Сочинение на чувашском языке ес сынна илем курет

Обновлено: 11.03.2023

• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Туган ягыма алтын көз килде.

Әле кичә генә җәйне көтеп алган идек. Матур, кызу, күңелле көннәре белән җәйнең үтеп киткәнен сизми дә калдык. Ә бүген инде көз! Бакчадагы тулып бешкән җимешләре, кырдагы мул уңышлы игеннәре белән кешеләрне сөендереп, җиргә алтын көз аяк басты. Минемчә, көзне сары төсе өчен генә түгел, ә көзге байлык, муллык өчен дә алтын көз дип атыйлар. Көз җиткәч, көннәр кыскара, төннәр озыная башлый. Укучылар белем алырга дип мәктәпләргә юл тоталар.

Табигать үзенчә матурая башлый. Тирә-яктагы яшеллек, күзгә күренеп, төсен сарыга үзгәртә. Бакчаларга күз салсаң, кып-кызыл, алсу, сары алмаларны, кызарып пешкән миләш, баланнарны күреп хәйран каласың. Иген кырларына карасаң, әйтерсең аларны алтын төсенә буяп куйганнар, сап-сары булып, кояшта күзләрне камаштырып утыралар. Нинди матурлык һәм байлык!

Көз җиткәч, күк йөзе дә үзгәрә. Әле генә кояш балкыган булса, күп тә үтми болытлар барлыкка килә, яңгыр ява башлый. Яңгырсыз көннәрдә көндезләрен бик салкын булмаган һава торышы күзәтелә, ә кичләрен суыта. Иртән тышка чыксаң, җирдәге үләннәргә матур итеп чык төшкән була. Ә әбиләр чуагы дип аталган көннәрдә бигрәк тә җылы һава торышы саклана. Минем өчен бу көннәр ямьле җәй айлары белән саубуллашу көннәре.

Көзге урман үзенең чиста, саф һавасы белән үзенә тартып тора. Урманга килеп керсәң, матурлык та, моңсулык та тоясың. Монда инде җәй көне кебек матур итеп кошлар сайрамый, төрле төстәге күбәләкләр очып уйнамый. Үзләренең хуш исләре белән башны әйләндергән аллы-гөлле урман чәчәкләре соңгы таҗларын коеп утыралар. Агачларга күз салсаң, сары, яшел, кызыл, алтынсу төсләрне күрәсең. Каен агачлары үзләренә бер төрле матур. Ап-ак каеннар сап-сары шәл ябынганнар. Ара-тирә матур, куе яшел төсләре белән җәйне хәтерләтеп, озын нарат агачлары күренә. Урманда да көзге уңыш бик күп була. Гөмбә, чикләвек, балан, алма, миләшләрне кышка җитәрлек итеп җыярга була.

Көз көне җәйге яллар тәмамланса да, мин көзне яратам. Чөнки көз җиткәч, без җәй буена күрмәгән сыйныфташлар белән очрашабыз. Озак күрешми торгач, инде сагынырга да өлгергән дуслар белән төрле хәлләр турында сөйләшәбез, серләшәбез.

Шулай ук мин көз көне һавада кыр казларының, торналарның җылы якка очып киткәннәрен күзәтергә яратам. Шундый матур, тигез итеп тезелеп очалар алар, әйтерсең, бер-берсенә җеп белән бәйләп куйганнар.

Табигаттә бар да бик тиз үзгәрүчән шул. Күп тә үтмәс, бераз вакыт үткәч, агачлардан яфраклар коелып бетәр, иген басулары буш булып калыр, бертуктаусыз яңгырлар ява башлар. Кояш сирәк кенә безгә якты нурлларын бүләк итәр. Беренче кар да явып үтәр. Елга-күлләр ялтырап торган, матур боз белән капланыр. Җир үзенең ап-ак, йомшак юрганын ябынып, татлы йокыга китәр.

Оценить 906 0

Куракова Вера Васильевна

Шупашкар хулинчи 49-мĕш вӑтам шкулта

чӑваш чĕлхипе литературине вĕрентекенсем

Ĕҫ ҫынна илем кÿрет

Паянхи пурнӑҫа илес пулсассӑн, ҫын хӑйне вӑйлӑ туясси тĕрлĕ сӑлтавран килет: ҫемье тĕрекĕнчен, тус-юлташ пурринчен,ĕҫ вырӑнĕнчен, сывлӑх ҫирĕп пулнинчен,ӑс- тӑн чун-чĕре пуянлӑхĕнчен, пурнӑҫа тĕрĕс пурӑнма пĕлменинчен, пултаруллӑхран, кашни тĕллеве пурнӑҫлама пĕлменинчен…

Ырми-канми ĕҫлекене те, ача- пӑча ÿстерекене те, ҫукран пур тӑвакана та, ырӑ йӑла-йĕркене тытса пыракана та ĕҫчен-маттур, ҫивĕч ҫын тетпĕр. Ĕҫ-вӑл пурнӑҫ тыткӑчи,илемĕ. Пĕр-пĕрне ӑнланса, пулӑшса пырсан ҫеҫ ĕҫ ӑнать, ырӑ ят сарӑлать. Ĕҫрен хӑраман, таса чун чĕреллĕ, ырӑ ĕмĕтлĕ ҫын кӑна пулма пултарать.

Ҫĕр ҫинче ҫын алли тĕкĕнмен ĕҫ ҫук та пулĕ. Пурнӑҫа лайӑхлатас тесен кашни ҫыннӑн хӑйне килĕшекен пĕр- пĕр ĕҫе суйласа илмелле. Ҫав ĕҫре чун-чĕрене хурса ĕҫлемелле, ҫитĕнÿсем тумалла, малалли пурнӑҫ ҫинчен шухӑшламалла.

Ĕҫ- пурнӑҫ тытать, ĕҫ телей кÿрет. Кашни ҫыннӑн хӑйĕн ĕҫе, хĕлĕ.Хӑв юратнӑ ĕҫе пĕр кун хаушшинче суйласа илме май ҫук. Ҫапах та пĕр-пĕр ĕҫе кӑмӑлласси пĕчĕкренех палӑрать.

Ҫĕр ҫинче мĕн пур ĕҫе ҫыннӑн ӑста аллипе, ӑс-хакӑлĕ тӑвать.Ĕҫ чӑнлӑх,сӑпайлӑх,тараватлӑх – чӑваш ҫынсен ҫак ырӑ енĕсем кашни ҫынра пулччӑр тессе шухӑшлатпӑр.

Паллах, кашни ҫыннӑн хӑйĕн ĕҫе-хĕлĕ, хӑйĕн телейĕ. Чылай ҫынсенчен илтме пулать. Ĕҫе уява кайнӑ пек каятӑп, ĕҫре мана питĕ лайӑх, ĕҫтешĕсемпе килĕштерсе ĕҫлетпĕр, эпĕ ĕҫ вырӑнне ҫухатасран темрен хӑранӑ пек хӑратӑп теҫҫĕ. Хӑшĕ-пĕрисем хӑйсен валли хӑйсемех ĕҫ вырӑнне тупаҫҫĕ, хӑшĕ-пĕрисем вара ашшĕ-амӑшĕн ĕҫне малалла тӑсаҫҫĕ, теприсем ашшĕ – амӑшĕ каланипе, ыттиссем ҫут ҫанталӑк панӑ талантпа ĕҫлеҫҫĕ.

Паллах тĕнчере пур професси те лайӑх, пур професси кирлĕ. Анчах та пĕтĕм ҫын пултаруллӑ ҫуралаймасть. Пĕр ĕҫех пĕри лайӑх ĕҫлет, теприн пулсах пĕтеймест. Пурте артист та ÿнерҫĕ те пулаймасть. Ҫавӑнпа та ҫыннӑн хӑй мĕн тума пултарассине шута илсе, камӑлĕ хӑш ĕҫ патне туртӑнать – ҫавна суйласа илмелле.

Сӑмахран: мана вĕрентекен ҫуралсанах, ашшĕ чупса пынӑ тет, аллине тытрĕ тет те чуптуса ҫапла каларĕ тет. Манӑн хам вилличен сана учитель пулнине курасчĕ терĕ тет. Ашшĕ ĕнчи тӑвансем пурте вĕрентекенсем пулса ĕҫленĕ хӑй хĕрне те учитель тӑвасшӑн пулнӑ, паллах ашшĕн пехилĕ ҫитнĕ пуль. Апла пулсан вӑл ҫуралсанах вĕрентекен пулма ĕмĕтленнĕ ача пулса тухать.

