Сочинение на тему ике телем ике канатым

Обновлено: 11.03.2023

Оценить 834 0

Внеклассное мероприятие для русскоязычных учащихся

“ Ике телем-ике канатым”

1)дать понять необходимости знания двух языков: русского и татарского;

2)показать сходство и связь между двумя языками;

3)воспитывать у детей любовь к языкам, культуре двух народов через

народное творчество: сказки, пословицы, песни и др.

1)портреты поэтов: Г. Тукая , А. С. Пушкина;

2)Интерактивная доска, музыкальное сопровождение;

3)Выставка книг Г. Тукая, А. С. Пушкина; словари русско-татарского языков;

и татарском языках:

«ЗИ РӘКЛӘР”, “ТАПКЫРЛАР”;

“ РУССКИЙ ЯЗЫК-НАСТОЯ ЩИЙ, СИЛЬНЫЙ,

ГДЕ НУЖНО-СТРОГИЙ, СЕРЬЁЗНЫЙ,

«Мощь и величие татарского и русского языков является

неоспоримым свидетельством великих жизненных сил

татарского и русского народов, их высокой

ПРОГРАММА ДЛЯ ВЕДУЩЕГО.

Наш сегодняшний праздник мы посвящаем этим двум языкам.И назвали мы его:

“ ИКЕ ТЕЛЕМ-ИКЕ КАНАТЫМ” — “Два языка-два крыла”.

2. Укучылар татар һәм рус телләрендә шигырьләр укыйлар.

1)Культура каждого народа

Жемчужина добра.

Татарский ласковый язык

Всем выучить пора.

2)Взрослый ты или ребёнок,

Ты должен понимать-

Раз в Татарстане живёшь,

Татарский надо знать.

3) Туган оясыннан аерылган кош

Кайтырына мәңге юл тапмый.

Туган телен яратмаган кеше

Башкаларның телен яратмый.

4)Чтобы занимать какой-то пост,

Людьми руководить,

Ты на обоих языках

Обязан говорить.

5)Тату булу һә рчак кирәк икән

Кайда барсаң,кайда йөрсәң дә.

Инглиз һәм татар телен белү кирәк,

рус телен яхшы яхшы белсәң дә.

6)Татарча да яхшы бел,

Русча да яхшы бел.

Икесе дә безнең өчен

Иң кирәкле затлы тел.

7)Тел кешене дус итә,

Бер-берсенә беркетә.

Белегез рус телен

Һәм өйрәнегез татар телен.

8)Төрле-төрле телдә сөйләшсәк тә,

Төрле-төрле милләт булсак та,

Тик бер безнең туган илебез,

Тик бер безнең туган җиребез:

Ул- Татарстан!

3. Алып баручы а)командалар белән таныштыра:

“ ЗИРӘКЛӘР”(1 команда укучылары исемнәре);

“ ТАПКЫРЛАР( 2 команда укучылары исемнәре);

б) судьялар белән таныштыра(3 югары сыйныф укучысы һәм укытучылар).

4.1 тур-кем беренче бирелгән хәрефләрдән җөмлә төзи?-1 очко.

М, Е, Л, Е, Т, Е, К, И -М, Ы, Т, А, Н, А, К, Е, К, И.

5.2тур-кем беренче һәм дөрес җавап бирә -1очко(дөрес тәртиптә урнаштырырга)

1) ОСНОВАНИЕ КАЗАНИ;

2)КРЕЩЕНИЕ РУСИ;

3)ПЕРВЫЙ ПОЛЁТ ЧЕЛОВЕКА В КОСМОС;

4)БОРОДИНСКАЯ БИТВА;

5)ВЕЛИКАЯ ОТЕЧЕСТВЕННАЯ ВОЙНА.

6.ТАМАШАЧЫЛАР БЕЛӘН УЕН “ТАТАРСТАН”(бирелгән сүздәге хәрефләрдән яңа сүзләр төзү).Җиңүчегә-приз.

7. Жюри 1-2нче турларга нәтиҗә ясый.

8. Җыр тыңлау “МИН ЯРАТАМ СИНЕ,ТАТАРСТАН”. (Р.Рәкыйпов шигыре,Р.Андреев көе.)

Мин яратам сине,Татарстан,

Ал таңнарың өчен яратам,

Күк күкрәп,яшен яшьнәп яуган

Яңгырларың өчен яратам.

Мин яратам сине,Татарстан,

Горур халкың өчен яратам,

Җан эреткән,әнкәм телең өчен,

Татар телең өчен яратам.

Мин яратам сине,Татарстан,

Киң күңелле Казан каласын.

Илем бакчасында,Татарстан,

Ал канәфер булып янасың.

9.3тур: Татарстан һәм Казан турында сорауларга җавап бирү.

” Зирәкләр”командасына соралар:

-Казанда ничә район бар?

-Татар дәүләт академия театы кем исемен йөртә?

-Казан университеты кайчан ачылган?/1805,1806,1804/

-Кайчан Татарстан халкы Республика көнен билгеләп үтә?

-“Казан” утасында ни бар?

-Татарстан флагында нинди төсләр бар?

-Сөембикә манарасы ничә катлы?

-Татаррстан гимнының авторы кем?

-Бөтен дөн ь яга танылган татар балетмейстеры кем?

-Казан университетының беренче ректоры кем?

“ Тапкырлар”командасына сораулар:

-Казада ничә театр бар?

-Опера һәм балет театры кем исемен йөртә?

-Татарстан Дәүләт музее кайчан ачыла?/1864, 1894, 1876/

-Казанга ничәнче елда 1000 яш ь тулды?

-“Татарстан” уртасында нәрсә бар?

-Татарстан гербында нәрсә сүрәтләнгән?

-Җиде катлы манара исемен йөртүче ханбикә кем ул?

-Татарстанның дәүләт гимны кайчан кабул ителә?

-Казан Кремле янында кайсы язучыга һәйкәл келган?

-Татарстан Республикасының беренче Президенты кем?

10.4тур (Татар теле һәм әдәбияты буенча биремнәр).

1)Спроси:тепло ли в школе? Спроси:холодно ли на ули це?

-мәктәптә җылымы? -урманда салкынмы?

-мәктәптә җылыме? -урамда салкынмы?

-сыйныфта җылымы? -урамда җылымы?

-мәктәп җылымы? -уамда җылыме?

2)Җөмләне тәмамлагыз:

-Шампунь белән. Тарак белән.

А)идән юам,б)чәч юам,в)чәч тарыйм,г)кул юам,д)юынам,е)бит сөртәм.

3)Буш урынга тиешле кушымча куегыз:Минем аш. килә.(ейсем,ыйсым,ым)

Тәрҗемәнең кайсысы дөрес түгел:урманда-в лесу;урманга-в лес;урманнарда-в лесу.

4)Хатаны табыгыз:кибеткә-юнәлеш килеше;каләмне-урын-вакыт килеше;мәктәпнең-иялек килеше.

5)”Туган тел” шигыренең авторы кем?

6)Казанда нинди язучыларның музейлары бар?

7)”Моабит дәфтәре”нең авторы кем?

11.Тамашачылар белән уен(дөрес җавапка-приз):

-“Су анасы”әкиятен кем язган?/Г.Тукай/

-Татар халкының бәйрәме./сабантуй/

-Яңа ел кайчан башлана?/1нче гыйнварда/

-Җиләккә кайчан баралар?/җәй көне/

-Елның ничә фасылы бар?/4/

-Мәктәптә эшли,балалар укыта.Кем ул?

-М.Җәлил кем ул?

-Татарстанда дәүләт теле нинди?

-Кыш көне нәрсә ява?

-Россиядә Президент кем?

12 Жюри 3-4 нче турларга нәтиҗә ясый.

13 .5тур 2конкурстан тора:

1)конкурс “СКАЗКИ ПУШКИНА И ТУКАЯ”:

— Сколько раз закидывал старик невод в тот день,когда поймал золотую рыбку?

-С какими словами царица обращалась к волшебному зеркалу?

-Как звали сына царя Салтана?

-Сколько раз посылала старуха старика к рыбке?

-За какую плату согласился работать Балда?

-Имя героя сказки «Ш үрәле”.

-Что украл мал ь чик на берегу реки у водяной?

-Кому пренадле жала золотая гребень?

2)конкурс по знаниям русского языка:

-Выберите “лишнее” слово-определение,обращение,дополнение;

-приставка,лексика,суффикс.

-Раскройте скобки :(с)горы (с)бежал поток проворный.

Язы (до)Киева(до)везёт.

3)Превратите “Ночь” в “День”; “Каз” в “Көн”,изменяя в ка ж дом слове толко одну букву.

4)Закончите пословицу:

-“Не гордись званием. ”;

-“Терпение и труд. ”;

-“По одёжке встречают. ”;

-“Что написано пером. ”;

-“Кем эшләми. “;

14 “Туган тел”җыры.

И туган тел,и матур тел,

Әткәм,әнкәмнең теле.

Дөньяда күп нәрсә белдем

Син туган тел аркылы.

Иң элек бу тел белән

Әнкәм бишектә көйләгән.

Аннары төннәр буе

Әбкәм хикәят сөйләгән.

И туган тел!Һәрвакытта

Ярдәмең берлән синең.

Кечкенәдән аңлашылган

Шатлыгым-кайгым минем.

15. 5турга нәтиҗә һәм барлык биремнәргә йомгак ясау.

Алып баручы:Кадерле дуслар!Бәйрәмебез ахырына якынлашты.Мин сезне бүгенге бәйрәмебез белән тәбрик итәм һәм уңышлар телим

Дорогие друзья! .Вот и подошёл к концу наш праздник.Большое спасибо вам за участие в нашем празднике.Мощь и величие татарского и русского языков является неоспоримым свидетельством великих жизненных сил татарского и русского народов, их высокой национальной културы и славной исторической судьбы.

• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Бесплатные сертификаты учителям и участникам

-Укучыларда Туган илг ә, ана телләренә һәм рус теленә карата

кызыксыну һәм хөрмәт тәрбияләү; балаларның иҗади сәләтләрен

үстерү, милли үзаң, милли горурлык хисләре булдыру;

Бурычлар: хал ы кларыбызның бай, рухи мирасын барлауга ихтыяҗ

тудыру; төрле телләрдәге җырлар, шигырьләр аша

укучыларда ана телләрен өйрәнү, аны ярату, хөрмәт итү

Җиһазлау: музыкаль бизәлеш, “Иң татлы

тел-туган тел”, “Теле барның- иле бар”, “Туган телем –

киңдер сиңа күңел түрем” плакатлары.

-Сәхнә бизәү өчен татар халкының сөлгеләре, кул эшләре, татар халык ашлары, өстәл, тәрәзә макеты, койма, шарлар, милли киемнәр, гармун, балалайка, фонограмммалар, урындык, әкият геройлары өчен киемнәр, атрибутлар, магнитофон, кирәкле аппаратура, плакатлар.

Здравствуйте, ува ж аемые гости! У нас сегодня открытое мероприятие на тему “Ике телем- ике канатым” (Два языка- два крыла). Реч ь пойдет о двух государственных языках: о русском и татарском.

— Балалар, әйтегез әле, без ничә телдә сойләшә һәм аралаша алабыз?

-Бик дөрес, рус һәм татар телләрендә.

Балалар безгә кунаклар килгән. Әйдәгез әле, без алар белән ике телдә дә исәнләшик. Башта татар телендә, чөнки ул безнең ана телебез.

Ә хәзер рус телендә.

-Балалар, уйлап карагыз әле, без ни өчен ике телдә сөйләшәбез? Яле кем әйтер? (Балалар җаваплары)

-Бик дөрес,балалар. Татар теле -безнең туган телебез, әби-бабайлар сөйләшкән, әти-әниләр бишек җырлары җырлаган, әкиятләр сөйләгән тел. Рус теле-безнең икенче дәүләт телебез. Без төрле милләт халыклары яшәгән республикада яшибез:рус,татар,чуваш, мари, удмурт, мордва һ.б. Бу тел безгә барлык халыклар белән аралашу чарасы булып тора. Рус теле безне башка халыклар белән берләштерә.

Ә хәзер, балалар, рус теле һәм татар телендә бер-берсенә охшаган сүзләрне искә төшереп үтик. Мин сезгә рус телендә әйтермен, ә сез миңа татар телендә җавап бирерсез. Мисаллар:стол-өстәл, тарелка-тәлинкә, машина- машина, штаны-ыштаннар, башмаки-башмаклар, пальто-пәлтә, солома- салам, кровать-карават, печка- мич, мак-мәк, тополь-тупыл һ.б.

Рус теленнән кергән, көнкүрештә күпләп кулланыла торган сүзләребез дә бар, менә алар: телевизор,телефон, радио, пианино, магнитофон, лампочка, люстра, парта һ.б.

