Сочинение
«Наб неш дигахъис цIакьли»
2013г.
Наб неш дигахъис цIакьли
Гьарил адамлис «неш» ибси дев бегIлара дурхъаси саби.Гьарил адамла ца ахIенси неш хIерирар,ВатIан кьяйдали. Бац-берхIи кьяйда цаси, гIур агарси дунъяли-чир бегIлара малхIямси сари наб дила неш.
Дила нешлис Барият бикIар. Ил школализир учите-льницали рузуси сари. Илис дебали биштIати дигахъу, илдас дигуси бирес къайгъилизир рирар. Ученикунас илра дигахъу. Наб дила неш дебали дигахъис,сенкIун илис нура дигахъни балас. Илини мурталра дила уркIи иргъу, наб дигуси бирес кьаслизир рирар.Ил дебали уркIецIичерси,духуси, гIяхIси ва гIякьлучерси сари.Илини бизиси беркала биру.
Ну сецад халаваасра, нешла духути гIякьлумачи лехIихъес гIягIниси саби. Наб гIяхIси ва гIягIниси нешлицун бала. Нушани нешла халаси хIурмат бирес гIягIниси саби. Нуша адикьес багьандан илини халаси къиян буркIули саби, арадеш мяштIхIебарили, бамсри хIейхъули хIянчилара рашули, хъулирра рузули сари. Иличи уркIецIидулхъули, вирусигъуна кумек нунира бирис: ил разириахъес школализив гIяхIил учIулра, риштIаси рузичи хIерикIулра, узизи дурсри дирахъулра,хясасупIличил хъулри умудирулра,ил гIясихIериахъес ну мурталра къайгъилизив вирус. ДахъхIиагарли нешла байрам саби. Ил байрамлис нуни неш мубаракририс ва савгъат бедлугас. Дила неш набчи дебали разириркур.
Нушани школализир нешличила чумра даргала поэтунала ва писательтала гIяхIцад произведениеби делчIунра: «Нешла дуруг», «Нешла бебкIа», «АхIерси неш».
Нуни нешличила бурала балас: «Нешлис хъатлаб хайгина берцIадра, илала чебла ахъес хIейруд». Чум азир тугъ делкIалра Адамли нешличила, Таманбируси ахIен Буруси иличила.
Арали ратаби, дила дигуси неш!
Азир баркалла хIед, дила ахIерси неш!
Министерство образования и молодёжной политики Чувашской Республики
Республиканский конкурс творческих работ учащихся
«Сердце матери»
СОЧИНЕНИ ТЕМИ:
«КАШНИ СĂМАХĔ САН ПИРКИ»
Автор: ученица 7В класса
МОУ «Красночетайская СОШ»
Красночетайского района ЧР
Патьяновой Анжелики
Руководительница: учительница чу-
вашского языка Васильева М.Н.
Красные Четаи – 2009
Анне! Çак ят чи çывăх, чи чаплă çĕр çинче.
Пурăнать вăл ĕмĕр сывă кашни çын чĕринче.
А. Воробьёв.
Чăваш чĕлхинче «анне» сăмахран чи çепĕççи те чуна çывăххи çук пулĕ тесе шухăшлатăп. Анне… Кашни çыншăн мĕн тери хаклă та çывăх çын! Çут тĕнчене килнĕ калаçма пĕлмен пепкене анне сăмахсăрах ăнланать. Эсĕ мĕн çинчен шухăшланине, мĕн пирки ĕмĕтленннине, мĕншĕн куляннине, савăннине, санăн мĕн ыратнине – пĕтĕмпех пĕлет анне. Вăл сана хăй кăкăрĕн сипетлĕ сĕчĕпе тĕрек панă, пĕрремĕш утăмсем тума пулăшнă, малтанхи сăмахсем калама вăхăт çитсен чĕкеç чĕлхи пилленĕ. Сана пĕрремĕш кĕнеке вуласа панă, пĕрремĕш юмах каласа кăсăклантарнă, пĕрремĕш сăпка юрри юрласа çывăратнă.
Анне яланах санпа юнашар пулма тăрăшать, кирлĕ канашсем парать, йывăр самантсенче пулăшать. Пирĕн çине вăл пĕчĕк чухне те, халĕ те савăнса пăхать. Ўссен эпир лайăх та ăслă çынсем пуласса шанать.
Манăн та Çĕр çинчи пур ачанни пекех анне пур, вăл Нина ятлă. Юратнă аннене манăн çут çанталăкăн çурхи вăхăчĕпе танлаштарас килет. Пётр Афанасьев поэт калашле,
Çуркуннепе анне сăнарĕ
Мана пĕр евĕр туйăнать.
Телей сунса, аннемĕр мар-и
Çурхи кун пек пире лăпкать.
Çут хĕвелпе анне сăнарĕ
Мана пĕр евĕр туйăнать.
Ытарайми аннемĕр мар-и
Пире вăй – хал парса тăрать.
Чăнах та, аннеçĕм çуркунне пекех ытармалла çук илемлĕ, черчен, ырă, çепĕç, тарават, маттур, вашават … Унăн алли кушăрханă пулин те — çемçе, питĕнче пĕркеленчĕксем пур пулсан та — илемлĕ, сасси чуна пырса тивмелле çепĕç, аслă чунĕ çурхи хĕвел евĕр пур ачине те пĕр пек ытама илсе ăшăтать.
Хĕвел пек хĕрÿ çыннăм — анне,
Çук санран çывăххи тĕнчере.
Эс кÿретĕн кил-çурт илемне,
Юратса ÿстеретĕн пире, —
тет В. Давыдов-Анатри. Çак сăмахсене поэт ман анне пирки каланă пекех туйăнать. Мĕн тери чуна пырса тивекен сăмахсем! Манăн анне те çут тĕнчене виçĕ хĕр ача парнеленĕ.Вăл тĕпренчĕкĕсене пурне те пĕр пекех юрататать, пурнăçра ырра усалтан уйăрма, çынсене хисеплеме ăс парать, тĕрлĕ ĕçе хăнăхтарать, анне пулма вĕрентет. Вăл пиртен кашниех чăн-чăн Çын пуласса шанать. Эпир те ăна питĕ-питĕ юрататпăр, пустуйшăнах кулянтармастпăр, лайăх паллăсемпе вĕренетпĕр, çитĕнўсемпе савăнтаратпăр. Аннен ăслă сăмахĕсене ăша хыватпăр.
Мана уйрăмах анне çўç тураса яни килĕшет. Ун чухне эпĕ ăна питĕ лайăх туятăп: чунра ăшă-ăшă пулса каять. Пуçа ун кăкăрĕ çине хурса нумай вăхăт хушши ун çумĕнче тăрас килет. Шел, ялта пурăнакан çыннăн ал усса ларма вăхăчĕ сахал – кил — хуçалăхра тăрмашмалла. Вăл пире мĕн пĕчĕкрен ĕçе хăнăхтарса ўстерет Эпир анне ĕçрен киличчен хуçалăхра тупăшса ĕçлетпĕр. Анне килнине курсанах ун патне ыткăнатпăр: пирĕн аннен куллине курас килет, унăн ăшă аллине сĕртĕнес килет.
Манăн та анне пекех çепĕç, вашават, сăпайлă, ăслă, пысăк чунлă, çынна ăнланакан, хўхĕм, ĕçчен, тўрĕ кăмăллă çын пулас килет. Ман шутпа, анне вăл – пирĕн телей. Пирĕншĕн аннерен пахи никам та çук, аннесĕр çын мĕнле пуян пулсан та телейлĕ пулаймасть. Унăн ырă сăмахĕсене, ĕçĕсене, вĕрентĕвĕсене эпир нихăçан та манас çук.
Си Лъахэ.
(Балъкъыз Ф.Х.)
Бахъсэн куейм
и лъахэм уихьэм
И1эщ щ1ып1э
куэд.
Зэ плъэгъуамэ
уигум хыхьэу
Къыхубош уэрэд.
Удахьэхыр я
дэхагъэм
Гущ1эр мэп1ейтей.
Удэплъейми
укъеплъыхми
Пф1ощ1ыр псом нэхъ
лей
Щытщ бэвылъэу ди губгъуэшхуэр
Гъавэр ди гъунэжщ.
Къуршыжь лъагэм
дрогушхуэ.
Къуатыр гукъыдэж.
Псыежэххэр
псынэу къабзэщ
Уефэм зомыгъэнщ1.
Хьэщ1эу къак1уэу
хъуар ди гуапэщ
Лъахэ, уэ зузэщ1!
Бахъсэн лъахэм ис
ц1ыхубэм
Ди хъуапсап1эр
зыщ.
Мамырыгъэр псоми
ди бэу.
Дэ дызыкъуэтынщ.
Щыбгъуэтынкъым ди
щ1ыналъэм
Хуэдэу дахэк1ей.
Ирегъагъэ,
иреф1ак1уэ
Сэ си лъахэр уей!
Къэсихьэблэ,Къулъкъужын,
къысхуэмыщ1э
къыхэсхын.
Е
Зеикъуэ,Псыхъурей,
хьэмэ ар
Дыгулыбгъуей?
Мы Тыжьейуэ п1эрэ
ар,
зи гугъу сщ1ыну
къысхуэнар?
Хьэуэ, ар къысф1ощ1
Псык1эху,
дуней псор
къэзыгъэнэху.
Ислъэмей,Хьэт1окъущыкъуей,
Хьэк1эщей,
Кушмэзыкъуей
Мы ди щ1ып1эм
хуэдэу бей,
щыбгъуэтынкъым
Къэбэрдейм.
Анэ. (Балъкъыз
Ф.Х.)
«Сыту гуащ1э мы зы
псалъэр!»-
Жыс1эу
сытогупсысык1.
Къысщохъур анэ
зимы1эжым
Мы дунеишхуэм
хуищ! гущык!.
И гуэныхьыр
гуэныхьищэщ
Жа1эу куэдрэ сэ
зэхэсхт.
Ауэ умыхъуам уэ
анэ
Гуэныхь псор
зэхомыщ1ык1.
Жей имы1эу жэщи
махуи.
И бын т1эк1ум
теубгъуащ.
Балигъ хъуауэ ар
бынунэми
Гужьеяу и гъащ1эр
к1уащ.
Быну и1эр и
зэхуэдэщ.
И псэр псом
щхьэк1э итынщ.
Анэм хэт и жагъуэ
ищ1ми.
Гъугъуехь куэдхэр
ипшынынщ.
Дыгъэ къепсым псэр
дохуабэ.
Вагъуэ лыдхэм нэр
топщ1ык1.
Анэ псалъэм гур
дощабэ
Дунейр дахэу
щогуф1ык1.
Фшхауэ хъункъым
дэни фык1уи.
Анэ шхыным хуэдэу
1эф1.
Щы1эу хъункъым зы
макъ гуак1уи
Анэм и бзэм нэхъ
нэхъыф1.
Фымыщ1 анэм фэ и
жагъуэ.
Евмыт анэм фэ
гухэщ1.
Мы дунейр
щыпф1э1эф1ынур.
Псэухущ анэр, фщ1ы
фи ф1эщ!
Ц1ыху
насып.(Балъкъыз Ф.Х.)
Насып жыхуа1эр сыт
зищ1ысыр?
Гум нэсу хэт жэуап
итын?
Дунейм ц1ыху тету
хъуам а псалъэр
Къащохъур пэжу
жа1эфын.
Насыпщ, дыгъэпсым
уигъэхуабэу
Пщэдджыжьк1э
гуапэу къыпхуепсын.
Насыпщ, дунейр
мамыру щыту
Гукъеуэ зэи
умылъэгъун.
