниебез кебек әлеге йортка береккән, аны чын мәгънәсендә яраткан кеше арабызда булдымы икән!? Унөч яшеннән бригадир йөген тарткан, сугыш чорындагы ач һәм ялангач тормышның бар ачысын, бар авырлыгын үз җилкәсендә татырга өлгергән яшь кыз, сугыштан кайткан әтигә кияүгә чыкканнан соң, шушы нигезгә килен булып төшкән. Әни: «Мине клубта театр караган җирдән Сафиулла бабаң дәшеп чыгарды, әле мин кияүгә чыгарга теләми идем, бригадир эшеннән туйдым, шуңа кияүгә чыктым!» – дип сөйли иде. Әти үз чиратында: «Ишегалдында эт өреп тора, әниегезнең өстенә сикерә, ә ул шул этне атлап чыгып, өйгә кереп китте!» – дип шаяртырга ярата иде, әнинең шулхәтле кияүгә чыгарга теләвенә ишарә ясап…

Безнең әни – гади кеше, гади бер авыл хатыны. Хәер, җиде класс белеме бар, үзенә кирәген укый-яза белә. Безнең йорт кебек үк гади һәм тыйнак кеше ул. Татар йортлары тарихына багышланган юка гына китапның төсле фотосүрәтләренә күз салып утырам. Фотосурәтләрдә – агач сәке, сәндерә, сандык, чаршау, кашага, намазлык, шамаиль, бирнә букчасы, чиккән сөлге, тастымал, комган, палас, тал бишек һәм башка нәрсәләр. Мин яшәгән йортта боларның кайберләре әле булгаласа да, аларның күбесе хәзерге заман тормышы өчен хәҗәтсез нәрсә булып калды. Аларның күбесе заман сынауларын үтә алмады, ягъни үзләрен сак­лап кала алмады. Хәзер инде беркем дә өй түшәменә кашага сузып куймый, сөлге чигеп тә маташмый. Минем әни, сүз дә юк, заман белән бергә атлый алмады, яңа тормышны, яңа буынны аңламады, ләкин тормыштан төшеп тә калмады. Нинди генә авырлык килсә дә, дөньяны аңлый алмыйча интексә дә ул һәрвакыт шушы йортка ышыкланды. Ул аны җирдән-яңгырдан гына түгел, ә рухи көчсезлектән дә саклады. Әйе, йорты, авылы, иле булган кеше беркайчан да тормыш авырлык­ларыннан сыгылып төшми, Ил-йорт аны саклый.

Ятим калды синсез, әни, дөнья…Әнине югалткач, мин озак кына денгә керә алмыйча интектем. Ни җүнләп язалмадым, ни яшәмәдем. Кул китте. Әйтерсең әни үзе белән тормышымны да, илһамымны да алып китте. Ярты елдан артык вакыт узгач кына әзрәк денгә кереп, кабат тормышка кайттым. Тик һаман да юксынам үзен, өйгә кайтам да, әнине сагынып, елап утырам. Әтине югалтуны артык авыр кичермәдем, ә менә әнинең китүен шактый авыр кичердем, үземне комлы сайлыкка кереп баткан кораб каршында басып калгандай хис иттем. Әни яткан диван каршында гына чәчәк сурәте төшерелгән бер пар зәңгәр башмак торып калган, әнинең башмаклары. Менә ул хәзер ухылдап урыныннан күтәрелер дә, шул башмак эчләренә кан тамырлары чәрдәкләнгән аксыл аякларын тыгып, бүлмә буйлап атлап китәр кебек. Мин аңар: «Әни, кайттыңмы?» – диярмен, ә ул җавабында: «Кайттым, улым, әйдә, утыр, чәй куйыйк!» – дип эндәшер сымак. Мин ул башмакларны шундук күздән югалттым, түзәрлек түгел чөнки, күзгә яшь килеп өелә…

Ата-бабамнан мирас булып калган туган йортыма мәдхия язармын дип йөрдем. Туган йортка мәдхия укымыйча мөмкинме соң! Ләкин күп очракта (ташландык нигезләрне күреп) җаныма һаман да сыкранырга гына кала: «Әй… нигез, туган нигез! Мине иркәләп үстергән, бишеккә салып тирбәткән, шушы якты дөньяга күзем ачкан, күңелемдә мәхәббәт хисләрен уяткан, туган нигезем, ни булды сиңа? Нишләп соң барысы да сине ташлый, синнән кача? Капка-ишегеңне тауда чана шуып кайткан сабый балалар, көянтә-чиләк күтәреп, чишмә суы ташучы апалар, кызлар түгел, ә җилләр, әче җилләр генә каерып ача.

Туган йортым, туган нигезем! Мин бит синең балаң, кадерле, сөекле балаң. Минем синдә каласым, синең кочагыңда иркәләнәсем, сиңа сыенасым, синдә яшәп, гомер итәсем килә. Үз сүземә тугры була алырмынмы, үз-үземә хыянәт итмәмме, ачы язмыш җилләре мине синең җылы куеныңнан тартып алганда, синең түр ягыңда яисә бусагаңда булса да басып кала алырмынмы?! Анысы Ходай иркендә! Бәхет-шатлыкларым синдә артса, кайгы-газапларым синдә кимесә һәм соңгы сулышым да синдә өзелсә, мин ничек бәхетле булыр идем! Җил-давыллардан, тормыш гарасатларыннан исән-имин чыккан, хәзергә тиклем имәндәй нык торган газиз туган йортым, туган нигезем, инде мин сине югалтырмын кебек. Тик мин шуны беләм: мин сиңа кайтачакмын, ышан, барыбер бер әйләнеп кайтачакмын, үзем булмасам да, рухым бер әйләнеп кайтыр, дип өметләнәм…»

P.S. Төн. Авылга кайтып киләм. Күрәм – өйдә ут яна. Күңелемдә: «Әни!» – дигән күңелле уй йөгерә. Ялгышамын – соңгы мәртәбә авылдан киткәндә әни ягындагы утны сүндерергә онытканмын…

8нче А сыйныфы укучысы Мәхәммәткәримова Әдиләнең  иншасы

Туган ягым-яшел бишек

Кадерлеләрдән дә кадерле

Туган-үскән ил генә.

Чит-ят җирләр күп булса да,

Туган җирем бер генә.

        Туган җир, туган йорт, туган авыл! Болар – җанга иң якын сүзләр. Туган ил минем өчен бишектән, әти-әни йортыннан, урамда үскән, мин тәүге мәртәбә аяк баскан яшел йомшак үләннәрдән, язын чәчәккә төренгән болыннардан, таңда җыр сузучы кошлардан башлана. Җир йөзендәге меңләгән авыллар арасында минем туган ягым иң матуры. Һәркемгә үзенең туган ягы, аның табигате, кешеләре якын була.

