Китап белем чишмәсе.
Мин бәләкәй чактан китаплпр укырга яратам.Авылда туып-үстем.Туган якның гүзәллеген, аның сихри матурлыгын һәр кеше тоеп
үсәдер. Кечкенә Гомәр дә туган ягына
карата йөрәгендә бөреленә башлаган мәхәббәтен үсеп җитеп язучы булгач үзенең
әсәрләренә салгандыр. Күптән түгел генә татар теле һәм әдәбияты укытучыбыз Резеда Анасовна безгә Гомәр Бәширов һәм аның
тормыш юлы, иҗаты турында сөйләде. Шул ук дәрестә без язучының “Туган ягым –
яшел бишек” әсәрен дә укый башладык. Программада бирелгән дәресләр үтелде,
ләкин әлеге әсәр бүген дә минем күңелемдә саклана. Шул турыда сезнең белән дә
уртаклашасым килә.
“Туган ягым – яшел бишек”
әсәрендә язучы үзенең күңелле балачагын сурәтли. Күккә ашкан таулар артыннан,
үзенең алтын күлмәген киеп, көн дә табигатьне сәламләүче кояшны, аның яктысында
җемелдәүче чык тамчыларын, шулай ук авылның бөтен мәшәкатен күреп үсә Гомәр.
Балачак ул кеше гомерендә
бер генә була. Шуңа күрә аның һәр мизгеле кадерле, алар бервакытта да
онытылмыйлар. Һәр кеше аны сагынып, юксынып искә ала. Әлеге әсәрдә Гомәр
Бәширов балачак образына бәйләп, туган авылын, татар халкының ел саен үткәрелеп
килә торган изгедән-изге йолаларын, бәйрәмнәрен нечкәләп сурәтли, аңа
мәхәббәтен белдерә. Минемчә, нәкъ менә шул гореф-гадәтләре белән үзенчәлекле ул
“Туган ягым-яшел бишек” әсәре.
Туган ягында нинди генә
бәйрәмнәре юк аның! Сабан туе дисеңме, ашлык чәчү, печән чабу, каз өмәләре,
өйгә килен төшерү дисеңме… Аларның һәрберсе кадерле!
Җирләр кардан арчылгач,
Гомәрләр ашлык чәчәргә басуга китәләр. Ләкин бу гади генә нәрсә түгел. Аның да
үз тәртибе бар. Әнкәйләре иртән иртүк йомыркаларын әзерләп куйган инде. Гомәр
белән әтисе бу йомыркаларны кара җиргә сибеп җибәрәләр. Бабайлар шулай эшләгән
чакта, иген уңар, иген бөртеге йомырка кадәрле булыр, дип ышанганнар.
Менә ямьле җәй җитә.
Гомәрләр авылында да Сабан туена әзерлек башлана. Инде син бу көннәрдә тыныч
кына йоклый да алмыйсың. Кичтән үк Сабан туена алынган чалбарыңны, ак
күлмәгеңне, түбәтәеңне әзерләп куясың; бәйрәмгә пешереләсе йомыркаларны буяучы
әниең тирәсендә бөтереләсең, бәйрәм шатлыгыннан куанучы малай-шалай янына да
чыгып керәсең. Ә иртәнге сәгать дүрттә инде сикереп торасың. Бүтән көнне,
уятмасалар гына ярар иде дип ятсаң да, бүген үзеннән-үзе торасы килә. Менә
шулай күңелле генә бу бәйрәм дә үтеп китә. Ләкин авыл кешесе өчен ялы да, эше
дә
Әйе, халык йолаларга,
гореф-гадәтләргә, бәйрәмнәргә бик бай. Алар барысы да безнең әби-бабаларыбызның
күңел сандыгын күрсәтә торган дәлилләр. Нәрсә генә эшләсәләр дә, алар
бер-берсенә таянганнар, эшне күмәкләшеп башкарганнар. Шул ук вакытта үз
күңелләрен үзләре күргәннәр. Уен-көлке, җыр-бию белән авыр эш тә җиңелрәк
тоелган.
Әсәрдә тасвирланган
гореф-гадәтләрнең, йолаларның кайберләре онытылып бара бүгенге көндә. Язучының
менә шуңа йөрәге әрни. Әле алар гына түгел,табигатьне пычрату, аңа зыян китерү
очраклары да артты. Эчә торган суыбыз эчәргә яраксызланды, чишмәләр кибә,
тургайлар сайравы сирәгәйде, урманда киек-җанварлар үлеп бетә башлады, меңьяшәр
имәннәр кипте…Болар барысы да – һәлакәт.Әгәр вакытында аңыбызга килмәсәк,
табигатькә якынаймасак, үзебез казыган чокырга үзебез төшмәбезме? Менә шулар
турында ачынып яза олы әдибебез. Арыш чәчкәндә йомырка тәгәрәтүче бабайлар да,
каз өмәсенә утырмага килүче кызлар да, сөлге чигүче яшь киленнәр дә бетсә,
күңелләребез катмасмы? Юк, боларны онытырга ярамый! Газиз халкыңның рухи
байлыгын онытырга ярамый. Кечкенә Гомәрнең исендә калган балачак хатирәләре
нинди матур, нинди гүзәл! Ә безнең хәтердә калырлык, балачак хатирәләребез
булырмы?
Әсәрләр укып чыгар өчен генә
түгел, ә укыгач укучыга нинди дә булса фикер җиткерү өчен, аны уйландыру
максатыннан чыгып языла. Шулай булгач, Гомәр Бәшировның “Туган ягым – яшел
бишек” әсәре безгә нәрсә дә булса бирергә тиеш. Минемчә, бу әсәр табигатьне
яратырга, татар халкының гореф-гадәтләрен онытмаска, онытылганнарны яңартырга
чакыра. Балачак авазы аша бу мәсьәләне хәл итү бик әһәмиятле!
метки: Источник, Татарск, Знание, Татарин, Йомыркаларны, Бабайлар, Йомырка, Онытырг
“Туган ягым – яшел бишек” әсәрендә язучы үзенең күңелле балачагын сурәтли. Күккә ашкан таулар артыннан, үзенең алтын күлмәген киеп, көн дә табигатьне сәламләүче кояшны, аның яктысында җемелдәүче чык тамчыларын, шулай ук авылның бөтен мәшәкатен күреп үсә Гомәр.
Балачак ул кеше гомерендә бер генә була. Шуңа күрә аның һәр мизгеле кадерле, алар бервакытта да онытылмыйлар. Һәр кеше аны сагынып, юксынып искә ала. Әлеге әсәрдә Гомәр Бәширов балачак образына бәйләп, туган авылын, татар халкының ел саен үткәрелеп килә торган изгедән-изге йолаларын, бәйрәмнәрен нечкәләп сурәтли, аңа мәхәббәтен белдерә. Минемчә, нәкъ менә шул гореф-гадәтләре белән үзенчәлекле ул “Туган ягым-яшел бишек” әсәре.
Туган ягында нинди генә бәйрәмнәре юк аның! Сабан туе дисеңме, ашлык чәчү, печән чабу, каз өмәләре, өйгә килен төшерү дисеңме… Аларның һәрберсе кадерле!
Җирләр кардан арчылгач, Гомәрләр ашлык чәчәргә басуга китәләр. Ләкин бу гади генә нәрсә түгел. Аның да үз тәртибе бар. Әнкәйләре иртән иртүк йомыркаларын әзерләп куйган инде. Гомәр белән әтисе бу йомыркаларны кара җиргә сибеп җибәрәләр. Бабайлар шулай эшләгән чакта, иген уңар, иген бөртеге йомырка кадәрле булыр, дип ышанганнар.
Менә ямьле җәй җитә. Гомәрләр авылында да Сабан туена әзерлек башлана. Инде син бу көннәрдә тыныч кына йоклый да алмыйсың. Кичтән үк Сабан туена алынган чалбарыңны, ак күлмәгеңне, түбәтәеңне әзерләп куясың; бәйрәмгә пешереләсе йомыркаларны буяучы әниең тирәсендә бөтереләсең, бәйрәм шатлыгыннан куанучы малай-шалай янына да чыгып керәсең. Ә иртәнге сәгать дүрттә инде сикереп торасың. Бүтән көнне, уятмасалар гына ярар иде дип ятсаң да, бүген үзеннән-үзе торасы килә. Менә шулай күңелле генә бу бәйрәм дә үтеп китә. Ләкин авыл кешесе өчен ялы да, эше дә
Әйе, халык йолаларга, гореф-гадәтләргә, бәйрәмнәргә бик бай. Алар барысы да безнең әби-бабаларыбызның күңел сандыгын күрсәтә торган дәлилләр. Нәрсә генә эшләсәләр дә, алар бер-берсенә таянганнар, эшне күмәкләшеп башкарганнар. Шул ук вакытта үз күңелләрен үзләре күргәннәр. Уен-көлке, җыр-бию белән авыр эш тә җиңелрәк тоелган.
3 стр., 1334 слов
На башкирском языке туган тел
… н сүзтезмә ясый: “Туган апа”, “Туган ил” һәм “Туган тел”. Бу төшенчәләр – өчесе дә кеше өчен иң якын, иң … рәхмәт сүзләрен, алар рухына багышлаган догаларын туган телендә белдермәгән. И туган тел! Синдә булган иң элек кыйлган … Г.Бәширова бик дөрес әйткән. Ул инде туган телнең байлыгын бик яхшы белә, чөнки гомере … н әкиәттәр, йырҙар ишетеп үҫтем, беренсе һүҙҙәремде әйттем. Туған тел ул әсә кеүек берәү һә …
Әсәрдә тасвирланган гореф-гадәтләрнең, йолаларның кайберләре онытылып бара бүгенге көндә. Язучының менә шуңа йөрәге әрни. Әле алар гына түгел,табигатьне пычрату, аңа зыян китерү очраклары да артты. Эчә торган суыбыз эчәргә яраксызланды, чишмәләр кибә, тургайлар сайравы сирәгәйде, урманда киек-җанварлар үлеп бетә башлады, меңьяшәр имәннәр кипте…Болар барысы да – һәлакәт.Әгәр вакытында аңыбызга килмәсәк, табигатькә якынаймасак, үзебез казыган чокырга үзебез төшмәбезме? Менә шулар турында ачынып яза олы әдибебез. Арыш чәчкәндә йомырка тәгәрәтүче бабайлар да, каз өмәсенә утырмага килүче кызлар да, сөлге чигүче яшь киленнәр дә бетсә, күңелләребез катмасмы? Юк, боларны онытырга ярамый! Газиз халкыңның рухи байлыгын онытырга ярамый. Кечкенә Гомәрнең исендә калган балачак хатирәләре нинди матур, нинди гүзәл! Ә безнең хәтердә калырлык, балачак хатирәләребез булырмы?
Әсәрләр укып чыгар өчен генә түгел, ә укыгач укучыга нинди дә булса фикер җиткерү өчен, аны уйландыру максатыннан чыгып языла. Шулай булгач, Гомәр Бәшировның “Туган ягым – яшел бишек” әсәре безгә нәрсә дә булса бирергә тиеш. Минемчә, бу әсәр табигатьне яратырга, татар халкының гореф-гадәтләрен онытмаска, онытылганнарны яңартырга чакыра. Балачак авазы аша бу мәсьәләне хәл итү бик әһәмиятле!
Дөньяда китаптан башка яшәү мөмкин түгел, дип уйлыйм мин. Без
китаплар аша тормышны өйрәнәбез, белем алабыз. Чөнки аларда бик күп акыл хәзинәсе
тупланган. Ул хәзинәне бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый.
Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш итәргә өйрәнәбез. Китап
геройларыннан үрнәк алабыз яки кайберләренә охшамаска тырышабыз.
Үзем әле укый белмәгәндә, миңа китапларны әнием я әтием укыйлар иде.
Алар миңа кечкенә вакытта бик күп китаплар укыдылар, ә аннары мин үзем укырга
керештем. Аларның эчтәлекләрен аңлый башладым.
Минем иң яраткан китабым − Роза Хафизованың «Актәпи ник моңая? » дигән китабы. Аны миңа
әнием Яңа ел бәйрәменә бүләк итте. Башта миңа китап укып чыга алмаслык калын
булып тоелды. Ә укый башлагач, мин китапның ахырына килеп җитүемне сизми дә
калдым. Китапта әкиятләр, пьесалар тупланган. Миңа бигрәк тә «Курай малай
маҗаралары» һәм «Кирлемән» дигән әкият-повестьлар ошады. Курай
малай бик яхшы герой, аннан үрнәк алырга була. Курай малай һәм Талсылу белән
хыял канатларында сәяхәт итүе күңелле дә булды соң! «Кирлемән» дигән
өкият-повестьны укыганда, үземне читтән күргән кебек булдым. Бу китап яхшылык
белән яманлыкны аерырга өйрәтте. Кирлемән белән дуслашмаска кирәклегенә
ишарәләде. Ул бары тик начарлыкка гына өйрәтә.