Насыпщ, угуф1эу
нэр зэтепхыу
Уи быным гуапэу
у1ущ1эн.
Насыпщ, гугъу
уехьми пхузэф1эк1ыу
Уахуэхъумэ псоми
щ1эгъэкъуэн.
Насыпщ, дунейм
щхъуант1агъэу тетыр
Уи гъусэу гъатхэм
нытехьэн.
Насыпщ,
губгъуэшхуэм жьыбгъэ итыр
Уи пщ1ант1эм
хуабэу щыдэпщэн.
Насыпщ, нэхъыжьхэр
зыщхьэщыту
Гъуэгу захуэм пэжу
ирик1уэфым.
Насыпщ, зэкъуэшхэр
зэрылъагъуу
Зэкъуэту гъащ1эм
дек1уэк1ыфым.
Насыпщ, узыншэу
нэху укъек1ым.
Насыпщ, уи гъащ1эр
тыншу пхьым.
Насыпщ, нэмыс
къыпхуащ1ым блэк1ым.
Насыпщ, унагъуэр
тэмэм хъум.
Гукъэк1ыж.(Балъкъыз
Ф.Х.)
Дыгъэм и къуэпсыр
нэгум иредзэ.
Мазэм и къуапэр
щыгум щолыд.
Гугъэу пхузи1эм сф1ещ1ыр
пхъэидзэ.
Сф1ощ1
узмылъагъумэ гъащ1эр нэхъ дыдж.
Щэхуу гупсысэм зэ
зыкъысщ1едзэ.
Зэми стоужри
псынщ1эу мэк1уэд.
Зыныпхуэзгъаф1эу
пщ1ыхьк1э щ1ызодзэ.
Сыкъызэщыумэ
п1ащ1эу сток1уэт.
Узмылъэгъуамэ
махуэр зэшыгъуэщ.
Мэхъур зэиншэ
уэрыншэм дунейр.
Дэнк1и згъэзами си
нэгу укъыщ1охьэ.
Къасщ1эу гурыщ!эр
мэхъур п1ейтей.
Уэгум къисхынут
вагъуэр слъэк1атэм.
Зэщ1элындэжу уи
гъуэгу тезгъувэнт.
Уэрк1э гугъап1эу
си1эр къэпщ1атэм
Хэт къыбжи1ами
зэхомыщ1энт.
Псы ежэх ц1ык1ум и
1ущэщагъэм
Сыныщ1одэ1ур
езгъэщхьу уи макъ.
Зэпызоплъыхьыр
ихъуреягък1э
Къак1уэу
къысф1ощ1ыр си деж уи лъэ макъ.
Ф1ылъагъуныгъэм
псэр дощ1эращ1э.
Ф1ылъагъуныгъэм
гур егъэин.
Узэрылъагъуу
гъащ1эр къэбгъащ1эм.
Хэти и дежк1э ар
насып минщ.
Беслъэн
ц1ык1у.(Балъкъыз Ф.Х.)
Зи ц1эр
згъэлъап1эу си щ1алэ 1ущ.
Бзухэр бзэрабзэу
сф1ощ1ыр бдэуш.
Дунейр дахащэу
къыбдощ1эращ1э.
Мы сигури уэрк1э
щхьэ пхуэгумащ1э.
Щ1алэ ц1ык1у
закъуэр си псэм ущыщщ.
Т1эк1у зыбгъэпагэу
уохъур ерыщ.
Уи щхьэфэм щабэу
1эр тызолъащ1э.
Сомыщ1эу псэк1э
сыно1ущащэ.
Зэпызупщ1ами
гъуэгуанэ блыщ1.
Си Беслъэн ц1ык1ур
псом нэхъ нэхъыф1щ.
Уэрщ сыщ1ытетыр
дунейм ар зэгъащ1э.
Илъэс мин гъащ1э
тхьэм къуигъэгъащ1э.
Си Беслъэн ц1ык1уу
псэр дэзыхьэх
Сыщынопсалъэк1э
гур къэзыхьэху.
Уэрк1э сыпагэу си
щхьэр 1этащ.
Тыгъэшхуэу ди
тхьэм укъызитащ.
Гушы1э уэрэд.
(Балъкъыз Ф.Х.)
Дыгъэм нащхьэ
схуищ1урэ уэгум къит1ысхьащ.
Гугъэ нэпц1
сывгъэщ1урэ зысф1эвгъэпщк1ужащ.
Гъащ1эм и
1эф1агъри фэрщ сэзыгъэщ1ар.
Гухэлъ дахэу
си1эри, фэрщ сэ зыхуэсщ1ар.
Си Джульеттэ,си
Анетэ,си псэм фэ фыщыщщ.
Си Арини, си
Марини, сэрк1э псори зыщ.
Мес Альбини, мес
Мадини, зыми фезмыгъэщхь.
Мы Залини, мы
Зарини, схуащ1ыр т1уми нэщхъ.
Къыхэсхынур
къысхуэмыщ1эу фэ сыкъэвгъэнащ.
Хэт дахащэщ, хэт
бзаджащэщ жыс1эу сыфхэплъащ.
Ауэ сигур
дэзыхьэхыр хэт къызжи1эфын.
Сыфхэплъами,
сыф1уплъами къысхуэмыщ1эфын.
Вагъуэ лыдым
хуэдэщ Джульеттэу дахэк1ейр.
Дыгъэ бзийр и
нэгущ Аринэу си псэр зейм.
Си Маринэ ц1ык1уи
зыми пэзмыщ1ын.
Ф1ыуэ слъагъу
Мадини зыми езмытын.
Мес Анетэ дахи
гуф1эу къысхуоплъэк1.
Си псэурэ Альбини
зыи збгъэдэмык1.
Мы Зарини, мы
Залини си псэр ятхьэкъуащ.
Сщ1энур
къысхуэмыщ1эу фэ сыкъэвгъэнащ.
Удихьэхыу пщащэ
куэди тетщи мы дунейм.
Зым нэхъ зыр нэхъ
гуак1уэ пщыхъуу, пф1ощ1ыр псори уей.
Ауэ уигум уэ
щ1эдэ1уи пэжыр къыбжи1энщ.
Лъагъуныгъэ маф1эр
лыгъэу занщ1эу къыпщ1идзэнщ.
Ей, щ1алэф1хэ,
маржэ хъунхэ, чэнджэщыф1 фызот.
Ди щхьэр лъагэу,
зыдгъэпагэу дэ дыщывмыгъэт.
Куэдрэ псоми
дахэплъыхьми дэ дыхэк1ыжынщ.
Гугъэ нэпц1
едгъэщ1хэу щытми къытпэуджэжынщ.
Си
гукъэк1ыж.(Балъкъыз Ф.Х.)
Мы си гущ1эр сыт
къыщ1еуэр.
Темыпы1эу
къэбгъэнащ.
Лъагъуныгъэу сэ
пхузи1эм
Дэ т1ур зы
дызыхуищ1ащ.
Ущыслъагъук1э
сохъу гумахэ.
Узмылъагъумэ лъэр
йохуэх.
Сыщ1эплъэхук1э уи
нэ дахэм.
Дуней дахэр
схуегъэнэху.
Гухэлъ дахэу
къысхуэпщ1ахэм
Щхьэхуимыту
сатхьэкъуащ.
Гур п1ейтейуэ
къыпхуэзэшу.
Си псэм ф1ыуэ
уилъэгъуащ.
Гъащ1э гъуэгур
дызэгъусэу
Етхьэк1ыну псалъэ
ттащ.
Гугъэ нэпц1хэр
зэхуэдбгъэщ1ри
Жып1а псалъэм
уепц1ыжащ.
Гухэлъ щэхуу
къызжеп1ахэр
Жьыми, псыми
ихьыжащ.
Гукъэк1ыжхэр гурыф1ыгъуэу
Сыкъомыщ1эу
къысхуэнащ.
Ущыслъагъук1э
сохъу гумахэ
Узмылъагъумэ лъэр
йохуэх.
Сыщ1эплъэхук1э уи
нэ дахэм.
Дуней дахэр
схуегъэнэху.
Махуэ лъап1э.
(Балъкъыз.Ф.Х.)
Уи махуэ
лъап1эмк1э нобэ
Тыгъэу уэрэд
ныпхузощ1.
Гъащ1эу къэбгъащ1эм
и ф1ыгъуэм
Ущымыщ1эну
къысф1ощ1.
Дахагъэу щы1эм
уеф1эк1ыу
Благъи,
ныбжьэгъуи къохъуэхъу.
Насып мыухыр
мык1уэщ1у.
Уи гъащ1эр дахэ
ирехъу.
Жьант1эм къыдэсщ
нэхъыжьыф1хэр
Уи ц1эк1э хъуэхъу
зэпадзыж.
Махуэр щ1эращ1эу
пхуэгуф1эу.
Къоплъри нащхьэ пхуещ1ыж.
Мэгуф1эр мазэр
уджэгумэ
Вагъуэм 1эгуауэр
къа1эт
Мы днеишхуэр уи
лъэгумэ.
Ар уи насыпым
зе1эт.
Нобэрей махуэр
дгъэлъап1эу.
Уэр щхьэк1э
дызэхуэсащ.
Бжет1эну псоми ди
гуапэу.
Хъуэхъуф1хэр
зэхуэтхьэсащ.
Уигур здэплъэм уи
лъэр лъырес.
Хъуэхъуу пхужа1эр
уэ къыплъырес.
Дэрэжэгъуэм
ущымыщ1эу.
Уи жьы хъугъуэр
зэхомыщ1эу.
Илъэс мин уи
ныбжьыр нырырес.
Узыншагъэм
ущымыщ1эу урепсэу.
Нэхъыжьыф1хэр
къыпщхьэщыту уигъэпсэу.
Уи пщ1эр лъагэу
уригушхуэу, дуней дахэм ущыгушхуэу.
Куэдрэ псоми тхьэм
утхуигъэпсэу.
Фадафэ.
(Балъкъыз Ф.Х.)
«Фадафэ исыр зи
унагъуэ,
Хьэдагъэ
иремык1уэ»,- жа1э
Фадафэ исыр зи
унагъуэ
И гъащ1эр ехь езым
хьэдагъэу.
Емык1у, ук1ытэ
имыщ1эжу
Хъуэн псалъэ и
жьэм къыжьэдок1
«Сыхуэзэу хэт
сригъэфэну?»-
Жыхуи1эу и щхьэр
кърехьэк1.
Фадафэ ису уи
унагъуэм
Насып, жыхуа1э
къоуэл1энкъым
Фадафэ ису уи
унагъуэм
Зы гупи уэ
уахэгъуэщэнкъым.
Утыншу гъащ1эр
епхьэк1ынуми
Фадафэм псори
екъутэжыр
Гугъап1э дахэ
уи1эу щытми
Узэры1уплъэу
мэк1уэдыжыр.
Щхьэгъуси, быни
ф1эмы1уэхуу
Трехыр напэр ц1ыху
фадафэм
Зэхихыу хъуари пэж
къыф1эщ1у
Къе1этыр и 1эр
ц1ыху фадафэм.
Иныкъуи, изи
имыщ1эжу
Ц1ыху блэк1ыу
хъуам ауан ар ящ1ыр.
Анэ быдзышэм
хуэдэу фадэр
Иреф фадафэм
зимыщ1эжу.
Фадафэм хэт
пэшэгъу зыхуищ!ми
Гугъап1эу и1эр
лъэлъэжынщ
Фадафэм хэт
ныбжьэгъу къыхуэхъуми
Дунейм зэиншэу
къытенэнщ.
Сыныволъэ1у ди
щ1алэгъуалэм
Фадэбжьэм
зыдевмыгъэхьэх
Фадэмыплъей мы
ц1ыху фадафэм
Вжызо1эр ину фэ,
зэхэфх!