        Минем туган ягым – Татарстан Республикасы Әлки районы Базарлы Матак авылы. Ул табигатьнең иң матур җирендә урнашкан. Авылымның тирә-ягын яшел болыннар, киң басу-кырлар, чиста саф һавалы урманнар, җиләк-җимешкә бай матур калкулыклар чорнап алган. Авылым уртасыннан бик матур Актай елгасы агып үтә.Суы артык тирән булмаса да, анда балык бик күп.Авылым төзек урамнары, берсеннән-берсе матур өйләре, анда тормыш көткән уңган, тырыш кешеләре белән дан тота.

        Туган авылымда мәчетләр, зур спорт комплексы, йөзү бассейны, кибетләр, мәдәният йорты, Нәби Дәүли исемендәге гимназия, мәктәп, дүрт балалар бакчасы, хастаханә, ял парклары бар.Авылыбыздан сугышка бик күп ир-егетләр киткән, күбесе әйләнеп кайтмаган. Алар истәлегенә авылыбыз уртасында һәйкәл куелган.

Туган як кешегә яшәү өчен көч бирә.Мин дә туган ягымны, туган төбәгемне бик яратам.

7нче А сыйныфы укучысы Шәйхетдинов Рәмзил иншасы

Туган як

Бар кешенең дә туган ягы була. Минем туган ягым –Татарстан Республикасының ямьле урман буенда урнашкан Базарлы Матак авылы. Авылыбызда бик күп милләт кешеләре дуслыкта һәм бердәмлектә яши.

Туган авылымны мин бик яратам. Аның табигате дә яшел куе урманнарга, саф сулы елгаларга, чишмәләргә бай. Кырларда төрле җиләк-җимеш үсә, кырда куяннар, төлкеләр дә бар, елгаларда балыклар йөзә.

Нинди генә кеше булмасын һәм кайда гына тумасын, һәркемгә дә узенең туган ягы кадерле дип уйлыйм.Чөнки мин үзем дә бүтән якка китсәм, районымны сагынып кайтам.Мондагы табигатьнең матурлыгын сүз белән дә анлатырлык түгел. Шуның өчен җәй буе су буйларында ял итәм, аның матурлыгына сокланам. Туган ягымның шушы байлыкларын, матурлыгын, сафлыгын киләчәктә дә саклап яшәргә кирәк дип уйлыйм.

   7нче А сыйныфы укучысы Мусина Камилә иншасы

                                                                  Минем туган ягым

         Һәр кешенең туган ягы бар. Минем туган ягым — Татарстан Республикасының Әлки районы Үргәагар авылы. Актай һәм Кече Чирмешән елгаларының субүләренә,урман-дала зонасына урнашкан. Авылым турында төрле-төрле риваятьләр йөри.Безнең авылның ике өлеше ике исем йөртә: көньяктарак урнашканына Иске Үргәагар,ә төньяк юнәлештәге өлешенә Яңа Үргәагар диләр.

Авылыбның табигате искиткеч матур. Кыш ел фасылында ул тагын да тылсымлырак.Мондагы табигатьнең матурлыгын сүз белән аңлатырлык түгел. Авылыбыз тирәсендә “Умарталык” , “Кырык чат” , “Зур урман” һәм башка урманнар ямьләнеп тора. Минем туган авылым уңдырышлы кара туфракка ия булган кырларга бай.

Авылыбызда мәктәп бар. Анда башлангыч сыйныф укучылары укый. Кызганычка каршы, мәктәп укучыларының саны күп түгел, авылыбызда яшәүчеләр кими бара.

Иске Үргәагарда һәрчак рәсми теркәлгән манаралы агач мәчет эшләп килә. Аннан һәркөнне моңлы азан ике авылга да яңгырый.

       Кеше үзенең туган ягын онытмаска тиеш! Мин зур ускәч, үземнең туган ягымны онытмасмын дип уйлыйм. Ә хәзерге вакытта мин туган ягымны яратам,анын белән горурланам!

 Ал чәчәкле туган җиребез ,

Гөл чәчәкле туган җиребез.

Җир шарында кояш булып,

Балкый безнең туган җиребез!

   7нче А сыйныфы укучысы Гараева Рәзилә иншасы

                                                                        Туган як

 Туган ягыңны беркайчанда онытмыячаксың дип сөйлиләр. Чыннан да шулай икән.

           Һәрбер кешенең дә үз туган ягы  үзенчәлекле һәм аның турындагы хатирәләре һәрвакыт күңелне җылытып тора.Туган ягыбызның матурлыгы һәм гүзәллеге белән бернәрсә дә тиңләшә алмый. Биредә кеше гомеренең төп өлеше, балачагы, мәктәп һәм яшьлек еллары уза.

        Туган ягында яшәүчеләр – иң бәхетле кешеләр. Алар туган якларын сакларга бурычлы. Тормышын чит-ят җирләр белән бәйләүчеләр дә газиз туган якларын онытмасын, аны исән-имин килешш, матур итеп саклауга  зур өлеш кертсеннәр иде.

        Туган як барыбызга да якын җир, монда һава сулавы да җиңел һәм рәхәт, монда иркен итеп, киң итеп сулыш аласың. Ватан һәм анда калган балачак, әти-әни, әби-бабайлар турындагы җылы хатирәләр ерактагыларны да туган җиренә чакырып кайтаралар. Туган якта һәркем бер-берсенә таныш, дуслары да шунда кешеләрнең. Дуслар белән бер очрашсаң, искиткеч шатлык кичерәсең, балачакка кайтып килгән кебек буласың. Барысы да искә төшә: уйнап үскән болыннар, иртәдән кичкә кадәр су коенган елга-күлләр, мәктәп еллары, балалар бакчасына йөргән вакытлар.

        Шушы истәлекләргә таянып, туган як, аның табигате турында күпме җырлар, шигырьләр, рәсемнәр иҗат ителгән.

        Туган як кына кешегә бетмәс-төкәнмәс көч бирә. Иҗат кешеләре илһамны да туган җирдән, туган яктан ала.

        Туган ягым, туган авылым,

Мин –синең газиз балаң.

Саф сулы чишмәләреңнән

Җаныма сихәт алам.

Сусавымны басар кебек

Туган як чишмәләре.

Җилләрнең дә иң назлысы

Шул яктан искәннәре.

        Кеше кайда гына яшәсә дә, туган җиренә магнит кебек тартылачак дип уйлыйм мин, чөнки монда бар нәрсә шундый якын һәм газиз.

7нче А сыйныфы укучысы Фәсәхов Илсур иншасы

                                                                        Туган як

        Кадерледән дә кадерле

Туган –үскән ил генә.

Чит-ят җирләр күп булса да,

Туган җирем бер генә.

        Минем туган ягым –Татарстан Республикасы Әлки районы Үргәагар авылы. Бездә төрле милләт вәкилләре дуслыкта һәм бердәмлектә матур гомер кичерә. Аларның үзенчәлекле гореф-гадәтләре, мәдәниятлары, тарихы, рухи байлыклары бар.

        Һәркемгә дә үзенең туган ягы һөрәгенә бик якын һәм кадерле. Кайда гына булсаң да, нинди генә матур җирләрне күрсәң дә, күңел барыбер үз туган ягына тартачак, чөнки монда табигать  тә матуррак, һава да чистарак.