-Балалар, без сезнең белән рус һәм татар телләре турында сөйләштек, ә хәзер авыздагы телебезне дә эшкә җигеп алыйк. Тизәйткечләр әйтеп карыйк:

Мич башында биш мәче,

Биш мәченең биш башы,

Биш мәченең биш башына

Ишелмәсен мич ташы.

Башым бәрдем баганага.

Ә безнең Гүзәл рус телендә тизәйткеч белә. Әйдәле, Гүзәл, әйтеп күрсәт әле дусларыңа.

-Кукушка кукушонку купила капюшон.

Надел кукушонок капюшон,

Как в капюшоне он смешон !

Следую щ ая игра называется “Шар” . Я вам расскажу одно стихотворение.

Вместе с вами мы выучим его, затем я усложняю игру: некоторые слова мы будем заменять движениями. Будьте внимательны.

Летел, летел по небу шар,

По небу шар летел.

Но знаем мы: до неба шар

Никак не долетел.

Молодцы, ребята! А сейчас, дорогие гости, мы вам покажем, чему мы научились на наших занятиях.

(“Туган тел” көенә рус, татар милли киемнәрендә балалар сәхнәгә уза)

Халкым теле миңа- хаклык теле.

Аннан башка минем телем юк.

Илен сөймәс кенә телен сөймәс,

Иле юкның гына теле юк.

“Туган тел” җыры башкарыла.

Шушы исем белән

Җирдә яшәү үзе бер бәхет.

Яшибез без җирдә

Бар халыклар белән берләшеп.

Туган телемдә сөйләшеп

Яшим мин туган илдә.

“Туган ил” дигән сүзне дә

Әйтәм мин туган телдә.

“Балам!”-диеп туган телдә

Эндәшә миңа әткәм.

Мин туган телдә әйтәм.

Дөн ь яда иң-иң матур ил

Ул- минем туган илем!

Дөн ь яда иң-иң матур тел

Ул- минем татар телем!

“Татар телем!” җыры башкарыла.

(Н. Мәдъяров сүзләре, В.Агапов көе)

Заман миңа: “Югарыга мен!”-дип

Ике канат биреп үстерде.

Канатымның берсе- татар теле,

Икенчесе- бөек рус теле.

Татарча да яхшы бел,

Русча да яхшы бел.

Икесе дә безнең өчен

Иң кирәкле затлы тел.

Татарчасы- туган тел,

Безгә газиз булган тел.

Сине сөя торган тел.

Безнең тел ул хезмәт җырын җырлый,

Нур балкыта тормыш күгендә.

Бөтен дөнья дулкынланып тыңлый

Сөйләшкәндә урыс телендә.

“Край родной”-җыры башкарыла.

То березка, то рябина,

Куст ракиты над рекой.

Край родной, навек любимый,

Где найдешь еще такой.

Коль язык ты знаешь русский,

Всяк поймет тебя при встрече.

Хоть объезди всю страну.

Русская речь полна величья,

В ней прекрасных слов богатство,

За то, что красив и могуч,

За то, что, как солнце, велик,

За слово, как солнечный луч,

Люблю тебя, русский язык!

Люблю тебя, русский язык!

Великое русское слово!

В нем вижу я Пушкина лик,

В нем вижу я лик Толстого.

(Пушкин сыйфатында бала чыга)

Я памятник себе воздвиг нерукотворный,

К нему не зарастет народная тропа.

Вознесся выше он главою непокорной

( Арткы планга китә, кулында каурый-каләм)

“Сказка о рыбаке и рыбке”- өзек.

(Выходит старик, закидывает 3 раза невод)

Отпусти ты, старче, меня в море,

Дорогой за себя дам откуп.

Откуплюсь, чем только пожелаешь.

Бог с тобою, золотая рыбка!

Твоего откупа мне не надо;

Ступай себе в синее море,

Гуляй там себе на просторе.

(под тревожною музыку продолжает)

Совсем вздурилась моя старуха,

Сперва она просила новое корыто,

Потом подавай ей новую избушку,

Затем захотела быть столбовою дворянкой,

Далее вольною царицей,

Что мне делать с проклятою бабой?

Уж не хочет быть она царицей,

Хочет быть владычицей морскою,

Чтобы жить ей в окияне-море,

Чтобы ты сама ей служила

И была бы у ней на посылках.

Сказка ложь, да в ней намек!

Добрым молодцам урок.

(Көй алышына. Г.Тукай ролендә бала чыга).

Пушкин илә Лермонтовтан үрнәк аламын,

Әкрен генә югарыга үрелеп барамын.

(Утыра, яза башлый, уйлана)

Нәк ъ Казан артында бардыр бер авыл Кырлай, диләр .

Җырлаганда көй өчен “тавыклары җырлай” диләр.

(Былтыр чыга, аның артыннан Шүрәле)

Шүрәле?!Сиңа миннән ни кирәк?

Бер дә шикләнмә, Егет, син, мин карак-угъры түгел;

Тик шулай да мин бигүк туг ъры түгел.

Яш ь егет! Килче икәү уйныйк бераз кети-кети.

Яхшы, яхшы, сүз дә юктыр. Мин карышмыйм, уйныймын.

Тик сине шартыма күнмәссең, диеп уйлыймын.

Тиз уйныйкчы, зинһар, нәрсә кушсаң да күнәм.

Яхшы, тыңлап тор:

Әнә, шунда бар бик юан бер бүрәнә.

Бүрәнәнең бер очында бар әчелгән ярыгы.

Шул җиреннән нык кына тот,

(Шүрәле шартны үти, Былтыр аның кулын кыстыра)

Кысты, хәрап итте явыз “Былтыр” мине,

Аһ, үләм бит, коткарагыз!

Кысканга былтыр, кычкыралармы быел?

Тел кешене дус итә,

Бел, балам, син рус телен

Һәм онытма үз телең.

“Әби белән бабушка” биюе.

Здравствуй, Бибинур! Вот тебе гостин ц ы принесла и друзей привела.

И, әйбәт булган, Кәтринә! Бергәләп уйнап-җырлап алырбыз. Әйдәгез әле,балалар, әйлән-бәйлән уйныйбыз.

“Ак каен” җыры башкарыла.

“Во поле береза стояла” җыры башкарыла.

Әйдәгез, мәкаль әйтешеп алыйк.

Алинә (татар киемендә):

Бердәм өйдә бәрәкәт була.

Илфат (рус киемендә):

Не нужен и клад, если в сем ье лад.

Кайда бердәмлек- шунда көч!

Дружно не грузно, а врозь хоть брось.

Иленнән аерылганның канаты каерылган.

Без родины милой будешь птицей бескрылой.

Берг ә: Поиграем!

(Музыка астында әби йөзек сала)

Йөзек кемдә йөгереп чык! Фәниләгә нинди жәза бирәбез?

Татар халык җыры “Шома бас”.

Җырла-җырла дип әйтәсез.

Сезгә нинди җыр кирәк?

Сезнең өчен җыр җырларга

Сандугач теле кирәк.

(Бабушка йөзек сала)

Колечко-колечко, выгляни в окошко!

Колечко у Эльмира.

Бергә: Пуст ь танцует.

Рус халык биюе башкарыла.

Колечко-колечко, выгляни в окошко!

Колечко у Гульнары.

Я частушки спою.

Ох ты матушка-Россия,

До чего ж ты хороша!

Хоть и плохо мы живем,

Зато пляшем и поем.

Если б не было воды,

Не было б и кружки.

Если б не было девчат,

Кто бы пел частушки?

Тагын бер генә уйныйк әле.

Әби: Йөзек кемдә- сикереп чык!

Татар халык биюе.

Тукмак тәгәрәтү уены уйнала. (Балалар түгәрәккә басалар, уртада берәү тукмак тәгәрәтә. Тукмак кемгә карап туктала, шуңа җәза бирелә) (Айнур-“Заяц” шигыре. Әби-“Алдавыч әкият”)

Туган тел – һәркем өчен кадерлн булган бөек хәзинә. Ул – халкыбызнең рухи көзгесе. Шушы телдә милләтнең бөтен балалары, гореф-гадәтләре генә түгел, үткәне, бүгенгесе, киләчәге дә.

Туган телем – назлы гөлем.

Фазлыева Альбина Рәдүс кызы

Дүртөйле шәһәренең 3 санлы гимназиясе

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

И туган тел, и матур тел,

Дөньяда күп нәрсә белдем

син туган тел аркылы.

Үзенең туган телгә булган мәхәббәтен татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай әнә шулай матур итеп язган. Чынлап та, туган телне ярату – Туган илне, әткәй-әнкәңне ярату белән бер.Юкка гына туган телне ана теле дип йортмиләр шул!

Туган тел төшенчәсенә зур мәгънә салынган. Ул – Ватан, туган җир, ата-ана сүзләре белән бергә торган бөек, изге һәм кадерле сүз. Туган телне тугач та ишетә һәм өйрәнә башлыйсың, шуңа күрә аны туган тел дип атыйлар да. Әйе, туган тел — иң татлы тел, “Ана теле бер булыр” бу мәкаләдә дә шуны күрәбез. Баласы карынында чагында ук анасы аңа төрле әкиятләр сөйли, җырлар җырлый, аның белән сөйләшә. Дөньяга тугач, бала үзенчә ниндидер авазлар чыгарып ята, аннары җайлап үзенең туган телендә сөйләшә башлый. Ул телгә баланы, башлап аның иң газиз кешесе – анасы өйрәтә, иркәли,юата. Туган телне сөяргә, хөрмәт итәргә, горурланып яшәргә дә ана өйрәтә.

Туган тел! Нинди гүзәл, матур, йомшак, бөек сүз! Һәр милләтнең үз туган теле була: марыйларныкы – марый, чуашларныкы – чуаш, башкортларныкы – башкорт. Ә безнең туган телебез – татар теле! Әйе, татар теле: җырдай моҗлы, кызлар кебек шат чырайлы, ачык йөзле татар теле. Ул бик борынгы һәм бай телләрнең берсе, шуңа күрә без аның белән горрланып яшәргә тиешбез. Туган тел турында берсеннән-берсе матур шигырьләр, җырлар, мәкальләр бар. Шагыйрь Наҗар Нәҗми “Туган тел” шигырендә шундый матур юллар яза:

Туган җирең – Идел буе

Һәр телнең бар Туган иле.

Туган җирең кебек назлы,

Җырдай моңлы татар теле.

Туган тел – иң татлы тел,

Туган тел – иң тәмле тел,

Тәмле дип: телең йотма!

Туган телне онытма!

Нинди сихри юллар бу! Дөньяда һәр кеше үз телен яхшы белеп, аңа хезмәт итәргә тиеш, бозмаска, телне саф, чиста итеп куллана белергә тиеш. Тел – кешенең юлдашы гомерлеккә! Кеше беренче чиратта үз телен әйбәт белергә тиеш, ә аннан инде бүтәннәрен. Хәзерге вакытта туган телне онытучылар, бозучылар да күп. Мондый кешеләр безнең телебезне ямьсезлиләр, чит тел сүзләре кушып сөйләшәләр. Бу бик начар хәл. “Инсафлының теле саф”, — диләр бит.

Акыллы, тәртипле кеше, минемчә, беркайчан да үз телен бозмаячак та, онытмаячак та. Рәхәтләнеп үз туган телеңдә сөйләшү – үзе бер бәхет түгелме соң?

Туган тел – һәркем өчен кадерлн булган бөек хәзинә. Ул – халкыбызнең рухи көзгесе. Шушы телдә милләтнең бөтен балалары, гореф-гадәтләре генә түгел, үткәне, бүгенгесе, киләчәге дә. Шуңа күрә туган телне буыннар арасында югалтмыйк.

1-дать понять необходимости знания двух языков : русского и татарского;

2-показать сходство и связь между двумя языками;

3-воспитывать у детей любовь к языкам, культуре двух народов через

народное творчество: сказки, пословицы, песни и др.

Содержимое разработки

Интеллектуальная игра

Цели и задачи:

1-дать понять необходимости знания двух языков : русского и татарского;

2-показать сходство и связь между двумя языками;

3-воспитывать у детей любовь к языкам, культуре двух народов через

народное творчество: сказки, пословицы, песни и др.

Оборудование:

а) портреты поэтов : Г.Тукая, А.С.Пушкина

б) презентация; музыкальное сопровождение;

в) выставка книг Г.Тукая , А.С.Пушкина; словари русского и татарского языков;

Предварительная подготовка: составление презентации; оформление зала ; выбор жюри; работа над выразительным чтением стихотворений;

Литература: ж.”Мәгариф”-2009г.,”Сценарии классных часов” М.2009г., Газета “ Ачык дәрес”- 2011г.

Х О Д И Г Р Ы.

Ежегодно 21 февраля отмечается Международный день языков. И сегодня мы собрались, чтобы показать насколько хорошо мы знаем два языка — татарский и русский, которые являются у нас в Татарстане государственными. А значит, оба языка для каждого живущего в Татарстане важны. И необходимо стремиться хорошо их знать . Вот уже несколько лет вы учите татарский язык, а русский язык является вашим родным языком, и вы постигаете законы русского языка, учитесь правильно и красиво говорить.