Соңыннан «Актәпи ник моңая? » дигән әкиятне укып чыктым. Бу
әкият минем өчен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, үземдә китап укырга
теләк уянуын сизми дә калдым! Мин киләчәктә дә кызыклы китаплар белән
дуслашырга хыялланам.
Китап — белем чишмәсе
(1-9 сыйныф укучылары белән әдәби тематик кичә үткәрү өчен сценарий үрнәге)
Максаты:
— укучыларда китапка мәхәббәт тәрбияләү;
— китап укуга кызыксыну уяту;
— кеше тормышында китапның зур әһәмияткә ия булуын ачыклау;
— китапларны сак белән генә тота белү тәртибен өйрәтү.
Җиһазлау:
Плакат: “Белем алыйм дисәң ничаклы- сөй, хөрмәт ит , ярат китапны”(Г.Тукай),
”Минем яраткан китабым” темасына укучылар рәсемнәре күргәзмәсе, слайдлар, классик музыка язмалары.
Эпиграф: (Кичә барышында слайдлар күрсәтелә)
“Акыл тарихы төп ике чордан: хәреф һәм типография уйлап табудан тора; калган барлык чорлар шуларның нәтиҗәләре генә булган. Китап һәм язу кешегә яңа дөнья ача”.
(Н.М.Карамзин)
Кереш өлеш:
I.Китапханәченең чыгышы.
Хөрмәтле укучылар! Бүген без бу залга китаплар турында сөйләшергә җыелдык.
Китап дигән дөнья бар, китап дигән галәм бар. Уйлана башласак, алай гына микән? Ай-һай, зур мәгънә ята китап сүзендә. Тормышта бүгенге дәрәҗәсенә килеп җиткәнче, китап үз тарихында гыйбрәтле юл узган, күп төрле язмышларга очраган. Халыкны котыртучы, юлдан яздыручы дигән әллә нинди гаепләнүләр, нахак бәлаләр тагып, учакларда яндыру, таш бәйләп суга салулар дисеңме , зинданнарга ябылуларны, башка авырлыкларны да еш күрергә туры килә аңа. Берәүләр, аны иң яман дошманы күреп, туктаусыз эзәрлекләсәләр, икенчеләре, изгегә санап, аны иң кадерле хәзинә итеп сакларга, буыннан-буынга тапшырырга, аның гомерен озайтырга тырышканнар…
Хәзерге заман балалары бик бәхетлеләр. Чөнки китапханәләрдә , кибетләрдә китапларның ниндиләре генә юк. Укырга гына кирәк, уку теләген булдырырга гына кирәк безгә.
Сәхнәгә алып баручылар чыга.
1нче алып баручы: Исәнмесез, кадерле укучылар, укытучылар! Бүгенге бәйрәмебез дә китап турында. Ул “Китап- белем чишмәсе. “ дип атала.
Без гомер буе китапка мөрәҗәгать итәбез. Ул бала чактан ук безне урап алган дөньяны һәм үзебезне танырга, аңларга ярдәм итә. Үз вакытында укылган китап еш кына кешегә нинди һөнәр сайлап алырга кирәклеген әйтеп бирә.
2 нче алып баручы: Китап эшләгән чакта ярдәмче, ял иткәндә- иптәш, кайчакта ул –күңел ачу әйбере, һәрвакытта юлдаш, киңәшче, ә аның белән дуслашкан кеше өчен ышанычлы дус.
1 нче алып баручы: Китап ул могҗиза.Менә өстәлдә куш уч төбе зурлыгында гына китап ята, ә аңа кешеләр, йортлар, шәһәрләр сыйган. Китап өстәлдә хәрәкәтсез ята, әмма ул безне зур тизлек белән бер очтан бер очка, бер илдән бер илгә һәм шулай ук җир шарының төрле почмакларына илтеп куя. Ул безне үткән һәм киләчәк заманга күчерә. 2 нче апрель- балалар китабы көне итеп кабул ителгән. Һәр елны шушы көнне балалар китабы көне буларак төрле чаралар үткәрелә.
2 нче алып баручы: Китап – кеше төзегән бердәнбер вакыт машинасы. Җансыз булса да -яши, телсез булса да –сөйли.
Китап (Элвира Г.)
“Укы инде,балам,укы!,-диеп
Кирәкми лә миңа әйтергә.
Минем күңелем үзе ашкына ич
Китаплардан күпне белергә.
Геройлары белән серләшәм дә,
Шатлыклары булса сөенәм.
Кайгыларын миңа сөйләсәләр,
Алар өчен бик тә көенәм.
Җырласалар алар белән җырлыйм,
Күңелем шат була шаярсалар.
Бик ямансу булыр иде миңа,
Китаплардан бер көн аерсалар.
1 нче алып баручы: Китаплар белән шөгыльләнү балачакны ямьләндерә, яшьлекне туендыра, картлыкның күңелен күтәрә, бәхетне бизи, бәхетсезлек килгәндә сыену урыны була һәм юата, өйдә чакта шатландыра, өйдән читкә киткәндә комачауламый.(Цицерон).
(Тыныч көй уйнатыла)
2 нче алып баручы: Хәзер сезгэ Ләйлә “Татар китабы” дигән шигырь сөйли
Минем өчен китап изге әйбер,
Күзем ачты бала чагымда ук:
Киңәшчем дә булды, мең сорауга
Җавап табалмаган чагымда ук.
Әкиятләр белән танышуым
Татар китабыннан башлангандыр.
“Үги кызны” кат-кат укыганда
Ничә тапкыр күзем яшьләнгәндер.
Кулларыма мин еш китап алам,
Серләшәмен ялгыз калган чакта.
Халкымны, дим китап саклаган ич-
Теле онытыла язган чакта.
Адаштырмый әйдәп барасың син
“Нәрсә бар соң сина тиң тагын”- дим.
Башым иеп сина табынамын-
“Рәхмэт сиңа, Татар китабы!”- дим.
1 нче алып баручы: ”Укып барган һәрбер юлым, һәрбер сүзем, була минем юл күрсәтүче йолдызым”, дип язган Г.Тукай. Дөрестән дә, китапларда чагылдырылган тарих сабаклары үткәннәрне белергә генә түгел, ә хәзерге тормышны аңларга да һәм киләчәктә үз юлыңны сайларга да ярдәм итә.
Китап
Һич тә күңелем ачылмаслык эчем пошса, ДИНӘ
Үз-үземне күралмыйча рухым төшсә,
Җәфа чиксәм, йөдәп бетсәм, бу башымны
Куялмыйча җанга җылы һичбер төшкә;
Хәсрәт соңра хәсрәт килеп алмаш-алмаш,
Күңелсез уй белән тәмам әйләнсә баш,
Күзләремдә кибеп тә җитмәгән булса,
Хәзер генә сыгылып-сыгылып елаган яшь,
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аның изге сәхифәләрен актарам;
Рәхәтләнеп китә шунда җаным, тәнем,
Шунда гына дәртләремә дәрман табам.
Г. Тукай
2 нче алып баручы: Җор телле татар халкыбыз китап, уку, белемле булу турында мәкальләр иҗат иткәннәр, ә хәзер без сезнең белән татар халкының бу мәкальләрен исебезгә төшереп китик.
Китап — белем чишмәсе
Китап — тормыш көзгесе
Китап — якын сердәш
Китапның белмәгәне юк
Китапсыз өй — тәрәзәсез бүлмә
Китап галим- телсез мөгаллим
Күп укыган күп белер
Күп йөргән, күп белмәс — күп укыган күп белер
Гыйлем акчага килми — тырышлык белән килә
Уку каты булса да җимеше татлы
1 нче алып баручы: Китап укып, без күп нәрсәгә өйрәнәбез. Ул яхшыны яманнан аерырга өйрәтә, кеше бәхете өчен көрәшүчеләрнең бөек акыллары белән таныштыра. Кешегә ул бик күп нәрсә хакында сөйли, әмма аңардан басылып чыкканчы, аның нинди юл үтүен без күрмибез. Ә хәзер сүзебез китапның безнең кулга килеп эләккәнче нинди юл үтүе хакында.
Башта кәгазь эшләү өчен З. Эльвина
Шактый хезмәт сорала,
Әдипләр әсәрне язгач,
Эшләр бераз җайлана.
Язучының һәрбер сүзе
Редактор аша үтә.
Китаптагы һәр сүз өчен
Ул безгә җавап тота.
Эшчән басу машинасы
Биткә хәреф төшерә.
Битләр әле китап түгел,
Елмаймыйлар кешегә
Ябыштырып, төпләп куйгач
Тышларга кирәк була.
Исемнәрен язгач кына
Ул битләр китап була.
Менә шулай китап туа.
2 нче алып баручы: Бер язучы болай дигән: “Китап ул язылгач кына түгел, ә укылып чыккач туа”,- дигән. Һәм бу сүзләргә колак салмыйча да булмый. Чөнки китап укучыдан башка, укучының мәхәббәтеннән башка китап юк әле ул. Кайбер укучыларыбыз турында “ул укыштыргалый”, яки “ул китап укырга яратмый” дигән күңелсез сүзләр ишетергә туры килә. Мондый сүзләрне ишетәсе авыр да, күңелсез дә. Ә менә укый торган укучы булу- гүзәл нәрсә. Шундый гүзәл укучы булырга омтылу бер дә соң түгел.
“Якын дус” җырын җырлату. Динә, Ләйлә, Эльвира.
1 нче алып баручы: Ә менә мин, кемнең дә булса: “Миңа күңелсез! Нәрсә эшләргә дә белмим!”- дип зарлануыын ишетсәм, гаҗәпләнәм. Китаплар булганда, эшләр нәрсә һәрвакытта да бар , дип уйлыйм мин. Китаплар барында берничек тә күңелсез була алмый.
М.Гафуриның “Китап һәм балалар” шигыре ( Гөлназ)
Дүрт-биш бала җыелганнар бер урынга,
Нәкъ уртада берсе китап тоткан кулга.
Һәммәсе дә колакларын торгызганнар:
Берсе укый, башкалары тыңлый шунда.
Утыралар китап укып, күңел ачып,
Шатлыкларын бергә-бергә уртаклашып
Кайвакытта тыңлый болар тып-тын гына,
Кайчагында көлешәләр шаркылдашып.
2 нче алып баручы: Ә хәзер сезнең ничек китаплар укуыгызны тикшереп китик. Бирелгән башваткычны чишкәч сез бик яхшы белә торган бер сүз килеп чыгар. Сорауларны игътибар белән тыңлагыз .
1 алып баручы:Бу шигырь юлларын кем иҗат иткән? Исеме ничек?
Тау башына салынгандыр безнең авыл
Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул;
Аулыбызның ямен, суы тәмен беләм,
Шуңар күрә сөям җаным, тәнем белән.
(Г.Тукай “Туган авыл”).
2 алып баручы: Бу юллар, кайсы әсәрдән һәм аны кем язган?
Безнең Җамал әбинең чуар тавыгы бар. Бер авылда да юк бу тавыкка пар.Чуар тавыкны тавык димәсәң ,Җамал әбинең хәтере калып, бу сүзне улы Гата да күңеленә авыр алыр. Күгәрченнән кечкенә, сыерчыктан зур- чуар тавык әнә шундый ул. (А.Алиш “Чуар тавык”).
1 а.б.Авторын әйтегез. Мин чит илдә матур гөлләр, хуш исле чәчәкләр исним. Ләкин күпме генә иснәмим, барыбер һава җитми, сулыш кысыла. Гүя үз илемнең энҗе чәчәкләре түгел, аның әреме дә бүген миңа шифа булыр иде.
Сагындым, бик сагындым сине, туган ил! (Г.Кутуй “Сагыну”).
2 алып баручы:. Мин, Шәвәли- шук малай
Шук малай , уңган малай. , Шәвәлине кем уйлап чыгарган? (Ш.Галиев)
1 алып баручы: Дәрҗия исемле шагыйрәнең фамилиясен исеңә төшер.