        Туган ягыбыз –безнең горурлыгыбыз. Кем генә Әлки якларына кунак булып килсә дә, мондагы яшел куе урманнарны, саф сулы җырчы чишмәләрне, елгаларны күреп таң кала. Эссе җәй көннәрендә урманда биек имәннәр, зифа каеннар, серле усаклар күләгәсендә эштән соң ял итеп алу үзе ни тора! Минем туган ягым урманнары төрле җиләк-җимешләргә, гөмбәләргә, шифалы үсемлекләргә бик бай. Аларның барысын да курыкмыйча кулланырга мөмкин, чөнки алар саф һавада, кеше аягы басмаган урында үсәләр.

        Туган авылым зур түгел, кечкенә генә. Җәй көннәрендә авыл халкы урман буйларында җиләк җыеп мәш килә. Ә без –бала-чагалар елга, күлләребездә көне буе су коенабыз, малайлар белән узыша –узыша балык тотабыз. Безнең җәебез шул су буйларында үтә.

        Безнең төп бурычыбыз – туган ягыбызның матурлыгын саклап калу, шуның өчен бөтен көчебезне салу, туган җиребезгә олы ихтирам белән карау.

Мин чын күңелемнән туган ягымны яратам, аның гүзәллегенә сокланам. Минем туган авылымны сөймәслек тә түгел шул, ул, минемчә, бөтен дөньясында да бер генә.

        Авылыбыз горурлыгы булып, авыл уртасында яше бер гасырдан да артык булган мәчет тора. Һәр көнне авылыбызның мулласы, мәчет манарасыннан бөтен авылны яңгыратып, азан әйтә.Авылыбызда балалар бакчасы, медпункт, мәктәп, китапханә, клубыбыз бар. Ял көннәрендә китапханәгә барып, төрле кызыклы китаплар укыйбыз, бәйрәмнәрдә, ял вакытыбызда клубта төрле чараларда катнашабыз.

        Киләчәктә дә авылыбызны төзек, матур итеп сакларга бар көчебезне куярбыз.

        Мин туган ягымны бик яратам.

 7нче А сыйныфы укучысы Хәйруллин Илназның  иншасы

                                                                        Туган ягым

        Минем туган ягым,Әлки районы Базарлы Матак авылы, табигатьнең бик матур җирендә урнашкан. Районыбызда тагын егермедән артык авыл бар. Шуларның һәрберсе үзенчә гүзәл. Авылымның тирә-ягын урманнар, кырлар уратып алган. Урман тулы җиләк –җимеш, гөмбәләр, чәчәкләр. Киң болыннарга да бик бай минем туган ягым.

        Мин яши торган йорттан ерак та түгел Шункар дип аталган таулы, болынлы, елгалы урын бар. Һәр ел саен, яз җитү белән, без гаиләбез белән шул урынга табигать кочагында ял итәргә барабыз. Язын андагы елгага кыр казлары, үрдәкләре, аккошлар кайта. Алар анда көзгә кадәр яшиләр, оя корып, балалар үстерәләр. Елганың ике ярын тутырып, бик матур чәчәкләр, төрле-төрле файдалы үләннәр үсә. Җәй көне исә, тау битләре кып-кызыл сусыл җиләкләргә күмелә. Кешеләр шунда җиләк җыеп рәхәтләнә.

        Минем туган ягым –төрле күренекле шәхесләрнең туган җире. Безнең якта туып-үскән артистлар: Исламия Мәхмүтова, Әсхать Хисмәтов, Резидә Төхвәтуллина, Рузия Мотыйгуллина. Язучылар Нәби Дәүли, Шамил Маннапов, Салих Маннапов, Петр Хузангай –данлыклы шәхесләр.

        Туган ягымның тарихын, истәлекле ядкарьләрен саклап торган Туган якны өйрәнү музее эшли., ул Лисенков исемен йөртә.Музейда күренекле шәхесләргә, туган ягыбыз тарихына, милли бәйрәмнәребезгә, космонавтикага багышланган бүлекләр бар. Мин укый торган гимназиядә дә туган якны өйрәнү һәм Нәби Дәүли музейлары эшли. Без музейларда еш булабыз.

        Туган ягымда тырыш , уңган халык яши. Иртә яздан алып көзгә кадәр игенчеләребез кырда иген үстерә. Терлекчеләр , сыер савучылар,эшмәкәрләр, укытучылар, тәрбиячеләр, табиблар, нинди генә һөнәр ияләре юк бездә. Һәркайсы үз хезмәтен яратып, җиренә җиткереп башкара.

        Бәйрәмнәребез бик күңелле уза безнең. Шуларның берсе –Сабан туе бәйрәме. Без аны зарыгып көтеп алабыз. Анда халкыбызның милли уеннары уйнала. Кыскасы, бәйрәм бик күңелле үтә.

        Мин һәркемгә үз туган ягы кадерледер дип уйлыйм. Кая да булса чыгып китсәм, кунакка барсам, туган ягымны сагына башлыйм, тизрәк өйгә кайтасым килә, чөнки мин аны бик яратам.

   7нче А сыйныфы укучысы Билданов Раяз  иншасы

                                                                        Туган як

        Туган як һәркем өчен кадерле, газиз һәм якын.Ул кешенең гомере буена онытылмый, йөрәк түрендә тора, кеше олыгаеп, чит җирләргә китсә дә, ул туган ягын сагына. Туган якка мәхәббәт бик күп җырларда, шигырьләрдә сөйләнелә.

Минем туган ягым –Татарстан Республикасы Әлки районы Әхмәт авылы. Хәзерге вакытта Базарлы Матакта яшәсәк тә, минем кечкенә вакытым Әхмәт авылында үтте.Әнием шул авылда туып үскән минем. Әхмәт өч ягыннан сазлыклар белән уратып алынган, авыл яныннан Чирмешән елгасы үтә. Урман кырыеннан ук урман җәелеп китә. Шул урманның эчендә Аккош күле тыюлыгы урнашкан, аның җәнлекләре һәм үсемлекләре Кызыл китапка кертелгән. Тыюлыкка барлык ел фасылларында да кереп булмый, чөнки мондагы җир, сазлык җир булганга күрә, тирбәлеп тора. Ләкин мин тыюлыкта булганым бар.

        Әхмәт авылына  1681нче елда ясаклы татарлар тарафыннан нигез салынган. Алар анда Мироноводан күчкәннәр. Беренче мәчет 1810нчы елдан соңрак төзелгән. 1844нче елда беренче мәктәп ачылган.

        Балачагым Әхмәт авылында бик шәп үтте.Чирмешән суларында коенулар, урманда юкә чәчәге, җиләк-җимеш, гөмбә, чикләвек җыюлар, гаиләм белән табигать кочагында ял итүләребез бик матур хатирә булып күңелдә калачак.