Наш праздник мы посвящаем этим двум языкам. И назвали мы его:

Учащиеся читают стихи:

Татарча да яхшы бел,
Русча да яхшы бел.

Икесе дә безнең өчен
Иң кирәкле затлы тел.

С русскими в веках мы породнились
Словарём, языком обменялись.
Одни у нас песни родились,
И события одни воспевались.

Если ты хочешь судьбу перестроить,
Если ты ищешь отрады цветник ,
Если нуждаешься в твёрдой опоре-
Выучи русский язык!

Он твой наставник великий , могучий,
Он переводчик, он проводник.
Если штурмуешь познания кручи-
Выучи русский язык!

Начало игры

Ведущий — а) знакомство с командами:

2-ая команда- “КИМ”- (имена участников 2- ой команды)

б) знакомство с судьями-(состав из 3 старшеклассников и учителей татарского языка и русского языка)

1тур—объяснение задания(кто раньше и правильно ответит-1 очко)

Этот вопрос для команд“КШИ”һәм“КИМ”.
Из данных слов составьте словосочетание

М,Е,Л,Е,Т,Е,К,И –М,Ы,Т,А,Н,А,К,Е,К,И

2тур-вопросы по истории (кто раньше и правильно ответит-1очко).

Расположите в хронологическом порядке:

1 -основание Казани
2-крещение Руси
3-первый полёт человека в космос
4 -Бородинская битва 5- Великая Отечественная война

игра со зрителями-” ТАТАРСТАН ” (из данного слова составить как можно больше слов; побеждает тот, кто назовёт последнее слово — приз).

СЛОВО ЖЮРИ — ОБЪЯВЛЯЕТСЯ РЕЗУЛЬТАТ -1, 2 ТУРОВ.

Ведущий — А сейчас учащиеся прочитают стихи о ТАТАРСТАНЕ и о КАЗАНИ.

Идел ярларына нурлар сибеп,
Матур итеп ата бездә таң.
Таң шикелле якты туган илем,
Бәхет биргән җирем Татарстан

Эй, Казаным,эй, башкалам
Зур тарихлар шәһите.
Халкыбызның көче сине
Юк урында бар итте.

3тур-посвящается нашей малой Родине Татарстану и родному городу Казани.

ВОПРОСЫ ДЛЯ КАЖДОЙ КОМАНДЫ ОТДЕЛЬНО(читаются вопросы на интерактивной доске). Участники дают ответ.

Билгеләнгән вакыт эчендә(2минутта) түбәндәге сорауларга дөрес җавап бирегез !

“КШИ”- командасына сораулар:

1-Казанда ничә район бар?

2-Татар дәүләт академия театры кем исемен йөртә?

3-Казан университеты кайчан ачылган?(1805,1806,1804)?

4-Ничәнче августта Татарстан халкы Республика көнең билгеләп үтә?

5-”Казан” уртасында ни бар?

6-Татарстан флагында нинди төсләр бар?

7-Сөембикә манарасы ничә катлы?

9-Бөтен дөньяга танылган татар балетмейстеры кем?

10-Казан университетының беренче ректоры кем?

“КИМ” командасына сораулар:

1. Казанда ничә театр бар?

2. Опера һәм балет театры кем исемен йөртә?

3. Татарстан Дәүләт музее кайчан ачыла?(1864,1894,1876)

4. Казанга ничәнче елда 1000 яшь тулды?

6. Татарстан гербында нәрсә сурәтләнгән?

7. Ханбикәнең җиде катлы манарасы кем исемен йөртә ?

8. Татарстанның дәүләт гимны кайчан кабул ителә? (1993,1994,1995)

9. Казан Кремле янында кайсы язучыга һәйкәл куелган ?

10. Татарстан Республикасының беренче Президенты кем ?

4 тур— ВОПРОСЫ ПО ТАТ.ЯЗЫКУ И ТАТ.ЛИТ-РЕ

(читаются вопросы каждой команде).

1-Спроси тепло ли в школе ?
А) мәктәптә җылымы?
Б) мәктәптә җылыме?
В)сыйныфта җылымы?
Г) мәктәп җылымы ?

2-Спроси холодно ли на улице?
А) урманда салкынмы ?
Б) урамда салкынмы ?
В) урамда җылымы ?
Г) урамда җылыме ?

3-Җөмләне тәмамлагыз:
Шампунь белән .

А) юынам Б) бит сөртәм
В) чәч тарыйм Г) теш чистартам

5-Буш урынга кирәкле кушымча куегыз:

Минем аш. килә .
А)-ейсем, Б)-ыйсым В)-ым

6-Тәрҗемәнең кайсы дөрес түгел:

А)урманда-в лесу Б)урманга- в лес
В) урманнарда- к лесу

А)кибеткә- юнәлеш килеш
Б)ручканы-урын-вакыт килеш
В)мәктәпнең- иялек килеш

9- Казанда кайсы татар язучыларның 10-”Моабит дәфтәрләре” дип йөртелә торган музейлары бар? циклының авторы кем?

Игра со зрителями ( читаются вопросы,правильный ответ-приз).

1-”Су анасы”әкиятен кем язган ? (Г.Тукай)
2-Татарларның җәйге бәйрәме ? ( Сабантуй)
3-Яңа ел кайчан башлана ? (1 гыйнварда)
4-Җиләккә кайчан баралар ? (җәй көне)

5-Елның ничә фасылы бар ? ( дүрт)

СЛОВО ЖЮРИ – ОБЪЯВЛЯЕТСЯ РЕЗУЛЬТАТ- 3,4 ТУРОВ.

5 тур — СОСТОИТ ИЗ 2 КОНКУРСОВ:

1-Сколько раз закидывал старик невод в тот день ,когда поймал золотую рыбку?
2-С какими словами царица обращалась к волшебному зеркальцу?
3-Как звали сына царя Салтана?

2- КОНКУРС — ПО ЗНАНИЯМ РУССКОГО ЯЗЫКА;

2-раскройте скобки:

Что написано пером, …

5- отгадайте слово:

СЛОВО ЖЮРИ — ОБЪЯВЛЯЕТСЯ РЕЗУЛЬТАТ- 5 ТУРА.

ПОДВЕДЕНИЕ ИТОГА ИГРЫ – слово ЖЮРИ.

Ведущий : Кадерле дуслар!
Бәйрәмебез ахырына якынлаша . Мин сезне бүгенге бәйрәм белән тәбрик итәм Һәм уңышлар телим.
Дорогие друзья !
Вот и подошёл к концу наш праздник. Большое вам спасибо за участие в нашем празднике.

Мощь и величие татарского и русского языков является неоспоримым свидетельством великих жизненных сил татарского и русского народов , их высокой национальной культуры и славной исторической судьбы.

Читайте также:

  

• Русский язык 3 класс 1 часть стр 130 сочинение

  

• Сочинение про зеленого кузнечика

  

• Чудеса в сказке о мертвой царевне и семи богатырях сочинение 5 класс

  

• Пользуясь словарем ученики написали сочинение без ошибок

  

• Сочинение по английскому велосипедные дорожки

дать понятие о необходимости знания о двух языках: русского и татарского

«Ике
телем-ике канатым» -дигән темага класстан тыш чара.

Максат:

 -Укучыларда Туган илгә, ана
телләренә һәм рус теленә карата

кызыксыну һәм хөрмәт тәрбияләү; балаларның
иҗади сәләтләрен

үстерү, милли үзаң, милли горурлык хисләре булдыру;

Бурычлар: халыкларыбызның
бай, рухи мирасын барлауга ихтыяҗ

тудыру; төрле телләрдәге җырлар, шигырьләр аша

укучыларда ана телләрен өйрәнү, аны ярату, хөрмәт итү

теләге тудыру;

Җиһазлау: музыкаль бизәлеш, “Иң татлы

тел-туган тел”, “Теле барның- иле бар”, “Туган телем –

киңдер сиңа күңел түрем” плакатлары.

-Сәхнә
бизәү өчен татар халкының сөлгеләре, кул эшләре, татар халык ашлары, өстәл,
тәрәзә макеты, койма, шарлар, милли киемнәр, гармун, балалайка, фонограмммалар,
урындык, әкият геройлары өчен киемнәр, атрибутлар, магнитофон, кирәкле
аппаратура, плакатлар.

Ход
занятия:

Здравствуйте,
уважаемые
гости! У нас сегодня открытое мероприятие на тему “Ике телем- ике канатым” (Два
языка- два крыла). Речь пойдет о двух государственных языках: о русском и
татарском.

—Балалар, әйтегез
әле, без ничә
телдә сойләшә һәм аралаша алабыз?

-Бик
дөрес, рус һәм татар телләрендә.

 
Балалар безгә кунаклар килгән. Әйдәгез әле, без алар белән ике телдә дә
исәнләшик. Башта татар телендә, чөнки ул безнең ана телебез.

-Исәнмесез!

Ә
хәзер рус телендә.

-Здравствуйте!

-Балалар,
уйлап карагыз әле, без ни өчен ике телдә сөйләшәбез? Яле кем әйтер? (Балалар
җаваплары)

-Бик
дөрес,балалар. Татар теле -безнең туган телебез, әби-бабайлар сөйләшкән,
әти-әниләр бишек җырлары җырлаган, әкиятләр сөйләгән тел. Рус теле-безнең
икенче дәүләт телебез. Без төрле милләт халыклары яшәгән республикада
яшибез:рус,татар,чуваш, мари, удмурт, мордва һ.б. Бу тел безгә барлык халыклар
белән аралашу чарасы булып тора. Рус теле безне башка халыклар белән
берләштерә.

 Ә
хәзер, балалар, рус теле һәм татар телендә бер-берсенә охшаган сүзләрне искә
төшереп үтик. Мин сезгә рус телендә әйтермен, ә сез миңа татар телендә җавап
бирерсез. Мисаллар:стол-өстәл, тарелка-тәлинкә, машина- машина, штаны-ыштаннар,
башмаки-башмаклар, пальто-пәлтә, солома- салам, кровать-карават, печка- мич,
мак-мәк, тополь-тупыл һ.б.

Рус
теленнән кергән, көнкүрештә күпләп кулланыла торган сүзләребез дә бар, менә
алар: телевизор,телефон, радио, пианино, магнитофон, лампочка, люстра, парта
һ.б.

-Балалар,
без сезнең белән рус һәм татар телләре турында сөйләштек, ә хәзер авыздагы
телебезне дә эшкә җигеп алыйк. Тизәйткечләр әйтеп карыйк:

Мич
башында биш мәче,

Биш
мәченең биш башы,

Биш
мәченең биш башына

Ишелмәсен
мич ташы.

Абагага
бага-бага,

Башым
бәрдем баганага.

Ә
безнең Гүзәл рус телендә тизәйткеч белә. Әйдәле, Гүзәл, әйтеп күрсәт әле
дусларыңа.

-Кукушка
кукушонку купила капюшон.

Надел кукушонок капюшон,

Как в капюшоне он смешон!

Следующая игра называется “Шар”. Я вам расскажу
одно стихотворение.

Вместе
с вами мы выучим его, затем я усложняю игру: некоторые слова мы будем заменять
движениями. Будьте внимательны.

Летел,
летел по небу шар,

По
небу шар летел.

Но
знаем мы: до неба шар

Никак
не долетел.

Молодцы,
ребята! А сейчас, дорогие гости, мы вам покажем, чему мы научились на наших
занятиях.

(“Туган
тел” көенә рус, татар милли киемнәрендә балалар сәхнәгә уза)

Алып
баручы:

Халкым
теле миңа- хаклык теле.

Аннан
башка минем телем юк.

Илен
сөймәс кенә телен сөймәс,

Иле
юкның гына теле юк.

“Туган
тел” җыры башкарыла.

1
укучы:

Без
татарлар!

Шушы
исем белән

Җирдә
яшәү үзе бер бәхет.

2
укучы:

Без
татарлар!

Яшибез
без җирдә

Бар
халыклар белән берләшеп.

3
укучы:

Туган
телемдә сөйләшеп

Яшим
мин туган илдә.

“Туган
ил” дигән сүзне дә

Әйтәм
мин туган телдә.

4
укучы:

“Балам!”-диеп
туган телдә

Эндәшә
миңа әткәм.

“Әнием!”-дип
әнкәемә

Мин
туган телдә әйтәм.

5
укучы:

Дөньяда иң-иң
матур ил

Ул-
минем туган илем!

Дөньяда иң-иң
матур тел

Ул-
минем татар телем!

“Татар
телем!” җыры башкарыла.

(Н.
Мәдъяров сүзләре, В.Агапов көе)

6
укучы:

Заман
миңа: “Югарыга мен!”-дип

Ике
канат биреп үстерде.

Канатымның
берсе- татар теле,

Икенчесе-
бөек рус теле!..