«Дунейр чэзущ»
(Балъкъыз Ф.Х.)
Дунейм къытохьэ
ц1ыхур пабгъэу
Имыщ1эу гъащ1эр
зэрыхъун
Е1этри и щхьэр
зэми лъагэу
Къыф1ощ1ыр куэд
хузэф1эк1ын
Ц1ыху гъащ1эр сыту
гуэщ!эгъуншэ!
Нэф1ней зэрихьэу
пф1ощ1ыр щыт
Мылъку зи1эм
адрейр йофыгъуэр пщ1эншэу
Апхуэдэу ар щхьэ
зэхущыт?
Жэгъуэгъур дэнк1и
куэд щыхъуащи
Зы псэ тыншыгъуи
умыгъуэт
Ц1ыху гъащ1эр
къапщ1эу мащ1э хъуащи
Ук1эщ1эмыхьэу
ныблолъэт.
Гугъущ зэманыр,
хъуащи псэугъуей
Ц1ыхуми ягур мыхъу
нэхъ щабэ
Нэм илъагъур псэм
тегъэхуэгъуейщ
Зызыщ1эж щы1амэ
хъунт ди гуапэ
Нэмысыр, хабзэр
тф1эк1уэдащи
Ди щ1эблэр мэхъур
сф1эпсэк1уэд
Ди адыгагъэр
тщыгъупщащи
Лъэпкъ мащ1э
т1эк1ур сщохъу дык1уэд
Жыф1э, хэт дэ
дгъэкъуэншэнур
Мыхъумыщ1агъэу
щы1эм щхьа?
Ди лъэпкъ мащ1эр
зэиншафэу
Хэт мыпхуэдэу
къигъэна?
Зоныкъуэкъухэр
зэгъунэгъухэр
Шыпхъуи, къуэши
зозэуэж
Хэти фадэр я
ныбжьэгъухэу
Йофэр, я ц1эр
ямыщ1эж.
Сабий ц1ык1ухэр
гущ1эгъуншэу
Итщ губгъуэшхуэм
икъухьау
Гъэсэныгъэ лъэпкъ
ямыщ1эу
Уолъагъу дэнк1и
зэкъуэхуау
Емыда1уэу быныр
анэм
Зэрегуак1уэу мэхъу
щ1ык1эншэ
Егъэджак1уэм телъ
бэлыхьми
Я лэжьыгъэр ещ1ыр
пщ1эншэ.
Дывгъэхъумэ ди
щ1ыналъэр
Лей ирахыу
хуэдмыдэн
Мыхъумыщ1агъэм дытевгъак1уэ
Дызэкъуэту сф1ощ1
тлъэк1ын.
Дощ1э, мы дунейр
зэрычэзур
Зэ плъэгъуар
щомылъэгъужым хуэдэщ.
Щ1эпхъэджагъэм
едвгъэхьэл1э ди къарур
Фегупсыс, зэманыр
1уэху хэплъэгъуэщ!
Усэ –
псалъэжьхэр. (Балъкъыз Ф.Х.)
«Гъащ1э! Сыту уэ
умащ1э!»-
Жып1эу, къэбгъэщ1ам
ухуоплъэк1ыж
Лъэужьыф1у уэ
къызэбнэк1ари
Пщ1ыхьым хуэдэу
нэгуми щ1ок1ыж.
Уи нэмысырщ, уи
насыпыр
Ар псалъэжьурэ
йок1уэк1.
Тыншу гъащ1эр
епхьэк1ынумэ
Псоми уэ
задегъэк1уэк1.
Ц1ыхуит1 псалъэм
уахэмыхьэ
Уи т1ысып1эр
зэгъэщ1эж
Нэхъыжь щыту
умыпсалъэ
Уэ уи псалъэм
уемыпц1ыж
Уи нэхъыжьыр уэ
бгъэлъап1эмэ
Уищхьэ лъап1э
игъуэтынщ
Гур здэмыплъэм
нэри плъэркъым
Жа1эу куэдрэ
зэхэпхынщ.
Уи япэ иту мывэ
бгъажэмэ
Абы псынщ1у
у1уоуэж
Ущыуауэ пц1ы
бупсамэ
Занщ1эуи
ухущ1огъуэж.
«Сэ псом нэхърэ сынэхъыф1щ!»-
Жып1эу уищхьэр
умы1эт
Ныбжьэгъу пэжхэм
дек1уэк1ыф
Я нэмысыр
дэ1ыгъыф.
«Жьым уэ щытхъуи,
щ1эр къыхэх!»-
Жа1эу куэдрэ
зэхэпхынщ
Уигум жи1эм уэ
щ1эдэ1уи
Лей зы ц1ыхум
къыуимыхын.
Адэ-анэм я нэмысыр
Быным дежк1э
нэрылъагъущ
Уэ уи жагъуэ хэти
ищ1ми
Къомыгъанэу ф1ыуэ
лъагъу.
Нобэ псори сэ
вжес1ахэр
Жьыми, псыми
евмыгъэхь
Сыволъэ1у
фыщ1емыгъуэжу
Нэмыс псоми
зэхэвгъэлъ!
Хъуэхъу
Ди нэмысыр, хабзэ
дахэр
Тщымыгъупщэу
дрепсэу!
Лъагъуныгъэр,
пэжыныгъэр
Дияку дэмык1ыу
дрепсэу!
Ф1ы зигу илъыр
дгъэныбжьэгъуу
Дигум илъыр
зыжет1эфу
Ди нэхъыжьхэр
къытщхьэщыту.
Сытым щыгъуи яужь
дитхэу
Пэж жызы1эм
дедэ1уэфу
Пц1ы зыупсыр
дгъэдэ1уэфу
Адэ-анэр
дгъэпэжыфу
Я нэмысыр
т1ыгъыжыфу
Куэдрэ тхьэм
дыздигъэпсэу!
Адэ(Балъкъыз Ф.Х.)
Си адэ! Гугъу уехьащ
уэ псом хуэмыдэу
Сабиигъуэ дахи уэ
умылъэгъуа
Щхьэгъусэншэуи уи
анэжь закъуэри
Быным фтеубгъуау и
гъащ1эр к1уащ
Мащ1эт
фызэрыхъурыр анэкъилъхухэр
Анэм и гугъуехьыр
зэхэпщ1ык1т
Зэман гугъум
упэщ1эуващи
Адэ папщ1эу псоми
уащхьэщытт
Уи анэм гузэвэгъуэ
къылъысами
Игур уэ плъэк1ыху
хомыгъэщ1а
Зэгуры1уэр фи
зэхуаку дэмык1ыу
Зэман хьэлъэр
хуэмурэ блэк1ащ.
П1эщхьагъ тынш
къохъул1э, си адэ.
Гугъу узэрехьари
пщогъупщэж.
Зэуи насып куум
зыкъыбдегъазэри
Гъащ1э дахэми
щ1эращ1эу ныпещэж.
Уи къуэрылъхуи, уи
пхъурылъхуи
Узыпащ1 дунейм
темытт.
Лъэпкъи, благъи,
ди 1ыхьлыи
Пхуэдэ дыди
яхэмытт.
«Уи нэм хуэдэщ
анэр»-жа1э
Хуэдэщ жа1э адэр
дэм.
Хэт сыт хуейми
жырыре1э
Адэ щы1экъым
пхуэдэн.
Школыр
къэзыуххэм ятеухуа. (Балъкъыз Ф.Х.)
Илъэс пщык1узк1э
школым фыщеджащи
Узэплъэк1ыжмэ,
сыту к1эщ1 мы гъащ1эр!
Иджы мис псоми
сыф1уплъащи
Гуф1эгъуэу сигум
жи1эр фэрк1э мащ1эщ.
Зы анэ тету
хъункъым мы дунейм
«Си бын ф1ы
хъуарэт1»- жызымы1э
Зы егъэджак1уи
щы1э хъункъым
«Ф1ы хъуарэт
щ1эблэр1»-щыжамы1э
Фэ фи школ гъащ1эр
и к1эм нэвгъэсащ
Гугъуехь куэдхэм
фэ фрихьэл1энущ
1ейуи, ф1ыуи
дэрк1э зэхэфхар
Псори фи гум
куэдрэ къинэжынущ
Фи нэ ц1ык1ухэр
нэгум зэи щ1эк1ыжкъым
Фи щытык1эр псори
дигум илъщ.
Балигъ фыхъуауэ
къыфщыхъужми
Иджыри дэрк1э
фысабийщ.
Мы махуэр фэрк1э
гуф1эгъуэшхуэщ.
Гъуэгуанэ к1ыхь фэ
фытехьэнщ.
Сыхуейщ лъэбакъуэу
гъащ1эм фчынур
Гуф1эгъуэ защ1эу
ефхьэк1ын.
Зэрызагъэпсэху
(физкультминутка)
1) Ди1эщ дэ джэду
Лъапэху
Мы дунейм темыт
ф1э1уэху
Щабэрык1уэу
къеущыхь
Дыхидзащ абы
бэлыхь
Нэр щ1иукъуанц1эу
къыдоплъей
Лъапэ ц1ык1ухэр
егъэт1ей.
Зиущэхуауэ
зегъэхуабэ
Ди хьэ маск1эри
хуобамп1э.
2)Сэ сыхъуащ иджы
инышхуэ
Жыжьэу лъагэу
зызо1эт
Зызошэщ1 аргуэру
лъагэу
Ауэ лъакъуэм
симы1эт.
Си 1э ц1ык1ухэр
щ1ызоупск1э
Лъапэ ц1ык1ухэм
загъэсыс
«Хэт ищ1энт
апхуэдэу псынщ1эу
Ин сыхъуну?-
согупсыс.
3)Дыгъэ къуэпсыр
нэгум щ1едзэ.
Щабэу напэм
толъэщ1ыхь.
Джэгу зэпеуэм
къыщ1ыдодзэ
Зы, т1у, щы, пл1ы,
тху, хы, блы.
Им 1эгу ину дрегъауэ
Бгъум ди лъакъуэм
къыщежыхь.
Ди щхьэр пщ1ым
егъэуназэ
Щэхуу псоми
зыдодзых.
Адыгэ
зэхэтык1э.
Сыадыгэщ, жыс1эу
ину, лъагэу си щхьэр къызо1эт.
Ди лъэпкъ мащ1эм
дригушхуэу, дрипагэу дыщывгъэт.
Нэхъыжьыф1хэм я
1ущагъым, щ1алэгъуалэр худоплъей.
Адыгагъэм и
дахагъым, ирогушхуэ Къэбэрдейр.
Бжьыхьэ мазэм и
фок1адэм, махуэ лъап1эр къытхэхъуащ.
Сытым щыгъуи ди
хьэщ1эщыр, псомк1и гуапэу зэ1ухащ.
Бзэрэбзэжу пшынэ
ф1ыц1эр, мес пшынауэм къытхуреш.
Щауэ щ1алэм пщащэ
ек1ур, къафэ дахэк1э къыдеш.
Сытым щыгъуи берычэту,
ди 1энэгур зэ1утхынщ.
Шхыныгъуэф1хэу
ди1эу хъуахэм, я 1эф1агъым федгъэплъынщ.
Лъэпкъ гъунэгъухэр
къыдэхъуапсэу, ди1эщ дэ зэхэтык1эф1.
Гъагъэу, багъуэу
ди лъэпкъ уардэр,ирехъу псом нэхърэ нэхъыф1.
«Нэгэгъум и
хъыбар»( (Балъкъыз Ф.Х.)
Феплъ,феда1уэ,зывгъэпсэху.
Ди зэпеуэр
ек1уэк1ыху.