        Аккош күле белән янәшәдә генә дәү әтиемнең энесенең умарталыгы. Соңгы елларда җәйге каникулымның күп вакытын мин шунда уздырам.Урман эчендә булуына карамастан, монда бакча җиләге, җиләк-җимеш агачлары, төрле яшелчәләр дә үстерәбез. Мин чүп утыйм, су сибәм.Ә иң рәхәт мизгелләр –юкә балы белән самоварда кайнаган чәйне гаиләбез белән бергә җыелып эчү.

        Менә шундый матур ул минем туган ягым, шушы гүзәллек, табигатый урыннар күңелгә кереп калганча, үзгәрмичә саклансыннар иде. Пычратмасын, чүпләмәсен иде кешеләр туган җиремне.

   7нче А сыйныфы укучысы Зиннәтуллин Самат   иншасы

                                                                        Туган як

        Нинди матур, саф һавалы

Күркәм безнең яклар.

Кайда бар соң бездәгедәй

Шундый гүзәл яклар?

        Минем туган ягым зур түгел, ләкин аның тарихы бик бай.

        Базарлы Матак –минем туып үскән авылым. Ул бик матур. Аның табигате дә искиткеч. Тирә-ягыбыз урманнар белән уратып алынган. Авылыбыз уртасыннан кечкенә генә Актай елгасы агып үтә. Мин елгага дәү әтием белән балык тотарга йөрим, дусларым белән бергәләшеп су коенырга яратам.

        Һәр ел саен Актай елгасы янындагы болынлыкта Сабан туе үткәрелә. Бәйрәмдә күп төрле уеннар уйнатыла, ярышлар уздырыла: капчык киеп йөгерү, көянтә-чиләк белән су ташу, колгага менү, милли көрәш, ат чабышы һәм башкалар.

        Авылыбызда күп парклар, музей бар. Туган якны өйрәнү музее ул. Анда минем дә булганым бар. Музейда экспонатлар бик күп, алар районыбызның бай тарихлы булуы турында сөйли.

Базарлы Матак авылында урта мәктәп һәм гимназия бар.Мин үзем- Нәби Дәүли исемендәге Базарлы Матак гимназиясендә укыйм.

Спорт мәйданчыклары күп авылыбызда, анда балалар рәхәтләнеп буш вакытларын уздыралар. “Алинә” спорт комплексында  да спорт сөючеләрләр үзләренә ошаган спорт төрләре-футбол , волейбол, каратэ, бокс, нәфис гимнастика, теннис белән шөгыльләнә. Әле тагын йөзү бассейны да эшли бездә. Балалар да , олылар да йөзә анда.

Табигате искиткеч туган ягымның.Челтерәп аккан чишмәләр, куе урманнар, чәчәкле болыннар, шаулап аккан елгалар, аккошлы күлләр, иксез-чиксез иген кырлары, җиләкле аланнар иле безнең туган як. Аның матурлыгын сүзәр белән генә аңлатып бетереп тә булмый.

Мин туган ягымны бик яратам, аның уңган, данлыклы кешеләре белән горурланам.

Обновлено: 11.03.2023

• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Кашапова Ләлә Миннәхтәм кызы , I категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы“Лениногорск муниципаль районы” муниципаль берәмлегенең “Лениногорск шәһәре 6 нчы урта гомуми белем мәктәбе” муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе

Тема: Бәйләнешле сөйләм үстерү. “Минем яраткан йорт хайваным” (5нче сыйныфның татар төркемендә үткәрелгән дәрес эшкәртмәсе)

Максатлар: 1 . Укучылар белән”дуслык”, “миһербанлы”,”ярату” төшенчәләрен ачыклау, төрле аспектларда күзаллау.2.Сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча эш барышында укучыларның телдән сөйләм күнекмәләрен ныгыту; аларда мөстәкыйль һәм иҗади фикер йөртү,чагыштыру,нәтиҗә ясау кебек күнекмәләрне формалаштыру.3.Укучыларда миһербанлылык ,киң күңеллелек, яхшылык сыйфатлары тәрбияләү.

Метод: фикер алышу,әңгәмә,чыгышлар,сорауларга җавап.

Җиһазлау :укучылар әзерләгән презентацияләр,сүзлек дәфтәрләре,”Татар теленең аңлатмалы сүзлеге”,чыгышлар.

Дәрес барышы.

I.Оештыру өлеше.Исәнләшү. Исәнмесез,балалар! Хәерле көн барыгызга да!Мин сезне күрүемә бик шат!

-Ә хәзер дәресебезне башлыйбыз.

— Укучылар, бүген безнең бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе. Ул “Минем яраткан йорт хайваным” дип атала. Дәресебез традицион дәресләрдән бераз үзгә булыр,чөнки тема алдан бирелгән иде. Дәресебез эзләнү дәресе дә, бәйләнешле сөйләм телен үстерү дәресе дә.

Әңгәмә үткәрү.

Үткән дәресләрдә без Дәрҗия Аппакованың “Йолдызкай”,”Шыгырдавыклы башмаклар”хикәяләрен укыган идек. Хәтерләсәгез, беренчесендә Нәсимәнең яраткан песие Йолдызкай турында укыдык.Искә төшереп алыйк әле, ни өчен аның кушаматы шундый исемле иде соң?(әсәрдән шул урынны табып, укып күрсәтәләр) . Тагын шуны да әйтергә кирәк: үз гаебен яшереп, песине- Йолдызкайны гаепләве Нәсимәгә авыр уйлар,күңел төшенкелеге китерсә, әсәр ахырында Нәсимә үз хатасын аңлый.

“ Шыгырдавыклы башмаклар” хикәясе үзәгенә куелган фикер бүгенге тормышта аеруча актуаль. Бер-береңә ярдәм итү,җылы мөнәсәбәт, кайгы уртаклашу, хәлгә керү- балаларда тәрбияләнергә тиешле төп сыйфатлар. Авыр вакытта дусты Ләләгә ярдәмгә килгән, иң кадерле әйберен-“сары күбәләк канаты төсле”, башмакларын аңа бүләк иткән Гөлшат канәгатьләнү, җиңеләеп калу хисен кичерә.Димәк,беренче әсәрдә бала һәм хайван арасындагы мөнәсәбәтне күзәтсәк,икенчесендә-балаларның бер-берсе белән,янәшәсендәге якын кешеләре арасындагы мөнәсәбәтне күзәттек. Нәкъ шушы урында, ”дуслык”, “миһербанлылык”,”ярату” төшенчәләрен ачыклау кирәктер дә.Һәрберегезгә дуслык турында мәкальләр язып килергә кушылган иде.

1укучы.Мин үземнең чыгышымда сүзлек эшенә кирәкле презентация әзерләдем.(күрсәтә)

— Ә менә “миһербанлылык”, ”ярату” сүзләрен ничек аңлауны дәрес башында кабатладык. Төгәлрәк аңлату өчен, сүзләренең кагыйдәсе, фәнни аңлатмасы бар микән? Әйдәгез, сүзлекне ачыйк , сүзләрнең мәгънәләрен эзлик. Бу сүзләрнең мәгънәләре болай бирелгән:

” Миһербанлы”- 1)Йомшак күңелле,шәфкатьле, мәрхәмәтле. 2)Рәхимле, шәфкатьле; җиңел,мәшәкатьсез,уңай,йомшак җанлы.