7
укучы:

Татарча
да яхшы бел,

Русча
да яхшы бел.

Икесе
дә безнең өчен

Иң
кирәкле затлы тел.

8
укучы:

Татарчасы-
туган тел,

Безгә
газиз булган тел.

Ата-анаң,
әби-бабаң

Сине
сөя торган тел.

9
укучы:

Безнең
тел ул хезмәт җырын җырлый,

Нур
балкыта тормыш күгендә.

Бөтен
дөнья дулкынланып тыңлый

Сөйләшкәндә
урыс телендә.

“Край
родной”-җыры башкарыла.

То
березка, то рябина,

Куст
ракиты над рекой.

Край
родной, навек любимый,

Где
найдешь еще такой.

10
укучы:

Коль
язык ты знаешь русский,

Всяк
поймет тебя при встрече.

Хоть
объезди всю страну.

11
укучы:

Русская
речь полна величья,

Гордой
простоты.

В
ней прекрасных слов богатство,

Сила
красоты.

12
укучы:

За
то, что красив и могуч,

За
то, что, как солнце, велик,

За
слово, как солнечный луч,

Люблю
тебя, русский язык!

13
укучы:

Люблю
тебя, русский язык!

Великое
русское слово!

В
нем вижу я Пушкина лик,

В
нем вижу я лик Толстого.

(Пушкин
сыйфатында бала чыга)

Пушкин:

Я
памятник себе воздвиг нерукотворный,

К
нему не зарастет народная тропа.

Вознесся
выше он главою непокорной

Александрийского
столпа.

(
Арткы планга китә, кулында каурый-каләм)

“Сказка
о рыбаке и рыбке”- өзек.

(Выходит
старик, закидывает 3 раза невод)

Золотая
рыбка:

Отпусти
ты, старче, меня в море,

Дорогой
за себя дам откуп.

Откуплюсь,
чем только пожелаешь.

Старик:

Бог
с тобою, золотая рыбка!

Твоего
откупа мне не надо;

Ступай
себе в синее море,

Гуляй
там себе на просторе.

(под
тревожною музыку продолжает)

Старик:

Совсем
вздурилась моя старуха,

Сперва
она просила новое корыто,

Потом
подавай ей новую избушку,

Затем
захотела быть столбовою дворянкой,

Далее
вольною царицей,

Что
мне делать с проклятою бабой?

Уж
не хочет быть она царицей,

Хочет
быть владычицей морскою,

Чтобы
жить ей в окияне-море,

Чтобы
ты сама ей служила

И
была бы у ней на посылках.

(Уходит)

Пушкин:

Сказка
ложь, да в ней намек!

Добрым
молодцам урок.

(Көй
алышына. Г.Тукай ролендә бала чыга).

Тукай:

Пушкин
илә Лермонтовтан үрнәк аламын,

Әкрен
генә югарыга үрелеп барамын.

(Утыра,
яза башлый, уйлана)

“Шүрәле”-өзек.

Тукай:

Нәкъ Казан
артында бардыр бер авыл Кырлай, диләр.

Җырлаганда
көй өчен “тавыклары җырлай” диләр.

(Былтыр
чыга, аның артыннан Шүрәле)

Былтыр:

Шүрәле?!Сиңа
миннән ни кирәк?

Шүрәле:

Бер
дә шикләнмә, Егет, син, мин карак-угъры түгел;

Тик
шулай да мин бигүк тугъры түгел.

Яшь егет! Килче
икәү уйныйк бераз кети-кети.

Былтыр:

Яхшы,
яхшы, сүз дә юктыр. Мин карышмыйм, уйныймын.

Тик
сине шартыма күнмәссең, диеп уйлыймын.

Шүрәле
:

Тиз
уйныйкчы, зинһар, нәрсә кушсаң да күнәм.

Былтыр:

Яхшы,
тыңлап тор:

Әнә,
шунда бар бик юан бер бүрәнә.

Бүрәнәнең
бер очында бар әчелгән ярыгы.

Шул
җиреннән нык кына тот,

И,
урман сарыгы!

(Шүрәле
шартны үти, Былтыр аның кулын кыстыра)

Шүрәле:

Кысты,
хәрап итте явыз “Былтыр” мине,

Аһ,
үләм бит, коткарагыз!

Бергә:

Кысканга
былтыр, кычкыралармы быел?

Алып
баручы:

Тел
кешене дус итә,

Бер-беренә
беркетә.

Бел,
балам, син рус телен

Һәм
онытма үз телең.

“Әби
белән бабушка” биюе.

Бабушка:

Здравствуй,
Бибинур! Вот тебе гостинцы принесла и друзей привела.

Әби:

И,
әйбәт булган, Кәтринә! Бергәләп уйнап-җырлап алырбыз. Әйдәгез әле,балалар,
әйлән-бәйлән уйныйбыз.

Бергә:

Әйдәгез!

“Ак
каен” җыры башкарыла.

“Во
поле береза стояла” җыры башкарыла.

Әби:

Әйдәгез,
мәкаль әйтешеп алыйк.

Бабушка:

Пословицы,
да?

Алинә
(татар киемендә):

Бердәм
өйдә бәрәкәт була.

Илфат
(рус киемендә):

Не
нужен и клад, если в семье лад.

Динар:

Кайда
бердәмлек- шунда көч!

Айнур:

Дружно
не грузно, а врозь хоть брось.

Алинә:

Иленнән
аерылганның канаты каерылган.

Эльмир:

Без
родины милой будешь птицей бескрылой.

Бабушка:

А
может, в «Колечко» поиграем?

Бергә: Поиграем!

(Музыка
астында әби йөзек сала)

Йөзек
кемдә йөгереп чык! Фәниләгә нинди жәза бирәбез?

Бергә:
Җырласын!

Татар
халык җыры “Шома бас”.

Җырла-җырла
дип әйтәсез.

Сезгә
нинди җыр кирәк?

Сезнең
өчен җыр җырларга

Сандугач
теле кирәк.

(Бабушка
йөзек сала)

Бабушка:

Колечко-колечко,
выгляни в окошко!

Колечко
у Эльмира.

Бергә:
Пусть
танцует.

Рус
халык биюе башкарыла.

Бабушка:

Колечко-колечко,
выгляни в окошко!

Колечко
у Гульнары.

Гульнара:

Я
частушки спою.

Ох
ты матушка-Россия,

До
чего ж ты хороша!

Хоть
и плохо мы живем,

Зато
пляшем и поем.

Если
б не было воды,

Не
было б и кружки.

Если
б не было девчат,

Кто
бы пел частушки?

Әби:

Тагын
бер генә уйныйк әле.

Бергә:

Уйныйбыз!

Әби:
Йөзек кемдә- сикереп чык!

Бергә:

Гөлназда.

Әби:

Нишләтәбез?

Бергә:

Биесен.

Татар
халык биюе.

Тукмак
тәгәрәтү уены уйнала. (Балалар түгәрәккә басалар, уртада берәү тукмак тәгәрәтә.
Тукмак кемгә карап туктала, шуңа җәза бирелә) (Айнур-“Заяц” шигыре. Әби-“Алдавыч
әкият”)

Кәрия-зәкәрия”(татар
халкының җырлы уены уйнала.)

Әби:

Уйнадык
та, җырладык та,

Шигырьләр
дә сөйләдек.

Ике
телне дә мактадык

Һәм
теләкләр теләдек.

Бабушка:

10-я
гимназия дружбой славится,

Приходите
в гости к нам,

Если
очень  нравится.

(Барлык
катнашучылар чыга, кулларында шарлар).

“Дуслык
җыры” башкарыла. (Ә.Ерикәй сүзләре, С.Сәйдәшев музыкасы)

Торсак
та без төрле җирләрдә,

Без
яшибез татар илендә.

Сөйләшәбез
төрле телләрдә,

Аңлашабыз
дуслык телендә.

Хоть
и в разных краях мы живем,

Хоть
и разные песни поем,

Но
едина вся наша семья,

Все
в любимой отчизне друзья.

Үстергән
дә безне чын дуслык.

Көч
биргән дә безгә чын дуслык.

Дуслык
булса, яшәр гомергә

Бөтен
җир шарында тынычлык.

Алып
баручы:

Хәерле
көн телим таңнар саен,

Аяз
күкләр телим җиремә.

Кояшлы
көн телим бар кешегә

Һәм
иминлек телим илемә

(Катнашучылар
шарлар җибәрәләр)

Туган тел турында инша

Вложение	Размер
tugan_telem.docx_sochinenie.docx	12.58 КБ

Предварительный просмотр:

Туган телем – татар теле.

Татар теле ул – Тукай теле. Аның шигырьләрендә

Туган телне ярату, туган илгә булган мәхәббәт

белән үрелеп килә. Шуңа күрә да туган телне

ярату ватанга тугрылыкка , ата – анага яратуга ,

хөрмәт итүгә тиң . Туган үскән илнең якынлыгын,

Ватанның газизлеген тоярга да безгә туган тел ярдәм итә. Туган тел хезмәт белән бергә кешене

үстерә , аңа Ватанның тарихын белергә ,милли

сәнгатен аңларга , яратырга ярдәм итә.

Туган тел ! Бу сүз һәркем өчен кадерле , газиз!

Минем туган телем – татар теле. Тугач та әнием-нең назлы итеп “ балам “ дигән сүзен туган телен-дә ишеткәнмен.

Минем туган теленнән дә матур тел юктыр ул.

Бу минем сүзләр генә түгел.Туган тел ! Анардан

да көчле , татлы , назлы , ләззәтле тел бармы икән?

Минем туган телем – җырдай моңлы татар теле.

Әбиемнең бишек җырларыннан туган телемнең

матурлыгын , кыйммәтен аңлап үстем.

Һәр кеше үз туган телен сөяргә , яратырга

тиеш . Әгәр кеше туган телен сөймәсә ул туганнарын да яратмас. Туган телем нурлы кояш сыман бөтен дөньяга яктылык , җылылык тарата.

Туган тел ! Һәркем өчен газиз бу. Чөнки тел –

тормыш чыганагы , белем чишмәсе. Тел ул зур бер

кибет кебек : анда һәркем үзенә ни дә булса таба.

Тел кешегә бер – берсен аңларга , бер – берсең теләк, максатларын, уйларын белергә ярдәм итә. Ул –

Ватан , туган җир , ата – ана сүзләре белән янәшә

бергә торган бөек , изге һәм кадерле сүз!

Һәм минем әйтәсем килгән фикерем :

“ Балалар ,өлкәннәр , миләттәшләр! Туган телне яратыгыз , хөрмәт итегез , ул телгә сөеп карагыз!”

Источник: nsportal.ru

Иншалар: Дөньяда иң татлы тел – ул минем туган телем!

Редакциягә 1 нче Алексеевск гомуми белем бирү урта мәктәбенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы Рәзинә Ходайбиргәнова 21 февраль — халыкара туган тел көненә карата үз укучыларының иншаларын җибәргән. Аларны сезгә дә тәкъдим итәбез.

— Һәр кешенең беренче көннән үк туплый башлаган хәзинәсе — туган тел. Һәр милләт кешесе өчен иң матур, иң кадерле тел — үзенең туган теле. Билгеле булганча, безнең татар телебез — ЮНЕСКО тарафыннан Бөтен дөнья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телнең берсе. Татар телендә аралашабыз икән, димәк, татар милләте яши, үсә. Милләтебезнең югалмавы, телебезнең үсүе безнең кулда. Милләтебезнең дәвамчысы булырлык укучылар бармы икән безнең арада. Әйдәгез, ачыклап карыйк.

Нинди таныш моңлы көй бу?

Тукай җыры — «Туган тел».

Истән бер дә чыкмый торган

Халык көе — «Туган тел».

Һәр кеше өчен иң якыны, иң мөһиме — ул туган теле! Минем туган телем — татар теле. Мин тугач, әниемнең назлы итеп «балам» дигән сүзе дә, беренче тапкыр әйткән «әни» сүзе дә туган телемдә булган. Миңа туган телемдә генә сөйләшергә уңай, чөнки кечкенәдән туганнарым белән туган телемдә сөйләшәм, аралашам.

Туган телебезгә дан җырлаучы язучыларыбыз һәм шагыйрьләребез бик күп. Габдулла Тукай, Галимҗан Ибраһимов, Һади Такташ, Муса Җәлил, Абдулла Алиш, Гадел Кутуй һәм бик күп башка әдипләребез. Аларның әсәрләре аша без туган телебезнең бөеклеген, затлылыгын аңлыйбыз. Матурлыгына, гүзәллегенә сокланып туя алмыйбыз.

Туган тел! Бу сүз һәркем өчен кадерле, газиз! Ул ватан, туган җир, ата- ана сүзләре белән бергә торган бөек, изге һәм кадерле сүз!

Алсу Гыймадиева, 8 нче сыйныф укучысы

И туган тел, и матур тел, Әткәм-әнкәмнең теле!

Дөньяда күп нәрсә белдем, син туган тел аркылы.