2 алып баручы: Ә хәзер Абдулла исемле шагыйрьнен фамилиясен әйтеп карагыз.
1 нче алып баручы: Җаваплардан күренгәнчә бу залда китап дуслары җыелган икән . Китапларның чын дуслары булу өчен аның тарихын да белергә кирәк бит әле . Сезгә бу очракта С.Львовның “Китап турында китап” дигән җыентыгы ярдәм итәр. (Китап күрсәтелә.) Бу җыентыкта автор китапның тарихи ролен , кешенең рухи мәдәниятен формалаштыруда аның әһәмиятен күрсәтә. Атаклы галимнәрнең, язучыларның тормышында китап нинди урын алып торуы турында сөйли. Шулай ук, китаплар белән ничек эшләргә кирәклеген дә өйрәтә.
2 нче алып баручы: Укучылар, хәзер сезгә 6нчы сыйныф укучылары “Гатаның хатасы”дигән әкият уйнап күрсәтәләр, игътибар белән карап утырыгыз.
(Х.Шабановның “Кадерлә син китапны” шигыре сөйләнә).
Китап -киңәшчең синең, АДЕЛЬ
Дустың, ярдәмчең синең,
Ул хөрмәткә бик хаклы,
Кадерлә син китапны.
Почмакларын бөкләмә, ЭНЖЕ
Битләрен дә ертма син,
Керле кулың белән аны
Беркайчан да тотма син.
Ул яратмый пычракны- ДИАНА.
Керне, тузанны, тапны,
Саф, көрсез күңелең белән
Бик чиста тот китапны.
Көн дә укы син аны: ЭНҖЕ
Китап — якын дустың ул,
Синең сорауларыңа
Җавап биреп торыр ул!
1 нче алып баручы: Чыннан да китапны укып чыгу гына түгел бит әле, озак яшәсеннәр өчен аларны кадерләп сакларга да кирәк бит.
Әйдәгез әле без дә сезнең белән китаплар белән нәрсәләр эшләргә ярамаганлыкны исебезгә төшереп үтик:
1. Китапны ашыкмыйча, уйлап укы.
2. Китапларның битләрен бөкләп куярга ярамый.(Адель)
3.Китап эченә карандаш, ручка тыгып калдырырга ярамый.(Энҗе)
4. Китапка язарга, рәсем ясарга ярамый.(Элвина Х.)
5.Китапны пычрак кул белән тотарга ярамый.(Гөлназ)
6. Ашаганда китап укып утырырга ярамый.(Диана)
7. Китапны кояш нурлары төшкән урында укырга ярамый.(Ләйлә)
8. Әгәр миндәге әсәрләрне ошатып укыйсың икән, башка иптәшләреңә дә укырга тәкъдим ит. (Динә)
9. Китапның ертылган битләрен ябыштыр. Әгәр кирәк булса, төплә. (Элвира)
10. Китапханәдән алган китапларны вакытында кайтарып бир. Шуны истә тот: аны башка укучылар көтә. (Элвина З.)
2 нче алып баручы: Китап битләре пычрактан, кояш нурларыннын, юештән бозылалар. Аларны тагын тузаннан һәм корткычлардан сакларга кирәк.
Китаплар бигрәк тә үзләренә сак караганны һәм чисталыкны яраталар.
Китапларны чиста өстәлгә һәм чиста парталарга гына куярга кирәк.
Бер битне укып бетергәч, алдагы битне өстәге почмагыннан тотып ачарга гадәтләнегез. Һәм беркайчан да бармагыгызны төкерекләмәгез.
Хәзинә Х.Элвина
Хәзинәләрне
Борын-борыннан
Эзләп бакканнар
Төрле урыннан.
Мөгаен, син дә
Уйга каласың,
Хәзинә диеп
Хыялланасың.
Ята кебектер
Таулар артында.
Ә үзе сиңа
Бик тә якында.
Төшә аласың
Бик тиз эзенә —
Китапханәдә
Ул бай хәзинә.
Шәүкәт Галиев
Йомгаклау.
1нче алып баручы: Әйе, туган телен яраткан, китапка хөрмәт белән караган бала гына белемле, аңлы, әдәпле, тәрбияле, күркәм кеше булып үсә. Без үзебезнең шундый кеше булып үсүебезгә ышанабыз!
( Кичә г. Тукайның “ Туган тел “ җырын җырлау белән тәмамлана.
(Уртада зур хәрефләр белән язылган плакатны бергәләп уку: “ Белем алыйм дисәң ничаклы- сөй, хөрмәт ит, ярат китапны”.(Г.Тукай))
Китапханәче: Кадерле укучылар! Бүгенге кичәдә туган фикерләрегез сезнең күңелләрдә китапка, укуга карата кызыксыну, күп укуыгыз белән горурлану хисләре уятсын иде.Китапның якын дусты булыгыз, аны яратыгыз һәм кадерләгез! Бер-берегезгә дә кешелекле , ярдәмчел булып үсегез.
Алып баручы: Укучылар, хәзер сезгә 6нчы сыйныф укучылары “Гатаның хатасы”дигән әкият уйнап күрсәтәләр, игътибар белән карап утырыгыз.
Катнашалар: икенче класс укучысы Гата, аның китаплары, дәфтәре, сумкасы. карандашы.
Гата (ялгызы). Иптәшләр! Мин бүген бер төш күрдем. Төшемдә китап халкы белән эш күрдем. Ул болай булды.
(Гата кереп китә. Шаулашып, китаплар килеп чыга. Пычранып беткән Уку китабы сүз ала. )
Уку китабы. Карагыз әле миңа, туганнар!
Китаплар. Карыйбыз, карыйбыз. Ләкин таный алмыйбыз.
Уку китабы. Берничә генә көн элек мин дә сезнең кебек матур китап идем. ә хәзер, күрәсезме, нинди хәлгә төштем? (Күзләрен сөртә).
Китаплар. Ни булды сиңа, туганкай? Я, тынычлан, борчылма.
Уку китабы. Күптән түгел генә мине кибеттән бер тракторчы абый сатып алды.
Математика. Әйе. әйе, числосын мин хәтерлим. Егерме бишенче август иде.
Уку китабы. Шуннан энесе Гатага бүләк итте.
Математика. Беренче сентябрь көнне.
Уку китабы. Әйе, Гата мине беренче көнне бик яратты.
Әлифба (елмаеп). Яраттымы? Бик әйбәт!
Уку китабы. “Иң матур китап минеке!”-дип, бөтен класска күрсәтеп мактанып йөрде. Ә мәктәптән кайткач, өстәл янында чәй эчкәндә, Гата мине актара-актара майга буяп, чуарлап бетерде.
Китаплар. Ай-яй-яй! Нинди шапшак малай!
Уку китабы. Алай гынамы әле! Ул бер майлы коймакны леп итеп минем битемә салып куйды. Битләрем менә, кайнар майга буялып, кап-кара булып чыкты.
Әлифба. Менә нинди хурлык!
Математика. Әйе, мин санадым. Май аның 10 битенә үтеп чыккан.
Уку китабы. Ә кич белән мине баш астына салып йокларга ятты. Шунда минем кабыргаларым сынып бетте.
Китаплар. Ай-яй-яй! Бу нинди малай?
Математика. Мин санадым, аның ике яктан икешәр кабыргасы сынган.
Уку китабы. Бик җәфалады ул мине. Әнә, сумкасын күрегез бер генә.
(Кыршылып беткән иске сумка керә)
Сумка. Исәнмесез, бәхетле китаплар!
Китаплар. Исәнмесез!
Математика. Сиңа ничә яшь, сумка туган?
Сумка. Әле бер яшь тә юк.
Әлифба. Ә мин сиңа җитмеш яшь дип торам.
Сумка (йөткереп). Гата картайтты инде мине шулай.
Китаплар. Күрәбез, күрәбез!
Сумка. Гата мине чана итеп, өстемә утырып таудан шуды.
Китаплар. Ай-яй-яй! Бик усал малай!
Сумка. Менә минем эчемдә нәрсәләр генә юк! Күрегез!
Китаплар (сумканың эченә карыйлар). Әтекәй генәм! Ниләр генә юк!
Әлифба. Авыр шөрепләр, рогаткалар, ташлар.
Уку китабы. Иске кәтүк, әбисеннән калган күгәргән уймак, сынык пычак, чүп-чар бер кочак!
Математика. Санап бетергесез…
Уку китабы. Әнә. мин шулар арасында интегеп яшим инде.
Сумка. Ә мин шуларны күтәреп ташып йөрим.
(Өстәл астыннан бер тавыш килә)
Тавыш. Сез мине күрсәгез иде!
Башкалар (аптырап). Кем бар анда? Гата үземе әллә?
Тавыш. Юк, мин Гатаның хата белән тулган дәфтәре.
Башкалар. Син кайда соң, кил бирегә!
(Өстәл астыннан дәфтәр чыга)
Дәфтәр. Мин матур язу дәфтәре булам.
Әлифба. Алай икән. Ләкин син бер дә матур түгелсең.
Уку китабы. Ә син нигә кырын басып торасың?
Дәфтәр. Оялам. Гата минем бу як битемә кара түкте. Кешегә күренергә оялам.
Башкалар. Ай-яй-яй! Бик шапшак малай!
Карандаш (керә). Ә сез мине күрегез бер генә. Ул көн дә минем башымны чәйни, очымны сындыра.
Әлифба. Бу нинди эш! Менә минем укучым Әлфия, беренче класста гына булса да, һич тә алай түгел. Аның барлык әйберсе дә чиста, сумкасын да, карандашларын да кадерләп кенә йөртә.
Математика. Исәпләп торсаң, исең китә. Күрәсе иде, колагын борасы иде ул Гатаның.
Уку китабы. Юк, минем аны күрәсем килми. Мин аңарда йөргәнче, макулатура булып китәм.
Дәфтәр. Мин дә!
Карандаш. Ә мин нишлим соң?
Әлифба. Ә сине мин үзем белән алам. Әлфия сине очлар, кадерләп кенә йөрер.
Математика. Әйдәгез, Гатага язып калдырыйк.
Карандаш. Мин язам! (Карандаш тиз-тиз яза.) Булды.
(Бар да чыгып китәләр. Гата керә. )
Гата. Кайда булды бу уку китабы! Мич башында да юк, карават астында да юк. Матур язу дәфтәре дә әллә кая киткән. Тапсам, кирәкләрен бирәм инде. (карандаш белән язган кәгазьне укый.) “Без түзеп тора алмыйбыз, сине ташлап китәбез”. Мине ташлап киткәннәр. Уф, нишлим хәзер? (Үз-үзенә.) Әй Гата, Гата, әллә син чынлап та ясадыңмы хата?
(Пәрдә ябыла. Гата сәхнә алдына чыга.)
Менә мин, иптәшләр, шундый төш күрдем. Хәзер мин барлык әйберләремне кадерләп кенә йөртергә сүз бирәм.
Алып баручы: Күрдегезме инде,ишеттегезме? Гатаның хатасын кабатлый күрмәгез. Китап бит ул гаҗәеп хәзинә.Аны яратырга һәм сакларга кирәк.
Татарча сочинение “Китап − ул хәзинә|Китап – ул хэзинэ”
Сочинение на татарском языке на тему “Китап − ул хәзинә”/”Китап – ул хэзинэ”
Китап − белем чишмәсе.
Мәкаль.
Дөньяда китаптан башка яшәү мөмкин түгел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны өйрәнәбез, белем алабыз. Чөнки аларда бик күп акыл хәзинәсе тупланган. Ул хәзинәне бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш итәргә өйрәнәбез. Китап геройларыннан үрнәк алабыз яки кайберләренә охшамаска тырышабыз.
Үзем әле укый белмәгәндә, миңа китапларны әнием я әтием укыйлар иде. Алар миңа кечкенә вакытта бик күп китаплар укыдылар, ә аннары мин үзем укырга керештем. Аларның эчтәлекләрен аңлый башладым.
Минем иң яраткан китабым − Роза Хафизованың “Актәпи ник моңая?” дигән китабы. Аны миңа әнием Яңа ел бәйрәменә бүләк итте. Башта миңа китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. Ә укый башлагач, мин китапның ахырына килеп җитүемне сизми дә калдым. Китапта әкиятләр, пьесалар тупланган. Миңа бигрәк тә “Курай малай маҗаралары” һәм “Кирлемән” дигән әкият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан үрнәк алырга була. Курай малай һәм Талсылу белән хыял канатларында сәяхәт итүе күңелле дә булды соң! “Кирлемән” дигән өкият-повестьны укыганда, үземне читтән күргән кебек булдым. Бу китап яхшылык белән яманлыкны аерырга өйрәтте. Кирлемән белән дуслашмаска кирәклегенә ишарәләде. Ул бары тик начарлыкка гына өйрәтә.