Чӑнах та вĕрентекенĕн хӑйĕн чӑн-чӑн ҫын пулмалла: ырӑ кӑмӑллӑ, сӑпайлӑ, таса чунлӑ, культурӑллӑ, ҫивĕч, ĕҫчен, ӑслӑ – тӑнлӑ, культурӑллӑ пулмалла. Ачасемпе пĕр чĕлхе тупни — пысӑк талант..

Манӑн вĕрентекен пуринчен те ырӑ, пултаруллӑ, хисеплĕ, чуна ҫывӑх, кирек кама та ӑнланма, темĕнле йывӑр ыйтӑва тивĕҫлĕ татса пама пултаракан ҫын. Вĕрентекен ача амӑшĕ пек ыррине ҫеҫ сунать, ырӑ-сывӑ, тĕрĕс тĕкел ӑслӑ- тӑнлӑ ҫын тӑвасшӑн тӑрӑшать.

Учитель ĕҫе ҫӑмӑл маррине пурте ӑнланаҫҫĕ.Чӑнипех те шкулта, чӑтӑмлӑ та ырӑ шухӑш-кӑмӑлла вĕрентекенсем ĕлеҫҫĕ.

Этемĕн тепĕр лайӑх ĕҫе — вӑл хӑйĕн чун илемĕшĕн те тӑрӑшма пултарни. Ку ҫынна тата та вӑйлӑрах тӑвать. Ҫавӑн пекех илемлĕ тĕрлĕрен илемлĕ япаласем тума вĕрентет. Халĕ ĕнте ҫын-вĕҫме кӑна мар, шӑтӑк евĕр янӑравлӑ шӑрантарса юрлама, тӑпӑл – тӑпӑл ташлама, хут ҫине пурнӑҫри сӑнсене чӑн пурнӑҫри пекех ÿкреме, йĕри-тавралӑха тĕрĕ-эрешпе илемлетме, кино калӑплама, илемлĕ сӑвӑ – калавсем ҫырма пултарать. Ҫын ĕҫĕсене ĕҫленĕ чухне ҫын ҫакӑнта хӑйĕн чун телейне тупать. Ĕҫ вӑл – халӑхӑн тарӑн ӑсӑпе тĕрĕслĕх туйӑмĕ, таса кӑмӑл-сипечĕпе ҫынна пысӑкӑн юратни, чун илемĕпе характер ҫыпӑҫулӑхĕ, сӑмах-юмах виҫелĕхĕпе юрӑ-сӑвӑ хитрелĕхĕ.

Этеме ĕҫ ҫуратнӑ теҫҫĕ. Ĕҫ ӑна ҫын тунӑ. Ҫын вара хӑй таврашĕнчи ҫут ҫалталӑка улӑштарса тем тĕрлĕ япала шухӑшласа кӑларнӑ. Те хӑйне пурӑнма ҫӑмӑл пултӑр тесе, те хӑйне хуҫа пек тытма, те хӑйне шанчӑклӑ та ҫирĕп туйма…

Ырӑ сӑмах, ырӑ шухӑш, ырӑ ят хӑварас тесен ҫыннӑн йывӑҫ лартмалла, ача ҫуратса тĕрĕс-тĕкĕл ÿстермелле, пÿрт лартмалла теҫҫĕ.

Мана чӑнахах та учителĕн пархатарлӑ ĕҫĕ питĕ килĕшет. Кашни вĕрентекенех хăйĕн вĕренекенĕсем сапăр та хастар чун-чĕреллĕ çынсем пулччăр тесе тăрăшать, ырă шухăш-ĕмĕтпе пурăнать. Вăл çĕр çинчи çĕршер професси валли тÿрĕ чунлă çынсем вĕрентсе хатĕрлет. Тÿрĕ чунлă çынсем — саккунлăхпа йĕркелĕхе пăхăнакансем. Ку вара — çĕр çинчи, хамăр хушăри тăнăçлăх никĕсĕ. Çакăнта мар-и учителĕн пархатарлă ĕçĕ?

Учитель ĕçĕ питĕ яваплă ĕç. Пурне те пĕлесшĕн çунакан таса чунлă шăпăрлансемпе пĕлÿлĕх тĕнчинче çÿрени, мĕн пĕлнине пĕлменнисемпе тавçăрайманнисем патне çитерме тăрăшни мăнаçлантарать, хавхалантарать, чунра савăнăç вăратать. Чăнах, хăвăн ăс-тăнна, пултарулăхна ыттисене парнелесси — сăваплă ĕç. Кашни вĕрентекен хăйĕн пурнăçне пархатарлă ĕçпе ирттерет. Учитель ĕçĕ çăмăл маррине пурте ăнланаççĕ. Хăйĕн чун пуянлăхĕпе çамрăксене те çынсене юратса хисеплеме, ĕçчен те йĕркеллĕ çын пулма вĕрентет.

Мĕнле хисеплемĕн-ха вĕрентекене? Вăл кашни ачан пурнăçĕпе, савăнăçĕ-хуйхипе, терт-нушипе пурăнать. Кашни вĕренекене хăй ачине юратнă пек юратать, йывăр вăхăтра пулăшать, унпа пĕрле савăнать те, кулянать те. Педагог вăл пĕр вăхăтрах чун инженерĕ те. Ачан чунне вĕрентекен пек тата кам ăнланма пултарать-ши? Тата кам унран ытла ача чунне витĕр курать, ăна сăваплă витĕм кÿрсе çĕр-шыва, ашшĕ-амăшне, тăванĕсене, юлташĕсене юрăхлă та тивĕçлĕ çын ÿстерме хевте çитерет?

Педагогсем — кашни ача шăпинче ырă йĕр хăваракансем, кашни ачан ăс-тăнĕпе характерне çирĕплетсе, ăсталăхне аталантарса пурнăç çулĕ çине кăларакансем.

Изольда пишет о своей любимой маме,которая любит,воспитывает.Мама Изольды- воспитатель детского сада»Чуораанчык».

Вложение	Размер
Мамочка, любимая моя!	13.64 КБ
Мальчик пишет о своей маме.	12.98 КБ
Публикация о кружке «Звонкие голоса».	45.99 КБ
Участие в конкурсе «Вырастим урожай».	108.96 КБ
Информация о республиканском конкурсе»Если б парни всей земли».	22.03 КБ

Предварительный просмотр:

Ийэм туһунан иһирэх тылынан.

Мин ийэбин олус таптыыбын,кини амарах санаата,сымнаӄас майгыта аан дойду оӄолорун иэйиитигэр болӄомтону уурар.Өрүү истиӊ кэрэ куолаһынан биһигини угуттуур.

Ийэ диэн тыл, мин санаабар, туохтааӄар да күндү ,аан дойдуга киһи бары киэн туттар тыла буолар .Өрүүтүн кинини ырыаӄа – матыыпка холбууллар.

Ийэбит күн курдук сыдьаайа сылдьара, биһиэхэ көмөлөһөрө, сүбэ биэрэрэ, нарын куолаһынан бүөбэйдиирэ, итэӄэспитигэр –быһаӄаспытыгар, ыарахан түгэммитигэр куруук көмө — ама буолара дууһабытын манньытар. Көрсүө-сэмэй майгыта миэхэ өрүү холобур буолуоӄа.

Ийэм күннэри-түүннэри түбүгүрэрин көрөммүн күндү киһибэр маннык тыллары аныахпын баӄарабын:

Кэрэттэн-кэрэни, киһини абылыыр , ис киирбэх киһим.

Нарын- намчы көстүүлээх ,эйэӄэс мичээрдээх ,

Күн курдук күндээрэ сыдьаайар ийэккээм !

Хатыламмат хартыынам, таптыыбын эйигин !

Саныыбын өрүүтүн , харыстыам куруутун!

Н.О.Кривошапкин аатынан Өймөкөөн орто оскуолатын 2 кылааһын үөрэнээччитэ Спиридонова Изольда.

Предварительный просмотр:

Ийэм туһунан иһирэх тылынан.

Ийэ- саамай күндү тыл. Ийэ оӄотугар күн сирин көрдөрөн, бастакы хардыытыгар көмөлөһөр.

Мин ийэм аата Винокурова Алена Гаврильевна.Кини үс оӄо ийэтэ.Улахан оӄото эдьиийим Марина Н.О.Кривошапкин аатынан Өймөкөөн орто оскуолатын 10 кылааһыгар үчүгэйдик үөрэнэр,убайым Миша 4 кылааска үөрэнэр .