Минемчә, туган телне яратуны шагыйребез Г. Тукай тулысынча аңлатып биргән. «Туган тел» шигыре кешене тормышның бөтен чорларына алып кайта. Сиңа гомер бүләк иткән әти-әниеңнең теле аша син дөньяны таныгансың. Башка телләр үзләренчә матур булса да, үз телеңнең яңгырашы ук башка. Ул сиңа үгет-нәсыйхәт булып та, иркәләп-сөеп тә ишетелә.Туган телең аша җирдәге, кешедәге матурлык бөтен тулылыгы белән аңлашыла.

Җырларыбызга моңлылык хас булган кебек, телебезгә дә моңлылык хас. Ә моң кешенең йөрәгендә, күңел түрендә туа. Моңлы халык начар була алмый. Моң ул — халык рухының ышанычлы сакчысы. Шуны онытмасак, телебез һәрвакыт моңлы, ягымлы, аһәңле булыр.

Диләрә Бакирова, 8 нче сыйныф укучысы

Иң элек бу тел белән Әнкәм бишектә көйләгән,

Аннары төннәр буе әбкәм Хикәят сөйләгән.

Туган тел турында безнең бөек шагыйребез Габдулла Тукайдан да матур итеп әйтүче юктыр. Күпме мәгънә салынган бу шигырь юлларына.

Минем туган телем — татар теле. Ул миңа бик якын тел, чөнки минем телем татар телендә ачылган. Мин кечкенәдән бу телдә иркен сөйләшәм. Әнием миңа татар телендә бишек көйләре көйләгән, татар әкиятләрен сөйләгән. Хәзер, зур үсеп җиткәч тә, мин татар эстрадасы артистлары җырларын рәхәтләнеп тыңлыйм. Татар халкының кызыклы, бөек шәхесләре, театр дөньясы, сәнгате турында күбрәк белергә тырышам. Мәктәп тормышындагы туган телемә кагылышлы чараларны яратам.

Минем күп кенә дусларым татар балалары. Рус мәктәбендә укуыбызга карамастан, без алар белән татарча аралашабыз. Сыйныфыбызда татар балалары булып та татарча сөйләшә белмәүчеләре дә бар. Минем өчен туган телеңне белмәү — бик кызганыч күренеш. Моның сәбәбе — гаиләдә үз телеңдә сөйләшү мөмкинчелеге булмау, дип уйлыйм. Бу яктан мин үземне бик бәхетле кеше дип хис итәм, чөнки барлык туганнарым белән туган телемдә сөйләшә алам. Һәм шуның өчен дә ата-анама, дәү әниләрем белән дәү әтиләремә рәхмәтлемен.

Чулпан Мирзагалиева, 8 нче сыйныф укучысы

Туган тел — ул минем бер өлешем. Чөнки ансыз мин татар кызы була алмас идем. Туган телемдә мин дусларым белән аралашам. Татар телендә тапшырулар, төрле программалар, кинолар карыйм. Бик матур мультфильмнарны хәтта кечкенә энем дә карарга ярата.

Мин әнием белән концерт, театрларга йөрим. Туган телемдәге моң, көйләргә, биюләргә мин бик гашыйк. Үзем дә җырларга яратам.

Танылган, күренекле татар шәхесләре турында күбрәк белергә тырышам. Туган телемдә язылган бай тарихлы әдәбият белән танышам. Белемемне тагын да үстерәсем, туган телемне камил беләсем килә.

Туган телем минем өчен бик газиз. Ул — иң туган, иң матур, иң татлы тел!

Источник: alekseyevsk.ru

Статья на тему: «Туган телем-назлы гөлем»

Туган тел – һәркем өчен кадерлн булган бөек хәзинә. Ул – халкыбызнең рухи көзгесе. Шушы телдә милләтнең бөтен балалары, гореф-гадәтләре генә түгел, үткәне, бүгенгесе, киләчәге дә.

Просмотр содержимого документа
«Статья на тему: «Туган телем-назлы гөлем»»

Туган телем – назлы гөлем.

Фазлыева Альбина Рәдүс кызы

Дүртөйле шәһәренең 3 санлы гимназиясе

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

И туган тел, и матур тел,

Дөньяда күп нәрсә белдем

син туган тел аркылы.

Үзенең туган телгә булган мәхәббәтен татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай әнә шулай матур итеп язган. Чынлап та, туган телне ярату – Туган илне, әткәй-әнкәңне ярату белән бер.Юкка гына туган телне ана теле дип йортмиләр шул!

Туган тел төшенчәсенә зур мәгънә салынган. Ул – Ватан, туган җир, ата-ана сүзләре белән бергә торган бөек, изге һәм кадерле сүз. Туган телне тугач та ишетә һәм өйрәнә башлыйсың, шуңа күрә аны туган тел дип атыйлар да. Әйе, туган тел — иң татлы тел, “Ана теле бер булыр” бу мәкаләдә дә шуны күрәбез. Баласы карынында чагында ук анасы аңа төрле әкиятләр сөйли, җырлар җырлый, аның белән сөйләшә. Дөньяга тугач, бала үзенчә ниндидер авазлар чыгарып ята, аннары җайлап үзенең туган телендә сөйләшә башлый. Ул телгә баланы, башлап аның иң газиз кешесе – анасы өйрәтә, иркәли,юата. Туган телне сөяргә, хөрмәт итәргә, горурланып яшәргә дә ана өйрәтә.

Туган тел! Нинди гүзәл, матур, йомшак, бөек сүз! Һәр милләтнең үз туган теле була: марыйларныкы – марый, чуашларныкы – чуаш, башкортларныкы – башкорт. Ә безнең туган телебез – татар теле! Әйе, татар теле: җырдай моҗлы, кызлар кебек шат чырайлы, ачык йөзле татар теле. Ул бик борынгы һәм бай телләрнең берсе, шуңа күрә без аның белән горрланып яшәргә тиешбез. Туган тел турында берсеннән-берсе матур шигырьләр, җырлар, мәкальләр бар. Шагыйрь Наҗар Нәҗми “Туган тел” шигырендә шундый матур юллар яза:

Туган җирең – Идел буе

Һәр телнең бар Туган иле.

Туган җирең кебек назлы,

Җырдай моңлы татар теле.

Туган тел – иң татлы тел,

Туган тел – иң тәмле тел,

Тәмле дип: телең йотма!

Туган телне онытма!

Нинди сихри юллар бу! Дөньяда һәр кеше үз телен яхшы белеп, аңа хезмәт итәргә тиеш, бозмаска, телне саф, чиста итеп куллана белергә тиеш. Тел – кешенең юлдашы гомерлеккә! Кеше беренче чиратта үз телен әйбәт белергә тиеш, ә аннан инде бүтәннәрен. Хәзерге вакытта туган телне онытучылар, бозучылар да күп. Мондый кешеләр безнең телебезне ямьсезлиләр, чит тел сүзләре кушып сөйләшәләр. Бу бик начар хәл. “Инсафлының теле саф”, — диләр бит.

Акыллы, тәртипле кеше, минемчә, беркайчан да үз телен бозмаячак та, онытмаячак та. Рәхәтләнеп үз туган телеңдә сөйләшү – үзе бер бәхет түгелме соң?

Туган тел – һәркем өчен кадерлн булган бөек хәзинә. Ул – халкыбызнең рухи көзгесе. Шушы телдә милләтнең бөтен балалары, гореф-гадәтләре генә түгел, үткәне, бүгенгесе, киләчәге дә. Шуңа күрә туган телне буыннар арасында югалтмыйк.

Источник: kopilkaurokov.ru

Сочинение на тему «Туган телем — иркә гөлем»

Әзерләде: татар теле һәм әдәбият укытучысы Мигушина Вера Ефимовна

«Туган телем — иркә гөлем»

Туган тел дип әйтүгә, Г. Тукай язган шигырь юллары искә төшә:
И туган тел, и матур тел,
Әткәм, әнкәмнең теле!
Дөньяда күп нәрсә белдем
Син туган тел аркылы.
Мин татар! Һәм мин бу сүзне башымны күтәреп, горурланып әйтәм. Горурланырлык та шул. Тукае, Җәлиле, Сәйдәше, Туфаны. булган горур милләт баласы мин.

Мин үземнең җырлы-моңлы туган телемә, горур милләтемә чын күңелдән бирелгән. Чиста, саф татар телендә сөйләшәм, Татарстан җирендә яшим.

Нинди генә сынауларга дучар булмаган минем халкым?! Тукай сүзләре белән әйткәндә:

Күпме михнәт чиккән безнең халык,

Күпме күз яшьләре түгелгән;

Милли хисләр белән ялкынланып,

Сызылып-сызылып чыга күңленнән.

Сыналган-сыгылмаган, үз исеменә тап төшермәгән.

Татар халкы гасырлар буе нинди генә сынауларга дучар булса да, барлык авырлыкларны җиңеп, үз телен, үз милләтен, үз гореф-гадәтләрен саклап килгән халык. Мин үземнең татар булуым, милләтем белән горурланып яшим. Татар телемдә сөйләшү күңелемне иркәли, татар җыры, татар моңы авыр кичерешләрдән арындыра, рухи биеклекләргә күтәрә. Татар моңы-җыры җир шарының төрле почмакларында яңгырый. Халкымның гасырлар буена җыелган тәҗрибәсе: мәкальләре, әйтемнәре тәрбия баскычыннан җитәкләп югарыга күтәрә, ниндидер бер илаһи рәхәтлек хисләре кичерергә мәҗбүр итә. Телебез иң бай, иң матур телләрнең берсе. Татар теле, татар теле дөньясы — үзе бер тылсымлы дөнья. Без тел аша чын йөрәктән чыккан матур хисләребезне, күңел түрендә яткан тирән кичерешләребезне, хыялыбызда гәүдәләнә торган изге теләкләребезне белдерәбез.

Әйе, ана теле бер булыр. Ул безгә әнкәбезнең күкрәк сөте аша керә. Сабыйга иң якын кеше — аның әнисе. Беренче сүзләрне дә ул анадан ишетә. Баланың беренче сүзе дә «әннә». Һәр халык үз телен яратып «Ана теле» дип атый.

Ана теле һәрвакытта беренче урында торырга тиеш, аның аша дөньяга, аң-белемгә юл ачыла. Безнең төп бурычыбыз — үз халкыбызның мәдәниятен, гореф-гадәтләрен, иң күркәм йолаларын, халкыбызның тарихын хөрмәт итәргә өйрәнергә тиешбез.

Әйе, милләт буларак сакланып калу бүген безнең һәрберебездән тора. Беркемгә, бернәрсәгә карамыйча, үз ана телебездә сөйләшергә, үз динебезне тотарга, үзебезчә яшәргә безгә беркем комачау итәргә тиеш түгел. Халыкның рухи байлыгы бервакытта да саекмасын, кимемәсен, милләт үткәнен хөрмәт итсен, кеше үзенең туган җирен, туган телен, гореф-гадәтләрен, йолаларын онытмасын дигән сүз. Менә шушы рухи хәзинәне саклап калу максатыннан, татар язучыларыбыз гаҗәеп гүзәл әсәрләр иҗат иткәннәр.

Источник: for-teacher.ru

Иң татлы тел − туган тел, Анам сөйләп торган тел (Инша)

И туган тел, и матур тел!

Дөньяда күп нәрсә белдем,

Син туган тел аркылы.

Мин − авыл баласы. Кечкенәдән җырлы, моңлы, гаҗәеп гүзәл табигатьле авылда үсеп киләм. Авылымның челтерәп аккан чишмәләре, бормалы инешләре, шаулап торган серле урманнары, игеннәргә бай басу-кырлары, газиз кояшның беренче нурларын каршылаучы мәчет манарасы − болар минем йөрәгем түрендә. Чөнки мине әти-әнием, укытучыларым туган якның матурлыгын аңлый белүче, туган телен яратучы, аңа гашыйк булган кеше итеп тәрбияләргә тырышалар. Үз халкымның яшәү рәвеше, гореф-гадәтләре каныма сеңә. Бигрәк тә, киләчәктә татар теле һәм аның үсеше өчен зур эшләр эшлисем килә.

Ана һәм Туган тел! Мәңге аерылгысыз, изге төшенчәләр. Мин үзем «ана сөте белән» дигәнне дә «ана теле» дип ишетәм. Мәгълүм мәкальне дә: «Ана теле белән кермәсә, башка тел белән кермәс», − дип аңлап була. Күрче, татарда бит туган тел дип тә, ана теле дип тә әйтелә. Кешегә нәселнең, халкының асыл сыйфатларын да иң әүвәл тел тәме, тел кодрәте ярдәмендә ана бирә. Бала табу вазифасын беркемгә дә тапшыра алмаган кебек, баласына тел ачкычы бирү бурычын да ана беркемгә дә ышанып тапшыра алмый.