Соңыннан “Актәпи ник моңая?” дигән әкиятне укып чыктым. Бу әкият минем өчен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, үземдә китап укырга теләк уянуын сизми дә калдым! Мин киләчәктә дә кызыклы китаплар белән дуслашырга хыялланам.Еще сочинения на татарском языке со схожей к “Китап – ул хэзин” тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)
Китап-киңәшчең синең, дустың, ярдәмчең синең!
Китап – киңәшчең синең,
Дустың, ярдәмчең синең,
Ул хөрмәткә бик хаклы,
Кадерлә син китапны, —
дип яза Х.Шабанов.
Әйе, китап турында матур сүзләр әйтмәгән бер генә язучы да, шагыйрь дә юктыр, мөгаен. Дөрестән дә, китаплар тормышта юл күрсәтүче дә, яхшыны яманнан, дөреслекне ялганнан аера белергә дә өйрәтүче.
Кулыңа китап алып укый башлау белән үзеңне бөтенләй икенче кеше кебек хис итәсең: шатлыклы вакыйгалар белән бергә шатланасың, кызганыч вакытта, бергә кайгырасың.
Китап – дөньяга карашны үзгәртә. Башка илдәге балалар, вакыйгалар, күренекле кешеләр белән таныштыра. Авыр вакытта ярдәмгә килә, киңәш бирә.
Бала чакта китап уку, танышудан да күңелле нәрсә юктыр. 2 нче апрель – “Халыкара балалар китабы көне уңаеннанан”, без, “Ямаширмә “Йолдыз” балалар бакчасы зурлар катнаш төркем балалары белән мәдәният йортында урнашкан китапханәгә экскурсияга бардык.
Авылда зур китапханә булу – балаларның, укытучыларның, тәрбиячеләрнең һәм дә башка халык өчен зур таяну ноктасы ул.
Китапханәдә безне китапханәче – Нәҗмиева Фәридә апа каршы алды. Балалар ишекне ачып керү белән китапларның күплегенә шаккаттылар. Бәлки шуның өчен дә алар: “Бу китапларның йорты!” дигән фикердә калдылар. Китапханәне бер кат күзләп чыкканнан сон, Фәридә апай аларның тормышы турында сөйләде, балалар өчен язылган кызыклы китаплар белән таныштырды. Балалар барысы да хәреф таный белмәсәләр дә, рәсемнәрен карап, нәрсә турында сүз барганлыгына төшенделәр.
Сабый бала өчен әкият тыңлау – ул бәхет. Әлбәттә, балалар әкият сүзе ишетү белән җанланып китәләр. Фәридә апай да балаларга татар халык әкияте “Эт, мәче, тычкан” ны укыды. Балалар игътибар белән тыңладылар.
Шул уңайдан, Нәҗмиева Фәридә апайга зур рәхмәтебезне белдерәбез. Мактаулы эшендә зурдан-зур уңышлар, сәламәтлек, күп итеп китап укучылар килүен теләп калабыз.
«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаның гөлләре», — ди К. Насыйри.
Китапларны саклагыз, яратыгыз, укыгыз!!!
“Ямаширмә “Йолдыз” балалар бакчасы
Тәрбияче Гыйләҗиева Энҗе
- Подробности
-
Автор: Гульгена Ильясова -
Опубликовано 30 Ноябрь -0001
-
Просмотров: 6927
Рейтинг: 
/ 12
Татарстан Республикасы
Биектау районы
Айбаш гомуми урта белем бирү мәктәбе
Башлангыч сыйныф укучылары белән уздырылган сыйныфтан тыш чара
“Китап- киңәшчең синең, дустың, ярдәмчең синең…»
Беренче категорияле башлангыч сыйныф укытучысы Ильясова Гөлгенә Рәшит кызы
Максат: Укучыларда китап укуга кызыксыну, китапка карата сакчыл караш тәрбияләү.
Кулланылган әдәбият:
1. Г.Тукай шигырьләре.
2. М.Хөсәен шигыре.
3. Җ. Тәрҗеманов шигырьләре.
4. Н.Дәүли шигыре.
5. З. Туфайлова шигырьләре.
6. Х.Халиков шигырьләре.
7. Ф.Заһретдинов шигырьләре.
8. Г.Бәширов шигырьләре.
9. М.Латыйфуллинның “Гатаның хатасы” әкият-пьессасы.
Бәйрәмнең барышы:
Укытучы табышмак әйтә:
Күрешергә кулы юк,
Сөйләшергә теле юк,
Аның белән күрешмәгән,
Белешмәгән кеше юк.
Кулдан-кулга йөри ул,
Бөтен телдә сөйли ул,
Белмәгәне юк аның,
Көзгесе ул дөньяның.
Бик күп телләрне белсә дә,
Сөйләшми бер телдә дә.
Өйрәним, дисәң, өйрәтә,
Карышмый беркемгә дә.
Ул нәрсә?
Укучылар: Китап.
Укытучы: Дөрес,балалар. Безнең бүгенге бәйрәмебез дә китап турында. Ул “Китап- киңәшчең синең, дустың, ярдәмчең синең…» дип атала. Китап-тормышыбызда иң кирәкле әйбер.Ул киңәшче дә, дус та, сердәш тә. Яхшы китап гел күңел түрендә саклана. Аны гел укыйсы килеп тора. Бүген без халыклар белән халыкларны тоташтыручы, чорлар арасында күпер салучы китап турында сөйләшербез.
1 нче укучы: Күчкәнме бу залга
Дөньяның бар яме-
Күңелләр түрендә
Китап бәйрәме.
2 нче укучы: Бу матур бәйрәмгә
Кушыл, дус, әйдәле!
Дөньяны гөрләтсен
Китап бәйрәме.
3нче укучы : Кем күп белергә тели-
Китап була кулында .
Менә хәзер сүз башлыйбыз
Шул якын дус турында.
4 нче укучы: Укый аны өлкәннәр дә
Укый аны балалар-
Шулай гыйлем чишмәсеннән
Алар белем алалар.
5 нче укучы: Мәктәпкә килеп керүгә,
Алабыз кулга китап.
Гомер буена укыйбыз
Һич кенә булмый туктап
6 нчы укучы: Мәктәптә иң кирәклесе,
Иң әйбәт өйрәтүче.
Беләбез ич, ул-белемнең
Учагын көйрәтүче.
Җыр башкарыла: (“Якын дус”, З.Хәбибуллин көе, Җ.Тәрҗеманов шигыре)
Бар минем дускаем,
Иң якын сердәшем.
Һәр җирдә, һәр эштә
Киңәшчем, иптәшем.
Өйрәтә ул миңа
Бар фәнне, телләрне.
Юк аның белмәгән
Сәнгате, һөнәре.
Күргәнен, белгәнен
Барын да аңлата.
Көлдерә, елата,
Уйлата, юата.
Син аны беләмсең?
Кем соң ул, уйлап тап!
Иң якын дускаем,
Киңәшчем – ул китап.
Укытучы:
Җир йөзендә төрле-төрле
Никадәрле китап бар.
Бик калын да, бик олы да,
Кечкенә дә китаплар.
Әмма барлык китапларның
Иң беренче баскычы,
Күңелләргә иң тәү башлап
Белемгә юл ачучы,
Тирән серләр сараена
Тәүге ачкыч бирүче,
Беренче кат шул сарайга
Безне алып керүче
Тик бер китап.
Аңа тиңдәш
Нинди китап бар тагы?
Беләмсез ул нинди китап?
Беренче сыйныф укучылары хор белән әйтә: Ул – Әлифба китабы!
1 нче укучы:
Әлифба – тормышта
Беренче баскычым.
Син белем дөньясын
Ачучы ачкычым.
2 нче укучы:
Өйрәттең син мине
Хәрефләр тезәргә.
Тылсымлы хәрефләр
Әйләнде сүзләргә.
3 нче сыйныф:
Каләмем йөгерә
Мин бер сүз әйтүгә.
Дәфтәрдә бар хәзер
Әти дә, әни дә.
4 нче укучы:
Өйрәттең син миңа
Ватанны сөяргә.
Рөхсәт ит, зур рәхмәт,
Мең рәхмәт дияргә.
Җыр башкарыла (“И, Әлифбам!”)
И, Әлифбам,
Син – тәүге фәннәрнең
Тәүге баскычы.
Син кадерле,
Син-туган телемнең
Алтын ачкычы.
Куш. Укырга да өйрәттең, язарга да өйрәттең,
И, әлифбам,
Син- тәүге фәннәрнең
Тәүге баскычы.
Укытучы. Кулга нинди генә китап алсак та, ул безне игелеккә,шәфкатьле булырга, матурлыкны күрә белергә өйрәтә.Халыкта китап турында бик күп мәкальләр бар.
Китап- тормыш көзгесе.
Китап- галим, телсез мөгаллим.
Китапсыз өй-кояшсыз көн.
Алтын җирдән табыла, белем китаптан.
1 нче укучы: Китап укырга яратам
Вакыт булган чакларда.
Рәхмәтләрем чиксез минем
Китап язучыларга.
2 нче укучы: Сердәшчем дә, киңәшчем дә,
Якын дустым да китап.
Дөньядагы бар нәрсәне
Сыйдырган нурлы китап.
3 нче укучы: Китап дусты кешеләрнең
Һәм иң якын сердәше.
Һәрвакытта кирәк була
Безгә китап киңәше.
4 нче укучы: Кешеләрнең күзен ача
Безнең яраткан
Барысы бергә: Китап!
Укытучы: Укучылар, сез яратып укый торган китаплар матур тышлы, рә-семле. Ә сез аларны саклап тота беләсез микән? Безгә кунакка китап үзе дә килгән. Әйдәгез аңа сүз бирик.
Китап булып киенгән бала:
Кечкенә дустым!
-Караңгы урында укыма, күзләреңне бозарсың. Укыганда, яктылык күзләреңә түгел, китапка төшсен;
-Минем битләремне ачканда бармагыңны төкерекләмә, битләремне өстән, почмактан ача башла;
-Тукталып калган урында карандаш яки тырнак белән эз ясама, кыстыргыч куй;
-Мине кояшка куйма, югыйсә тышым кибеп кубар, битләрем саргаер;
-Рәсемнәремне буяма. Ертылган битләремне ябыштыр;
-Мине өстәлгә куйганчы, өстәл өстен кара: юеш түгелме, икмәк валчыклары юкмы?
— Әгәр миндәге әсәрләрне яратып укыгансың икән, башка иптәшләреңә дә тәкъдим ит.
Барлык балалар бергә: Киңәшләреңне истә тотарбыз,китап!
Укытучы : Бүген бәйрәмдә китапханәче апагыз да катнаша.
Китапханәче: Исәнмесез, укучылар! Китапларыгызга карап, сезнең нинди укучы икәнегезне белеп була. Без сезнең китапларны тикшереп чыктык. (Иң чиста китап хуҗаларын атап курсәтә. Балалар арасында иң күп китап укучыны билгели. Ул укучыга “Китап дусты”дигән медаль тапшыра.)
Китапханәче: Кулыңа китап алдың,
Шундый матур рәсемле.
Рәссамнар бик тырышып
Ясаган ул рәсемне.
Ә кәгазен ясарга
Күпләрнең көче кергән.
Кәгазьне яшел дустыбыз
Агач-куаклар биргән .
Беркайчан да китапның
Үткән юлын онытма.
Рәнҗетмә син китапны,
Аның битләрен ертма.
Укытучы: Укучылар, хәзер сезгә 7нче сыйныф укучылары “Гатаның хатасы”дигән әкият уйнап күрсәтәләр, игътибар белән карап утырыгыз.
Катнашалар: икенче класс укучысы Гата, аның китаплары, дәфтәре, сумкасы. карандашы.
Гата (ялгызы). Иптәшләр! Мин бүген бер төш күрдем. Төшемдә китап халкы белән эш күрдем. Ул болай булды.
Гата кереп китә. Шаулашып, китаплар килеп чыга. Пычранып беткән Уку китабы сүз ала.
Уку китабы. Карагыз әле миңа, туганнар!
Китаплар. Карыйбыз, карыйбыз. Ләкин таный алмыйбыз.