Мин ийэм амарах сүрэхтээх, сымнаӄас санаалаах. Куруук үөрэ-көтө сылдьар.

Ийэм барахсан биһигини элбэххэ үөрэтэр. Биһиги ыарыйдахпытына аттыбытыгар куруук баар буолар, бүөбэйдиир. Оонньоотохпутуна сороӄор бэйэтэ оӄо буолан биһигинниин тэӊӊэ оонньуур-мэниктиир. Сайын аайы отоннуу,тэллэйдии барааччыбыт.

Мин ийэбэр мас кыстаан,дьиэ хомуйан көмөлөһөбүн. Мин улааттахпына үөрэхтээх үлэһит буоллахпына ийэбин атын куоракка илдьэ барыам.Ийэм ыарыйдаӄына ийэм аттыгар куруук баар буолуом. Кини биһиги олохпутун тупсарар,киэргэтэр.

Ийэӄэ хас биирдии оӄо үйэ саас тухары махтаныах тустаах. Махталбыт диэн кырыйдахтарына көмөлөһөн, өйөөн тэӊӊэ сылдьыахпытын наада.

Мин ийэбэр баӄарыам этэ уһун дьоллоох олоӄу, ыстаал доруобуйаны!Хомолто диэни билбэккэ куруук үөрэ-көтө сылдьарыгар!

Махталым муӊура суох мин күндү ийэкээммэр,

Кини баар буолан бу олох диэн баарын биллим.

Ийээ олус күүскэ эйиигин таптыыбын,

Эн эрэ соӄотох мин олохпун киэргэтэӄин…

Н.О.Кривошапкин аатынан Өймөкөөн орто оскуолатын 2 кылааһын үөрэнээччитэ Винокуров Ньургун.

Предварительный просмотр:

Недаром говорят: » Нам песня строить и жить помогает «. В нашей школе работает кружок «звонкие голоса» под руководством отличника образования РС (Я) А.С. Готовцевой.
В этом году с 28 по 31 марта в Таттинском улусе, в Ытык-Кюеле прошел региональный конкурс НВК » Саха » » Полярная звезда «. В этом конкурсе участвовали более 800 детей из Чурапчинского, Таттинского, Томпонского, Оймяконского улусов. Конкурс был посвящен 120-летию основоположника якутской советской литературы, видного государственного деятеля П.А. Ойунского. Из нашей школы под руководством учителя начальных классов А.С. Готовцевой выехали 5 учащихся.
Артур Алексеев — ученик 7 класса участвовал в номинации » Разговорный жанр «. В 1 туре Артур выступил со стихотворением П.А. Ойунского » Кэриэс » (» Завещание «), а во 2- туре — с авторским стихотворением » Дьыл кэмнэрэ » (» Времена года «). Оба выступления сопровождались презентациями.
В гала-концерте наш Артур был отмечен специальным призом народного театра им. П.А. Ойунского Таттинского улуса.
В номинации » Эстрадный вокал » приняли участие четверо. Ученица 5 класса Даяна Сукулова в 1 туре выступила с песней » Тапталлаах мин кыhам » (» Любимая школа «) на слова выпускницы нашей школы Олимпиады Сивцевой и музыку учителя и первого мелодиста нашего Оймяконья Василия Семеновича Кондакова, который посвятил эту песню 70-летию Оймяконской средней школы. Она стала гимном нашей школы. Во 2 туре Даяна исполнила песню на слова Сергея Егорова — нашего земляка, члена Союза журналистов России, Почетного гражданина Оймяконского улуса «Кэрэ дойдум — Оймокоон» (» Прекрасная родина — Оймякон»). Она стала лауреатом 3 степени.
Ученик 5 класса Айал Прокопьев в 1 туре выступил с песней » Биригэдьиир Марыына » (» Бригадир Марина «) на музыку М. Христофорова — знаменитого якутского мелодиста, а во 2-м — с песней из репертуара Светланы Александровны и Егора Ильича Неустроевых (студия » Тулуйхан «) » Тыа сирэ барахсан » (» Родное село «), посвятив ее Году села в республике. Айал стал дипломантом 2 степени.
Следует отметить, что Айал Прокопьев в феврале участвовал в 13-м республиканском конкурсе мальчиков и юношей в с. Кептени Усть-Алданского улуса » Если бы парни всей земли «, где участвовали 167 мальчиков и юношей из 16 улусов и из города Якутска. Он стал дипломантом 3 степени.
В старшей группе в региональном конкурсе » Полярная звезда » участвовали двое. Я, ученица 10 класса Агата Готовцева, выступила с песней » Кун » (» Солнышко «) из репертуара Ангелины Файрушиной, » Ыллаа, таптал ырыатын » (» Спой песню о любви «), став дипломантом 3 степени.
Ученица 11 класса Майя Винокурова исполнила песню из репертуара Умсуура » Эдэр саас » (» Юность «), а вторая песня » Костон кэлиий » (» Явись передо мной «) из репертуара С.А. и Е.Н. Неустроевых. Она стала дипломантом 3 степени.
Майя и я 27-28 февраля приняли участие в первом республиканском фестивале-конкурсе » Бриллиантовые нотки » в с. Майя Мегино-Кангаласского улуса. Мы участвовали в номинациях » Эстрадный вокал » и » Фольклор «, дуэтом сыграли на хомусе и стали лауреатами 2 степени, Майя — 3 степени.
Слова благодарности хотим выразить руководителю кружка » Звонкие голоса «, учителю начальных классов Агафье Степановне Готовцевой, директору школы Екатерине Гаврильевне Посельской.
Благодарим депутата Ил Тумэна Александра Владимировича Крылова за поддержку юных талантов и материальную помощь.
Агата ГОТОВЦЕВА, ученица 10 класса Оймяконской средней школы им Н.О. Кривошапкина.

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

IX Республиканском вокальном конкурсе среди мальчиков и юношей

Учредитель – Министерство образования Республики Саха (Якутия)

• Республиканский Центр дополнительного образования и гражданско-патриотического воспитания детей МО РС(Я)

• Центр дополнительного образования детей Усть-Алданского улуса

• Саха – Бельгийская гимназия Усть-Алданского улуса

Авторы проекта — Лугинова Зинаида Петровна, учитель музыки Туора-Кюельской СОШ Таттинского улуса и специалисты РЦДО и ГПВД МО РС(Я).

— выявление одаренных, талантливых детей и молодежи.

— поддержка и дальнейшее развитие юношеского движения, новых стилей и форм вокального искусства;

— дальнейшее развитие исполнительского мастерства среди юношей;

— представление вокального искусства как олицетворение силы духа, мужества народа Саха и прославление мужской силы и красоты духа сынов земли Олонхо;

— воспитание у юношей чувства патриотизма и любви к Родине.

Дата проведения: 19 — 20 февраля 2009 г.

Место проведения: с. Кэптэни Усть-Алданского улуса, Саха-Бельгийская гимназия.

1 категория – солисты (7- 11 лет);

2 категория – солисты (12 – 14 лет);

3 категория- солисты (15 – 18 лет).

Кроме солистов в конкурсе приняли участие дуэт, трио, ансамбли.

Для участия в конкурсе должны быть представлены два произведения:

1. Песня 60-70- ых годов;

2. Свободная тематика.

Конкурсные произведения были исполнены под аккомпанемент музыкального инструмента – баяна, с использованием фонограммы.

Жюри определило лауреатов и дипломантов среди солистов — по 3 возрастным категориям, дуэт, трио, ансамблей- деления по возрастным категориям не было.

По программе конкурса прошел круглый стол, семинар для руководителей, на семинаре участвовали 30 руководителей и организаторы конкурса.

Критериями оценки жюри были:

1) сценическое и исполнительское мастерство;

2) оригинальное исполнение, раскрытие тематики песен;

3) чистота интонации, дикция, диапазон;

4) сценический костюм исполнителя, качество фонограммы.