Хабзэ дахэр, ди
нэмысыр
Адыгагъэр сыт
зищ1ысыр?
Псори дигу
къэдгъэк1ыжынщ
Нэгэгъу ц1ык1ум
и хъыбарри
Ныфхуэт1уэтэжынщ.
Гуащэм
Иджы нысэ, сигур
ныкъуэщ
Укъыдонэр уэ уи
закъуэ
Дыщ пщ1энт1эжьыр
сигу къэк1ащи
Сык1уэжынщи
сахэплъэнщ.
Лэгъумп1 1эмп1эр
къыпхуэнащи
1эф1у, ек1уу
упщэф1энщ.
Автор
И гъуэгуанэр
хигъэщ1ыну
Гуащэр псынщ1эу
къыдэк1ащ
Хьэблэ щ1алэр
гъунэгъу нысэм
Дэгушы1эу жра1ащ:
Щ1алэм1
«Уи гуэщэжьыр
ф1ыуэ плъагъумэ
Уэ тхуэпщ1ынщ
щхьэмыгъэуз.
Ек1урэ ещхьу
упщ1эф1эфмэ
Мис къищ1энщ ди
Наурыз.»
Щ1алэ2
Дегъэблагъэ,
дыгъэхьэщ1э
Уи 1эщ1агъэр
зэдгъэщ1энщ
Дигу ирихьмэ уи
щхьэгъусэм
«Нэрыбгэф1
къишащ»,- жет1энщ
Автор
Нысэм сыт ищ1энт,
арыххэу
Хьэблэ щ1алэр
къеблэгъащ.
И щхьэгъусэр
яхуэгушхуэу
Сэлам гуапи
ярихащ.
Мащ1э дыдэт абы
лъэк1ри
Зы джэдыжьи
яхуеук1.
Тебэм илъу
яхуепщэф1ри.
Бгъэдегъувэри
къы1уок1.
Щ1алэм
Уей,1эф1 дыдэу уи
щхьэгъусэм
Дэ джэд лыбжьэр
дигъэшхам
Тебэм илъыр
зэрыщыту
Къэдмыгъанэу
дунэщ1ам.
Джэд нэгэгъурщ
къэнэжари
Мыр къызэфти сэ
сывгъэшх.
Мы нэгэгъур,ди
тхьэу лъап1э!
Хъуреябзэу тебэм
илъщ.
Автор
Яшхар 1эф1у
щыгъупщахэу
Я 1ур занщ1эу дыдж
къэхъуащ.
Хъуреябзэу
нэгэгъужьми
Ягур !ей
яхуищ1ыжащ.
Зыгъэтхъам и деж нэхъу-нэхъуу
Еплъэк1ыжу
щ1эк1ыжахэщ.
!энэр нысэм
щы1уихыжым.
Щ1эщхъу къэхъуар
гуры1уэжак1эщ.
Щымщ нысащ1эри,
щхьэлажьэщ
Къыщыщ1ам
иронэщхъей
Поплъэр гуащэр
къэсыжыхук1э
Къэк1уэж ф1эщ1у
худоплъей.
Пщыхьэщхьэпэм
ирихьэл1эу
Гуащэр пщ1ант1эм
къыдохьэж.
Къыщыщ1ар бзыщ1
лъэпкъ хэмылъуи
Псори занщ1эу
хуе1уэтэж.
Абдеж гуащэр
къэгубжьакъым.
Дэлъеякъым е
шхыдакъым.
Щ1алэ закъуэр
къриджащ
Чэнджэщ псалъи
жри1ащ.
Гуащэ
Ей,си щ1алэу си
псэм хуэдэ
Сэ сыхуейт а уи
ныбжьэгъухэу
Пщ1э нэмыс
къысхуэзыщ1ахэм
Зы джэд ц1ык1у яхуэзук1ыну.
Автор
Щ1алэ гупыр
зэхуешэсри
1энэм ек1уу
егъэт1ыс
Тебэм илъу и джэд
лыбжьэри
Нысэм псынщ1эу
къахуегъэс
Йоплъ нэгэгъум
къэк1уа гупыр
Аргуэрыжьу
зэрыпсэут
Ялъэгъуам иужьк1э
ахэр
Уэ абы
пхухэ1эбэнт?
Гуащэ
Мы джэд лыбжьэр
щхьэ фымышхрэ?
Хьэмэрэ фигу
иримыхьа?
Егугъупэу нысэ
ц1ык1ум
Сыту 1эф1у
фхуипщэф1а?
Щ1алэ
Мы нэгэгъур
зэ1ыхакъым
Мыр ик1и
гъэкъэбзакъым.
Дауэ мыр дэ
зэрытшхынур?
Дауи уигу мыбы
хуэк1уэну?
Гуащэм
Нысэ ц1ык1ур сэ
1эф1 дыдэу
Тхьэ пщэф1эк1э
езгъэсам
Мыпхуэдизу гугъу
вдехьами
И гур шхьэ фэ
хэвгъэщ1а?
Феплъыт псори мы
нэгэгъум?
Фэ мыпхуэдэ
фымышха
Нэгэгъу ц1ык1ур
ямыгуэшу
Тхьэ мыпхуэдэ
къэмыхъуа?
О дэ ди тхьэу,
тхьэшхуэ лъап1э!
Ерыскъым
делъэпэуащ
Мы нэгэгъум хуэдэу
1эф1у
Зым и дежи
щыдмышха?
Къытхуэгъэгъу ди
Анэ дыщэ
Емык1у т1эк1у дэ
къыттехуащ.
Икъук1э 1эф1у уи
нэрыбгэр
Уэ пщаф1эфу
ебгъэсащ.
Гуащэм
Фшхар хьэлэл
фхузощ1 щ1алэф1хэ!
Пщ1э нэмыс сэ
къысхуэф1щащ
Сытым щыгъуи мы
ди куэбжэр
Фэрк1э гуапэу
зэ1ухащ.
Щ1алэр
Фыхъу унагъуэр
бей,узыншэ
Хуит дыкъэфщ1мэ
дежьэжынщ.
Ф1ык1э псори
дызэхуэзэу
Зэныбжьэгъухэу
дыщытынщ.
Хуэарэзыщ и нысэр
гуащэм
Зэнэзэпсэу ар
здопсэу
Нэхъыжь 1ущыр
щ1эсщи унэм
Лей абы
щыземык1уэн.
НЭХЪЫЖЬ
ЗДЭЩЫ!ЭМ , НАСЫП ЩЫ!ЭЩ!
Дыгулыбгъуей
(уэрэд)
Псалъэр :
Балъкъыз Фаридэ.
Мэкъамэр: Абыкъуэ
Светэ.
Си къуажэ дахэу
Дыгулыбгъуей
Къуажэшхуэу
щы1эм уэ уралейщ
Уи теплъэр дахэщ,
уи жылэр бейщ
Псори къохъуапсэ
мы Къэбэрдейм.
Ежьу.
Дыгулыбгъуей,
Дыгулыбгъуей
Къуажэшхуэу
щы1эм уэ уралейщ
Си адэжь лъахэу
си къуажэ бей
Псори къохъуапсэ
мы Къэбэрдейм.
Си адэжь лъахэу
Дыгулыбгъуей
Сф1ощ1ыр нэхъ
дахэ темыт мы дунейм
Уи бгыщхьэр
лъагэщ , уи губгъуэр бейщ.
Къэк1уэнум
поплъэ псори пщэдей .
Си псэм
хуэзгъадэу Дыгулыбгъуей
Щы1экъым пхуэдэ
угъуэтыгъуейщ
Уи щ1эблэр
дахэщ,уи гуэныр бейщ
Зиузэщ1ыну
сохъуэхъу уи пщэдейм.
Мечта.
С детства я
всегда мечтала, быть хорошим педагогом.
Интересно как-то
стала, как готовятся к урокам.
Вот закончила я
школу, поступила в НПУ.
Проучилась там три
года, вы спросите почему?
Потому что я
хотела, воспитать, учить детей.
Непослушных,
конопатых и чумазых малышей.
Вот мечта
осуществилась, благодарна я судьбе.
И навек теперь
решилась, стать учителем вдвойне.
Быть учителем не
просто, это знаем, тяжкий труд.
Но одно я знаю
точно, силы зря не пропадут.
За детей всегда в
ответе, горы мы за них свернем.
Лучше их на белом
свете, мы, пожалуй, не найдем.
Для меня работа
в школе, это радость, это суть.
20 лет прошло тем
более, не жалею даже чуть.
Есть профессии
очень много — врач, монтер, шофер, строитель.
Благодатней всех
из этих, только звание-УЧИТЕЛЬ!
Лъагъуныгъэ
дахэ къэгъэзэж.(Балъкъыз Ф.Х.)
Закъуэныгъэм си
лъэр щ1игъэхуащ.
Уэрыншауэ махуэр
жэщ сф1эхъуащ.
Гурыф1ыгъуи
сымыщ1эж, гукъыдэжи симы1эж.
Сынолъэ1ури си псэ
къэгъэзэж.
Ежьу:
Узи1ами
узи1эжкъым.
Услъэгъуами
услъэгъужкъым.
Лъагъуныгъэм гъэр
сепгъэщ1ри
Си псэ закъуэр
уежьэжащ.
Нэ дахит1ым си
псэр ятхьэкъуащ.
Щхьэхуимыту дэ
зырыз дыхъуащ.
Къызыботри уэ
гухэщ1, лъагъуныгъэр щ1ы уи ф1эщ.
Дунеишхуэм теткъым
узыпэсщ1.
Гухэлъ дахэм
псэгъу дызэхуищ1ащ.
Ф1ыщэ 1ейурэ си
псэм уилъэгъуащ.
Щхьэ уи псалъэм
уепц1ыжа,уэ нэгъуэщ1к1э сыпхъуэжа.
Жэгъуэгъу псалъэм
дызэпигъэк1а.
Укъеплъэк1ыу
ухущ1егъуэжащ.
Сэр нэхъыф1
щымы1эу къызжеп1ащ.
Узмылъагъумэ
сыпхуозэш, сыныпэплъэу мэхъур жэщ.
Лъагъуныгъэ дахэ
къэгъэзэж.
Стихи о
маме.(Балкизова Ф. Х.)
Больше всех люблю
я маму.
Это знает вся
семья.
Остальных я тоже
очень
Но без мам никак нельзя.
Так легко с ней
засыпаю.
Мне желает сладких
снов.
Если утром
просыпаюсь
Завтрак уж давно
готов.
Кто так нежно
приласкает.
Всю свою отдаст
любовь.
На ночь сказки
прочитает.
Понимает с полу
слов.
Там где мама, есть
веселье
И задорный звонкий
смех.
Уж награда или
везенье
Ждет меня везде
успех.
Рада видеть ее
глазки.
И морщинки на
лице.
Чтоб слезинки
появились.
Лишь от радости в
душе.
Мама, милая,
родная.
Как же ты мне
дорога.
Ты мой воздух, мое
солнце.
Краше в мире нет
тебя.
Для меня ты смысл жизни.
Огонек моей души.
Я прошу тебя,
любимая.
Долго, счастливо
живи.
Насып лъэужь.
Бахъсэн епл1анэ
курыт еджап1эм
Щеджэ сабийхэр
дыкъеблэгъащ
Адыгэ хабзэм,
нэмысым щыщ 1ыхьэ
Фэдгъэлъэгъуну мис
дыкъэк1уащ.
«Нэмыс зи1эм-
насып и1эщ»
Ар адыгэм ди псалъэжьщ.
Фыкъеда1уэ
зэхэтлъхьами
Фигу ирихьмэ
къыджеф1эж.