Уку китабы. Берничә генә көн элек мин дә сезнең кебек матур китап идем. ә хәзер, күрәсезме, нинди хәлгә төштем? (Күзләрен сөртә).
Китаплар. Ни булды сиңа, туганкай? Я, тынычлан, борчылма.
Уку китабы. Күптән түгел генә мине кибеттән бер тракторчы абый сатып алды.
Математика. Әйе. әйе, числосын мин хәтерлим. Егерме бишенче август иде.
Уку китабы. Шуннан энесе Гатага бүләк итте.
Математика. Беренче сентябрь көнне.
Уку китабы. Әйе, Гата мине беренче көнне бик яратты.
Әлифба (елмаеп). Яраттымы? Бик әйбәт!
Уку китабы. “Иң матур китап минеке!”-дип, бөтен класска күрсәтеп мактанып йөрде. Ә мәктәптән кайткач, өстәл янында чәй эчкәндә, Гата мине актара-актара майга буяп, чуарлап бетерде.
Китаплар. Ай-яй-яй! Нинди шапшак малай!
Уку китабы. Алай гынамы әле! Ул бер майлы коймакны леп итеп минем битемә салып куйды. Битләрем менә, кайнар майга буялып, кап-кара булып чыкты.
Әлифба. Менә нинди хурлык!
Математика. Әйе, мин санадым. Май аның 10 битенә үтеп чыккан.
Уку китабы. Ә кич белән мине баш астына салып йөкларга ятты. Шунда минем кабыргаларым сынып бетте.
Китаплар. Ай-яй-яй! Бу нинди малай?
Математика. Мин санадым, аның ике яктан икешәр кабыргасы сынган.
Уку китабы. Бик җәфалады ул мине. Әнә, сумкасын күрегез бер генә.
(Кыршылып беткән иске сумка керә)
Сумка. Исәнмесез, бәхетле китаплар!
Китаплар. Исәнмесез!
Математика. Сиңа ничә яшь, сумка туган?
Сумка. Әле бер яшь тә юк.
Әлифба. Ә мин сиңа җитмеш яшь дип торам.
Сумка (йөткереп). Гата картайтты инде мине шулай.
Китаплар. Күрәбез, күрәбез!
Сумка. Гата мине чана итеп, өстемә утырып таудан шуды.
Китаплар. Ай-яй-яй! Бик усал малай!
Сумка. Менә минем эчемдә нәрсәләр генә юк! Күрегез!
Китаплар (сумканың эченә карыйлар). Әтекәй генәм! Ниләр генә юк!
Әлифба. Авыр шөрепләр, рогаткалар, ташлар.
Уку китабы. Иске кәтүк, әбисеннән калган күгәргән уймак, сынык пычак, чүп-чар бер кочак!
Математика. Санап бетергесез…
Уку китабы. Әнә. мин шулар арасында интегеп яшим инде.
Сумка. Ә мин шуларны күтәреп ташып йөрим.
(Өстәл астыннан бер тавыш килә)
Тавыш. Сез мине күрсәгез иде!
Башкалар (аптырап). Кем бар анда? Гата үземе әллә?
Тавыш. Юк, мин Гатаның хата белән тулган дәфтәре.
Башкалар. Син кайда соң, кил бирегә!
(Өстәл астыннан дәфтәр чыга)
Дәфтәр. Мин матур язу дәфтәре булам.
Әлифба. Алай икән. Ләкин син бер дә матур түгелсең.
Уку китабы. Ә син нигә кырын басып торасың?
Дәфтәр. Оялам. Гата минем бу як битемә кара түкте. Кешегә күренергә оялам.
Башкалар. Ай-яй-яй! Бик шапшак малай!
Карандаш (керә). Ә сез мине күрегез бер генә. Ул көн дә минем башымны чәйни, очымны сындыра.
Әлифба. Бу нинди эш! Менә минем укучым Әлфия, беренче класста гына булса да, һич тә алай түгел. Аның барлык әйберсе дә чиста, сумкасын да, карандашларын да кадерләп кенә йөртә.
Математика. Исәпләп торсаң, исең китә. Күрәсе иде, колагын борасы иде ул Гатаның.
Уку китабы. Юк, минем аны күрәсем килми. Мин аңарда йөргәнче, макулатура булып китәм.
Дәфтәр. Мин дә!
Карандаш. Ә мин нишлим соң?
Әлифба. Ә сине мин үзем белән алам. Әлфия сине очлар, кадерләп кенә йөрер.
Математика. Әйдәгез, Гатага язып калдырыйк.
Карандаш. Мин язам! (Карандаш тиз-тиз яза.) Булды.
Бар да чыгып китәләр. Гата керә.
Гата. Кайда булды бу уку китабы! Мич башында да юк, карават астында да юк. Матур язу дәфтәре дә әллә кая киткән. Тапсам, кирәкләрен бирәм инде. (карандаш белән язган кәгазьне укый.) “Без түзеп тора алмыйбыз, сине ташлап китәбез”. Мине ташлап киткәннәр. Уф, нишлим хәзер? (Үз-үзенә.) Әй Гата, Гата, әллә син чынлап та ясадыңмы хата?
Пәрдә ябыла. Гата сәхнә алдына чыга.
Менә мин, иптәшләр, шундый төш күрдем. Хәзер мин барлык әйберләремне кадерләп кенә йөртергә сүз бирәм.
Укытучы: Күрдегезме инде,ишеттегезме? Гатаның хатасын кабатлый күрмәгез. Китап бит ул гаҗәеп хәзинә.Аны яратырга һәм сакларга кирәк.
(Залга Авырмас доктор килеп керә. Кулында аптечка һәм ертык китап)
Авырмас:
Әбиләр дә авырый,
Бәбиләр дә авырый…
Салкын тисә аз гына,
Дару кирәк барсына.
Чирли хәтта китап та.
Ник көләсең, чынлап та:
Бите төшә, ертыла-
Ул бит көндә тотыла.
Тотам шуңа сак кына,
Авырдымы чак кына,
Чирен шундук күрәм мин,
Дәвасын да беләм мин…
Китапларың чирләсә,
Үз кулыңнан килмәсә,
Миңа китер туп-туры-
Мин бит-китап докторы.
Укучылар: Без китапларны саклап тотарга өйрәндек!
Авырмас: Рәхмәт сезгә, балалар! Сез минем чын дусларым икән.
Укытучы:
Китап — киңәшчең синең,
Дустың, ярдәмчең синең.
Ул хөрмәткә бик хаклы,
Кадерлә син китапны.
Укы, дустым, син аны.
Китапның син дусты бул.
Бик күп сорауларыңа
Җавап биреп торыр ул.
Әйдәгез барыбыз да китап белән дус булыйк!
У вас нет прав для создания комментариев.
Татарстан Республикасы Кукмара муниципаль районы
“Туембаш төп мәктәбе”
муниципаль бюджет белем бирү учреждениесенең
Чуллы авылындагы филиалы
Сыйныф сәгате.
«Китап- киңәшчең синең, дустың, ярдәмчең синең»
Башлангыч сыйныфлар укытучысы:Шарафиева Д.Г.
Максат: 1.Китапларның килеп чыгу тарихы белән танышу.
2. Китап төрләре: дәреслекләр, әкиятләр, җырлар һ.б.
җыентыклар белән танышу.
3. Укучыларда китапка сакчыл караш тәрбияләү.
4. Китап — дәреслекләрне кызыксынып, аңлап укуга ирешү.
Җиһазлау: Китаплар, дәреслекләр, плакатлар.
Дәрес барышы
— Мин сезгә табышмак әйтәм ,шул табышмакның җавабын табып, без бүгенге сыйныф сәгатебезнең темасын билгеләрбез.
Юк аягы,юк күзе,
Сөйли, өйрәтә үзе.
Телгә аннан оста юк
Аннан якын дус та юк.
Ул нәрсә? (китап)
— Әйе укучылар ,без бүген сезнең белән китаплар турында сөйләшербез. Ул “Китап киңәшчең синең, дустың ярдәмчең синең…”дип атала.
Яшь дусларым! Иртәләрен кояш белән бергә уянып, әти-әниләрегез эшкә җыенганда,сез дә изге сәфәргә кузгаласыз- ак корабны хәтерләткән мәктәбебезгә юл тотасыз. Сезнең дә үз хезмәтегез бар. Ул белем алу-уку. Көмеш кыңгырау моңлы чыңнарын таратуга, дәрескә кереп утырасыз һәм иң беренче булып кулга китап аласыз.
— Ә нәрсә соң ул китап ?
Китап ул нинди дә булса текстны эченә алган, битләре билгеле бер тәртиптә җыйналып төпләнгән басма әсәр. Китап – тормышыбызда иң кирәкле әйбер. Ул киңәшче дә,сердәш тә. Яхшы китап һәрвакыт күңел түрендә саклана.
(шигырьләр уку)
1.Кем күп белергә тели-
Китап була кулында.
Менә хәзер сүз башлыйбыз
Шул якын дус турында.
Укый аны өлкәннәр дә,
Укый аны балалар-
Шулай гыйлем чишмәсеннән
Алар белем алалар.
2.Мәктәпкә килеп керүгә,
Алабыз кулга китап.
Гомер буена укыйбыз,
Һич кенә булмый туктап.
Мәктәптә иң кирәклесе-
Иң әйбәт өйрәтүче
Беләбез ич, ул- белемнең
Учагын көйрәтүче.
Кешеләр китаплар аша үзләренең үткәне, әби- бабаларының тормышы белән танышалар. Китаплар бик борынгы заманнарда ук басылып килгәннәр.
— Беренче китап кайчан барлыкка килгән ?
Бүгенге галимнәр бу сорауга төгәл генә җавап бирә алмыйлар. Беренче язу үрнәкләре шикелле үк, беренче китаплар да башта Мисырда, Кытайда, Һиндстанда барлыкка килә. Борынгы Мисырда ташка чокып язганнар. Иероглифлар белән язылган беренче язу үрнәкләре кыяташларда сакланган. Димәк, беренче китаплар таш китаплар булган.
Тора- бара ташларны папирус алыштырган. Папирус Нил елга буенда үскән камыш. Безнең кәгазь белән чагыштырганда, папирус нык түгел, бик тиз таралырга тора. Шулай булса да, ул бик озак алыштыргысыз язу материалы булып хезмәт иткән.
Шулай ук, беренче китапларны балчыкка, агач такталарга, тирегә, каен тузына язганнар. Китапларны элек кул белән язганнар. Ә соңрак китап басу станоклары, беренче типографиялар барлыкка килә.
Россияда беренче китап басучылардан Иван Федоров санала. Аның 1564 елда беренче рус китабы “Апостол” басыла.
-Нинди китаплар була соң ?
Китаплар күптөрле була. Әкиятләр, шигырьләр, хикәяләр, табышмаклар, мәкальләр җыентыклары була. Тагын бик кирәкле китаплар- төрле-төрле сүзлекләр һәм белешмәлекләр бар, Кешеләр бар нәрсәне дә үткән замандагы, хәзер булып торган вагыйгаларны, даталар, саннар, исемнәрне белешмә һәм сүзлекләр таба ала. (сүзлекләр күрсәтү)
(укучылар белән шигырьләр уку)
1.Җир йөзендә төрле- төрле
Никадәрле китап бар.
Бик калын да, бик олы да,
Кечкенә дә китаплар.
Әмма барлык китапларның
Иң беренче баскычы,
Күңелләргә иң тәү башлап
Белемгә юл ачучы,
Тирән серләр сараена
Тәүге ачкыч бирүче,
Беренче кат шул сарайга
Безне алып керүче
Тик бер китап.
2.Аңа тиңдәш
Нинди китап бар тагы?
Беләмсең, ул нинди китап?
Ул- «Әлифба» китабы
И Әлифбам,
Син- тәүге фәннәрнең
Тәүге баскычы
Син кадерле,
Син- туган телемнең
Алтын ачкычы.
“Әлифба” җыры яңгырый
Матур рәсемнәренә сокланып, язуларын укып караган беренче китабыгыз ул, һичшиксез- ӘЛИФБА. Әлифбадан без хәреф танырга, укырга, язарга өйрәнәбез. Матур — матур шигырьләр, әкиятләр укырга өйрәнәбез. Яхшы китап һәрчак күңел түрендә саклана, андагы акыллы сүзләр якты кояш нурлары кебек. Китаплар төрле темаларга язылалар, төрле күләмдә булалар. Ләкин нинди генә булсалар да, алар безне Туган илебезне, хезмәтне яратырга, авыр вакытларда югалып калмаска өйрәтәләр, адашканда юл күрсәтәләр.