“ Ярату ”- 1)Берәр нәрсәне яки кешене бик якын итү, аңа тартылу,хөрмәт итү2)Икенче җенестәге кешегә мәхәббәт хисе тою. 3)Нәрсә белән дә булса теләп шөгыльләнү,мавыгу,шуңардан канәгатьлек тою,һәвәс булу4)Берәр нәрсәгә гадәтләнү,гадәт итеп алу.5)Хуплау,күңеленә хуш килү,тәмен охшату.6)Яхшы үсү,яшәр өчен кирәкле шартны билгели:таләп итә,кирәк саный.

“ Дуслык”- 1)Кешеләр арасында бер-береңә ихтирам, рухый якынлык, карашлар берлеге аркасында туган үзара якын мөнәсәбәт.2)Берәр нәрсә яисә берәр шөгыль белән артык мавыгу турында.

Димәк,йорт хайваннарын яратырга,аларга карата миһербанлы булырга кирәк, дустанә мөнәсәбәттә булу безнең яшәвебезне матурлый,мактый,ә без үзебез аның өчен нәрсә дә булса эшләргә дә тиеш булып чыга түгелме?Тикшереп карыйк.

Укытучы. Әйдәгез , бу сүзләрне эчтән укып чыгыйк та истә калдырыйк.

2 укучы. Минем чыгышым “Дуслык турында мәкальләр” дип атала.

-Йөз сум акчаң булганчы,йөз дустың булсын.

-Юлга чыксаң,дустың үзеңнән яхшы булсын.

-Дуслар эзләмәгән кеше үзенә дошман.

3 укучы(презентация) . Безнең ишегалдында нинди йорт хайваннары яши, мин шул турыда презентация әзерләдем.Бигрәк тә шунысы кызыклы булды, ат турында турында мәгълүматлар бик күп. Йорт атлары токымының нәсел башы булып кыргый ат тарпан исәпләнә. Тарпанны кулга ияләштерүе моннан 5-6 мең еллар элек була.Алар бик сак, йөргәндә җиңел һәм кызу йөгергәннәр.

Гражданнар сугышы чорында атлы гаскәргә күбрәк өстенлек бирелә. Кыюлыгы һәм барлык дршманны өркетеп торган легендар Чапаев та үзенең аты белән һәрвакыт бергә була.

Бөек Ватан сугышы чорында да атлар хезмәте киң кулланылган. Минометлар, кыр кухняларын, сугыш кирәк-яракларын һәм яралыларны ташу кебек эшләрне башкарганнар.

Бүгенге көндә кулга ияләштерелгән атларның 200дән артык токымы билгеле.Кулга ияләштерелгәннән соң ат авыл хуҗалыгы эшләрен башкаруда һәм йөк ташуда кешенең даими ярдәмчесенә әверелә.

Безнең әби-бабаларыбыз да ирләре сугышка киткәч, атлар белән басу сукалаганнар, тырмалаганнар, урманннан утын алып кайту да алар өстенә төшкән.

4 укучы ( презентация). Минем чыгышым халкыбызның иң күренекле бәйрәме Сабантуй турында.Сабантуйның үзәгендә элек-электән татарча көрәш һәм ат чабышы булган.

5 укучы. Ә мин Җәвад Тәрҗемановның “Таяк атым шәп чаба” дигән шигырен сөйләп күрсәтәм.

Таяк атым шәп чаба,

Мин аңарга атланам.

Уйныйм ,көләм ,шатланам шул,

Уйныйм ,көләм ,шатланам.

Атның ялыннан сыйпыйм,

Йөгәненнән нык тотам.

Автобуска утырсак та,

Мин ат өстендә кайтам шул,

Мин атөстендә кайтам.

Йөгерсәк тә мин армыйм

Бер дә күтәртеп бармыйм.

6 укучы. Син яраткан йорт хайваныңны ничек итеп тәрбиялисең? Нәрсә белән туклана ул?Нинди һөнәрләргә өйрәтәсең? Шул турыда кыскача әйтеп үтәм .Яратып,үз итеп эндәшкәнне аңлыйлар алар.Песи мияуласа,эт аякка килеп сарыла,ә ат тыныч холыклы,сабыр гына синең килгәнне көтеп тора.

Аларның яшәү урыннары:авылда -сарай эчендә булса,шәһәрдә -эт,песиләрнең яши торган урыннары кеше белән бер йорт эчендә була.Күбегез авылларга кайтып йөриЧыннан да,бу йорт хайваннарын күреп кәеф күтәрелә,дуслык атмосферасы туа.

III.Йомгаклау. Сезнең чыгышларыгызны тыңлап,мин бик шатланып утырдым.Сез,бик җаваплы карап,темага якын килгәнсез.Дәрескә йомгак ясап,шуны әйтәсем килә.Сезнең яраткан йорт хайваннары-эт,песи,ат икәнлекне аңладык.Сез бит үзебез ничек теләсәгез,шулай итеп йорт хайваннарын тәрбияли,ярата,үстерә аласыз.Тырышырга гына кирәк!

Россия. Родина. Это край, где мы родились, где живем, это наш дом, это все, что нас окружает. Моя Родина-это деревня Топкинбашево. Из иллюминатора вертолёта видна проплывающая внизу снежная пустыня. Иногда только проступают на ней тёмные-побольше, поменьше, совсем крошечные-пятна какой-то растительности. Ни домика. Тонкой змейкой вьется узкая дорога. Когда вешняя вода смывает её напрочь, разольются болота и речушки. И тогда расстояние, преодолеваемое по воздуху, за считанные минуты, на долгие месяцы делают территорию труднодоступной. Несмотря на труднодоступность жители деревни любят свой край, свою землю. Большинство родились и живут здесь всю жизнь, многие возвратились на родную землю, не найдя себя ни в каком другом месте. У народов деревни особый менталитет, как говорят сейчас, обусловленный историей, традициями, национальной культурой, условиями жизни. Держать охотничье ружьё и забрасывать рыбацкие сети здешние ребятишки учатся раньше, чем познают азы грамоты.

Почему я люблю свой край?

Потому, что он нравится мне.

Потому, что он мой, он мне дорог.

Нет другого такого нигде!

Из поколения в поколение передаются рассказы о важнейших событиях, выдающихся личностях, об их подвигах и великих делах. Наша Родина — это и люди, которые нас окружают в повседневной жизни. Люди, которые родились в одном краю, всегда как-то ближе друг к другу, всегда лучше смогут понять друг друга, им легче найти общий язык и стать друзьями.

Родина как много в этом слове для каждого из нас звучит! Моя малая родина — неповторимая и любимая, самая прекрасная на земле. Это место, где прошло моё детство. Меня всегда тянет к родной земле, к её природе.

Нет России другой.