Всего приняли участие 107 мальчиков и юношей с 14 улусов и города Якутска и 30 руководителей вокальных ансамблей, студий:

1. Верхневилюйский улус – 3

7. Нюрбинский- 10

8. Оймяконский — 1

9. Оленекский – 2

10. Сунтарский -5

11. Томпонский -5

12. Таттинский – 5

13. Усть-Алданский -40

14. Чурапчинский -3

В жюри работали:

1. Терютин Николай Николаевич, заместитель директора Республиканского Центра дополнительного образования и гражданско-патриотического воспитания детей МО РС(Я), отличник образования Республики Саха (Якутия) – председатель жюри

2. Архипова Александра Саввична, заведующая отделом развития детского творчества Республиканского Центра дополнительного образования и гражданско-патриотического воспитания детей МО РС(Я), отличник образования Республики Саха (Якутия)

4. Нафанаилов Петр Сергеевич, мастер-педагог Республики Саха (Якутия), педагог дополнительного образования детей ЦДОД Усть- Алданского улуса, отличник образования Республики Саха (Якутия)

Всего прослушано 214 песен.

В 1 категории всего за два тура прослушано 42 песни.

Лауреат 1 степени – Ермолаев Айтал, Таттинский

Лауреат 2 степени – Семенов Ньургун , ученик 5 класса, воспитанник детской музыкальной школы Вилюйского улуса, руководитель Евсеева Туйаара Терентьевна, преподаватель Д.М.Ш.

Дипломант 2 степени – Иванов Айсен, ученик 2 класса Танаринского лицея Кобяйского улуса, руководитель Макарова Айталина Григорьевна.

Дипломант 3 степени – Старков Ваня, ученик 5 класса Оймяконской СОШ Оймяконского улуса, руководитель – Готовцева Агафья Степановна, учитель начальных классов

Лауреат 1 степени — Павлов Андрей, ученик Саха-Бельгийской гимназии Усть-Алданского улуса

Лауреат 2 степени – Корякин Тимур, ученик 6 класса Харьялахской СОШ Оленекского эвенкийского национального района, руководитель Кодоева Валентина Ивановна.

Лауреат 3 степени — Федоров Володя , Сунтарский улус, руководитель Тихонова Клара

Степановна, учитель музыки

Дипломант 1 степени — Михайлов Гоша, Усть-Алданский улус

Дипломант 2 степени – Попов Илья, ученик 6 класса Тойбохойской СОШ Сунтарского улуса, руководитель —

Дипломант 3 степени – Черкашин Архип, Оймяконский улус

Лауреат 1 степени — Бястинов Гера, Таттинский улус

Лауреат 2 степени – Жирков Илья, Саха-Бельгийская гимназия, Усть-Алданский улус

Лауреат 3 степени – Пухов Миша, Усть-Алданский улус

Дипломант 1 степени – Филиппов Влад, ученик Табагинской СОШ, руководитель Иванов Валерий Герасимович.

Дипломант 2 степени – Румянцев Гена, Ученик 11 класса Бейдигинской СОШ, Усть- Алданский улус, руководитель Румянцев Иван Иннокентьевич.

Лауреат 1 степени – Дуэт, Сунтар

Лауреат 2 степени – Карманов Федор, Горохов Степан, Чэриктэй Усть-Алданского улуса, руководитель Алексеев Николай Васильевич

Лауреат 3 степени – Павлов Рустам, ученик 5 класса, воспитанник детской музыкальной школы, Корякин Тимур, ученик 6 класса Харьялахской СОШ Оленекского эвенкийского национального района, руководитель Кодоева Валентина Ивановна.

Лауреат 1 степени –Нам, Намская гимназия, руководитель Сивцева Нюргуяна Николаевна, педагог дополнительного образования

Лауреат 2 степени – Трио в составе –Тимофеев Аркадий, ученик 9 класса, Иванов Дьулустан, ученик 11 класса, Лазарев Григорий, ученик 11 класса Дюллюкюнской СОШ Верхневилюйского улуса, руководитель Аталларов Владислав Васильевич.

Лауреат 3 степени – трио в составе – Осипов Дьулустан, Осипов Алексей, Осипов Ким Тасагарская СОШ Вилюйского улуса, руководитель Дорофеев Федор Николаевич, учитель музыки.

Были присуждены номинации:

• Аянитов Айсен, ученик 5 класса Туора-Кюельской СОШ Таттинского улуса, руководитель Лугинова Зинаида Петровна, учитель музыки.

• Петров Миша, ученик 3 класса Онерской СОШ им. Героя России М.М. Стрекаловского Усть-Алданского улуса,

• Иванов Насим, ученик 3 класса Танаринского лицея Кобяйского улуса, руководитель Макарова А.Г.

• Стручков Вова, ученик 5 класса Тюнгюлюнской СОШ Мегино-Кангаласского улуса, руководитель Находкина Альбина Антоновна.

С каждым годом расширяется география конкурса, за восемь лет проведения конкурса сложились и сохраняются традиции этого конкурса, кубок конкурса передан Усть-Алданскому улусу.

За последние годы отмечается проведение этого конкурса на региональном и улусном уровнях:

• улусного конкурса Оленекского эвенкийского национального района в с. Оленек,

(директор ЦДОД Степанова Дария Васильевна)

• улусного конкурса в с. Сунтар.

Информация подготовлена заведующей отдела развития детского творчества, членом жюри

Презентация на тему: » СИНОНИМСЕНЕ,ОМОНИМСЕ- НЕ,АНТОНИМСЕНЕ ПЕТЕМЛЕТНИ УРОК ТЕСЕ: ПЕТЕМЛЕТУ.» — Транскрипт:

1 СИНОНИМСЕНЕ,ОМОНИМСЕ- НЕ,АНТОНИМСЕНЕ ПЕТЕМЛЕТНИ УРОК ТЕСЕ: ПЕТЕМЛЕТУ

2 Урок теллевесем: 1.Синоним,омоним,антоним терминсене аса илсе сиреплетесси; 2. Омоним,синоним,антонимсем пе пуплевре уса курма ханахтарасси;

3 Ыйтусем: 1.Менле самахсене антонимсем тессе? 1.Менле самахсене антонимсем тессе? 2.Синонимсем тесе менле самахсене калассе? 2.Синонимсем тесе менле самахсене калассе? 3. Пер-перне хиресле пелтерешле самахсене мен тессе? 3. Пер-перне хиресле пелтерешле самахсене мен тессе?

4 Сулахай юпари синонимсене суйласа илер те сылтамри япала ячесемпе сыхантарса самах май- лашавесем тавар. Вери,шарах Сара,йава Пысак,манттай Хура,теттем Сиве,сулхан Санталак,чей Калча,яшка Сын,сурт Пулем,ене Шыв,санталак

5 Сулахайри ваттисен самахесен сур пайне сылтамрипе терес вырнастарар,антонимсене тупар. Аша салатать Аша салатать Секлеме самал Секлеме самал Веренни сута Веренни сута Ес секлет Ес секлет Сур ырхан Сур ырхан Ени хура та Ени хура та Выссан сакар тутла. Выссан сакар тутла. Лайах тум сынна пасать Лайах тум сынна пасать Есчен сынна пер самах Есчен сынна пер самах Хелле велле усмассе Хелле велле усмассе кахал сынна сер самах кахал сынна сер самах сиве пустарать сиве пустарать парахма йывар парахма йывар уркев укерет уркев укерет веренменни теттем веренменни теттем кер мантар кер мантар сулла суна кулмессе сулла суна кулмессе сече шура сече шура тарансан пыл та йусе тарансан пыл та йусе сетек пасать сетек пасать

6 Сава йеркисене вулар та омонимсене сырса илер. 1.Калтар-калтар ике чул 1.Калтар-калтар ике чул Перне-пери хайраса Перне-пери хайраса Пирен валли темен чул Пирен валли темен чул Парать тула авартса. Парать тула авартса. 2.Хевелпе перле варантам, 2.Хевелпе перле варантам, Тупене вессе хапартам. Тупене вессе хапартам. Сумар пелече синче Сумар пелече синче Пите сурам ир синче Пите сурам ир синче 3.Турник лартрес картишне. 3.Турник лартрес картишне. Ирсерен эп ун сине Ирсерен эп ун сине Хапаратап Хапаратап Е анатап, Е анатап, Вылянап сине-сине. Вылянап сине-сине.

7 Пана самахсен синонимесене тупар. Вайла.илемле,йалтартат,кахал,мак ар, Вайла.илемле,йалтартат,кахал,мак ар, мулкач,нумай,пелтер,пысак,саван, сывар,телей,хуллен,ыван,ялан,яшт ака. мулкач,нумай,пелтер,пысак,саван, сывар,телей,хуллен,ыван,ялан,яшт ака.