(шигырьләр уку)
1. Китап укырга яратам
Вакыт булган чакларда.
Рәхмәтләрем чиксез минем
Китап язучыларга.
2. Сердәшчем дә, киңәшчем дә,
Якын дустым да китап,
Дөньядагы бар нәрсәне,
Сыйдырган нурлы китап.
3. Китап дусты кешеләрнең
Һәм иң якын сердәше,
Һәрвакытта кирәк була
Безгә китап киңәше.
Китап дөньясы бик бай. Аларның санын күз алдына китерүедә кыен. Ел саен яңа китаплар басылып тора.
-Ә менә китапларның иң күп саклана торган урыны һәм һәркем шул китапларны алып укый ала торган урын ничек дип атала ?
Китапханә.
Менә китапханәдән безгә бер китап килгән. Тик ул безнең алдыбызга чыгарга ояла, күргәзмәләрдә дә катнашмады. Менә карагыз әле,ни өчен ояла икән ул ? (ертылып беткән китап күрсәтелә)
-Ә ни сәбәпле ул шундый хәлгә төшкән икән ? (укучылар җавабы)
Ишек шакып китап докторы керә.
“Китап докторы” шигыре укыла.
Мин сезгә берничә киңәш тә алып килдем әле.
-Китапханәдән алган китапларга исем- фамилияңне һәм башка сүзләр язма.
-Китапханәдән алган китапларны вакытында кайтарып бир. Шуны истә тот: аны башка укучылар көтә.
-Китапханәдән, иптәшләреңнән һәм башка танышларыңнан алган китапларны бигрәк тә нык сакла !
— Караңгы урында укыма: күзләреңне бозасың! Укыганда яктылык күзләреңә түгел, ә китабыңа төшсен.
-Китапларның битләрен бөкләмә, укып тукталып калган урында карандаш яки тырнак белән эз ясама, кыстыргыч куй.
— Китапның ертылган битләрен ябыштыр. Әгәр кирәк булса, төплә.
— Китапны ашыкмыйча, уйлап укы.
Сезнең киңәшләрне без һәрвакыт истә тотарбыз, чын китап дуслары булырбыз.
-Сез килешәсезме дуслар ?
-Ә бу ертылган китаплар белән нишләрбез соң ?(укучылар җавабы)
Әйе, без аларга һичшиксез ярдәм итәрбез. Рәхмәт сезгә доктор.
Китап- киңәшчең синең,
Дустың, ярдәмчең синең.
Ул хөрмәткә бик хаклы,
Кадерлә син китап ны.
Укы, дустым, син аны.
Китапның син дусты бул.
Бик күп сорауларыңа
Җавап биреп торыр ул.
9
Помогите , пожалуйста написать сочинение на татарском языке на тему «Книга» , очень надо
1 ответ:
0
0
Китап — иң акыллы киңәшчеләрнең берсе. Китап һәр кешегә хезмәттә булыша, ул кешеләрне бәладән коткара, тормышны танып белергә өйрәтә. Китап кешегә үсәргә һәм халыкның аңын баетырга мөмкинлек бирә.
Бала чакта китап укудан да күңелле нәрсә юктыр. Бигрәк тә ул китапта сиңа таныш хәлләр турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында иптәшләреңә сөйлисе, шигырьләрен күңелдән ятлыйсы килә. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе хәтердә яңарып торучы иң якын дусларыбыз, һәр кеше китапны үзенең иң якын дусты итеп күрә. Китап — канатлы ул! Китап, үзенең канатына утыртып, сине мең елга артка илтеп ташлый, яисә ул кешене йөз елга алга алып китә. Китап — әнә шундый могҗизалы нәрсә ул.
«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаның гөлләре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул бернәрсә турында да уйламый. Белем алуның иң яхшы юлы — уку. Тиеннәрдән сумнар җыелгандай, укылган бөртекләрдән белем туплана. Китап — белем чишмәсе. Китап — безнең заманның тормышы. Китап — бер буынның икенче буынга рухи васыяте, гомернең соңгы чигенә җиткән аксакалның яңа гына яши башлаган кешегә киңәше. Китап битләре, керфекләр кебек, күзне ачалар.
Китап — киңәшчең синең,
Дустың, ярдәмчең синең.
Ул хөрмәткә бик хаклы,
Кадерлә син китапны.
Читайте также
Ответ:
1)Nurbol doesn’t play an instrument
2)You don’t go to school in the summer
3)We don’t cook at school
4)She haven’t a party on her birthday(но это не точно)
5)They dont celebrate New year
6)My aunt doesn’t eat turkey
7)Our dog doesn’t like potatoes
8)?
Тепловой удар – возникает в результате сильного перегрева организма, когда ускоряются процессы теплообразования с одновременным снижением или замедлением теплоотдачи в организме. Тепловой удар может произойти не только на пляже в жаркую погоду, но и в бане или сауне, при работе в жарких цехах, в дорожной пробке.
<span>Тепловой удар это более широкое понятие. Тепловой удар чаще всего случается при перегревании, при длительной работе в жарком, плохо кондиционируемом помещении, при высокой температуре воздуха, в закрытом помещении. Нарушению теплорегуляции способствует активная физическая нагрузка в синтетической, прорезиненной или плотной одежде.</span>
Амир Султанович Арсланов родился в 1926 году в деревне Калынали
Туймазинского района Башкирии. «Деревня наша очень красивая, – говорил
он, – С одной стороны высокие горы, наш дом стоял у самого их подножья. В
горах из-под земли выбивается множество родничков.
С другой стороны протекает небольшая речка, в которой мы в детстве
любили купаться, недалеко от деревни большой лес». Эти воспоминания
всегда жили в душе художника и питали его творчество. В доме отца,
колхозного кузнеца, было десять детей. Рано потерявший мать, лишенный
материнской ласки и заботы, Амир Султанович с юных лет познал тяжесть
крестьянского груда, лишения и голод.
В 1941 году он уехал из деревни, поступил учиться в Белебеевское
педучилище, но не закончил его. Семнадцатилетним юношей был призван в
Советскую Армию. В 1944 году, будучи шофером, возил снаряда на
передовую, затем был стрелком стрелковой дивизии II Прибалтийского
фронта. Прошел с боями Латвию, Литву, Эстонию. Войну закончил на
передовой в г. Шауляе. После этого служил пять лет в Ленинграде,
Гатчине.
Ленинград с его архитектурными памятниками и музеями впервые открыл
перед Арслановым мир большого искусства, здесь зародилась его мечта
стать художником. В короткие часы, свободные от службы, он посещает
музеи, работает над собой – рисует, пишет этюды. В 1950 году,
демобилизовавшись из армии, Арсланов приезжает в Уфу и поступает учиться
на художественное отделение училища искусств В 1955 году успешно
заканчивает и едет работать в город Октябрьский. Здесь проходит
значительная часть его жизни, создано много произведений.
Сохранились ранние работы художника, созданные в пятидесятые годы. В
них воплощены живописный дар автора, его эмоциональность, поэтичность в
восприятии окружающего Вот, небольшой этюд «Отчий дом» (1956) написан
после долгой разлуки с родиной. Этот скромный деревенский мотив
исполнен тихой грусти и раздумья. Художник внимательно передает
состояние серого дня, окрасившего природу в сдержанные тона. В тоже
время от его внимательного взгляда не ускользают голубые тени на снегу,
красивая игра серебристо-коричневых тонов.
В числе наиболее интересных ранних работ А. С. Арсланова «Натюрморт с
чайником» (1958 г.). В нем автор красиво сгармонировал различные цвета.
В сложную гамму золотисто-жёлтых, серебристых тонов он вплетает
красные, белые, черные пятна, оживляющие полотно. Автора увлекает
сочная живопись с динамичной фактурой мазка. Натюрморт небольшой по
размеру, но средствами фрагментарной композиции и живописного решения
художник сумел сделать его значительным, передав в нем ощущение радости
бытия.
Живописное дарование Арсланова с наибольшей силой и
последовательностью выразилось в пейзажной живописи. В работах
шестидесятых-семидесятых годов он выбирает такие мотивы и состояние
природы, которые позволяют ему передать богатую игру цвета. Пейзаж
«Красный дом» (1966 г.) он строит на эффекте освещения. Зимний город
погружен в солнечный прозрачный воздух. Пейзаж легко, всё в нем живет и
сверкает. Переливами холодных синих и голубых изображает он сугробы
снега на первом плане. Тёплые жёлтые, красные цвета господствуют в
решении второго плана, изображающего освещенные солнцем разноцветные
городские дома. Декоративность, подчёркнутое звучание цвета – черта,
отличающая башкирскую живописную школу. Она нашла выражение и в работах
Арсланова. Полотно «Весна на ферме» (1972 г.) – это сотканный из
множества оттенков синего, охристого, красного цветов холост, мажорный
по звучанию, как и остальные его пейзажи.
Маленький принц защищал свою планету от баобабов, потому что она была настолько мала, что баобабы просто не могли на ней поместиться. Он каждый день ухаживал за своей планетой, пропалывая вредные баобабы.
с верой можно подвинуть горы,
до дна, вычерпать океан,
с верой горе, почти не горе
и беда, почти не беда.
веру крепко хранит надежда,
для неё она, как нектар
рядом с ними (не за, не между),
есть заветнейшая мечта.
если веру свою не бросил
и надежду не оставлял,
не сдавался ни до, ни после,
не боялся ни ям, ни скал,
не страшили, ежели дали,
пусть бывало, и камнем вниз…
растворятся тоска с печалью
и любовь будет главный приз…
она душу теплом согреет
и растопит весь в сердце лёд…
не губите надежду с верой
и любовь точно к вам придёт!
Китап-киңәшчең
синең.
(Башлангыч сыйныфлар өчен)
Максат: Укучыларда
китапка кызыксыну уяту, аларда кәеф күтәренкелеге булдыру, китап турында
язылган табышмак, мәкаль-әйтемнәрне өйрәнү, сәнгатъле сөйләм күнекмәләрен
үстерү, укучыларда китапка дөрес караш формалаштыру, шәфкатьлелек хисе,
әхлаклылык тәрбияләү.
ҖиҺаз
:табышмак,мәкаль,әйтемнәр,кагыйдәләр,презентация.
Дәрес
барышы:
1.
Оештыру моменты.
2.Яңа тема
—Син
тудың.Син инде урамга йөгереп чыга башладың.Бу кояш ,бу агачлар,бу йолдызлар,бу
ай,бу кошла.-синең өчен барысы да кызык.Әтиең сөйли,әниең сөйли, үзеңнең дә
күзләрең,колакларың бар-синең күрәсең,син ишетәсең.Әкренләп,дөнья таный
башлыйсың…
Синең бик беләсең
килә:моннан мең еллар элек яшәгән кешеләр нишләп йөргәннәр? Ә кояш булганмы?Ә
менә бу елгалар?Диңгезләр?Таулар?Ә менә бүген син яши торган шушы авыл моннан
йөз генә ел элек булганмы,юкмы?..
Боларны белү өчен сиңа инде китап
актарырга,укырга туры киләчәк…
-Ә нәрсә ул китап?
-Китап-нинди дә булса текстны эченә алган, битләре
билгеле бер тәртиптә бергә җыйналып төпләнгән басма әсәр.Китапны эшләр өчен бик
күп кеше хезмәт итә. Китапка башта кәгазь эшлиләр. Аннары язучы әсәр яза, аны
редактор тикшерә. Китап басучылар аерым битләрдә китапны бастыралар. Аннан соң
битләрне ябыштыралар, төплиләр. Рәссамнар рәсем һәм тышлык ясыйлар. Тышлап һәм
исемен язып куйгач кына китап әзер була.
-Китаплар
кайда саклана?
-Нәрсә
ул китапханә?
-Сез
анда нәрсәләр күрдегез?
Елап
“Китап” килеп керә.Ул таушалган, почмаклары бөгәрләнгән,битләре ертылган.
-Сиңа нәрсә булды?
Китап.Мин
бик матур,өр-яңа китап идем.Битләрем шоп-шома,анда матур-матур рәсемнәр ясалган
иде.Мине бер малайга бүләк иттеләр.Мин бик куандым,аның дустыбулырмын дип
уйладым.Ә ул малай мине саклап тоту турында уйламады да.Пычрак куллары белән
актарды,ашаганда да тотып утырды.Минем битләрем май таплары, бармак эзләре
белән чуарланды.Ә бервакыт үзенең дусты белән минем өчен талашып, битләремне
ертты.Миңа бик авыр.Болай булса,мине тиздән чүплек савытына ыргытырлар.Ә күпме
кешене куандыра алыр идем мин бу тәртипсез малайга бирмәгән булсалар.Миңа инде
нишләргә?