Берегите её тишину и покой.

Это небо и солнце,

Этот хлеб на столе

И родное оконце

В позабытом селе.

Предварительный просмотр:

Сочинение на тему

Выполнила ученица 8 класса

Руководитель: учитель русского языка и

литературы Юмадеева З.Х.

Әй, авыл, син мең шәһәрдән

Мең кабат ямьле вә хуш.

Туган җир, туган йорт, туган авыл, Ватан! Болар – җанга иң якын сүзләр.

Туган авылым минем өчен бишектән, әти – әни бусагасыннан, авыл янындагы тугайлардан, урманда үсеп утыручы каеннардан башланды.

Минем туган авылым – сазлык урынының берсендә, Носка елгасында урнашкан Лаемтамак авылы. Ул тату, эш сөючән, атлар, сыерлар тоткан, балык эше белән шөгыльләнгән халкы белән данлы. Шулай ук туган авылым табигатенә сокланып туя алмассың: төрле чәчәкләр белән бизәлгән киң болын, көмеш сулы елга, саф һавалы урман, ап – ак каеннар.

Туган ягыбызда туып – үскән кешеләр арасында игенчеләр, язучылар, укытучылар, табиблар, инженерлар,сугыш ветераннары бар. Алар үз бәхетләрен туган авылда тапканнар. Авылыбыздан ерак яшәгәннәре дә безнең горурлыгыбыз: шагыйрь, язучы – Галия Абайдуллина, җырчы – Закина Арангулова, күренекле врач – Вил Файзуллин, полиция хезмәткәре – Ралит Нигматуллин һ.б.

Хәзерге көндә авылыбыз көннән – көн төзекләнә, ямьләнә, халыкның тормышы өзлексез яхшыра, дәрте үсә, канатлана.

Тик халык юл мәшакәтенә зарлана, чөнки кыш көнендә генә кеше иркенләнеп үз машинасында шәһәргә бара ала. Ә минем өчен бу, киресенчә, юл булмавы яхшы дип уйлыйм. Чөнки бездә сугыш – талаш, никотин исе юк, саф һава, чисталык, тыныч йокы хөкем сөрә.

Мин үз авылымны бик яратам. Лайтамак авылы – минем өчен изге, кадерле, гаҗәеп якын, матур, искиткеч гүзәл, бай авыл.

Кошлар гүзәл авылыма

Күкне терәгән наратлар

Тып – тын калып тыңлыйлар.

Предварительный просмотр:

Муниципаль автоном уку йортынын

7 класс укучысы

Лаемтамак авылы , 2017 ел

Муниципальное автономное общеобразовательное учреждение

Сочинение на тему :

ученица 7 класса

Село Лайтамак, 2017 год

Туган ягымда кыш.

Кышын бары усемлеклэр

Сэер йокыга тала.

Табигатьнен кырыс чагы,

Язны котэргэ кала.

Гажэеп матур,искиткеч гузэл безнен туган ил жире! Бигрэк дэ ягымлы ул кыш коне.

Быел кыш иртэ килде. Жир остенэ ап-ак кар ятты. Беренче кыш ае керугэ, болыннарны,кырларны ап-ак кар каплап китте. Яна чына яуган кар остендэ тэуге чангы эзлэре куренэ башлады .

Чын кыш башлану белэн,ул эзлэр тагын да кубэйде. Елгалар,куллэр битен козге кебек шома боз каплап алды. Коннэр кыскарды,тоннэр озайды. Еш кына суык жиллэр исэ башлады. Балалар кышны котеп алалар. Алар озак-озак чангыда йорилэр,еш кына тимераякта шуалар,боз остендэ хоккей уйныйлар. Тик жылы якларга китми калган кошларга,жэнлеклэргэ азык ягыннан бик авыр.Шуна курэ кубесе кеше яши торган жирлэргэ елыша. Без,балалар кошлар турында кайгыртырга,аларга жим бирергэ тиеш. Безнен ишек алдында жимлек бар, мин хэрбер иртэ кошларга жим салам, хэзер минем тышка чыгуымны котеп торалар, курыкмыйча яныма килэлэр.

Кыш коне-табигатьнен ин матур, чиста, ягымлы чагы . Мин ел саен кышны сагынып котеп алам. Чонки чангы йорергэ яратам, хэрбер елны Тубыл шэхэренэ барып урын алып кайтам. Тагын кышны ни очен яратам? Кыш коне бэйрэмнэргэ бай. Яна ел узе нигэ тора! Ел саен бу бэйрэмне сагынып котеп аласын. Аннан сон тагын да кунелле…Каникуллар. нинди кунелле, онытылмаслык коннэр, каникулнын утуен белми дэ каласын.

Кыш конен авыл халкы да котеп ала, чонки кышын гына шэхэргэ юл безнен авылга бар. Башка ел фасылларында шэхэргэ бару юк, тик жэен генэ самолёт белэн барып була, шулай була калса да, самолётка элэгу авыр, бер ай алда язылып кую.

Мина кыш коне сихерле дэ, серле дэ, монлы да, куркэм дэ, кадерле дэ кебек тоела. Шагыйрьлэрнен кыш турында шигырьлэрен, язучыларнын хикэялэрен укысан да, рэссэмнэрнен картиналарын карасанда сокланып туя алмыйсын! Менэ ни очен кыш конен мин яратам! Сонгэт Бекенин кыш турында мондый сузлэрне эйтсэ дэ:

Кышын бары усемлеклэр

Сэер йокыга тала.

Табигатьнен кырыс чагы,

Язны котэргэ кала.

Мин яши торган йорт темасына хикэя !Хикэя фигыль кулланып

Трудности с пониманием предмета? Готовишься к экзаменам, ОГЭ или ЕГЭ?

Воспользуйся формой подбора репетитора и занимайся онлайн. Пробный урок — бесплатно!

• 07.07.2015 23:26
• Другие предметы
• remove_red_eye 2868
• thumb_up 24

Ответы и объяснения 1

Знаете ответ? Поделитесь им!

Как написать хороший ответ?

Чтобы добавить хороший ответ необходимо:

• Отвечать достоверно на те вопросы, на которые знаете правильный ответ;
• Писать подробно, чтобы ответ был исчерпывающий и не побуждал на дополнительные вопросы к нему;
• Писать без грамматических, орфографических и пунктуационных ошибок.

Этого делать не стоит:

Есть сомнения?

Не нашли подходящего ответа на вопрос или ответ отсутствует? Воспользуйтесь поиском по сайту, чтобы найти все ответы на похожие вопросы в разделе Другие предметы.

Трудности с домашними заданиями? Не стесняйтесь попросить о помощи — смело задавайте вопросы!

В данном разделе публикуются вопросы и ответы на них к непопулярным предметам.

??ркемг? д? ?з туган ягы бик кадерле. Кеше кая гына барса да, барыбер к??еле бел?н ?зене? газиз туган авылына, туган ш. рен? ашкынып кайта.