8 Сак хиресле пелтерешле самахсене машаран-машаран сырса илер. 1. Лутра,сиве,начар,ыра,печек,варам, 1. Лутра,сиве,начар,ыра,печек,варам, уяр,лайах,кахал,самал. уяр,лайах,кахал,самал. 2.Есчен,йывар,аша,пысак,киве,кеске,су- лле,усал,мантар,амар. 2.Есчен,йывар,аша,пысак,киве,кеске,су- лле,усал,мантар,амар. 1.Севек,сиенле,тара,тулли,тута,юлхав. 1.Севек,сиенле,тара,тулли,тута,юлхав. 2.Патранчак,чанка,пуша,выса,усалла, 2.Патранчак,чанка,пуша,выса,усалла, урек. урек.

9 Сак самахсен синонимесене клеткасем ашне сырар. 1.Хапар.2.Елек.3.Ешен.4. Хен.5.Маран. 1.Хапар.2.Елек.3.Ешен.4. Хен.5.Маран. 6.Лайах.7.Пермай. 6.Лайах.7.Пермай.

10 Омонимсем (викторина) 1.Менле самах тырпула тата чире пелтерет? 1.Менле самах тырпула тата чире пелтерет? 2.Менле йавара кайак нихсан та чепе 2.Менле йавара кайак нихсан та чепе калармасть? калармасть? 3.Менле патшалаха таханма пулать? 3.Менле патшалаха таханма пулать? 4.Менле хисеп яче есе пелтерет? 4.Менле хисеп яче есе пелтерет? 5.Менле самах йывар япаласене секлесе памалли механизма тата парахран шыв юхтармалли хатере пелтерет? 5.Менле самах йывар япаласене секлесе памалли механизма тата парахран шыв юхтармалли хатере пелтерет?

11 Менле ваттисен самахе- ши? Наян,инсе,кантар,паян,сахал,типе,та валла,телей,япах,хаварт,кайри,кил, месер-ле,ретсер,хаварт,йепе. Антонимесене тупсан перремеш сас паллийесенчен ваттисен самахе вуланмалла.

12 Кирле антонимсем: Есчен,сывах,сурсер,ыран,нумай,ну ре, Есчен,сывах,сурсер,ыран,нумай,ну ре, анаталла,инкек,лайах,ерипен,малт и,кай упне,ретле,ерипен,типе. анаталла,инкек,лайах,ерипен,малт и,кай упне,ретле,ерипен,типе. Ваттисен самахе: Ес сынна илем курет. Ваттисен самахе: Ес сынна илем курет.

13 Тест 1.Омонимсем- 1.Омонимсем- 1)пелтерешесем пер-перинпе мен енчен те пулин сыханса таракан самахсем. 1)пелтерешесем пер-перинпе мен енчен те пулин сыханса таракан самахсем. 2)пер пек илтенекен,сыранакан,анчах терле пелтерешле самахсем. 2)пер пек илтенекен,сыранакан,анчах терле пелтерешле самахсем. 3)нумай пелтерешле самахсем. 3)нумай пелтерешле самахсем. 2.Синонимсем- 2.Синонимсем- 1)пер пек сыранакан самахсем. 1)пер пек сыранакан самахсем. 2)пер пуплев пайенчи самахсем. 2)пер пуплев пайенчи самахсем. 3)терлерен илтенекен,сывах пелтерешле самахсем. 3)терлерен илтенекен,сывах пелтерешле самахсем. 3.Антонимсем- 3.Антонимсем- 1)пер-пернехиресле пелтерешле, пер пуплев пайнех керекен самахсем. 1)пер-пернехиресле пелтерешле, пер пуплев пайнех керекен самахсем. 2)пер пек сыранакан самахсем. 2)пер пек сыранакан самахсем. 3)терле пуплев пайне керекен хиресле пелтерешле самахсем. 3)терле пуплев пайне керекен хиресле пелтерешле самахсем. 4.Омонимсене тупар: 4.Омонимсене тупар: 1)кушак сиет. 1)кушак сиет. 2)йыта верет. 2)йыта верет. 3)сил верет. 3)сил верет.

14 Тест 5.Синонимсене тупар: 5.Синонимсене тупар: 1) илемле. 1) илемле. 2)пысак. 2)пысак. 3)хитре. 3)хитре. 6.Антонимсене тупар: 6.Антонимсене тупар: 1)шысмак. 1)шысмак. 2)сарлака. 2)сарлака. 3)ансар. 3)ансар.

Мон шудо адями луисько! Но кызьы адями уз лу шудо, куке солэн вань семьяез, нылпиосыз, яратоно ужез? Нош шудо адямиез каре на аслаз вордиськем шаерез, калыкез.

Жытъесы туж яратисько книгаен кресло вылын пукыны. Одиг жытэ лыктиз мон доры пичи нылы но шодтэк шорысь юа:

— Анай, кин мон луисько? Удмурт яке зуч?

— Удмурт. Кин луод на тон? Атаед но, мон но удмуртъес луиськом ук.

— Нош, анай, мон удмурт кылэз уг тодиськы. Кызьы мон удмурт луо?

— Озьы, нылы. Али кылмы быре ни, но мон малпасько, удмурт калык улиз ке, кыл но улоз.

— Мон тонэ, анай, туж гажасько. Дышеты вал монэ но удмурт кылэз тодыны но валаны. Мон оскисько асьмелэн анай кылмы уз быры.

— Ой, дыдыке, кыче тон монэ али шумпоттытид. Я, дышето но ваньзэ верало. Нош туннэ кылзиськы историзэ та кыллэсь но удмурт калыклэсь.

— Я, анай, мон дась.

— Умой, кылзиськы: «Нырысети иворъес удмурт калык сярысь но соослэн кылзы сярысь тодизы дас тямысэти дауре.

Асьмелэн Удмурт Элькунмы пыре Российской Федерацие. Татын чошкыт инты выже Урал гурезьесы. Та интыос басьто бадзым инты калыклы, малы ке шуоно азьлон удмурт муртлэн но инкуазьлэн кусыпсы зол герзаськемын вал. Удмурт музъем вылын улизы удмуртъес, кудъесызлэн выжызы потэ финн но венгр кылъес полысь. Али удмуртъес ожыт но ожыт кыле. Элькунамы озьы ик уло зучъес, бигеръес но мукет калыкъес.

Дас кыкети даурысен удмурт музъем вылэ вуо зуч калык Новгород палась. Соос но пыртизы удмурт фольклоре асьсэлэсь сямъессэс. Сюрс сизьым сю ньыльдонэти арын зуч кивалтэт кужмысь косиз христианствое пырыны. Со понна поттизы словаръес, букваръес, Библияез берыктизы удмурт кылэ, кылдиз удмурт литература. Нош сюрс сизьым сю витьтон куатети арын удмурт музъем вылын вордиськиз нырысети мосъем завод. Сюрс сизьым сю тямыстонэти арын город ним басьтизы Глазов но Сарапул.

Ортчиз арня. Огпол нылы шумпотыса вуиз школаысь, синъесыз чиляло, бамъесыз гордэктэмын.

-Анай! Анай! Мон нырысети инты басьти!

-Школаямы День родного языка нунналлы сизеем конкурс ортчиз, мон лыдзи аслэсьтым кылбурме. Мон сое тынад мадемед бере ачим гожти, ожыт песянай но юрттиз. Кылзы:

Удмурт кылы

Котькуд ик муртлэн

Вань аслаз нимыз,

Вань аслаз кылыз.

Трос портэм кылъес

Вань дунне вылын,

Та удмурт кылы (кылбурез Варфаламеева Татьяна)

Со жытэ кема пукимы вераськыса, удмурт кылэз данъяса.