Әйе, бу эштә әти дә, әби-бабай да, туганнар да, балалар бакчасы да, мәктәп тә катнаша, алар да җаваплы, әмма бала күңеленә тел орлыгы чәчү − бары тик ана җаваплылыгында. Мин үзем − газиз телемне әниемнән мирас итеп алган иң бәхетле кешеләрнең берсе. Югыйсә, кайберәүләр, шактый озын гомер кичереп тә, мондый бәхеткә ирешә алмаганнар, андыйларның фаҗигасен күп ишеткәнем бар.

Гәрчә, бу соңгы елларда ана телебездә уңай якка үзгәрешләр дә булды. Тәрбия эше белән бәйле зыялыларның, аналарның, матбугатның, Туфан Миңнуллин кебек депутатларыбызның тырышлыгы бушка китмәде: татар теле башта Татарстанның Дәүләт суверенлыгы турында декларациядә, аннары Татарстан Республикасы Конституциясендә дәүләт теле буларак рәсмиләштерелде. Иң мөһиме: татар кешесендә ана теле өчен горурлык хисе, аның язмышына карата өмет тойгысы бөреләнеп, шул хисне ачыктан-ачык әйтүдән курыкмау, оялмау үсә башлады. Ә бу адәм баласының иң изге хисе − туган телгә гамьле, хөрмәтле булганда гына кеше үз иленең, төбәгенең, гаиләсенең шәҗәрәсен, тарихын аңлый ала; халкыңны, тарихыңны белүдән башкалар теленә хөрмәт белән карау фикере тәрбияләнә.

«Тел − ананың зур бүләге». Мин әни биргән бүләккә бик сөенәм, аның белән горурланам. Юкка гына шагыйрь Сибгат Хәким дә язмышыннан: «. ирекле ит, туган телем белән бәхетле ит, бүтән йөдәтмәм. » − дип үтенмәгәндер. Бишек җырларын тыңлап үскән кеше генә үз ана телен яхшы белә аладыр ул. Мин үзем дә шундый бәхеткә ирешкән бала.

Миңа әнием бишек җырлары урынына күбрәк Г. Тукай сүзләренә язылган «Туган тел» җырын җырлаган. 3-4 яшькә җиткәндә, бу җырны үзем дә җырлый идем инде. Аны бит миңа әнием өйрәткән, өйрәтеп кенә калмаган, каныма сеңдергән, бу кан бөтен тәнем буйлап хәрәкәт иткән. Шулай булмаса, туган телемне − ана телемне бу кадәр яратыр идемме соң?!

Әнием җырлар җырласа, әтием әкиятләр сөйли иде, ул аларның күбесен үзе уйлап чыгара. Җилле-давыллы кичләрдә бездә еш кына ут бетә. Өйдә ут беткән кич безнең өчен әкиятләр кичәсенә әйләнә. Әтиебез 3-4 сәгать буе әкият сөйли иде. Сабый өчен әти-әнисе канаты астында үз телендә әкият тыңлаудан да зур бәхет юктыр ул.

Бу дөньяда бер генә баланың да бер генә анага да шагыйрь Мөдәррис Әгъләмов сүзләре белән:

Тел, әдәп, әхлак дигәнне өйрәтмәгән хатын,

«Ана» дип аталырга бармы синең хакың?! −

дип әйтергә теле бармасын, җае чыкмасын иде. И-и-и, аналар, тәрбияләп үстергән балагызга сез чын йөрәктән Саҗидә Сөләйманова сүзләре белән:

Йөрәк каным белән Ил бирдем дә,

Күкрәк сөтем белән Тел бирдем,

Саклый алсаң − мәңгелек фатихам.

Җуйсаң, сатсаң − күкрәк сөтем хәрам. −

дип әйтә алсагыз иде, ә без, балалар, сезгә Зыя Ярмәки сүзләре белән болай җавап бирә алсак иде:

Күңелемә алтын кебек сүзләр тезеп киткән әни,

Мин сөйләрмен, әнкәем, илгә синең ул сүзләрне.

И, миңа тойгы сөйләрлек тел биреп киткән әни.

Әтием, әнием − минем өчен иң кадерле кешеләр. Тигез канат, тату гаиләдә үсүем белән дә мин чиксез бәхетлемен. Аларга һәм туган телемә рәхмәтемне үзем иҗат иткән шигъри юллар аша җиткерәсем килә:

Источник: studfiles.net

Татар телем туган телем инша

Тел яшәсә,без дә яшәрбез

Газиз телем гасыр диңгезләрен

Кичә-кичә килгән ерактан.

Һәр милләт кешесе өчен иң моңлы көй-үзенең милли көе,иң матур,иң кадерле тел-үзенең туган теле.Минем өчен татар теле-әнә шундый.

Туган телем. Синең матурлыгың,синең газизлегең,синең кирәклегең турында кемнәр генә нинди матур сүзләр әйтмәгән!Сөекле Тукаебызның «Туган тел”е татарларның гимнына әверелде.Җиде миллионлы татар җырлый аны.Иң борынгы,моңлы, газиз,матур, саф туган телебезгә галимнәр,язучылар, шагыйрьләр дан җырлаганнар,иҗатларын телгә багышлаганнар.

Шагыйр ь Разил Вәлиев тел турында ничек матур итеп әйтә:

Шагыйр ь Ә.Ерикәй «Ике канат” шигырендә:

Туган телем күп еллардан бирле

Мин әйткәнмен татар телендә,-дип язды.

Шагыйрь Госман Садәнең «Ана белән сабый” шигыреннән:

дип язды Харрас Әюп.

Туган телебез татар теле-борынгы hәм hәрьяклап үсеш алган төрки телләрнең берсе.Ул мул сүзлек хәзинәсенә ия, стилистик яктан бай тел.Белгәнебезчә, татар теле- ЮНЕСКО тарафыннан бөтендөнья халыкара аралашу теле дип саналган ундүрт телнең берсе.Бу- туган телебез белән горурланырлык мөhим фактор.

Туган тел туган җир кебек кадерле hәм газиз.Чөнки ул- кеше күңелендә иң нечкә,мөкатдәс хисләр,иң күркәм сыйфатлар тәрбияләүнең иң куәтле чарасы.Ул- әби-бабай,әткәй-әнкәй теле,дөньяга күзең ачылырга,әйләнә-тирәне танып белергә,чиксез матурлыкларны аңларга-тоярга ярдәм итә торган тел.

Кешенең бөтен тормышы тел белән бәйле : тел ярдәмендә кешеләр үзара аралашалар,бер-берсен аңлыйлар,тормыш тәҗрибәләрен hәм рухи байлыкларын буыннан буынга күчерә баралар.

Халыкның күп гасырлык рухи тәҗрибәсен саклаучы hәм яклаучы булган туган тел- яшь буынга белем hәм тәрбия бирүдә иң мәшhүр педагог.Туган тел- милли мәдәниятнең аерылгысыз бер өлеше,милли киләчәк нигезе,халыкның яшәгән,яши торган hәм яшәячәк буыннарын бер биеклеккә күтәрә,тарихи яктан бергә бәйли торган җанлы hәм ныклы элемтә булдыручы.”Телен саклаган башын саклар «дип әйтә халык.”Үз телен хөрмәтләгән халыкны хөрмәтлиләр” дигән гыйбәрә бүген дә актуаль булып кала.Бу гыйбәрә ана сөте белән сеңгәндә генә тормышка ашачак.

Ана теле- тою,сизү,йөрәк теле,рухи тамыр.Димәк,аннан,рухи тамырдан, акыл,фикер эшчәнлегенә,белем hәм күнекмәләр туплауга,дөньяны,кешеләрне танып белүгә юл кыскарак.Ана сөте белән кергән йөрәк,сизү,тою теле бул- ганга,аны ана теле,туган тел дип йөртәләр дә.

Баланың беренче көннәреннән үк туплый башлаган хәзинәсе-туган тел.

Татар баласының татар телендә сөйләшүе ул-hавада ак болытлар йөзүе,талгын җилдә яфраклар шыбырдашуы,кошлар сайравы кебек табигый,саф hәм матур бер күренеш булса,сөйләшә алмавы-авыр күренеш,кимчелектер.

Саҗидә Сөләйманованың шигъри юлларына күз салыйк:

Йөрәк каным белән Ил бирдем дә

Источник: s6nk.ucoz.ru

Туган тел! Хэркем очен дэ газиз суз бу. Чонки ин кадерле, бернэрсэ белэн дэ алыштыргысыз «эти», «эни», «эби», «бабай» сузлэрен туган телдэ эйтэбез. Туган — ускэн илнен якынлыгы, Ватаннын газизлеген тоярга да безгэ энэ шул туган тел ярдэм итэ. Кеше доньяга беренче аваз салуга аны, аны тудырган ана узенен сабыена туган телендэ «балам» дип эндэшэ. Баланын беренче эйткэн сузе дэ туган телендэ янгырый. Боек Г.Тукай юкка гына узенен ин кадерле кешелэре эти-энилэренэ рэхмэт сузлэрен, алла рухына багышлаган догаларын туган телендэ белдермэгэн.

Тел турында дистэлэгэн, йозлэгэн мэкаль бар. Эле алар да ботен сыйфатларын анлатып житкерэ микэн? Уз теленнен кадрен белер очен, чит иллэрдэ яшэп карарга кирэк. Ана теленнен монын, ahэнен анлау очен, кайвакыт бер бишек жырын ишету дэ житэ. Анын мэгънэ тирэнлегенэ шаккатып, эчке бер лэззэт кичерергэ телэсэн, халыкта йоргэн канатлы гыбарэлэрне исенэ тошер, эдипнен махир калэменнэн чыккан китап сузен укы.

Безнен туган телебез – бик борынгы хэм бай теллэрнен берсе. Килеп чыгышы ягыннан татар теле торки теллэр гаилэсенэ керэ. Ул башка теллэр арасында узенен эхэнле аваз составы, искиткеч зур сузлек байлыгы, узенчэлекле грамматик тозелеше белэн аерылап тора.

Тел турында янадан-яна китаплар чыгып тора, радиодан, телевидиниедэн тел турында кызыклы тапшырулар алып барыла. Болар барысы да халыкта телнен тарихы, усеше, яшэеше, тозелеше хэм башкалар турында куп санлы сораулар тууга сэбэп була. Шушы сорауларга жавап эзлэучелэр татар теленен нинди бай булуына тошенэлэр, халкыбызнын тарихын ойрэнэлэр. Чонки татар халкынын мен елларга сузылган тормыш тэжрибэсе, уйлары, гадэтлэре, йолалары, кешене шэхес итуче сыйфатлары анын телендэ, образлы сойлэмнэрендэ, мэкаль-эйтемнэрендэ, жыр хэм экиятлэрендэ чагылыш тапкан.

Безнен халкыбызнын кунел жэухэрлэре бары тик туган телдэ генэ сакланып калган. Бары тик туган телдэ алар кунеленнэн торле шигырьлэр, жырлар, язалар чыккан. Шуна курэ дэ безнен шэхеслэребез, галимнэребез, язучы хэм шагыйрьлэребез туган телгэ зур игътибар бирэлэр. Туган теленен кешегэ тэсир коче дэ кочлерэк.

Татар теле узенен усеш дэверендэ торле кыенлыкларны, киртэлэрне утте. Халык купме изелсэ дэ, ана телен саклап калды. Миллэтнен саклануы турыдан-туры телгэ бэйле. Чонки гыйлем алу, анны устеру, доньяны танып белу хэм аралашу туган тел аша тормышка ашырыла. Тел бетсэ, миллэт бетэ, халык бетэ. М.Жэлил, А.Алишнын татар телендэ язылган шигырьлэре фашистларнын корыч ишеклэреннэн дэ кочлерэк булганнар.

Безенен телебез – бик монлы тел. Борынгы татар жырларын тынлаганда, мон безнен кунеллэребезне айкап, тирэн уйларга, кишерешлэргэ сала. Шушы мон халыкнын хэтер кылларына кагыла да, уткэннэрне бугенге белэн тоташтыра. Телене сыгылмалыгы, матурлыгы, монлылыгы композиторлар, шагыйрьлэр очен дэ кирэк. Матур итеп сойлэшэ белгэн кеше матур итеп уйлый белэ, матур итеп уйлый белгэн кеше матур эшлэргэ омтыла.

Телнен нечкэлеклэрен белу очен, аны хэрвакыт куллану кирэк. Кунел байлылыгы жанга телебез аша туплана. Эгэр син уз теленне белмисен икэн, уз халкыннын мэдэниятен, анын рухи байлыгын узлэштерэ алмыйсын. Куп акыл иялэре, галимнэр, язучылар тел турында торле фикерлэр эйтеп калдырганнар. Рус язучысы К.Г.Паустовский болай дигэн: «Уз иленэ булган эхэббэтне уз теленэ булган мэхэббэттэн башка куз алдына китереп булмый. Туган теленэ битараф кеше кыргый. Ул узенен табигате белэн ук зыянлы. Чонки анын телгэ карата битарафлыгы уз халкынын уткэненэ, бугенгесенэ хэ килэчэгенэ битараф булуын белэн анлатыла».