-Чыннан да,бик тәртипсез малайга
эләккәнсең икән син.Ләкин борчылма,хәзер без КИТАП докторын чакырабыз.Ул сине
шифаханәгә озатыр.Анда битләреңне ябыштырырлар.Доктор,
доктор!
Китап докторы керә.Ул Х.Халиковның “Китап
докторы” шигырен сөйли.-Әйдә,шифаханәдә сине яңартырлар, киттек.(Китапны алып
чыгып китә)
-Балалар,
күрдегезме,нинди күңелсез хәл килеп чыкты.Без барыбыз да беләбез:китаплар
үзләренә сакчыл караганны яраталар.Ә ни өчен китапларны саклап тотарга кирәк?
Слайд1.
Слайд2.
Балалар белән шигырь өйрәнү
Китап,белем алу турында нинди мәкаль һәм
әйтемнәр беләсез?
Слайд3
Китапның
нинди төрләре бар икән?
Слайд4.
-Безгә китаплар бик күп нәрсәләр турында сөйлиләр:
безнең илебез һәм аның байлыклары,кызыклы шәхесләр һәм аларның хезмәтләре,халык
тарихы турында.Китап- тормышыбызда иң кирәкле әйбер.Яхшы китап һәрвакыт күңел
түрендә саклана.Аны гел укыйсы килеп тора.Сез,укучылар,әкиятләр яратасыз .
Бу өзекләр кайсы
әкиятләрдән?
Слай 5
Слайд6.
Слайд 7.
Слайд 8
Тапкырларга
табышмак.
Слайд9
3.Йомгаклау.
Китап дусты кешеләрнең
Һәм иң якын сердәше,
Һәрвакытта кирәк була
Безгә китап
киңәше.
— Китап
дөньясы бик бай. Аларның санын күз алдына китерүе дә кыен. Ел саен яңа китаплар
басылып тора.Китаплар һәрвакыт сезнең дусларыгыз
булсыннар.
4.Өй
эше:
Гаиләгездә
китап укырга яраталармы? – белеп килергә.
“Китап
турында җыр “(С.Хәким сүзләре,Ә.Бакиров көе)яңгырый.
Китап – тормыш к?згесе.
Китап-тормыш к?згесе дип юкка гына ?йтмил?р. Мин китаплар укырга яратам. Безне? ?й тулы китап. Туган к?нем? д?, б?йр?м к?ненд? д? ?нием китап б?л?к ит?. Белемле, т?ртипле булып ?с?емне тели ул минем.
Язучылар безг? тормышта к?рг?н-белг?нн?рен матур с?зл?р аша ?иткер?л?р. Татар ?дипл?ре тупас, оятсыз сузл?рне геройлар телен? кертми диярлек. Без у?ай геройлар кебек ?д?пле с?йл?шерг?, т?ртипле булырга, ?зебезне бизи торган матур эшл?р башкарырга ?йр?н?без.
Шуларны? берсе Г. Тукайны? “Эш бетк?ч, уйнарга ярый” шигыренн?н сабый. Шигырьд? шагыйрь безне кечкен? баланы? бер к?не бел?н таныштыра. Аны? сабырлыгына исе? кит?р! Кояшны? кыздыруына, Сандугач ?ырына, Алмагачны? кызыктыруларына д? туз? ул. Аларны? ?аркайсына олылар шикелле, бик акыллы гына итеп ?авап бир?.
Дим?к, Г. Тукай бала ?чен укуны? и? кир?кле эш ик?нлеген к?рс?т?.
Шушы Сабыйны? акыллы булуын, тырышып укырга кир?клеген а?лата. ? уен ?чен вакыт ?ит?рлек, д?ресл?рне бер вакытта х?зерл?рг? кир?клекне ?йр?т?.
Шулай итеп, китап – ми?а яшьт?шл?рем тормышын к?згед?ге кебек итеп к?рс?т?, аларны? у?ай сыйфатлары мине т?рбияли, зур тормышка ?зерли.
Салим?анова Галия
5нче сыйныф укучысы.
Китап ? белем чишм?се.
М?каль.
Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз.
?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде. Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым.
Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая?” диг?н китабы. Аны ми?а ?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д? калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген? ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?.
Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая?” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу ?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н дуслашырга хыялланам.
Китап уку — и? яхшы белем алу
План.
1. Китап — акыллы ки??шче ??м якын дус.
2. Китаплар тарихыннан.
3. Китап — д?ньяны танып белерг? ачкыч.
4. Китап — белем чишм?се.
Китап — ул кешене? уйларын чагылдыра торган сир?к мог?изаларны? берсе.
И. Гази.
Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?. «Китап кешене гал?мне? ху?асы ит?», — ди П.А. Павленко.
Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул. «Яхшы китаплар уку — ?тк?н заманны? яхшы кешел?ре бел?н с?йл?ш? ул», — ди Р. Декарт.
Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н.
Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате». Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64.
Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана.
Китап — д?ньяны танып белерг? ярд?м ит? торган ачкыч ул. А?арда кешелек акылыны? океаны бар. Китап уку — и? яхшы белем алу. ??р кешене? ?зен? ошаган бер китабы була. Бу кеше, китапта язылганнарны ??рвакыт иск? т?шереп, авырлыкларны ?и??. Минем д? шундый бер китабым бар. Ул — ?срар Галиевне? «Т?нге ?ыр» ?с?ре. Анда Б?ек Ватан сугышыны? балалар к??елен? ?теп керг?н ачы фа?игасе ??м совет халкыны? фашистларга каршы берд?м к?р?ше тасвирланган.
«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар.
Китап — ки??шче? сине?,
Дусты?, ярд?мче? сине?.
Ул х?рм?тк? бик хаклы,
Кадерл? син китапны.
V—VIII сыйныфларда ?д?би-и?ади (ягъни ?йр?нелг?н ?с?р буенча яздырыла торган) сочuнeнueл?р ?. Ф?йзине? «Тукай» романын, Ф. ?мирханны? «Н??ип», Г. Ибра?имовны? «Яз башы», ?. Такташны? «Караборынны? дусты», Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» ?с?рл?рен укыганнан со? яздырыла.
VI сыйныфта «Онытылмас еллар» ?с?рен ?йр?неп бетерг?ч язылачак сочuнeнueг? бер мисал китерик.
1 нче текст. Мин кулыма китап алам… (Р. Ми?нуллин*)
(1) Без – китаплы халык. (2) Татар халкы гыйлемле булган, китап укыган.
(3) Б?генге к?нг? кад?р килеп ?итк?н кулъязма китаплар шул хакта с?йли.
(4) Кулъязмаларны к?череп язучы осталар барлыкка килг?н. (5) Х?зергеч? ?йтс?к, китапларны тиражлаучылар була.
(6) Аннан басма китаплар чоры башланган. (7) Безне? ?би-бабайларыбыз ?з телл?ренд? белем алганнар, шул ук вакытта фарсыча да, гар?пч? д? белг?нн?р. (8) Шунысы м??им: без ?зебез ген? белемле булып калмаганбыз, м?гъриф?т нурларын башка тугандаш халыкларга да таратканбыз. (9) Якын-тир?д? ген? т?гел, Урта Азия далаларына кад?р барып ?итк?нбез. (10) Бу да халкыбызны? игелекле хезм?тл?ренн?н саналырга тиеш.
(11) Я?а чорлар килде. (12) Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы. (13) Техника ?зг?р?, компьютерлар, телефоннар, телевизорлар, музыка ты?лый торган т?рле аппаратуралар я?ара, камилл?ш?. (14) Уены да шунда, д?реслекл?ре д?, фильмнары да, музыкасы да, фотосур?тл?ре д?, х?тта шпаргалкалары да…
(15) Классикларыбызны укып ?см?г?н, б?генге язучыларыбызны белм?г?н милл?тт?шл?ребез рухи тамырларыбызны да, тарихыбызны да, гореф-гад?тл?ребезне д? а?ламаслар диг?н шигем бар. (16) Ана с?те бел?н керм?г?нне, тана с?те бел?н керм?с, диг?н шикелле, китап бел?н керм?г?нне, компьютер бел?н керм?с?, нишл?рбез? (17) Беренчед?н, компьютер – компьютер инде ул. (18) Аны? ?аны да, хисе д? юк. (19) Виртуаль д?нья реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з. (20) Икенчед?н, компьютерны? милл?те юк.
(21) Без к?п гасырлар д?вамында белемне бары тик китап аша алганбыз. (22) Иман нурын да, д?нья цивилизациясене? казанышларын да, халкыбызны? бай тарихын да, рух ныклыгын да безг? китап бирг?н. (23) Шу?а к?р? д? без Китапка чиксез р?хм?тле.
(24) Б?генге к?нд? безне? т?п рухи таянычыбыз китап булырга тиеш! (25) Китапсыз к??ел – буш к??ел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милл?т – кил?ч?ксез милл?т. (26) Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел! (27) ?лег?…
*Роберт Ми?нуллин (1948) – халык шагыйре, популяр ?ырлар авторы. Аны? шигырьл?ренд? туган ?ир, табигать, м?х?бб?т лирикасы, ?нил?р темасы чагыла. Алар лирик образлар, нечк? хисл?р, тапкыр ??м юмористик гыйбар?л?р бел?н бирелг?н.
“Мин кулыма китап алам” тексты буенча сочинение
Р. Ми?нуллин текстыны? со?гы юлларында китапны? милл?т ?чен рухи чыганак булуы турында ассызыкланган. Автор укучыларны милл?тебез тарихында китапны? тоткан урыны ??м аны? рухи кыймм?те турында уйланырга чакыра.
Текст: “…китапсыз милл?т – кил?ч?ксез милл?т. Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел! ?лег?…” – диг?н с?зл?р бел?н т?г?лл?н?. Бу с?зл?рд?н к?ренг?нч?, автор моны? гел шулай булып калачагына шик белдер?. Минемч?, монда хаклык бар. “Я?а чорлар килде,” – дип яза автор ??м компьютерны? китапны кысрыклап чыгара баруына борчылуын яшерми.
?йе, бу шулай. Б?ген укучы, кибетк? кереп, китап алмый. Китап геройларын кызганып еламый, алар бел?н берг? шатланмый. К?не-т?не компьютерда уйный. Бу уеннар аны? а?ын томалый, зи?енен тупасландыра, рухи д?ньясын ярлыландыра. К?чл??г?, ?терешк? корылган виртуаль д?нья бел?н яш?г?н бала ми?ербансыз булып ?с?. Аны? ?чен милл?т т?, ата-ана да икенче планга к?ч? бара. Рухи кыймм?тл?р югала барган саен, акчага табыну арта бара. “Виртуаль д?нья реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з.” Компьютерны? файдалы яклары да бик к?п, л?кин ул барыбер китапны алыштыра алмый. Кешелек д?ньясы ме? ел элек т? китапсыз яш?м?г?н, х?зер д? аннан башка яши алмый. Китап – белем чишм?се. Китап укымаган кешене? а?-фикерл?? д?р???се д? т?б?н, рухи д?ньясы да ярлы була. Ата-анага, милл?т ??м туган илг? м?х?бб?т т? китап аша се?дерел?. Халкыбызны? б?ек ?тк?нен д? китап аша гына бел? алабыз. “Шу?а к?р? д? без Китапка чиксез р?хм?тле.”
Шулай итеп, китап кешене уйланырга, аны? геройлары кичерг?нн?рне й?р?генн?н ?тк?рерг?, хис д?ньясын баетырга, битараф булмаска ярд?м ит?.
Китап турында нинди генэ мэкальлэр юк: китап — белем чишм?се; китап белем ачкычы; китапны? белм?г?не юк; китапсыз ?й — иш?к абзары; китап – тормыш к?згесе; китапны? белм?г?не юк, х, б. Аларнын хэрберсе безне кубрэк китаплар укырга онди. Бигрэктэ хэзер барлык нэрсэ компьютелаштырган вакытта.
Ин бэхетле кеше — китап укучы кешедер, минемчэ. Китап уку бит ул ниндидер белем яисэ информация алу гына тугел эле, э торле таланты авторларнын фантазия иленэ кереп киту дэ. Э бэлки фантазиядэ тугелдер, э чынлыкта булган хэл, авторнын борчулары ?эм башыннан кичергэннэре.