деревня Качкашур, Глазов ерос

-75%

Читайте также:

  

• Хэркемнен язмышы уз кулында сочинение

  

• Сочинение на тему что я умею делать сам по обществознанию 5 класс

  

• Сочинение сострадание по тексту паустовского

  

• Мини сочинение по картине шишкина березовая роща

  

• Тема города в прозе второй половины 20 века сочинение

Куракова Вера Васильевна

Шупашкар хулинчи 49-мĕш вӑтам шкулта

чӑваш чĕлхипе литературине вĕрентекенсем

Ĕҫ ҫынна илем кÿрет

Паянхи пурнӑҫа илес пулсассӑн, ҫын хӑйне вӑйлӑ туясси тĕрлĕ сӑлтавран килет: ҫемье тĕрекĕнчен, тус-юлташ пурринчен,ĕҫ вырӑнĕнчен, сывлӑх ҫирĕп пулнинчен,ӑс- тӑн чун-чĕре пуянлӑхĕнчен, пурнӑҫа тĕрĕс пурӑнма пĕлменинчен, пултаруллӑхран, кашни тĕллеве пурнӑҫлама пĕлменинчен…

Ырми-канми ĕҫлекене те, ача- пӑча ÿстерекене те, ҫукран пур тӑвакана та, ырӑ йӑла-йĕркене тытса пыракана та ĕҫчен-маттур, ҫивĕч ҫын тетпĕр. Ĕҫ-вӑл пурнӑҫ тыткӑчи,илемĕ. Пĕр-пĕрне ӑнланса, пулӑшса пырсан ҫеҫ ĕҫ ӑнать, ырӑ ят сарӑлать. Ĕҫрен хӑраман, таса чун чĕреллĕ, ырӑ ĕмĕтлĕ ҫын кӑна пулма пултарать.

Ҫĕр ҫинче ҫын алли тĕкĕнмен ĕҫ ҫук та пулĕ. Пурнӑҫа лайӑхлатас тесен кашни ҫыннӑн хӑйне килĕшекен пĕр- пĕр ĕҫе суйласа илмелле. Ҫав ĕҫре чун-чĕрене хурса ĕҫлемелле, ҫитĕнÿсем тумалла, малалли пурнӑҫ ҫинчен шухӑшламалла.

Ĕҫ- пурнӑҫ тытать, ĕҫ телей кÿрет. Кашни ҫыннӑн хӑйĕн ĕҫе, хĕлĕ.Хӑв юратнӑ ĕҫе пĕр кун хаушшинче суйласа илме май ҫук. Ҫапах та пĕр-пĕр ĕҫе кӑмӑлласси пĕчĕкренех палӑрать.

Ҫĕр ҫинче мĕн пур ĕҫе ҫыннӑн ӑста аллипе, ӑс-хакӑлĕ тӑвать.Ĕҫ чӑнлӑх,сӑпайлӑх,тараватлӑх – чӑваш ҫынсен ҫак ырӑ енĕсем кашни ҫынра пулччӑр тессе шухӑшлатпӑр.

Паллах, кашни ҫыннӑн хӑйĕн ĕҫе-хĕлĕ, хӑйĕн телейĕ. Чылай ҫынсенчен илтме пулать. Ĕҫе уява кайнӑ пек каятӑп, ĕҫре мана питĕ лайӑх, ĕҫтешĕсемпе килĕштерсе ĕҫлетпĕр, эпĕ ĕҫ вырӑнне ҫухатасран темрен хӑранӑ пек хӑратӑп теҫҫĕ. Хӑшĕ-пĕрисем хӑйсен валли хӑйсемех ĕҫ вырӑнне тупаҫҫĕ, хӑшĕ-пĕрисем вара ашшĕ-амӑшĕн ĕҫне малалла тӑсаҫҫĕ, теприсем ашшĕ – амӑшĕ каланипе, ыттиссем ҫут ҫанталӑк панӑ талантпа ĕҫлеҫҫĕ.

Паллах тĕнчере пур професси те лайӑх, пур професси кирлĕ. Анчах та пĕтĕм ҫын пултаруллӑ ҫуралаймасть. Пĕр ĕҫех пĕри лайӑх ĕҫлет, теприн пулсах пĕтеймест. Пурте артист та ÿнерҫĕ те пулаймасть. Ҫавӑнпа та ҫыннӑн хӑй мĕн тума пултарассине шута илсе, камӑлĕ хӑш ĕҫ патне туртӑнать – ҫавна суйласа илмелле.

Сӑмахран: мана вĕрентекен ҫуралсанах, ашшĕ чупса пынӑ тет, аллине тытрĕ тет те чуптуса ҫапла каларĕ тет. Манӑн хам вилличен сана учитель пулнине курасчĕ терĕ тет. Ашшĕ ĕнчи тӑвансем пурте вĕрентекенсем пулса ĕҫленĕ хӑй хĕрне те учитель тӑвасшӑн пулнӑ, паллах ашшĕн пехилĕ ҫитнĕ пуль. Апла пулсан вӑл ҫуралсанах вĕрентекен пулма ĕмĕтленнĕ ача пулса тухать.

Чӑнах та вĕрентекенĕн хӑйĕн чӑн-чӑн ҫын пулмалла: ырӑ кӑмӑллӑ, сӑпайлӑ, таса чунлӑ, культурӑллӑ, ҫивĕч, ĕҫчен, ӑслӑ – тӑнлӑ, культурӑллӑ пулмалла. Ачасемпе пĕр чĕлхе тупни — пысӑк талант..

Манӑн вĕрентекен пуринчен те ырӑ, пултаруллӑ, хисеплĕ, чуна ҫывӑх, кирек кама та ӑнланма, темĕнле йывӑр ыйтӑва тивĕҫлĕ татса пама пултаракан ҫын. Вĕрентекен ача амӑшĕ пек ыррине ҫеҫ сунать, ырӑ-сывӑ, тĕрĕс тĕкел ӑслӑ- тӑнлӑ ҫын тӑвасшӑн тӑрӑшать.

Учитель ĕҫе ҫӑмӑл маррине пурте ӑнланаҫҫĕ.Чӑнипех те шкулта, чӑтӑмлӑ та ырӑ шухӑш-кӑмӑлла вĕрентекенсем ĕлеҫҫĕ.

Этемĕн тепĕр лайӑх ĕҫе — вӑл хӑйĕн чун илемĕшĕн те тӑрӑшма пултарни. Ку ҫынна тата та вӑйлӑрах тӑвать. Ҫавӑн пекех илемлĕ тĕрлĕрен илемлĕ япаласем тума вĕрентет. Халĕ ĕнте ҫын-вĕҫме кӑна мар, шӑтӑк евĕр янӑравлӑ шӑрантарса юрлама, тӑпӑл – тӑпӑл ташлама, хут ҫине пурнӑҫри сӑнсене чӑн пурнӑҫри пекех ÿкреме, йĕри-тавралӑха тĕрĕ-эрешпе илемлетме, кино калӑплама, илемлĕ сӑвӑ – калавсем ҫырма пултарать. Ҫын ĕҫĕсене ĕҫленĕ чухне ҫын ҫакӑнта хӑйĕн чун телейне тупать. Ĕҫ вӑл – халӑхӑн тарӑн ӑсӑпе тĕрĕслĕх туйӑмĕ, таса кӑмӑл-сипечĕпе ҫынна пысӑкӑн юратни, чун илемĕпе характер ҫыпӑҫулӑхĕ, сӑмах-юмах виҫелĕхĕпе юрӑ-сӑвӑ хитрелĕхĕ.

Этеме ĕҫ ҫуратнӑ теҫҫĕ. Ĕҫ ӑна ҫын тунӑ. Ҫын вара хӑй таврашĕнчи ҫут ҫалталӑка улӑштарса тем тĕрлĕ япала шухӑшласа кӑларнӑ. Те хӑйне пурӑнма ҫӑмӑл пултӑр тесе, те хӑйне хуҫа пек тытма, те хӑйне шанчӑклӑ та ҫирĕп туйма…

Шутлама пĕлекен ҫын пурнӑҫа нихӑҫан та пурнӑҫа ахаль ирттермест, кашни ҫыннӑн хӑй хыҫҫӑн ырӑ, асамлӑ йĕр хӑвармалла. Ырӑ ят илнĕ ҫын вара яланах хисеплĕ. «Ятлӑ ҫынна ял савать» — тенĕ ваттисем. Ĕҫлемесĕр вара нимĕн те пулмасть.

Ырӑ сӑмах, ырӑ шухӑш, ырӑ ят хӑварас тесен ҫыннӑн йывӑҫ лартмалла, ача ҫуратса тĕрĕс-тĕкĕл ÿстермелле, пÿрт лартмалла теҫҫĕ.