Татар теле – ин матур тел, ин нечкэ, ягымлы, йомшак, татлы хэм туган тел! Яратыйк аны, пычратмыйк! Безене буыннар да саф, чиста, боек татар телендэ горурланып сойлэшсеннэр иде!

Туган тел турындагы фикерлэремне шагыйрь И.Гыйлэжев сузлэре белэн йомгаклыйсым килэ:

Источник: student.zoomru.ru

Татар телем туган телем инша

Күңелемә якын итеп

Алган сабак – туган телем.

Кеше тормышында аның бөтен гомере буена аерылгысыз төшенчәләр, кешеләр, әйберләр була. Мин шуларның берсе дип, аның туган телен саныйм. Ул – кешенең дөньяга аваз салган минутыннан соңгы сулышына кадәр янәшә.

Кеше дөньяга беренче аваз салуга аны, аны тудырган ана үзенең сабыена туган телендә «балам” дип эндәшә. Баланың беренче әйткән сүзе дә туган телендә яңгырый. Кеше үзенең иң саф хисләрен бары тик туган телендә генә белдерә ала. Бөек Тукай юкка гына үзенең иң кадерле кешеләре әти-әниләренә рәхмәт сүзләрен, ала рухына багышлаган догаларын туган телендә белдермәгән.

Тел турында яңадан–яңа китаплар чыгып тора, радиодан, телевидениедән тел турында кызыклы тапшырулар алып барыла. Болар барысы да халыкта телнең тарих, үсеше, яшәеше, төзелеше һәм башкалар турында күп санлы сораулар тууга сәбәп була. Шушы сорауларга җавап эзләүчеләр татар теленең нинди бай булуына төшенәләр, халкыбызның тарихын өйрәнәләр. Чөнки татар халкының мең елларга сузылган тормыш тәҗрибәсе, уйлары, гадәтләре, йолалары, кешене шәхес итүче сыйфатлары аның телендә, образлы сөйләмнәрендә, мәкаль-әйтемнәрендә, җыр һәм әкиятләрендә чагылыш тапкан.

Безнең халкыбызның күңел җәүһәрләре бары тик туган телдә генә сакланып калган. Бары тик туган телдә алар күңеленнән төрле шигырьләр, җырлар, язмалар чыккан. Шуңа күрә дә безнең шәхесләребез, галимнәребез, язучы һәм шагыйрьләребез туган телгә зур игътибар бирәләр. Туган теленең кешегә тәэсир көче дә көчлерәк.

Татар теле үзенең үсеш дәверендә төрле кыенлыкларны, киртәләрне үтте. Халык күпме изелсә дә, ана телен саклап калды. Ә милләтнең саклануы турыдан-туры телгә бәйле. Чөнки гыйлем алу, аңны үстерү, дөньяны танып белү һәм аралашу туган тел аша тормышка ашырыла. Тел бетсә, милләт бетә, халык бетә.

М. Җәлил, А. Алишның татар телендә язылган шигырьләре фашистларның корыч ишекләреннән, гильотиналарыннан да көчлерәк булганнар. Бу турыда шагыйрь Р. Фәйзуллин:

Түзем тел ул
Окопларда, төрмәләрдә, лагерьларда
атылса да, асылса да,
җиңү рухын җуймаган ул.
Гильотина өсләрендә
Яшәү җырын җырлаган ул! –

дип, татар телендә булган югары бәясен бирә.

Туган телебез – татар теле – бик борынгы һәм бай телләрнең берсе. Ул башка телләр арасында үзенең аһәңле аваз составы, искикеч зур сүзлек байлыгы, үзенчәлекле грамматик төзелеше белән аерылып тора.

Безнең телебез – бик моңлы тел. Борынгы татар халык җырларын тыңлаганда, моң, безнең күңелләребезне айкап, тирән уйларга, кичерешләргә сала. Шушы моң халыкның хәтер кылларына кагыла да, үткәннәрне бүгенге белән тоташтыра.

Телнең сыгылмалылыгы, матурлыгы, моңлылыгы композиторлар, шагыйрьләр өчен дә кирәк. Матур итеп сөйләшә белгән кеше матур итеп уйлый белә, матур итеп уйлый белгән кеше матур эшләргә омтыла.

Телнең нечкәлекләрен белү өчен, аны һәрвакыт куллану кирәк.

Күңел байлыгы җанга телебез аша туплана. Әгәр син үз телеңне белмисең икән, үз халкыңның мәдәниятен, аның рухи байлыгын үзләштерә алмыйсың. Күп акыл ияләре, галимнәр, язучылар тел турында төрле фикерләр әйтеп калдырганнар. Рус язучысы К.Г. Паустовский болай дигән: «Үз илеңә булган мәхәббәтне үз теленә булган мәхәббәттән башка күз алдына китереп булмый. Туган теленә битараф кеше кыргый. Ул үзенең табигате белән үк зыянлы. Чөнки аның телгә карата битарафлыгы үз халкының үткәненә, бүгенгесенә һәм киләчәгенә битараф булуын белән аңлатыла”.

Татар теле – иң матур тел, иң нечкә, ягымлы, йомшак, татлы һәм туган тел! Яратыйк аны, пычратмыйк! Безнең буыннар да саф, чиста, бөек татар телендә горурланып сөйләшсеннәр иде!

Туган тел турындагы фикерләремне якташыбыз шагыйрь И. Гыйләҗев сүзләре белән йомгаклыйсым килә:

Ул булганда адашмабыз –
Юлым туры, нурлы көнем.
Күз карасы кебек саклыйм
Анам теле – Татар телен!

Источник: ursaevo.ucoz.net

Ике телем-ике канатым”

“ Ике телем- ике канатым ” Цели и задачи: 1) дать понять необходимости знания двух языков: русского и татарского; 2) показать сходство и связь между двумя языками; 3) воспитывать у детей любовь к языкам, культуре двух народов через народное творчество: сказки, пословицы, песни и др. Оборудование: 1) портреты поэтов: Г. Тукая, А. С. Пушкина; 2) Интерактивная доска, музыкальное сопровождение; 3) Выставка книг Г. Тукая, А. С. Пушкина; словари русско- татарского языков; 4) Плакат со словом «ТАТАРСТАН»; красочно оформленные стенды о русском и татарском языках: « ИКЕ ТЕЛЕМ- ИКЕ КАНАТЫМ»- «ДВА ЯЗЫКА- ДВА КРЫЛА»; «ЗИРӘКЛӘ Р ”, “ТАПКЫРЛАР”; “ РУССКИЙ ЯЗЫК- НАСТОЯЩИЙ, СИЛЬНЫЙ, ГДЕ НУЖНО- СТРОГИЙ, СЕРЬЁЗНЫЙ, ГДЕ НУЖНО- СТРАСТНЫЙ, ГДЕ НУЖНО- БОЙКИЙ И ЖИВОЙ». А. Н. ТОЛСТОЙ, «Мощь и величие татарского и русского языков является неоспоримым свидетельством великих жизненных сил татарского и русского народов, их высокой национальной культуры и славной исторической судбы ». ПРОГРАММА ДЛЯ ВЕДУЩЕГО. 1. Алып баручы: — Уважаемые учителя, дорогие ученики! 26- 04- день родного языка. Нашим родным языком является русский язык, великий, могучий русский язык, язык Пушкина, Тургенева, Лермонтова, Достоевского и многих- многих других великих людей, язык наших родителей, бабушек и дедушек.  Каждый человек должен любить свой родной язык. Но не только любить, но и знать. Вы можете сказать: м ы любим наш родной русский язык, изучаем. А при чём тут татарский язык? А где мы живём? Живём мы с вами в большом государстве- в России, одним из составляющих которого является наша малая Родина- Татарстан. А в Татарстане государственными языками являются и русский язык, и татарский язык. Все мы, кто живёт в Татарстане- татарстанцы. И мы обязаны знать оба языка. У татарского народа есть замечательная пословица «ТУГАН ТЕЛЕН ЯРАТМАГАН КЕШЕ БАШКАЛАРНЫҢ ТЕЛЕН ЯРАТМЫЙ» — кто не любит свой родной язык, тот не может любить другие языки. Зание татарского языка нам поможет глубже узнать прошлую и настоящую историю нашей республики, к ультуру и тадиции татарского народа. Зная татарский язык, мы сможем читать татарскую художественную литературу: с казки, стихи, рассказы, петь песни на татарском языке, смотреть и слушать татарские передачи по ТВ и радио. Наш сегодняшний праздник мы посвящаем этим двум языкам. И назвали мы его: “ ИКЕ ТЕЛЕМ- ИКЕ КАНАТЫМ”- “Два языка- два крыла”. 2. Укучылар татар һәм рус телләрендә шигырьлә р укыйлар. 1) Культура каждого народа Жемчужина добра. Татарский ласковый язык Всем выучить пора. 2) Взрослый ты или ребёнок, Ты должен понимать- Раз в Татарстане живёшь, Татарский надо знать. 3) Туган оясыннан аерылган кош Кайтырына мәңге юл тапмый. Туган телен яратмаган кеше Башкаларның телен яратмый. 4) Чтобы занимать какой- то пост, Людьми руководить, Ты на обоих языках Обязан говорить. 5) Тату булу  һәрчак кирәк икән Кайда барса ң, кайда йөрсәң дә. Инглиз һәм татар телен белү кирә к, рус телен яхшы яхшы белсәң дә. 6) Татарча да яхшы бел, Русча да яхшы бел. Икесе дә безнең өчен Иң кирәкле затлы тел. 7) Тел кешене дус ит ә, Бер- берсенә беркетә. Белегез рус телен Һә м өйрәнегез татар телен. Төрле- төрле телдә сөйләшсәк т ә, Төрле- төрле милләт булсак та, Тик бер безнең туган илебез, Тик бер безнең туган җиребез: У л- Татарстан! 3. Алып баручы а) к омандалар белән таныштыра: “ ЗИРӘКЛӘ Р ”( 1 команда укучылары исемнәре) ; “ ТАПКЫРЛАР( 2 команда укучылары исемнәре) ; б) судьялар белән таныштыра( 3 югары сыйныф укучысы һәм укытучылар) . 4. 1 тур- кем беренче бирелгән хәрефләрдән җөмлә төзи? — 1 очко. М, Е, Л, Е, Т, Е, К, И- М, Ы, Т, А, Н, А, К, Е, К, И. 5. 2тур- кем беренче һәм дөрес җавап бирә- 1очк о( дөрес тәртиптә урнаштырырга) 1) ОСНОВАНИЕ КАЗАНИ; 2) КРЕЩЕНИЕ РУСИ; 3) ПЕРВЫЙ ПОЛЁТ ЧЕЛОВЕКА В КОСМОС; 4) БОРОДИНСКАЯ БИТВА; 5) ВЕЛИКАЯ ОТЕЧЕСТВЕННАЯ ВОЙНА. 6. ТАМАШАЧЫЛАР БЕЛӘН УЕН “ТАТАРСТАН ”( бирелгән сүздәге хәрефләрдән яңа сүзләр төзү) . Җиңүчегә- приз. 7. Жюри 1- 2нче турларга нәтиҗә ясый. 8. Җыр тыңлау “МИН ЯРАТАМ СИНЕ, Т АТАРСТАН”. ( Р. Р әкыйпов шигыре, Р. Андреев көе. ) Мин яратам сине, Т атарстан, Ал таңнарың өчен яратам, Күк к үкрәп, яшен яшьнәп яуган Яңгырларың өчен яратам. Мин яратам сине, Т атарстан, Горур халкың өчен яратам, Җан эреткән, әнкәм теле ң өчен, Татар теле ң өчен яратам. Мин яратам сине, Т атарстан, Киң күңелле Казан каласын. Илем бакчасында, Т атарстан, Ал канәфер булып янасың. 9. 3тур: Татарстан һә м Казан турында сорауларга җавап бирү. ” Зирәкләр ”к омандасына соралар: — Казанда ничә район бар? — Татар дәү л әт академия театы кем исемен йөртә? — Казан университеты кайчан ачылган? / 1805, 1806, 1804/ — Кайчан Татарстан халкы Республика көнен билгелә п үтә? — “Казан” утасында ни бар? — Татарстан флагында нинди төслә р бар? — Сөембикә манарасы ничә катлы? — Татаррстан гимнының авторы кем? — Б өтен дөньяга танылган татар балетмейстеры кем? — Казан университетының беренче ректоры кем? : “ Тапкырлар ” к омандасына сораулар: — Казада ничә театр бар? — Опера һә м балет театры кем исемен йөртә? — Татарстан Д әүләт музее кайчан ачыла? / 1864, 1894, 1876/ — Казанга ничәнче елда 1000 яшь   тулды? — “Татарстан” уртасында нәрсә бар? — Татарстан гербында нәрсә сү р әтләнгән? — Җиде катлы манара исемен йөртүче ханбикә кем ул? — Татарстанның дәү л әт гимны кайчан кабул ителә? — Казан Кремле янында кайсы язучыга һәйкәл келган? — Татарстан Республикасының беренче Президенты кем? 10. 4тур( Татар теле һәм әдәбияты буенча биремнәр) . 1) Спроси: т епло ли в школе? Спроси: х олодно ли на улице? — мәктә пт ә җылымы? — урманда салкынмы? — мәктә пт ә җылыме? — урамда салкынмы? — сыйныфта җылымы? — у рамда җылымы? — мәктә п җылымы? — уамда җылыме? 2) Җөмләне тәмамлагыз: — Шампунь белән. . . . . . . . Тарак белән. . . . . . . . . А) идән юам, б) чә ч юам, в) чәч тарыйм, г) кул юам, д) юынам, е) бит сөртәм. 3) Буш урынга тиешле кушымча куегыз: М инем аш. . . . . килә. ( ейсем, ыйсым, ым) Тә р җемәнең кайсысы дөрес түгел: урманда- в лесу; урманга- в лес; урманнарда- в лесу. 4) Хатаны табыгыз: к ибеткә- юнәлеш килеше; каләмне- урын- вакыт килеше; мәктәпнең- иялек килеше. 5) ” Туган тел” шигыренең авторы кем? 6) Казанда нинди язучыларның музейлары бар? 7) ” Моабит дәфтәре ”н ең авторы кем? 11. Тамашачылар белән уе н( дөрес җавапка- приз) : — “Су анасы”әкиятен кем язган? / Г. Тукай/ — Татар халкының бәйрәме. / сабантуй/ — Яңа ел кайчан башлана? / 1нче гыйнварда/ — Җиләккә кайчан баралар? / җәй к өне/ — Елның ничә фасылы бар? / 4/ — Мәктәптә эшли, балалар укыта. К ем ул? — М. Җәлил кем ул? — Татарстанда дәүләт теле нинди? — Кыш көне нәрсә ява? — Россиядә Президент кем? 12 Жюри 3- 4 нче турларга нәтиҗә ясый. 13. 5тур 2конкурстан тора: 1) конкурс “СКАЗКИ ПУШКИНА И ТУКАЯ”: — Сколько раз закидывал старик невод в тот день, к огда поймал золотую рыбку? — С какими словами царица обращалась к волшебному зеркалу? — Как звали сына царя Салтана? — Сколько раз посылала старуха старика к рыбке? — За какую плату согласился работать Балда? — Имя героя сказки « Ш үрәле”. — Что украл мальчик на берегу реки у водяной? — Кому пренадлежала золотая гребень? 2) конкурс по знаниям русского языка: — Выберите “лишнее” слово- определение, о бращение, дополнение; — приставка, л ексика, суффикс. — Раскройте скобки: ( с) горы( с) бежал поток проворный. Язы( до) К иева( до) везёт. 3) Превратите “Ночь” в “День”; “ Каз ” в “Көн”, и зменяя в каждом слове толко одну букву. 4) Закончите пословицу: — “Не гордись званием, . . . . . . . . ”; — “Терпение и труд. . . . . . . . ”; — “По одёжке встречают, . . . . . . . . ”; — “Что написано пером, . . . . . . . . . ”; — “Кем эшләми, . . . . . . “; — “ Эш беткәч, . . . . . . ”. 14 “ Туган тел”җыры. И туган тел, и матур тел, Әткәм, әнкәмнең теле. Дөньяда кү п нәрсә белдем Син туган тел аркылы. Иң элек бу тел белән Әнкәм бишектә көйләгән. Аннары төннә р буе Әбкәм хикәят сөйләгән. И туган тел! Һәрвакытта Ярдәмең берлән синең. Кечкенәдән аңлашылган Шатлыгым- кайгым минем. 15. 5турга нәтиҗә һәм барлык биремнәргә йомгак ясау. Алып баручы: Кадерле дуслар! Бәйрәмебез ахырына якынлашты. М ин сезне бүгенге бәйрәмебез белән тәбрик итәм һәм уңышлар телим Дорогие друзья! . Вот и подошёл к концу наш праздник. Б ольшое спасибо вам за участие в нашем празднике. Мощь и величие татарского и русского языков является неоспоримым свидетельством великих жизненных сил татарского и русского народов, их высокой национальной културы и славной исторической судьбы. 16. Бүләклә р тапшыру. ЛИТЕРАТУРА: Журнал “МӘГАРИФ”- 2006; “ Сценарии классных часов »м- 2002; Газета « Ачык дәрес»- 2007; Татар теле дәреслекләре.    