Купчелегебез эйтер:”Китап укыганчы мин анын фильмын карыйм”. Минемчэ бу алай тугел. Фильм тошеруче сценарист хэм режиссер нинди генэ профессионал булмасын, узебез куз алдына китергэн образларланда яхшысы була алмый. Китап укып без геройларны куз алдына гына китереп калмыйбыз, э аларга карата аерым эмоциялэр дэ кичерэбез. Бер китапны куп тапкырлар укырга момкин хэм укыган саен узенэ яна ачышлар ясыйсын, беренче тапкыр укыган кебек укыйсын! Э фильмны бер тапкыр карыйсын, анда да тошеручелэрнен эшчэнлегенэ генэ игътибар итэсен.
Китап ул белем чишмэсе. Китап укып без бэхет, мэхэббэт, ерак иллэр турында белэбез.Торле энциклопедиялэр хэм сузлеклэр ин авыр сорауга да жавап табалар.
Дусларым э сез китап тарихын белэсезме? Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н.
Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате». Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64.
Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана.
Минем дэ сезне уземнен яратып укый торган берничэ китабым белэн таныштырасым килэ, дусларым.
Ин беренче китапларымнын берсе “Краткая энциклопедия дошкольника”
Габдулла Тукай иленэ сэяхэт. Татар хэм рус телендэ
Лэбиб Лероннын “Борчак шыттырам!” китабы
Ин яраткан китапларымнын берсе
Язмамны Габдулла Тукайны? “китап” шигыре белэн тэмамлыйсым килэ
?ич т? к??елем ачылмаслык эчем пошса
?з-?земне к?ралмыйча, рухым т?шс?,
??фа чикс?м, й?д?п бетс?м, бу башымны
Куялмыйча ?анга ?ылы хичбер т?шк?:
Х?ср?т со?ра, х?ср?т килеп алмаш-алмаш
К??елсез уй бел?н т?мам ?йл?нс? баш,
К?зл?ремд? кибеп т? ?итм?г?н булса
Х?зер ген? сыгылып-сыгылып елаган яшь
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аны? изге с?хиф?л?рен актарам:
Р?х?тл?неп кит? шунда ?аным, т?нем,
Шуннан гына д?ртл?рем? д?рман табам
Уеп барган х?рбер юлым, х?рбер с?зем
Була минем юл к?рс?т?че йолдызым.
С?йми башлыйм бу д?ньяны? ваклыкларын
Ачыладыр, нурланадыр к??елем, к?зем.
?и?елл?н?м, м?гъсумланам мин шул чакта
Р?хм?т ?йт?м укыганым шул китапка,
Ышанычым арта минем ?з-?зем?,
?мит бел?н карый башлыйм булачакка.
Китап ? белем чишм?се.
М?каль.
Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без
китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се
тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый.
Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап
геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз.
?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде.
Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга
керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым.
Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н китабы. Аны ми?а
?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын
булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д?
калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай
ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай
малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н
хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н
?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык
бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген?
ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?.
Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу
?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга
тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н
дуслашырга хыялланам.
Мин кулыма китап алам… Без – китаплы халык
?ич т? к??лем ачылмаслык эчем пошса,
?з-?земне к?р?лмич?, рухым т?шс?,
??фа чикс?м, й?д?п бетс?м, бу башымны
Куялмыйча ?анга ?ылы ?ичбер т?шк?;
Х?ср?т со?ра х?ср?т килеп алмаш-алмаш,
К??елсез уй бел?н т?мам ?йл?нс? баш,
К?зл?ремд? кибеп т? ?итм?г?н булса
Х?зер ген? сыглып-сыглып елаган яшь, –
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аны? изге с?хиф?л?рен актарам… Г.Тукай
Бала к??еле кече яшьт?н ?к китапка тартыла. Матурлыкка, камиллекк?, с?нгатьк? омтылуны табигать ?зе салган, к?р?мсе?. Якыннарын ул: “Китап укы, ?кият с?йл?”, – дип аптыратып бетер?. ?мма, ни га??п, ?зе х?реф таный, укый бел? башлагач, бу омтылыш кими. И? кызганычы шунда: башлангыч сыйныф ахырында укучы матур ?д?бияттан читл?ш? башлый, м?кт?пне т?мамлап чыкканда китап с?ючел?р бармак бел?н ген? санарлык кала. Н?рс? эшл?рг?? Я?а чорлар килде. Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы. Техниканы?, электрониканы? ?зг?р?ен? к?з д? иярми, компьютерлар, кес? телефоннары, телевизорлар, музыка ты?лый торган т?рле аппаратуралар безне? к?з алдында я?ара, камилл?ш?. Яшьл?ребезне? к?бесе шул компьютер дип чукына. Уены да шунда, д?реслекл?ре д?, фильмнары да, музыкасы да, фотосур?тл?ре д?, х?тта шпаргалкалары да… Компьютер кил?ч?кт? китапны алыштырмасмы? Калын-калын китаплар х?зер ?к инде уч т?бе кад?р дискетка сыеп бет?. Татар теле укытучылары “балалар китап укымый” дип зарлана. Кызганычыбызга, бу чыннан да, шулай. Балаларны да а?ларга тырышырга кир?к: алар бит кызыклыракны, мавыктыргычракны, ?и?елр?кне карыйлар. Дим?к, д?реслекл?р, китаплар да балаларны? игътибарын ??леп ит?рлек булырга тиеш. Ана с?те бел?н керм?г?нне, тана с?те бел?н керм?с, диг?н шикелле, китап бел?н керм?г?нне, компьютер бел?н керм?с? нишл?рбез? Беренчед?н, компьютер – компьютер инде ул. Аны? ?аны да, хисе д? юк. Виртуаль д?нья – реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з. Икенчед?н, компьютерны? милл?те юк. К?пме ген? тырышлык салсак та, к?пме ген? ?зебезч? с?йл?штерерг? тырышып карасак та, компьютерны татарлаштырып булмас шикелле. Тормыш б?генге к?н укытучылары ??м китапхан?чел?р алдында я?адан-я?а бурычлар куя. Х?зерге к?нд? м?гъл?матлы, югары белемле булудан тыш, гам?лд? аларны куллана бел? д? кир?к. Милли рухны саклап яш??че, телебезне кил?ч?кк? алып барырга с?л?тле яшь буын т?рбиял?? – безне? т?п бурычыбыз. Шушы максат-бурычларны тормышка ашыру максатыннан, без ?зебезне? ?з?к район китапхан?се белэн уку елы барышында гел хезм?тт?шлек итеп торабыз. Бигр?к т? Горшунова Валентина Александровна, Исламова Ф??зия, Гыймадиева Г?л?с? бел?н тыгыз элемт?д? торабыз. Алар ?з эшл?рен яратып эшл??че, фидакарь ?анлы кешел?р. Без аларда еш булабыз: берг?л?п очрашулар уздырабыз, китап укучылар конференциял?ре оештырабыз. Т?рбияви темаларга с?йл?ш?, ??г?м?л?р оештырганда укучылар к??еле ?хлакый проблемалар аша уза, алар ?з карашын, ?з фикерен ?йтерг? ?йр?н?, б?х?сл?ш?. Бу ис?, ?хлакый ш?хес булып формалашуга зур йогынты ясый. Шушы максаттан, мин укучыларны?фикерл?? с?л?тен ??рьяклы ?стер?г?, ??р укучы бел?н индивидуаль эшл??г?, укучыларны милл?тен, туган туфрагын, нигезен, ?ти-?нисен, ?би-бабаларын, ?з н?селен, туган телен яратучылар итеп т?рбиял?рг? тырышам. Ч?нки укучыларда милли ?за? формалаштыру – халкыбыз тарихын яхшы бел?че, милл?те бел?н горурланучы ш?хес т?рбиял?? диг?н с?з. ?с?рне? икенче ?зенч?леге -?хлак т?рбиясе бир?д?. Барлык ?с?рл?рд? д? р?химлелек, гаделлек, яхшылык, матурлык бар.
“Яхшылыкка – яхшылык бел?н ?авап бирерл?р”, “начарлык эшл?с??, ??засын алырсы?”, “кешел?рне х?рм?т итс??, ?зе?не д? х?рм?т ит?рл?р” кебек т?рбияви моментларга зур урын бирел?. ? х?зерге чорда бу бигр?к т? м??им, ч?нки радио – телевидение, урам йогынтысы аларны? а?ына ??м рухына ?д?псезлек ?рн?кл?рен се?дер?, милл?тне? гасырлар буе формалашкан ?хлак кагыйд?л?рен кире кага. Шу?а к?р? укучыларны милли рухта, т?пле фикерле итеп т?рбиял?рг? кир?к. Китап безне? ?аныбызга и?г?н, каныбызга се?г?н. Китапсыз к??ел – буш к??ел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милл?т – кыйбласыз милл?т. Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел!
“Туган ягым – яшел бишек” ?с?ренд? язучы ?зене? к??елле
балачагын сур?тли. К?кк? ашкан таулар артыннан, ?зене? алтын
к?лм?ген киеп, к?н д? табигатьне с?ламл??че кояшны, аны? яктысында
?емелд??че чык тамчыларын, шулай ук авылны? б?тен м?ш?катен к?реп
?с? Гом?р.
Балачак ул кеше гомеренд? бер ген? була. Шу?а к?р? аны? ??р
мизгеле кадерле, алар бервакытта да онытылмыйлар. ??р кеше аны
сагынып, юксынып иск? ала. ?леге ?с?рд? Гом?р Б?широв балачак
образына б?йл?п, туган авылын, татар халкыны? ел саен ?тк?релеп
кил? торган изгед?н-изге йолаларын, б?йр?мн?рен нечк?л?п сур?тли,
а?а м?х?бб?тен белдер?. Минемч?, н?къ мен? шул гореф-гад?тл?ре
бел?н ?зенч?лекле ул “Туган ягым-яшел бишек” ?с?ре.
Туган ягында нинди ген? б?йр?мн?ре юк аны?! Сабан туе дисе?ме,
ашлык ч?ч?, печ?н чабу, каз ?м?л?ре, ?йг? килен т?шер? дисе?ме…
Аларны? ??рберсе кадерле!
?ирл?р кардан арчылгач, Гом?рл?р ашлык ч?ч?рг? басуга кит?л?р.
Л?кин бу гади ген? н?рс? т?гел. Аны? да ?з т?ртибе бар. ?нк?йл?ре
ирт?н ирт?к йомыркаларын ?зерл?п куйган инде. Гом?р бел?н ?тисе бу
йомыркаларны кара ?ирг? сибеп ?иб?р?л?р. Бабайлар шулай эшл?г?н
чакта, иген у?ар, иген б?ртеге йомырка кад?рле булыр, дип
ышанганнар.
Ольга
Китап уку — и? яхшы белем алу
План. 1. Китап — акыллы ки??шче ??м якын дус. 2. Китаплар тарихыннан. 3. Китап — д?ньяны танып белерг? ачкыч. 4. Китап — белем чишм?се. Китап — ул кешене? уйларын чагылдыра торган сир?к мог?изаларны? берсе. И. Гази. Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?. «Китап кешене гал?мне? ху?асы ит?», — ди П. А. Павленко. Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул. «Яхшы китаплар уку — ?тк?н заманны? яхшы кешел?ре бел?н с?йл?ш? ул» , — ди Р. Декарт. Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н. Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате» . Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64.Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана. Китап — д?ньяны танып белерг? ярд?м ит? торган ачкыч ул. А?арда кешелек акылыны? океаны бар. Китап уку — и? яхшы белем алу. ??р кешене? ?зен? ошаган бер китабы була. Бу кеше, китапта язылганнарны ??рвакыт иск? т?шереп, авырлыкларны ?и??. Минем д? шундый бер китабым бар. Ул — ?срар Галиевне? «Т?нге ?ыр» ?с?ре. Анда Б?ек Ватан сугышыны? балалар к??елен? ?теп керг?н ачы фа?игасе ??м совет халкыны? фашистларга каршы берд?м к?р?ше тасвирланган. «Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре» , — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар. Китап — ки??шче? сине?,Дусты?, ярд?мче? сине?.Ул х?рм?тк? бик хаклы, Кадерл? син китапны.
Китап ? белем чишм?се.
Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз. ?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде. Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым. Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н китабы. Аны ми?а ?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д? калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген? ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?.Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу ?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н дуслашырга хыялланам.
Источник: http://www.insha.ru/text/75