Безне? чиксез ки? илебезд? матур ш. рл?р ??м авыллар бик к?п. Тик б?ек татар теленд? а?лашып, с?йл?шеп, татар халкыны? гореф-гад?тл?рен? буйсынып яш?г?н кешел?р, ?лб?тт?, Татарстан республикасында гомер кичер?. Татарстан республикасы экономик яктан ??м кеше саны буенча Русияне? и? зур республикаларыны? берсе. Шулай ук х?зерге Татарстан- й?зд?н артык милл?тк? туган йорт, туган як. Ул к?п милл?тле республика. Татарстан ?зене? бай тарихы ??м уникаль табигать ресурслары бел?н халкында горурлык хисе уята, шу?а к?р? д? бу табигать почмагы туристларны? игътибарын яулап алган. Зур у?ыш бир? торган ки? басулар, к?п миллионлы ш. рл?р з??г?р сулы Кама, Идел елгалары ??м яшел урманнар бел?н алмаша. Республика ?ир асты байлыклары бел?н д? горурлана ала.

Татарстан – минем туган ягым

Һәркемгә дә үз туган ягы бик кадерле. Кеше кая гына барса да, барыбер күңеле белән үзенең газиз туган авылына, туган шәһәренә ашкынып кайта.

Безнең чиксез киң илебездә матур шәһәрләр һәм авыллар бик күп. Тик бөек татар телендә аңлашып, сөйләшеп, татар халкының гореф-гадәтләренә буйсынып яшәгән кешеләр, әлбәттә, Татарстан республикасында гомер кичерә. Татарстан республикасы экономик яктан һәм кеше саны буенча Русиянең иң зур республикаларының берсе. Шулай ук хәзерге Татарстан- йөздән артык милләткә туган йорт, туган як. Ул күп милләтле республика. Татарстан үзенең бай тарихы һәм уникаль табигать ресурслары белән халкында горурлык хисе уята, шуңа күрә дә бу табигать почмагы туристларның игътибарын яулап алган. Зур уңыш бирә торган киң басулар, күп миллионлы шәһәрләр зәңгәр сулы Кама, Идел елгалары һәм яшел урманнар белән алмаша. Республика җир асты байлыклары белән дә горурлана ала.

Татарстан республикасында татар мөселман һәм рус православие мәдәниятенең үзара бәйләнеп яшәвенең үрнәге күрсәтелгән.Тарихының авыр вакыйгаларына карамастан, татар һәм рус халкы татулыкта һәм бердәмлектә яши.

Татарстанда буыннан-буынга күчеп килгән гореф-гадәтләр, бәйрәмнәр бик күп. Шуларның берсе — Сабантуй бәйрәме. Бу милли бәйрәм язгы чәчү тәмамлануга багышлана. Элек-электән Сабантуйның күрке — ат чабышлары, әлеге Татарстанда да бу спорт төренә бик әһәмиятле урын бирелә. Сабантуй бәйрәме Татарстанда гына түгел, ә татарлар яшәгән барлык регионнарда да, хәтта чит илләрдә дә үткәрелә.

Татар халкының милли бәйрәмнәре белән бергә республикада яшәүче башка милләтләрнең дә бәйрәмнәренә дә зур игътибар салынган.

Татар көйләре бигрәк тә моңлы булып тоела. Башка телләргә тәрҗемә ителми торган моң сүзе татар халкының күңелен сыйфатлый. Татар шигърияте һәм җыр иҗаты белән бер рәттә татар мәдәниятендә традицион һөнәрләр дә зур урын алып тора, алар татар халкының рухи дөньясын чагылдыралар. Мәсәлән, татар халкының ювелир сәнгате бөтен дөньяга билгеле. Шулай итеп, татар сәнгате безнең – татарларның — борынгы буыннарыбызның яшәү рәвешен, мәдәниятен чагылдыра. Без, егерме беренче гасыр кешеләре, үз халкыбызның, үз туган ягыбызның гореф-гадәтләрен ихтирам итеп яшәргә тиешбез.

Читайте также:

  

• Сочинение я и искусство

  

• Спор овощей 3 класс русский язык сочинение

  

• Любимый жанр фильма сочинение на английском

  

• Каким должен быть учитель английского языка сочинение

  

• Сочинение о николае заболоцком

Мин яши торган йорт темасына хикэя !Хикэя фигыль кулланып

      Һәркемгә дә үз туган ягы бик кадерле. Кеше кая гына барса да, барыбер күңеле белән үзенең газиз туган авылына, туган шәһәренә ашкынып кайта.        Безнең чиксез киң илебездә матур шәһәрләр һәм авыллар бик күп. Тик бөек татар телендә аңлашып, сөйләшеп, татар халкының гореф-гадәтләренә буйсынып яшәгән кешеләр, әлбәтта, Татарстан республикасында гомер кичерә. Татарстан республикасы экономик яктан һәм кеше саны буенча Русиянең иң зур республикалыраның берсе. Шулай ук хәзерге Татарстан йөздән артык милләткә туган йорт, туган як. Ул күп милләтле республика. Татарстан үзенең бай тарихы һәм уникаль табигать ресурслары белән халкында горурлык хисе уята, шуңа күрә дә бу табигать почмагы туристларның игътибарын яулап алган. Зур уңыш бирә торган киң басулар, күп миллионлы шәһәрләр зәңгәр сулы Кама, Идел елгалары һәм яшел урманнар  белән алмаша. Республика җир асты байлыклары белән дә горурлана ала.       Татарстан республикасында татар мөселман һәм  рус православие мәдәниятенең үзара бәйләнеп яшәвенең үрнәге күрсәтелгән.Тарихының авыр вакыйгаларына карамастан, татар һәм рус халкы татулыкта һәм бердәмлектә яши.       Татарстанда буыннан-буынга күчеп  килгән гореф-гадәтләр, бәйрәмнәр бик күп. Шуларның берсе — Сабантуй бәйрәме. Бу милли бәйрәм язгы чәчу тәмамлануга багышлана.  Элек-электән Сабантуйның күрке — ат чабышлары, әлеге Татарстанда да бу спорт төренә бик әһәмиятле урын бирелә. Сабантуй бәйрәме Татарстанда гына түгел, ә татарлар яшәгән барлык регионнарда да, хәтта чит илләрдә дә үткәрелә.       Татар халкының милли бәйрәмнәре белән бергә республикада яшәүче башка милләтләрнең дә бәйрәмнәренә дә зур игътибар салынган.       Татар көйләре бигрәк тә моңлы булып тоела. Башка телләргә тәрҗемә ителми торган моң сүзе татар халкының күңелен сыйфатлый. Татар шигырьяте һәм җыр иҗаты белән бер рәттә татар мәдәниятендә традицион һөнәрләр дә зур урын алып тора, алар татар халкының рухи дөньясын чагылдыралар. Мәсәлән, татар халкының ювелир сәнгате бөтен дөньяга билгеле. Шулай итеп, татар сәнгате безнең – татарларның — борынгы буыннарыбызның яшәү рәвешен, мәдәниятен чагылдыра. Без, егерме беренче гасыр кешеләре, үз халкыбызның, үз туган ягыбызның гореф-гадәтләрен ихтирам итеп яшәргә тиешбез.        Перевод сочинения на руссский язык:        Каждому человеку дорог свой родной край, своя родная земля. Где бы ни находился человек, он душой будет стремиться к тому месту, где он родился и вырос.       Наша необъятная родина богата величественными городами и самобытными деревушками. Но те, кто считает своим родным языком татарский язык, кто преклоняется перед традициями татарского народа, несомненно, проживают на территории республики Татарстан. Республика Татарстан относится к одному из экономически стабильных и густонаселенных регионов нашей страны. Кроме того, Татарстан – это родной дом для более ста национальностей и народностей, большая многонациональная республика. Благодаря богатой истории и уникальным природным условиям республика является предметом гордости для своих жителей и приковывает внимание огромного количества туристов. Необъятные урожайные луга и пашни, города-многомиллионники сменяются полноводными водами крупнейших рек Камы, Волги и других и зелеными могучими лесами. Богатства недр земли Татарстана даруют её экономике процветание.       Республика представляет собой образец культурного взаимодействия татаров-мусульман и православных русских. Несмотря на суровые события истории республики, в современном Татарстане русские и татары живут в мире и согласии.       Республика славится многовековыми традициями и обычаями. Одним из главных среди них является национальный праздник Сабантуй, который отмечается не только в самой республике, но и за её пределами и даже за рубежом, где живут татары. Главным событием этого праздника, посвященного к окончанию весеннего сева, выступают скачки. В современном Татарстане также уделяется огромное внимание конному виду спорта.       Наряду с национальными татарскими праздниками активно отмечаются и другие национальные празднества марийцев, удмуртов, русских и так далее.       Очень мелодична татарская музыка. Душу народа характеризует слово «мон», которое не имеет эквивалентов в значении других языков. Это не просто мелодия, это душа народа, нежная и ранимая, тонкая и изящная… Кроме поэзии и песенного творчества, колорит татарской культуры передается через традиционные художественные ремесла, которые отражают душевный мир народа татар. Например, всемирно известно татарское ювелирное искусство. Татарское искусство отражает быт и жизнь наших предков, которые, безусловно, требуют уважительного отношения с нашей стороны – современного поколения, проживающего в двадцать первом столетии