Лаеш районы Столбище урта мәктәбенең

 татар теле һәм әдәбияты укытучысы Камалиева М.С.

Тема.            Ике телем – ике канатым

Максат:

•   программа материалын гадәти булмаган шартларда кабатлау һәм           ныгыту      өчен шартлар тудыру, укучыларның татар теле буенча белемнәрен камилләштерү;

• уку һәм язу, танып – белү күнекмәләрен ныгыту;
• кара-каршы сөйләшү нигезендә диалогик сөйләм осталыкларын арттыру;
• укучыларда рус һәм татар телен чагыштырып өйрәнүгә кызыксыну уяту;
• сөйләм культурасын үстерү;
• балаларда каршы як командага хөрмәт хисләре тәрбияләү;
•  командада эшли белү осталыгын тәрбияләү.

Күрсәтмәлелек:

— биремнәр белән карточкалар;

— күренекле кешеләрнең портретлары;

— язылган текстлар;

       — компьютер,

       — мультимедиа экраны,

       — мультимедиа презентациясе

                                                                                       Белемдә — көч

                                                                                       (Мәкаль)

Укучылар өч рәткә бүленеп утыралар. Кичә җырдан башлана.                            

Җыр “Дәү әниемә бүләккә”  Н.Яхина көе һәм сүзләре . Башкара 3 нче “В” сыйныф укучысы  Горчакова Виктория

Укытучы.

     -Исәнмесез, укучылар, укытучылар! Хәерле көн! Кәефләрегез ничек!

-Укучылар нинди  бәйрәмгә килдек?

-Татар теле бәйрәменә  килдек.

-Ә татар теле бәйрәмендә без нишлибез?

— Карагыз әле, безгә никадәр кунаклар килгән?

— Ева, ничек уйлыйсың, бу дәрескә кунаклар ни өчен  килде икән?

— Алар җыр тавышы ишеткәннәрдер…

-Җыр тыңларга, татар телен өйрәнергә килгәннәр.

 -Балалар, бүгенге бәйрәмебез аралашу кичәсе булыр. Бәйрәмдә сезнең белемнәрегезне дә тикшерербез.Кичә барышында рус һәм татар телләре турында сөйләшербез. Шуңа күрә бу кичәне ”Ике телем — ике канатым”  (“Два языка – два крыла”) дип атарбыз.

-Укучылар, нәрсә соң ул  тел? Ул нәрсә өчен кирәк?

— Сөйләшү өчен кирәк .

-Аңлашу өчен кирәк.

-Аралашу өчен кирәк.

-Ә миңа татарча шигырь сөйләргә кирәк.

— Син шигырь сөйләсәң, мин җырлармын.

Алып баручы (Алып баручы укучылар  7 нче сыйныф укучылары)

-Рәхмәт, дусларым.Алинә ,әйт әле, син нинди телдә сөйләшәсең?

-Мин татар телендә сөйләшәм.

— Ә син , Данияр, син нинди телдә сөйләшәсең?

-……..

-Вика , син нинди телдә сөйләшәсең?

— Мин рус кызы. Русча сөйләшәм.

— Әйе, Алинә  һәм  Даниярның туган теле – татар теле , ә калган укучыларның туган теле —  рус теле. Регина , син ничек уйлыйсың, кешеләр генә сөйләшәме? Ә кошлар, хайваннар сөйләшәме? (сыер, каз, үрдәк)

-Әлбәттә, алар үз телендә  сөйләшә.

-Ничек сөйләшкәнен әйдәгез тыңлап карыйк  (Эльза, Вика, Ева, Лиана  Ш.Галиевнең “Рус казлары га-га-га” шигырен сөйлиләр).

Русларда да бар казлар

Татарда да бар казлар.

Рус казлары: га-га-га, ди,

Татар казы: кыйгак-кыйгак, ди.

                Русларда да үрдәк бар,

                Татарда да үрдәк бар .

                Русныкылар: кря, кря,ди,

                Татарныкы: бак, бак, ди  .

Русларда бар әтәч,

татарда да бар әтәч.

Русларның: кукареку!

Татарның: кикерикүк!

                 Русларда да бар маэмай,

                Татарда да бар маэмай.

                Рустагысы: гав,гав,,ди,

                Татардагы: һау, һау, ди.

Алып баручы. 

— Менә, ишеттегезме, алар да сөйләшә. Әйдәгез, кичәбезне дәвам итик. Бу бәйрәм  аеруча үзенчәлекле, чөнки бүгенге  кичәбез  ярыш  кичәсе дә.

Алып баручы. 

-Эшне танышудан башлыйк. Минем исемем Регина. Синең исемең ничек?

-Минем исемем Даниил.

-Сиңа ничә яшь?

-Синең гаиләң зурмы?

-Син ничек укыйсың?

(Алып баручылар сораулар бирәләр, укучылар җавап бирәләр).

Алып баручы. 

-Танышуыбызга мин бик шат. Рәхмәт сезгә.  Хәзер ярышны башлыйк. Бу

ярышыбыз  III  турда үтәчәк. Һәркемне кичә ахырында капчыктагы сюрпризлар көтә.

                         I тур- Кем күбрәк сүзләр белә?

                         II тур – Син — миңа, мин — сиңа.

                         III тур –Тел чарлау (тизәйткечләр әйтешү)

-Ярышны кем башлый? Әйдәгез капчыктан шакмаклар алыйк. Шакмакларга 1, 2, 3 саннары язылган. Ничәнче сан чыга, шул рәт  башлый.

1 тур  — Кем күбрәк  сүзләр белә?

 Бирем. Рус теле һәм татар телендә бер-берсенә охшаган сүзләр бар. Шул сүзләрне искә төшерәбез.Мин сезгә рус телендә сүзләр әйтәм, сез миңа татар телендә җавап бирерсез.

  1 рәт                                             2 рәт                                                         3 рәт

1)стол –(өстәл)                       тарелка       (тәлинкә)                       машина  (машина)

2)утюг   (үтүк)                       пальто       (пәлтә)                             солома    (салам)

— Ә хәзер киресенчә

 1)чәй  (чай)                            чәйнек    (чайник)                           кровать   (карават)                          

-Ә хәзер рус теленнән кергән күп кулланыла торган (тәрҗемә ителми торган сүзләр) сүзләрне кем күбрәк әйтә ала?     (командалар чиратлашып, җавап бирәләр)

— телевизор   , компьютер, помидор. һ.б.

-Молодцы!

2 тур — Син — миңа, мин — сиңа.

Бирем. Мин сезгә сораулар бирәм, ә сез миңа җавап  бирерсез.

Сораулар:

• “Су анасы” әкиятен кем язган?
• “Шүрәле” әкиятен кем язган?
• “Безнең гаилә” шигырен кем язган?
• Төлке кайда яши?
• Куян нинди?
• Әтәч бии беләме?
• Балык сөйләшә беләме?
• Тавык йөзә беләме?
• Сыер укый беләме?
• Бу кайсы әсәрдән?
• Безнең республиканың   президенты кем?
• Республиканың башкаласы  кайсы шәһәр?
• Без кайда яшибез?

-Молодцы! Кем күбрәк белә? Әйдәгез, БАШКАЛА сүзендәге хәрефләрдән татарча сүзләр уйлап карыйк. Менә сезгә дәфтәргә  язып барыгыз. Уйлар өчен 3 минут вакыт бирелә. ( Балалар бер-бер артлы сүзләр әйтәләр, кем беренче туктый, уеннан төшеп кала. Иң ахырда калган рәт җиңүче була).

3 тур. Тел чарлау (тизәйткечләр әйтешү)

Кем тизрәк әйтә?  Тизәйткеч   Кара карга кунган карга

 Укытучы.

— Ай-яй, укучылар, сез бик күп беләсез икән. Карап-карап торам да сокланып куям.  Хәзер ярышыбызга нәтиҗә ясыйк. (Җиңүче командаларны бүләкләү. Кичәнең иң актив укучыларына – “Мин татарча сөйләшәм!” (Русско-татарский разговорник))

Киләчәктә дә татар телен теләп өйрәнүегезне телибез. (Ике укучы Ш.Маннурның шигырен сөйли).

                 Татарча да яхшы бел,

                Русча да яхшы бел.

                  Икесе дә безнең өчен

                  Иң кирәкле затлы тел.

                                          Знай татарский язык,

                                           Знай и русский язык.

                                           Оба  очень нам нужны,

                                           Одинаковы важны.