Автор
Зы жылагъуэ гуэрым
ек1уу
Зэл1-зэфыз
здэпсэууэ дэст.
Я пщ1ант1эпск1и
къалэжьауэ
Мылъку хьэлэли
ябгъэдэлът.
Къуищ абыхэм
зэдап1ати
Жылэу хъуар
зэхъуапсэ защ1эт.
Я зэманыр къэсри
ахэм
Мис щхьэгъуси
кърагъашэ.
Л1ыжь- фызыжьым
унэлъапси
Зырызыххи хуаухуат
Зэкъуэшищри а зы
пщ1ант1эм
Дамыгъэк1ыу
къыданат.
К1уащ зэманыр
къэмыувы1эу
Къуэрылъху
ц1ык1ухэр къащ1эхъуащ.
Щ1алэ ц1ык1уи,
хъыджэбз ц1ык1уи
Ахэм куэду
ягъуэтащ.
(псори
къолъадэ,хэт мэпхъанк1э, хэт мэджэгу, хэти лэкъум, 1эф1ык1э яугуэш).
Фызыжь(гуащэ)
-Еплъыт, л1ыжь, мо
ди сабийхэм
Пщ1ант1э псор
яхуримыкъу,
Сахэплъэхук1и
сигур хэхъуэу
Си бын щыгъэм
сримыкъу.
Л1ыжь(тхьэмадэ)
-Уей, дыхъуауэ
жьыщхьэ махуэ
Къызолъытэм сэ
фызыжь.
Зэгуры1уэр дэлъщ ди
пщ1ант1и
Насыпыф1эу
зызобжыж.
Фызыжь(гуащэ)
-Тхьэ, пэж
дыдэм,л1ыжь, жып1ахэр
Насып куур ди
жьэгум дэлъщ.
Нысэ ц1ык1ухэр
зэгуры1уэу
Пщ1э, нэмыси якум
илъщ.
Пщ1ант1эм 1уэхуу
дэлъу хъуари
Псори ахэм
зэхуаугуэш.
Зым лэкъумыр
игъэжьами
1эф1у ар зэгъусэу
здашх.
Л1ыжь(тхьэмадэ)
-Уей, си къуищри
щхьэгъусэф1к1э
Сф1ощ1ыр икъук1э
ехъул1ам.
Я тхьэмади,
гуащэжь закъуи
Ф1ыуэ далъагъуу
къыщ1эк1ам.
Фызыжь(гуащэ)
-Сахуэарэзыщ, си
нысэ ц1ык1ухэм
Псалъэмакъ яку
къыдэмык1.
Зэролъагъу
зэшыпхъухэм хуэдэу
Махуэ псом
зэбгъэдэмык1.
Автор
Апхуэдэххэу илъэс
док1ри
Къохъур л1ыжьыр
шэшынар.
Зэгурымы1уэныгъэр
ахэм
Къыщ1ок1 унагъуэм
къахыхьау.
Я пщ1ант1эшхуэр
хуримыкъухэу
Зэщыхьэрей
сабийхэр хъуащ.
Бын нэхъыжьхэр я
нэхъыщ1эхэм
Ещхьэфауэу
къыщ1адзащ.
Сабийхэр(хъыджэбз
ц1ык1уит1)
1) -Мыр си гуащэщ,
къызэтыж.
-Мис пкъутащи
къэпшыныж.
2) -Мыр ууейкъым,
сэращ зейр.
-Сэ хуэздащ мы
щыгъ бостейр.
Щ1алэ ц1ык1ухэр.
1) -Дызэгъусэу
1эжьэ ц1ык1ук1э
Неуэ, джабэм
къэджыхьынщ.
Ди адэ-анэм
къедмыгъащ1эу
Дыдэк1ынщи
дыджэгунщ.
2) -К1уэ ухуеймэ
уэ уи закъуэ
Гъусэ сэ
сыпхуэмыхъун
Къысхуэнати есэп
закъуэр
Уэ плъэк1ащ
схуомыщ1ыжын.
Нысэ нэхъыжь.
-Щхьэ, мо гъуджэм
телъ щхьэ мажьэр
Умыупщ1эу уэ
къэпщта?
Дыху згъэпщк1уари
уэ къэбгъуэту
Бдыгъуу щхьэ уэ
зытепк1а?
Нысэ курыт.
-Сыт щхьа, сипхъум
и1ыгъ гуащэр
Уи пхъум уэри
ф1икъутащ.
Сабийр гъыуэ, ар
зэщыджэу
Мес щхьэгъусэм
илъэгъуащ.
Къуэш нэхъыжь
-Уей, къуэш, си
жагъуэ пщ1ам.
Бжес1а псалъэм
уедэ1уам.
Мо уэс т1эк1ур
тхъу бжес1ати
Уи тхьэк1уми
ибгъэхьам
Къуэш курыт.
Уэсыр стхъуну
сыдэсакъым.
Махуэ псоми
схущ1ыхьакъым.
Си щхьэгъусэр и
дыщ сшащ.
Си ныбжьэгъухэр
згъэхьэщ1ащ.
Л1ыжь
-Сыт, фызыжь,
1эмалу къытхуэна,
Щхьэ гуф1эгъуэм
дибгына?
Ди сабийхэр
здэджэгужкъым
Зэнысэгъухэр
зэзэгъыжъым.
Зэкъуэшищыр зэбий
хъуащ.
Хъуэн зэрадзу
къыщ1адзащ.
Фызыжь
— Тхьэ, л1ыжь,
икъук1э гупсысэгъуэ
Дэ т1ур нобэ
дыхэхуам.
Си бын т1эк1ухэу
сыщэгуф1эм
Бэлыхь лажьэр
къащыщ1ам.
Автор
Мис щ1ымахуэт мы
зэманыр
Уэс къесауэ нэху
къек1ащ.
Нэмэз т1эк1у
ищ1ыну л1ыжьыр
Пщэдджыжьыпэм
къыщ1эк1ащ.
Ар бжэщхьэ1ум
зэребакъуэу
Занщ1эуи къэу1эбжьащ.
Къыщ1ыхьэп1эм
щегъэжьауэ
Лъэужь гуэр
пщ1ант1эм дэк1ащ.
Л1ыжь
-Къызэщ1эхъаемэ мы
ц1ыхухэр
Лъэужьыр занщ1эу
хэгъуэщэнщ.
Сык1уэнщи лъагъуэм
яужь ситу
Здынэсыр псынщ1эу
къэсхутэнщ.
Автор
Лъэужьым тету
к1уэурэ л1ыжьыр
Мэз гуэрым хохьэ,
къоувы1э,
Зеплъыхьыр
лъагъуэр дэнк1и к1уэми
Къуэ дыджым
занщ1эу ирехул1э.
Щхьэщохьэ бжьэпэм
л1ыжьыр занщ1эу
Еут1ыпщ и макъри
ину маджэ.
Л1ыжь
-Ей, хэт дэс
къуэм?
Насып
-Сэращ.
Л1ыжь
-Уэ ухэт?
Насып
-Сыхэтми
плъэгъунщ, къеблагъэ!
Л1ыжь
-Хьэуэ, сынеблэгъэнукъым.
Насып
-Ат1э сыт
укъыщ1эк1уар?
Л1ыжь
-Ди пщ1ант1эм
дэк1т зы лъэужь гуэри
Зызейр къэсщ1эну
сыкъежьащ.
Насып
-Ат1э, сэращ ар зи
лъэужьыр
Сыщыщу фи
унагъуэми щытащ.
Насыпк1и
фыкъызэджэуи фи1ащ.
Иджы тхьэм игури
зэвгъэбгъащ.
Си жагъуэ фщ1ыри сыфхэк1ащ.
Зэвгъэпэщауэ фи1эт
мылък1уи
Ф1ихыну тхьэм
ищ1ащ унафэ
Ауэ пхуэсщ1эфынур
сэ зызакъуэщ:
Гъэзэж унагъуэми
къысхуэщ1э-
Лъэ1у зэрызыхэ
яхуэсщ1энщ.
Щхьэж и лъэ1уми
седэ1уэнщ.
Л1ыжь
-Ат1э, уи псалъэр
уэ гъэпэж.
Къысхуэ1уи тхьэ сэ
сегъэжьэж.
Насып
-Тхьэ со1уэ,
псалъэр згъэпэжыну
Си псалъэми
семыпц1ыжыну.
Автор
Нэщхъейуэ л1ыжьым
къегъэзэжыр
Гузавэу пщ1ант1эм
къыдохьэжыр
Гупсысэу т1эк1ури
щытащ.
Щхьэгъусэм еплъри
жри1ащ:
Л1ыжь
Жьыщхьэ мыгъуэ мис
дыхъуащ
Хъыбар 1еи
къыпхуэсхьащ
Къеджэ псоми
зэхуэшэс
Псынщ1э дыдэу
фызэхуэс
Къытхуигъэзащ
насыпым дэ и щ1ыб
Дищ1ащ ди
тхьэшхуэми 1эщ1ыб
Къэзгъуэтщ насыпми
сепсэлъащ
Фи лъэ1у фхуищ1эну
къызжи1ащ.
Иджы щхьэж жыф1э
фызыхуейр
Хъыбар схьыжынущи
пщэдей
Къуэ нэхъыжь
-Выгу зыщ1эщ1а
си1амэ здэнут
Хадэшхуэм
сыщрилэжьэнут
Къуэ ет1уанэ
— Сэ шы уанэ
зытелъым сэхъуапсэ
Абы нэхъ си1экъым
хъуэпсап1э
Къуэ ещанэ
-1эщэ-фащэ дэгъуэ
си1эмэ
зыри
къыспэмылъэщынт
Зы дыгъуак1уи, зы
хъунщ1ак1уи
Мышынэу лъапсэм
къимыхьэнт
Нысэ нэхъыжь
-Ди1эу гъавэ куэд
ди1амэ
Ди ныбэм изу дыпсэунт
Ди гъунэгъужьхэр
къыдэхъуапсэу
Я нэр
иредгъэщ1ыжынт.
Нысэ курыт
-Къатит1 зэтету зы
унэшхуэ
Си1амэ дауи
сыгуф1энт
Щ1эмылъ щымы1эу
унэлъащ1эм
Ахьеи сэ
зызгъэщ1эгъуэнт.
Л1ыжь
Жыф1ахэм псоми
седэ1уащ
Ик1и сигу изубыдащ
Зи псалъэ, зи
чэнджэщ сымыщ1эр
Ар си нысэ ц1ык1у
нэхъыщ1эрщ.
Фызыжь
-Нысэгъу нэхъыщ1эм
и чэнджэщым
Еда1уи уэ хъыбар
къэхьыж
Сыт къыбжи1эми
умыбзыщ1у
Къэк1уэжи занщ1эу
къыдже1эж
Нысэ нэхъыщ1э
-Нысэгъу нэхъыщ1эм
мыращ жи1ар
Мылъкур т1ихыжыну
ди тхьэм иухамэ
Дауи зыри дэ абы
тхуемыщ1эжын
Узыншагъэ быдэр
ди1эу щытмэ
Нъэхъыф1 дунейм
темыту къыщ1эк1ыным.
Мылъкур дэ
къэдгъуэтыжынщ
Узэгъусэм сомри
къэблэжьынщ
Ди хьэтыр зы
лъэ1ук1э илъэгъунумэ
Сыхуейт нэмыс
унагъуэм къринэн.
Дызэгуры1уэрэ
дызэдэ1уэжу
Унагъуэр дэ
дыздэпсэун.
Автор
Нысэ нэхъыщ1эм и
чэнджэщ псалъэм
Гуащэ-тхьэмадэр
ныщ1эдэ1уащ
Ягу бэмп1ари
зэрыгъуэтыжри
Зэдэарэзы псори
здэхъуащ.