Сборник сочинений на татарском языке для  3 класса. Более 100 разных тем и вариантов упорядочены в алфавитном порядке. Также в боковой панели сайта имеется быстрый поиск по названию. Всё онлайн и абсолютно бесплатно. Татар16 ру – стараемся для вас.3 сыйныф өчен татарча сочинениеләр җыентыгы. 100 дән артык вариантлар һәм темалар алфавит тәртибендә урнашканнар. Шулай ук сайтның уң  панеленда исем буенча кызу эзләү бар. Барлыгы да онлайн һәм бушлай. Татар16 ру – сезнең өчен торышабыз.

А

Ак көз

Алар ватанны сакладылар

Апрель ае

Ә

Әдәбият − минем тормышым

Әниемнең изге куллары

Әти белән сөйләшү

Әти-әни – иң кадерле кешеләрем

Б

Б. Урманчының салтык болыны

Батырлык

Безнең авыл

Безнең гаиләдә китап

Безнең Мырау

Безнең фатирабыз

Белем – якты нур

Белемнең тормыштагы әһәмияте

Беренче кар

Беренче сентябрьдә

Бөек Җиңү бәйрәмендә

В

Г

Гади генә таш диярсең

Гаҗәеп дустым

Д

Дәү әнием

Дәү әтием

Дус-кызыма хат

Дуслык – бөек көч

Дуслык төле

Дустыма хат

Е

Ё

Ж

Җ

Җәй могҗизалары

Җәйге выкыйга

Җәйге каникуллар

Җәйге паркта

Җәйге таң

З

И

Игелеклелек

Икейөзлелек

Илдә тынычлык булсын

Инсафлы кызлар

Иң гүзәл кеше

Иң яхшы кеше

Исемнәр турында

Й

Йорт хайваны тоту − җаваплы эш

К

Каз өмәсе

Казан – мәңге яшь шәһәр

Казанга экскурсия

Карга боткасы

Кешеләрдәге матур сыйфатлар

Киләчәк бүгеннән башлана

Китап − тормыш дәреслеге

Китап − ул хәзинә

Көз башы

Күңелле кыш килде

Күңелле ял

Кыш килә

Күңелле тәнәфес турында

Күзәтүчән булыйк!

Кышкы салкын көннәрдә

Кышкы сихри урманда

Л

Л. Фәттаховның “сабан туе” картинасы

М

М. Казаковның “үксез бала” рәсеме

Матур сыйфатлар

Матурлык тудыручы

Матурлык һәм зәвык

Мәктәп директоры булсам

Мәктәптә яраткан фәннәрем

Мин бәйли беләм!

Мин дәрес әзерлим

Мин язны ни өчен яратам?

Минем әнием

Минем гаиләм

Минем дустым

Минем нәни этем

Минем этем

Минем яраткан шөгылем

Миңа эт нигә кирәк

Моң

Муса Җәлил – тормыш юлы

Н

Нардуган бәйрәме

Начар гадәтләр

Нәүрүз

Ң

О

Ө

П

Патриотлар

Походта

Р

Рәнҗеш

С

Сабан туе

Сагыну хисе

Сәламәтлек сагында

Солдат буласым килә

Спорт белән шөгыльләнәм

Минем өчен спорт

Т

Табигатьне саклагыз

Татар композиторы

Татар милләте

Татар рәссамы

Тәрбияле кеше

Телефоннан аралаша беләсеңме?

Тиен белән очрашу

Туган тел

Туган төлем – иркә гөлем

Туган телемне яратам

Туганнарда кунакта, яки кызыклы көн

Тугры дус − җанлы хәзинә

Тутый кош

Тылсымчы булсам

У

Укытучы булсам

Укытучым

Урман җәнлекләре

Урманда

Ү

Үзем турында

Ф

Февраль

Х

Хайваннар – кешеләрнең ярдәмчесе

Хайваннарга да табиб кирәк

Хат үрнәге

Хезмәт кешене бизи

Хокук белгеченә кирәкле сыйфатлар

Хыял

Хыялдагы бүлмәм

Һ

Ц

Ч

Чәчәкләр ае

Чын дус

Ш

Шәфкать туташы

Щ

Ъ

Ы

Ь

Э

Энем

Этләр яхшылыкның кадерен белә

Эш белмәгән − кеше көлдерер

Эшләмәгән − ашамый

Ю

Юлларны гизүче һөнәр

Я

Якын дусларым

Ялган һәм чын батырлык

Ямьле идел буйлары

Ямьле яз

Яраткан бәйрәмнәрем

Яраткан дәресем

Яраткан песием

Яраткан һөнәрем

Яраткан шөгылем

Ярату

Ятимлек

Яшь дус

Янгын сүндерүчеләр − тормыш сагында