Хальхи вӑхӑтра ĕҫ вырӑнĕ тупма питĕ хĕн. Юлашки вӑхӑтра ҫамрӑксен хушшинче пирус туртас, эрех ĕҫес тата чи хӑрушши накротик тутанас йӑла самаях сарӑлни палӑрать. Пирус сиенĕ ҫинчен пирĕнтен кашни аван пĕлет. Анчах ҫакна кашниех ӑша хывмасть, мĕнлерех амантса хӑварнине ӑнланма тӑрӑшмасть. Чи хӑрушши – ҫамрӑксмемпе хĕрарӑмсен хушшинче пируспа туслисем йышланса пыраҫҫĕ. Пируса пула онкологи чирĕсем аталанаҫҫĕ. Ҫак хӑрушлӑха пурте ӑнланаҫҫĕ. Ĕҫ ҫук пирки хӑйсене хӑйсемех хӑрушлӑх кÿреҫҫĕ. «Ҫамрӑк чухне лайӑххине илме хӑнӑхни-мĕн ĕмĕрĕпех ҫынӑн пурнӑҫне пуянлатать, япӑххине хӑнӑхни – ӑна чӑрмантарса, ура хурса пырать»

Мана чӑнахах та учителĕн пархатарлӑ ĕҫĕ питĕ килĕшет. Кашни вĕрентекенех хăйĕн вĕренекенĕсем сапăр та хастар чун-чĕреллĕ çынсем пулччăр тесе тăрăшать, ырă шухăш-ĕмĕтпе пурăнать. Вăл çĕр çинчи çĕршер професси валли тÿрĕ чунлă çынсем вĕрентсе хатĕрлет. Тÿрĕ чунлă çынсем — саккунлăхпа йĕркелĕхе пăхăнакансем. Ку вара — çĕр çинчи, хамăр хушăри тăнăçлăх никĕсĕ. Çакăнта мар-и учителĕн пархатарлă ĕçĕ?

Учитель ĕçĕ питĕ яваплă ĕç. Пурне те пĕлесшĕн çунакан таса чунлă шăпăрлансемпе пĕлÿлĕх тĕнчинче çÿрени, мĕн пĕлнине пĕлменнисемпе тавçăрайманнисем патне çитерме тăрăшни мăнаçлантарать, хавхалантарать, чунра савăнăç вăратать. Чăнах, хăвăн ăс-тăнна, пултарулăхна ыттисене парнелесси — сăваплă ĕç. Кашни вĕрентекен хăйĕн пурнăçне пархатарлă ĕçпе ирттерет. Учитель ĕçĕ çăмăл маррине пурте ăнланаççĕ. Хăйĕн чун пуянлăхĕпе çамрăксене те çынсене юратса хисеплеме, ĕçчен те йĕркеллĕ çын пулма вĕрентет.

Мĕнле хисеплемĕн-ха вĕрентекене? Вăл кашни ачан пурнăçĕпе, савăнăçĕ-хуйхипе, терт-нушипе пурăнать. Кашни вĕренекене хăй ачине юратнă пек юратать, йывăр вăхăтра пулăшать, унпа пĕрле савăнать те, кулянать те. Педагог вăл пĕр вăхăтрах чун инженерĕ те. Ачан чунне вĕрентекен пек тата кам ăнланма пултарать-ши? Тата кам унран ытла ача чунне витĕр курать, ăна сăваплă витĕм кÿрсе çĕр-шыва, ашшĕ-амăшне, тăванĕсене, юлташĕсене юрăхлă та тивĕçлĕ çын ÿстерме хевте çитерет?

Педагогсем — кашни ача шăпинче ырă йĕр хăваракансем, кашни ачан ăс-тăнĕпе характерне çирĕплетсе, ăсталăхне аталантарса пурнăç çулĕ çине кăларакансем.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/325417-statja—ynna-ilem-kret

Кăмăл-сипете аталантарасси: чăвашсем ěçчен халăх пулнине, ачисене çамрăклах ěçе хăнăхтарнине, аслисен сăмахне итлемеллине, вĕсене пулăшмаллине, ěçе тĕплĕн тумаллине палăртса хурасси, профессисемпе паллаштарасси.

Универсаллă вĕренÿ ĕç-хĕлĕ: ыйтусене ăнланма, вěсене хуравлама, хăйсен шухăшне уçăмлă палăртма, мăшăрпа тата ушкăнпа ĕçлеме вěрентесси.

Предмет ăшĕнчи пĕлÿ, хăнăху: хайлавсене илемлĕ вулама, итлеме, туйма-ăнланма малалла вěрентесси.

Урока кирлĕ хатĕрсем: компьютер, проектор, экран, чăваш çыравçисен

Ачасем валли çырнă кĕнекесен выставки.

Комментари:

ксения // 1768.76.9039 2017.12.22 17:00
	тавтвпуҫ

Комментариле

Ĕç çынна илем кỹрет тесе ахальтен каламан ĕнтĕ ваттисем. Тип Тимеш ялĕнче пурăнакан Елена Михайловна Тихомирова çирĕм ултă çул хушши тăван ялĕнчен пилĕк çухрăмра вырнаçнă Тăрăмри çыхăну уйрăмĕнче почтальонкăра вăй хунă, Анатри Тимешпе Тип Тимеш ял тăрăхне кунсеренех тĕрлĕ хаçат-журналпа тивĕçтернĕ. Çемьери сăлтавсене пула Елена Михайловна юратнă ĕçĕпе сыв пуллашрĕ. Савнă мăшăрне нумаях пулмасть çухатрĕ харсăр почтальонка. Сурансем часах вăй илеймĕç унăн. 1979 çулта Елена Михайловна Тип Тимешри Владимир Тихомировпа пĕрлешсе çемье чăмăртанă, икĕ ача çуратса ура çине тăратнă. _ Мĕн пĕчĕкрен пире паянхи ĕçе ырана хăвармалла мар тесе вĕрентнĕ. Вутлă çумăрта та, çил-тăманра та хаçат-журнала ыран валеçетĕп тесе алă усса ларман, сумка йăтса урам тăрăх утнă. Миçе вун çухрăм такăрлатнă-ши кашни кунах? Шутласа та кăлараймăн… Малтанхи вăхăтра икĕ кустăрмаллă «тимĕр ут» çине утланса та чылай çỹренĕ, анчах çулĕсем хăйĕннех тăваççĕ, _ тет çур ĕмĕр урлă каçнă хĕрарăм. Лена аппана таврари ялсенче палламан çын та çук пулĕ, ватти те, вĕтти те сывлăх сунмасăр иртмест. Çыхăну уйрăмĕнче тăрăшса ĕçленĕшĕн Хисеп хутне те пĕрре мар тивĕç пулнă вăл. _ Юратнă ĕçшĕн тунсăхлатăп, паллах, чунăма йăпатма вара тĕрлĕ хаçат çырăнса илетĕп, _ тет Е.Тихомирова. Ĕçне кура хисепĕ, тенĕ ватăсем. Лена аппана ял халăхĕ пархатарлă ĕçĕшĕн ырăпа аса илет. Сăн ỹкерчĕкре: Е.Тихомирова.

Урок теми: Ĕç çынна илем кÿрет

Урок тĕсĕ: хутăш урок.

Сапăрлав тĕллевĕ: ĕçе юратма, çын ĕçне хисеплеме вĕрентесси.

Пĕлÿ тĕллевĕ: Александр Галкинăн «Икĕ сăнлă пурнăç» юптарăвĕн темипе тĕп шухăшне уçса парасси, Сергей Михалковăн «Муха и пчела» юптарăвĕпе танлаштарса пĕр пеклĕхсемпе уйрăмлăхсем тупасси.

Аталантару тĕллевĕсем: Çыхăнуллă пуплеве, шухăшлава, тимлĕхе, илемлĕ те тĕрĕс вулав хăнăхăвĕсене аталантарасси, сăмах йышне пуянлатасси.

Усă курнă технологисем: информаципе хутшăну, проблемăллă вĕренÿ, сывлăха упракан, харпăрлăха аталантаракан, ушкăнра хутшăнса ĕçлеме хăнăхтаракан технологисем.

Ĕç мелĕсемпе меслечĕсем: ыйту-хурав, учитель сăмахĕ, калаçу, шырав-тĕпчев, хăнăхтарăва çырса туни, проблемăллă ыйтăва хуравлани; тишкерÿ-пĕтĕмлетÿ, танлаштару,  илемлĕ вулав, ăнланнине тĕрĕслемели ыйтусем пани, ушкăнăн-ушкăнăн ĕçлесси, диалог, презентаципе усă курни, ваттисен сăмахĕпе ĕçлени, даймонд, кластер туни.

Пуплев хăнăхăвĕсем: илтнине ăнланасси, пĕр-пĕрне ыйтусем парас, хуравлас хăнăхусене аталантарасси, илемлĕ те тĕрĕс вулав, сăмах йышне пуянлатасси, çĕнĕ сăмахсемпе усă курса çыхăнуллă пуплеве аталантарасси.