Нэху щыри
къулъшыкъу ц1ык1у мэзым
Л1ыжьыр хуэп1ащ1эу
нэсащ
Къуэ дыдж щыхуп1эм
къэуври
Унагъуэ насыпым
еджащ.
Л1ыжь
-Ей, насып,
1уэху
зэф1эзгъэк1ри къэзгъэзэжащ.
Лъэ1у зэхэсхари
къыпхуэсхьыжащ.
Насып
-Сыт фи унафэ?
Л1ыжь
-Нысэ нэхъыщ1эм и
чэнджэщ псалъэм тедубыдащ.
Унагъуэм нэмыс
ибгъэлъыну ар хуейуэ лъэ1уащ.
Насып
-Фи нысэр 1ущу
къыщ1эк1ащ
Зыхуейр унагъуэри
сэращ
Унафэр тхьэм гунэс
щыхъуащ.
Мис арэзы сэри
сыфщ1ащ.
Мылъку фи1ари
вгъуэтыжынщ
Фи жьэгу пащхьи
сихьэжынщ
Нэмыссыт щыгъуи фи
якум дэлъмэ
Насып унагъуэми
илъынщ.
Автор
Л1ыжьым игу
хэхъуауэ
И лъэр жани хъуауэ
Унэм къэк1уэжащ
Гуф1эу дыхьэжащ
Сабий ц1ык1ухэр
зэдоджгухэр
Нысэ ц1ык1ухэр
зэролъагъухэр
Зэкъуэшищыр
зэхуэгуф1эу
Пщ1ант1э хуитым
щыболъагъухэр
Я адэшхуэр
зэралъагъухэу
Гуф1эу псори
жьэхолъадэ.
Сабийхэм
-Дадэ, дадэ! Дэнэ
ущы1а?
-Сыту 1ейуэ уэ
дыпхуэзэша?
Л1ыжь
-Сэ си псэ
т1эк1ухэ, гугъу сехьащ.
Ауэ, насып
унагъуэм къихьэжащ.
Ц1ыху насып.(Балъкъыз
Ф.Х.)
Насып жыхуа1эр сыт
зищ1ысыр?
Гум нэсу хэт жэуап
итын?
Дунейм ц1ыху тету
хъуам а псалъэр
Къащохъур пэжу
жа1эфын.
Насыпщ, дыгъэпсым
уигъэхуабэу
Пщэдджыжьк1э
гуапэу къыпхуепсын.
Насыпщ, дунейр
мамыру щыту
Гукъеуэ зэи
умылъэгъун.
Насыпщ, угуф1эу
нэр зэтепхыу
Уи быным гуапэу
у1ущ1эн.
Насыпщ, гугъу
уехьми пхузэф1эк1ыу
Уахуэхъумэ псоми
щ1эгъэкъуэн.
Насыпщ, дунейм
щхъуант1агъэу тетыр
Уи гъусэу гъатхэм
нытехьэн.
Насыпщ,
губгъуэшхуэм жьыбгъэ итыр
Уи пщ1ант1эм
хуабэу щыдэпщэн.
Насыпщ, нэхъыжьхэр
зыщхьэщыту
Гъуэгу захуэм пэжу
ирик1уэфым.
Насыпщ, зэкъуэшхэр
зэрылъагъуу
Зэкъуэту гъащ1эм
дек1уэк1ыфым.
Насыпщ, узыншэу
нэху укъек1ым.
Насыпщ, уи гъащ1эр
тыншу пхьым.
Насыпщ, нэмыс
къыпхуащ1ым блэк1ым.
Насыпщ, унагъуэр
тэмэм хъум.
Гъащ1э гъуэгу.
(1 1ыхьэ.)
Автор
Зы унагъуэ гуэрым
ек1уу
Зэл1-зэфыз
здэпсэууэ дэст.
Лажьэу, шхэжу
зэгуры1уэу
Зэдэ1уэжу
зэбгъэдэст.
Псалъэмакъ яку
къыдэмык1ыу
Я сабийхэр
зэщ1ап1ащ.
Балигъып1эм
зэриувэу
П1эщхьагъ тынши
ягъуэтащ.
Къуэ нэхъыщ1эт
къэнэжари
Л1ыжь-фызыжьыр мэгупсысэ
Мурадыф1хэр
хузэпащэу
Къыхуашащ адыгэ
нысэ.
Щ1алэ1
Унэишэр къыдэтхащи
Еуэ, маржэ,
фызэхуэс.
Нысэ ц1ык1ур
гъуэгу тетшащи
Уэредадэр тщыф1щ
гунэс.
(Кул А и уэрэд
«Адыгэ нысэ» ирашэ. Хьэжыгъафэ къофэ хъыджэбз и гъусэу) .
Щ1алэ2
Нанэ 1ущу,
дахэк1ей.
Къыпхуэтшащ нысэм
я лей.
Дынолъэ1у къепхъых
тхуэпщ1ыну
Зы хъуэхъу ек1у
зэхэдбгъэхыну.
Нанэ и хъуэхъу.
Нэрыбгэ ц1ык1уу
нобэ къытхыхьар.
Хъерыгъэ пылъу,
угъурлыгъэ пылъу, джанэк1э ухъуу, щауэ хъурыфэу, къилъхур иузэду, идар
мыт1эп1у, 1упэм епщ1рэ щ1ыфэм ек1уу, мэлым хуэдэу 1ущащэу, щынэм хуэдэу
1ущабэу, маф1эм хуэдэу 1ухуабэу, хьэф1ым хуэдэу 1умахуэу, шыф1ым хуэдэу
ц1эры1уэу, къуалэбзуубзэу,убзэрэбзэжу,акъыл и1эрэ шынэ ук1ытэ ищ1эу, хабзэ
бзыпхъэр ищ1эу, пщ1э нэмыс хэлъу,жыхапхъэр зэрилъафэу, унафэр иримыхыу,
лъэдакъэ махуэ къыщинауэ, лъапэ махуэ къытхуихьауэ тхьэм къыщ1игъэк1.
Щ1алэ1
-Хъуэхъу жып1амк1э
дыарэзыщ
Дыкъэпщ1мэ хуит дэ
дежьэжынщ.
(Уэредадэк1э
ирашыж).
Гущэхэпхэ
(2 1ыхьэ)
К1уащ зэманыр
къэмыувы1эу
Къуэрылъху
ц1ык1ухэр къащ1эхъуащ.
Хъыджэбз ц1ык1уи
щыгуф1ык1ыу
Мы унагъуэм
къахэхъуащ.
Нанэ
Икъук1э нобэ ди
гуф1эгъуэщ
Хъыджэбз дыгъэ
къытщ1эхъуащ.
Хьэбли, благъи зы
къэмынэу
Гущэхэпхэм
къек1уэл1ащ.
— Мо Жанусэ тэмакъ
к1ыхьщи
Сабийм и ц1эр
ф1едгъэщынщ.
Жанусэ
-Нт1э,псоми хуит
сыкъэфщ1мэ
Динэ ц1ык1у
сыхуейт ф1эсщын.
Нанэ
Гущэтепхэр
плъыдгъэсащи
Мис гущап1эр хуит
пхудощ1
Динэ ц1ык1ури
къэгуф1ащи
Уэщхь ар хъуну сэ
къысф1ощ1.
Гъунэгъу нанэ
Е лэныстэ, е гъущ1
к1апэ
Щ1эф1дз сабийм и
гущэ къуапэм
Зы нэ 1ей
къытемыхуэн
Бзаджэнаджи
къэмык1уэн.
Жанусэ
Уи щхьэ ц1ык1ур
захуэ дыдэу
Сщ1ынщи гущэм
утеспхэнщ.
Уи 1э ц1ык1ури,
лъакъуэ ц1ык1ури
Сегугъупэу
зэгуэслъхьэнщ.
Нанэ
Тхьэ долъэ1ур Динэ
гуащэм
Тынш гущап1эр уэ
пхуэхъуну.
Нобэ хъуэхъуу
пхужа1энури
Зы мычэму
къыплъысыну.
Хъуэхъу
-Сабий ц1ык1у нобэ
къытхэхъуар
Къарэкъэтинэу,
барэт1инагъуэу
Данагъуэ 1эпэу,
щхьэцыпэ дыкъуакъуэу
Шэнтым тесмэ
тхьэрыкъуэу
Аслъэн сокур и
щхьэцу, щхьэцыдзэ к1ыхьу
Хьэл-щэныф1эу,
ф1ыгъуэ нат1эу
Нанэ и нэу, дадэ и
псэу
Куэдрэ тхьэм
утхуигъэпсэу.
Нанэ
-Жей, си дахэ, си
псэ нэху
Уи 1эпкълъэпкъым
зегъэпсэху.
(Нэхущ Чэрим и
уэрэд «Жей си 1эф1,си дыгъэ»йок1ыжхэр).
Лъэтеувэ.
3 (1ыхьэ)
Автор
Зэманыр зэрык1уар
ямыщ1эу
Сабийр илъэсым
нэблэгъащ.
Л1ыжь-фызыжьыр
ныхуэп1ащ1эу
Лъэтеуви къыдахащ.
Нанэ
Динэ ц1ык1уу псэм щыдгъаф1эр
Зек1уэгъащ1эщи
догуф1э
Хуейуэ хъуар
зывмыгъэгувэу
Фыкъеблагъэ
лъэтеувэм.
Дадэ
Фыкъыщ1ыхьэ си
благъэф1хэр
Фыкъыдихьи
фет1ысэх
Мы хьэлыуэм
теухуауи
Псалъэ гуапи
зэхэдвгъэх.
Хъуэхъу
-Зытеувэр
зэщ1эпщ1ыпщ1эу
Дуней дахэм
дэщ1эращ1эу
Узыншагъэ быдэр
и1эу
Гъащ1эу и1эр гуф1э
защ1эу
Дэрэжэгъуэм зэи
щымыщ1эу
Зы гугъуехьи
зэхимыщ1эу
Нэхъыжьыф1хэр
къыщхьэщыту
Сытым щыгъуи яужь
иту
Гъащ1э гъуэгум и
лъэр быдэу
Теувауэ
къыщ1игъэк1.
Нанэ
Дыубгъуащи щащыху
бгъуф1эр
Мис хьэпшыпхэр
тедгуэшащ
Пшынэ, тхылъ, 1уданэ,
гуащэ
Ахъшэ е адыгэ фащэ
Динэ ц1ык1ури
хэдгъэдэнщ
Къыхихынури
зэдгъэщ1энщ.
Гъунэгъу нанэ
-Си нэху ц1ык1ур
дохутыр хъуну.
Е дэрбзэрыр
къыхихыну?
Гъунэгъу дадэ.
-Егъэджак1уэ
хъуамэ арат.
Е пшынауэм
дехъул1ат.
Анэшхуэ(и анэмк1э)
-Къыхихатэм фащэ
дахэр.
Къэфэнт утыкур
игъэдахэу.
Адэшхуэ(и анэмк1э)
-Ахъшэм Динэ
те1эбатэм.
Хуэмыныкъуэу зы
псэуатэм.
Дадэ(и адэмк1э)
-Тхылъ къищтам си
гуапэ хъунт.
Еджагъэшхуи
къыхэк1ынт.
Нанэ
Хъыджэбз гуащэр
теуващи
Хьэлыуэ 1энэр
хуэдубащ
Мыпхуэдиз и
инагъщ,
Мыпхуэдиз и
лъэгагъщ
Зек1уэ, зек1уэ си
псэ нэху
Уи лъэр быдэу
теувэху.