Сăмахăн пĕлтерĕшĕпе паллашни: словарь ĕçĕ

Курăмлăх хатĕрĕсем: компьютер, проектор, экран, темăпа хатĕрленĕ презентаци; ваттисен самахĕсене çырнă хăюсем.

Урок юхăмĕ

1. Класа урока йĕркелени.

1. Класа урокра ĕçлеме хатĕрлени.

Ĕç пире тăрантарать,

Ĕç пире тумлантарать.

Пархатарлă ĕç пире

Чыс парать, илем кÿрет.

 (Юрий Сементер)

Çĕнĕ материала вĕренни

– Сывлăх сунатăп, ачасем! Ачасем, калăр-ха, тархасшăн, ĕнер шкултан киле кайсан мĕн ĕçлерĕр-ха? (Ачасен хуравĕсем: вылярамăр, уроксем турăмăр, атте-аннене пулăшрăмăр…). Мĕнле маттур та ĔÇЧЕН ачасем иккен эсир, хăвăр аçăр-аннĕрсене пулăшма манмастăр. Паян эпир сирĕнпе мĕн вĕренĕпĕр-ха. Шăпах çакна пĕлес тесен сирĕн çак пуç ватмăш тупсăмне тупмалла. (Слайд № 1)

-Тĕрĕс тупрăр: «Ĕç çынна илем кÿрет» (Слайд №2)

— Урокăн эпиграфне вуласа пăхар-ха. Паян эпир ун патне тата тавранăпăр –ха. (Слайд №3)

— Ĕç çинчен эсир ваттисен сăмахĕсем пĕлетĕр-и? Айтăр-ха сирĕнпе вăйă выляса илер. Кам нумайрах та тĕрĕсрех ваттисен сăмахĕсене пĕлет. Ман алăра тĕрлĕ хăюсем пур. Вĕсен çинче ваттисен сăмахĕсен пĕр пайĕ пур, тепĕр пайне вара сирĕн тупмалла. (Ачасем ĕçлеççĕ)

-Мĕн тери хăвăрт ĕçлерĕр тата ваттисен сăмахĕсене те пĕлетĕр иккен эсир.

4. Паллă сынсемпе поэтсен ĕç çинчен калакан сăввисемпе паллашасси.

— Ĕç çинчен поэтсемпе писательсем те нумай çыраççĕ. Константин Иванов поэминчи Нарпие илер-ха. Нарспи мĕнле хĕр?

Ирех тăрать, тумланать,
Нарспи ĕçе тытăнать:
Е пурçăн çип илет те
Юрла-юрла тĕр тăвать;
Е çĕлеме ларать те,
Çĕвви шăрçа пек пулать —
Сÿс хÿреллĕ хурçă йытă
Пĕр кĕрет те пĕр тухать.

-Апла пулсан Нарспи – ĕçчен хĕр.

— Паян эпир вара сирĕнпе тепĕр хайлавпа паллашăпăр: Александр Галкинăн «Икĕ сăнлă пурнăç» юптарăвĕпе. Айтăр-ха аса илер, мĕнччĕ-ха вăл юптару? (Ачасем хуравлаççĕ. Юптару — сăвăлла çырнă кулăшла, ăс-хакăлпа кăмăл тивĕçĕсене упрама хистекен литература произведенийĕ. Сăвăри сăнарсем шутĕнче ытларах тĕрлĕ япаласем, чĕр чунсем, йывăç-курăк пулаççĕ.)

Илемлĕ вулав

СĂВĂ (Слайд №4)

Йăмра çинче ларать Çăхан.

Хăй кăшкăрать: — Ава-ан! Ава-ан!

-Кала, мĕскер енчен аван? –

Ыйтать унран чăпар Автан.

— Эп – ирĕклĕ! Çавă аван! –

Çÿлтен аялалла пăхать Çăхан –

Вĕçсен – вĕçеп, ларсан – ларап,

Апат çитмест тĕк – çаратап…

Ку тĕлĕшпе халь чару çук.

Калас тăк – пурнăç пыл та çу!

А эс, Автан,

Епле пурнан?-

Йăл-йăл çиçет сăхă Çăхан.

Автан чĕнмест. Йĕрет чунтан.

Ун пĕрчĕ тупмалла паян, —

Çемйи апат ыйтать унтан…

Словарь ĕçĕ

Йăмра – ветла

Çăхан – ворон

Чăпар — пёстрый

Чару – запрет

Сăхă – жадный, скупой (Слайд № 5-9)

-Çак хайлавра миçе сăнар(герой)? (Ачасем хуравлаççĕ. Икĕ сăнар: Автанпа Çăхан. Пăхăр-ха, автор çак санарсене пысак сас паллирен çырнă. Мĕншĕн-ши? Сире мĕне те пулса е кама та пулса аса илтерет-и? Тĕрĕс, çынсене аса илтерет. Тĕнчере темĕн тĕрлĕ çын та пур: усаллипе ырри те, пуяннипе чухăнни те.

Сире валли эпĕ тата тепĕр интереслĕ хайлав тупрăм. Ăна Сергей Михалков çырнă. «Муха и пчела» ятлă.

Александр Галкин тата Сергей Михалков хайлавĕсене танлаштарса пăхăр-ха: мĕнле пĕрпеклĕхсемпе уйрамлăхсем пур-щи вĕсен? (Ачасем ушкăнпа ĕçлеççĕ, пурин умĕнче те тухса калаçаççĕ)

Халĕ, ачасем, айтăр-ха сирĕнпе «Икĕ сăнлă пурнăç» юптарури кашни геройне сăвăра сăнласа парăпăр. Анчах та сăвви пирĕн рифмăсăр пулма пултарать тата 7 йĕркеллĕ.

Тĕслĕхĕ экран çинче пур. (Слайд № 10)

Çăхан.

Çăткăн, сăхă.

Çаратать, кăшкăрать, çиçет.

Пуян пуртан алхасать, чухăн çукран ахлатать.

Ĕçлет, чĕнмест, йĕрет.

Чăпар, выçă.

Автан.

Пĕтĕмлетÿ

 Чăваш халăхне çутта кăлараканĕ Иван Яковлевич Яковлев çапла каланă: «Чи пĕчĕк ĕçе те юратса тăвăр. Юратса ĕçлесен чи пĕчĕк ĕç те усă парать»,- тесе.

— Эсир çакна мĕнле ăнланатăр? — Сирĕн шутпа, пĕчĕк ĕçсен шутне мĕнле ĕçсем кĕреççĕ-ши? (Сывлăх сунни. Урокра ĕçлени. Аннене пулăшни.)

— Эсир час-часах çак ĕçсене тăватăр-и? (Эпĕ кашни кун аннене пулăшатап. Эпĕ урокра тăрашса ĕçлетĕп. Эпĕ яланах пурне те сывлăх сунатăп. Эпĕ ватăсене çул урлă каçма пулăшатăп.) Эпиграф патне таврăнни.

Ĕç сăмахпа кластер туни. (ачасем доска умĕнче ĕçлеççĕ)

-Ĕç мĕнле пулма пултарать?

(Лайах, ырă, пархатарлă, пысăк, пĕчĕк, кирлĕ, тирпейлĕ, юрăхлă, сумлă…)

— Ĕç мĕнле пулма пултарни каларăмăр. Ĕç мĕн те пулсан тума пултарать-и?

-Пуçланать, вĕçленет, пĕтет, тăрать, пырать, тарать-тармасть

Рефлекси

— Паянхи сăвва вуласа, ĕç çинчен калаçа сирĕн мĕнлерех шухăшсем çуралчĕр? Автор пире, çамрăк ăрăва, çак сăвăпа мĕн каласшăн?

 — Мĕн çĕнни пĕлтĕр?

— Ĕçсенче мĕн йывăрри пулчĕ?

— Мĕн ăнланмарăр?

1. Киле ĕç пани. (слайд № 11)

1. Ĕç сăмахпа синквейн çырса килĕр.
2. «Пирĕн ялти ĕçчен те сумлă çын» ятлă пысăках мар çыру ĕçĕ çырăр.

Храмова С.В., Мишеркассинчи пěтěмěшле пěлÿ паракан   тěп  шкулти чăваш чĕлхипе литератури вĕрентекенĕ

Подробности

Создано: 02 Декабрь 2016