Дадэ
Мимэ, мимэ Динэ
ц1ык1у
Мимэ щ1ы си дыгъэ
ц1ык1у
Нанэ
Щ1ы теуви лъэбэдий
Псэм щыдгъаф1эу ди
сабий.
Нанэ
-Фащэ дахэр
къыхихащи
Динэ ц1ык1ум
зытхуегъаф1э
Дадэ
-Мы гуф1эгъуэм
щхьэк1э, маржэ
Лъэр ешыху
дыкъыздэвгъафэ.
(Сокъур Оля и
уэрэд «Быным и быныж зылъагъум» къыдэфэурэ йок1ыж).
Унагъуэ насып.
(4 1ыхьэ)
Автор
Насып мыухыр
мык1уэщ1у
Здэгуф1эу унагъуэр
мэпсэу.
Гукъыдэжыр ягум
щызщи
Хуримыкъухэ дуней
псор.
Л1ыжь-фызыжьым
насыпыф1эу
Гъащ1э гъуэгур
здрахьэк1т.
Зы гуф1эгъуэм зыр
къыпыту
1уэхуу хъуари
зэф1агъэк1т.
Фызыжь(гуащэ)
-Еплъыт, л1ыжь, мо
ди сабийхэм
Пщ1ант1э псор
яхуримыкъу,
Сахэплъэхук1и
сигур хэхъуэу
Си бын щыгъэм
сримыкъу.
Л1ыжь(тхьэмадэ)
-Уей, дыхъуауэ
жьыщхьэ махуэ
Къызолъытэм сэ
фызыжь.
Зэгуры1уэр дэлъщ
ди пщ1ант1и
Насыпыф1эу
зызобжыж.
Фызыжь(гуащэ)
-Тхьэ, пэж дыдэм,
л1ыжь, жып1ахэр
Насып куур ди
жьэгум дэлъщ.
Нысэ ц1ык1ухэр
зэгуры1уэу
Пщ1э, нэмыси якум
илъщ.
Пщ1ант1эм 1уэхуу
дэлъу хъуари
Псори ахэм
зэхуаугуэш.
Зым лэкъумыр
игъэжьами
1эф1у ар зэгъусэу
здашх.
Л1ыжь(тхьэмадэ)
-Уей, си къуищри
щхьэгъусэф1к1э
Сф1ощ1ыр икъук1э
ехъул1ам.
Я тхьэмади,
гуащэжь закъуи
Ф1ыуэ далъагъуу
къыщ1эк1ам.
Нысэ
Лэкъум хуабэ
т1эк1у згъэжьати
1эф1у фшхыну къыфхуэсхьащ
Зэрыфф1эф1ыр сщ1эт
гъэшхэк1и
Шатэ 1уви
дыщ1ызгъуащ.
Къуэ
Дадэ,т1эк1у
зыбгъэпсэхунум
П1эр тынш дыдэу
пхуэсщ1ыжынщ.
Къохьэлъэк1ым
с1ыгъыу 1эблэр
Пэшым нэс
ущ1эсшэжынщ.
Сабий(хъыджэбз
ц1ык1у)
Лъэпэд сщ1ыфу
себгъэсэну
Нанэ
сыкъэбгъэгугъащ.
Гуащэ ц1ык1ум
бостей дахи
Хуэдбгъэдыну
къызжеп1ащ.
нанэ
Щыжыс1ак1э си
к1урацэ
Лъэпэд щ1ык1и
уэзгъэщ1энщ
Тхьэ1ухуду гуащэ
ц1ык1уми
Бостей ек1уи
ныхуэддынщ.
Автор
Зэдэгуф1эу
зэл1-зэфызыр
Я лъэр хуэмурэ
щ1эхуащ.
Къэсщ я дежи
жьыгъэ узыр
Дунейм ахэр ехыжащ.
«Уи нэм
хуэдэщ анэр»-,жа1э
«Хуэдэщ
-,жа1э: адэр дэм»
Хэт сыт хуейми
жырыре1э
А т1ум щы1экъым
хуэдэн.
Сабийхэм
«Гъащ1э! Сыту уэ
умащ1э!»-
Жып1эу,
къэбгъэщ1ам ухуоплъэк1ыж
Лъэужьыф1у уэ
къызэбнэк1ари
Пщ1ыхьым хуэдэу
нэгуми щ1ок1ыж.
Уи нэмысырщ, уи насыпыр
Ар псалъэжьурэ
йок1уэк1.
Тыншу гъащ1эр
епхьэк1ынумэ
Псоми уэ
задегъэк1уэк1.
Ц1ыхуит1 псалъэм
уахэмыхьэ
Уи т1ысып1эр
зэгъэщ1эж
Нэхъыжь щыту
умыпсалъэ
Уэ уи псалъэм
уемыпц1ыж
Уи нэхъыжьыр уэ
бгъэлъап1эмэ
Уищхьэ лъап1э
игъуэтынщ
Гур здэмыплъэм
нэри плъэркъым
Жа1эу куэдрэ
зэхэпхынщ.
Уи япэ иту мывэ
бгъажэмэ
Абы псынщ1у
у1уоуэж
Ущыуауэ пц1ы
бупсамэ
Занщ1эуи
ухущ1огъуэж.
«Сэ псом нэхърэ
сынэхъыф1щ!»-
Жып1эу уищхьэр
умы1эт
Ныбжьэгъу пэжхэм
дек1уэк1ыф
Я нэмысыр
дэ1ыгъыф.
«Жьым уэ щытхъуи,
щ1эр къыхэх!»-
Жа1эу куэдрэ
зэхэпхынщ
Уигум жи1эм уэ
щ1эдэ1уи
Лей зы ц1ыхум
къыуимыхын.
Адэ-анэм я нэмысыр
Быным дежк1э
нэрылъагъущ
Уэ уи жагъуэ хэти
ищ1ми
Къомыгъанэу ф1ыуэ
лъагъу.
Дауи мы дунейр
зэрычэзур
Дощ1э псоми, шэч
хэмылъ
Хэпса жылэщ
бгъуэтыжынур
Тщымыгъупщэу дигу
ивгъэлъ.
Нэхъыжьыф1хэм я
1ущагъым
Щ1алэгъуалэр
худоплъей
Адыгагъэр
тф1эмык1уэду
Дывгъэхъумэжыф
къудей.
Нобэ псори
нывжет1ахэр
Жьыми, псыми
едвмыгъэхь
Хуэтщ1у пщ1э нэмыс
нэхъыжьхэм
Гъащ1э гъуэгур
зэдэдвгъэхь.
Псышэ гъуэгу.
Автор
Феплъ, феда1уэ,
зывгъэпсэху
Ди зэпеуэр
ек1уэк1ыху
Хабзэ дахэр, ди
нэмысыр
Адыгагъэр сыт
зищ1ысыр?
Ахэм дэ
федгъэдэ1уэнщ.
Хьэл-щэн дахэу
хэлъыр нысэм.
Дэ к1эщ1 дыдэу
къэт1уэтэнщ.
Гуащэ
Мыдэ къак1уэт,
Гуащэринэ
Къытпэщылъщ дэ
кууэ 1уэху
Нысэ ц1ык1уу
къытхыхьами
Псышэ гъуэгур
евгъэц1ыху.
Къеджэ модэ
Назирэти
Шэимэти
къыздывщ1ыгъу.
И нысэгъуи, и
пщыпхъу закъуи
Нысэщ1эщ1эм т1эк1у
фегугъу.
Пщыпхъу
Хъунщ, дгъэл1ап1эу
ди анэ дыщэ
Емык1у лъэпкъ
къодмыгъэхьын
Нысэ ц1ык1ум
псыхьэ гъуэгури
Тэмэм дыдэу
едгъэщ1эным.
Нысэгъу
Къащтэ мыдэ уи чы
матэр
Ц1ыхухъу джанэр сэ
ислъхьэнщ.
Нысэщ1эщ1эм и
1эщ1агъэм псоми гу ялъедгъэтэнщ.
Гуащэ
Мы 1эф1ык1эр
сэмбым ифлъхьи
Сабий гупым
ялъыфгъэс.
Феуджэк1ыу нэмыс
фхэлъу
Псышэ гъуэгум
фынэшэс.
Назирэт
Фызэхуэсыт, маржэ,
псынщ1эу
Нысэр пщ1ант1эм
къыдэк1ащ
Пэгунит1ыр,
пхъьъэхьыр занщ1эу
И дамащхьэм
трилъхьащ.
Гуащэ
Дичащ пщ1ант1эм
лъапэ махуэ
тхьэм узыншэу
къытхуихьыж
И гъуэгуанэр дахэу
хуиту
Тхьэм ди пщ1ант1эм
къыдихьэж.
Шэимэт
Псы къихьыным
хуэдэу къабзэу
И гур тхьэм
къытхущ1игъэк1.
Псы 1эф1 куэд
къыдихьэу пщ1ант1эм
И лъэр жану
къыщ1игъэк1.
Автор
Техьаш гъуэгум
нысэ ц1ык1ур
Нап1э ц1ык1ухэр
едзыхащ.
Зэхыхьащи хьэблэ
гупыр
Джэгур занщ1эу
яублащ.
Сабий гупыр
нысэщ1эщ1эм
Бгъэдолъадэ,
бгъэдэмык1
Зэщ1ащыпэр я
1эф1ык1эр
Къафэ гупым
яхуоплъэк1.
Къафэу джэгухэу
к1уэц1рык1хэу
Ц1ыхухъу гупхэм
я1ущ1ащ.
Я нэхъыжьым
зыхуагъазэри
Псалъэ гуапи
жра1ащ:
Пщыпхъу
Мыр ди нысэм ида
джанэщ.
Фэ ар тыгъэ
къыфхуищ1ащ.
Ф1ыгъуэ защ1эу
вгъэлэжьэну
Арэзы дэ
дытехъуащ.
Л1ыжь1
Джанэм джылъу
1улъым хуэдэу
Насып куу тхьэм
къубгъэдилъхьэ
Къипха мастэпэм
хуэдиз ф1ыгъуи
Унагъуэм куэду
тхьэм кърилъхьэ.
Л1ыжь2
Къызыхыхьа
лъэпкъым яхуэфащэу
Нэрыбгэр тхьэм
къыфхущ1игъэк1
Фи лъэпкъыр
багъуэу берычэтыр
Унагъуэм зэи
иремык1.
Назирэт
Ирехъу нысэгъу
нэхъыжьым хуэдэ
И пщ1э нэмыс
ире1ыгъыж
Пщыпхъу закъуэм,
гуащэм и тхьэмадэм
Яхуэпэжыфу щретыж.
Нт1э, хуит
дыкъэфщ1мэ дежьэжынщ.
1уэху къытпэщылъри
нэдгъэсынщ.
Автор
Сабийхэр гуф1эу,
нэжэгужэу
Я хьэпшып
ц1ык1ухэм щыгуф1ык1ыу
Нэсащ нэрыбгэр
псым гъунэгъуу
Псыр
ирегъахъуэ,ирек1утыж
Егъэув пэгуныр,
ныхуоплъэк1ыж.
Аргуэры мывэ хадзэ
и псым
Нысащ1эр щымщ,
зимыгъэхъей.
Сабийхэм гуф1эу
яхудоплъей
Зы щ1алэ ц1ык1у
ныбгъэдолъадэ
Аргуэру и псыр
ирек1ут.
Ирегъэхъуэж
аргуэру и псыр
Ф1едзэж дамащхьэм
пэгунит1ыр
Зэран хуэхъуну
ягугъат.
Абдеж Шэимэти гу
лъитат.
Шэимэт
Хъунщ, т1асэ.
Бэшэчу нысэр
къыщ1эк1ащ.
Абык1э псори арэзы
дыхъуащ.
Иджы ди гъуэгу
дытехьэжынщ.
Ди хъыбарыф1хэр
т1уэтэжынщ.
Назирэт
Уи нысэ ц1ык1ум и
1эщ1агъэф1ми
Гъунэгъуи, благъм
щыгуф1ык1ащ.
И щэныф1агък1и и
бэшэчагък1и
Фи лъэпкъыр
икъук1э ехъул1ащ.
Гуащэм
Гъунэгъуф1у си1эу
Назирэт
Шыпхъум хуэдэу
слъагъуу Шэимэт
Арэзы ныщхьэбэ
сыкъэфщ1ащ.
Икъук1э фэ
сывгъэпэжащ.
Гуащэм
И 1эпэм дыщэр
къыпыщэщу
Си нысэ ц1ык1ур
къыщ1эк1ащ.
Хьэщ1агъэт1эк1у
къывихмэ ф1эф1у.
Ипщэф1щ шхын 1эф1и
къыфхуихьащ.
Фемылъэпауэ,
зэ1увгъахуэ
Хъуэхъу псалъэ
псоми тыжеф1ыхь.
Гуф1эгъуэ куэдк1э
дызэхуэзэу
Ди гъащ1эм тхьэм
дыщигъэтыф.
Автор
Фигу хъыбарыр
ирихьамэ
Фэри т1эк1у
зывгъэпсэхуамэ
Добж ди 1уэху
къыдэхъул1ауэ
Арэзы фэри
фытщ1ауэ.
Адыгэ шхынхэр
Фыкъеблагъэ,
хьэщ1э лъап1эхэ!
Адыгэ шхын
зэ1увгъэхуэнщ.
Мы берычэту
къэт1этахэр
Зэращ1 фыхуеймэ
фэдгъэщ1энщ.
Мы ди 1энэгум илъ
хъугъуэф1ыгъуэу
Телъ ерыскъыу
дгъэхьэзырам.
Фыхэ1эбамэ хъунт
ди гуапэ
Ди нэхъыжьыф1хэу
къытхуэк1уам.
Мэрэмысэ, хугу
хьэнтхъупс
Псыхьэлывэ,
к1эрт1офшыпс
Сыт фыхуейми
фэдгъэшхынщ.
Я 1эф1агъэм
федгъэплъынщ.
П1астэ хуабэм
дзажэ пщтырыр
Телъу 1энэм
тедгъуващ.
Лы гъэвам
джэдлыбжьэр щ1ыгъуу
Мис фи пащхьэм
къидгъуващ.
Джэдык1э нэкъижыр
шхын щ1эщыгъуэщ.
Унагъуэм щ1эсхэм
тшхыну тф1эф1щ.
Тхьэмщ1ыгъуныбэр,
бжьыныху шыпсыр
Ерыскъым хэмыт
нэхъ 1эф1.
Лыгъур гъэжьам
адыгэ 1энэр
Берычэт сыт щыгъуи
ещ1
1эшры1ыр, кхъуей
дэлэныр
Сф1эф1щи нанэ
куэду схуещ1.
Гъэшхэк1 1эф1у
1эджэ щы1эщ
Къыхащ1ык1
кхъуейжьапхъэ 1эф1
Шху хъэнк1эл,
жэмыкуэ жып1эми
Ди шхыныгъуэр ящ1
нэхъ 1эф1.
Хэт джэш лыбжьэр
зыф1эмыф1ыр?
Мыр адыгэ
шхыныгъуэф1щ.
Хэт жэруми
зымыщ1ыфыр?
Фыщ1эупщ1и
зэвгъэщ1эф.
Тхъурыжь 1эф1ым
сытым щыгъуи
1энэр икъук1э
егъэдахэ
Мы хьэлыуэ дыубари
Фыкъэк1уати
зэ1увгъахуэ.
Лы ц1ык1у лыбжьэр
ди адыгэм
Зыпищ1 лъэпкъ
дунейм темыт
Тхьэмщ1ыгъуныбэр,
бжьыныху шыпсыр
Ерыскъым нэхъ 1эф1
хэмыт.
Мы чыржыныр
зэрысщ1ынур
Нанэ сэ сригъэсащ.
Лэкъум хуабэр
зэрагъажьэр
Сык1элъыплъурэ
къэсщ1ащ.
Зигур къабзэу дэ
къытхуэк1уэр
Гурэ псэк1э
догъэблагъэ
Ину псоми фэ
зэхэфхыу
Фыкъыдогъэблагъэ.
Хьэщ1э махуэу
къеблэгъахэм
Ди махъсымэр
зэ1увгъахуэ
Ди лъэпкъ дахэм
тхуэф1 тхуэхъуну
Нэхъыжьыф1хэр
фытхуэхъуахъуэ.
Гъащ1э
гущ1эгъуншэ.
Гъащ1эм ищ1экъым
гуэщ1эгъу.
Ухуэзышэр 1ейм
ныбжьэгъущ.
Хэти и щхьэм
йопэгэк1.
Хэти къуещ1эр
хузэф1эк1.
Ц1ыхум я щхьэр
кърахьэк1.
Занщ1эу ящ1ыр
зэлъытэк1.
Е лэжьыгъэ
умыгъуэт.
Газым щхьэр
къуимыгъэ1эт.
Уасэр токым
къыщ1игъуащ.
Псы дызэфэр лъап1э
хъуащ.
Тет1ысхьэп1эр ди
ц1ыхухъухэм
Гурыф1ыгъуэу
къахуэнащ.
Унэгуащэм сом
къилэжьым
Щыгуф1ык1хэу
къигъэнащ.
Сабий ахъшэр
къыхэпхынум.
Илъэсищк1э уежьэн
хуейщ.
Нэмысауэ къуатын
щхьэк1э
Банкым благъэ
щ1эсын хуейщ.
Зэ бэзэрым
утехьамэ
Сом бохъшалъэм
дэмылъыж.
Къэпщэхуам
ухуеплъэк1ыжмэ
Нэху къек1ам
умылъэгъуж.
Махуэ къэск1э
уасэм хохъуэр.
Ук1элъыжэм унэмыс.
Мазэхьэкъыр,
пенсэр пшхыну.
Адэ-модэм
къыплъымыс.
Зэгъунэгъухэр зы
щ1ы 1ыхьэ
Щхьэк1э лъыхэр
ягъэжэнщ.
Шыпхъуи, къуэши
мылъкум щхьэк1э.
Къуатхк1э-сытхк1э
зэзэуэнщ.
Бахъсэн куейри щыц1эры1уэу
Дэнэ щ1ып1и
къащапсэлъ.
Нэгъуэщ1 къали
удыхьами
Къамыгъанэу
щ1агъэлъэлъ.
Сыт апхуэдэу мы ди
лъахэр
Щ1ыхиутэр урысейм.
Сыт хащ1ык1рэ
гъащ1э дахэ
Ди лъэпкъ мащ1эр
зэрыхуейм.
Лэжьэн щхьэк1э я
унагъуэр
Хыф1адзауэ
губгъуэм итщ.
Къалэжьами 1эф1
щ1эмылъу.
Хуэгущ1ы1эу
зэхущытщ.
Депутатхэм зы
унафи
Яхуэмыщ1хэу
зозэуэж.
Кредит банкым
къе1ыпхами.
Мазэхьэкъ
пхуримыкъуж.
ЕГЭ жа1эри
щ1алэгъуалэр
Зэщымыщхъуу
къагъэнащ.
Дыгъуэгъуак1уэр,
ц1ыху зыук1ыр.
Нэхъыбэж к1уэ
пэтми хъуащ.
Мылъкуу зауэм
пэк1уэм щхьэк1э
Зэкъуэшит1
зэроук1ыж.
Е сабийуэ, е
балигъыуэ
Нэпс щ1агъэк1ым
емыплъыж.
Щ1эблэм псори ар
щалъагъук1э
Ягур сытым
хигъэхъуэн.
Пщ1э- нэмысыр
едгъэлъагъумэ.
Къомыда1уэу дэнэ
к1уэн.
Зэгуры1уэу-
зэдэ1уэжу.
Ди лъэпкъ дахэр
дыпсэуащ.
Л1ыф1щ зэманым дек1уэк1ыфыр.
Жэбагъы жи1ауэ
щытащ.
Си бзэ, си псэ,
си дуней!
Адыгэщ1ым сисщ сэ
сригушхуэу.
Бахъсэн лъахэу си
псэ, си дуней.
Насыпыф1эу сэ
сыкъызобжыжыр.
Сыщопсэу хэку
дыщэу Къэбэрдейм.
Хьэщ1э махуэ
тф1эф1щ дэ къытхуеблагъэм
Зэрытлъэк1к1э
пщ1э-нэмыс хуэтщ1ынщ.
Дывгъэхъумэ,
ц1ыхухэ, адыгэбзэр.
Бзэр тщыгъупщэм
дызэф1эк1уэдынщ.
Бахъсэн къалэ дэтщ
курыт еджап1э.
Ар епл1анэщ псоми
я нэхъ лейщ.
Ди еджак1уи дэ ди
егъэджак1уи
Адыгэпсэщ ди бзэр
и къулейщ.
Дэнэ щ1ып1и сэ
сыщымы1ами.
Къэзгъэк1ухь уи
гъусэу щ1ы хъурейр.
Щыбгъуэтынкъым
дэнк1и улъыхъуами.
Си бзэ дахэу, си
псэ, си дуней!
Уадыгэу уэ
зубжыжмэ.
Дыадыгэу жыт1эу
лъагэу
Пагэу ди щхьэр
къыдо1эт.
Дыадыгэщ, гуапэу
ц1ыхухэр
Зэрылъагъуу
дыщывгъэт.
Зы унагъуэм хуэдэу
псэууэ
Ди лъэпкъ мащ1эр
ек1уэк1ащ.
Ягухэр къабзэу,
зэхуэпэжхэу
Гъащ1э гъуэгу
къыздагъэщ1ащ.
Ауэ мис зэрыхъущ
ди жагъуи
Т1эк1у зэманым
зихъуэжащ.
Нэхъ щхьэхуещэхэр,
нэпсейхэр
Куэду тхьэшхуэм
къигъэщ1ащ.
Уадыгэу уэ
зубжыжмэ
Лъэпкъым и ф1ыр дэнк1и
гъэ1у.
Уадыгэр пэжу щытмэ
Чэнджэщ псалъэхэм
щ1эдэ1у:
«Уадыгэщ,
л1ыгъэ пхэлъу
Дунеишхуэм
утетыфым.
Уадыгэщ, жып1а
псалъэм
Упсэуху
уемыпц1ыжыфым.
Уадыгэщ, ц1ыху
сымаджэм
Хъущхъуэ уасэ
хуэпшиифым.
Уадыгэщ, лей
тхьэмыщк1эм
Къытемыхьэу
удэщ1ыфым.
Уадыгэщ, адэ-анэм
Пщ1э-нэмысыр
яхуэпщ1ыфым.
Уадыгэщ,щапхъэ
дахэ
Къыбдалъхуахэм
птрахыфым.
Уадыгэщ, уи
унагъуэр
Дахэ защ1эу
бгъэдэ1уэфым.
Уадыгэщ, фадэ
гуащ1эр
Быным щхьэк1э
хыф1эбдзэфым.
Уадыгэщ, гу
къабзагък1э
Уи ныбжьэгъу
убгъэдэтыфым.
Уадыгэщ, захуэ гъуэгум
Ц1ыху жэкъуар
тебгъэхьэжыфым.
Уадыгэщ, акъыл
пхэлъу
Къезбжэк1ахэр
бгъэзэщ1эфым.
Уадыгэщ, адыгагъэр
Пщымыгъупщэу
упсэуфым.
Егъэджак1уэр
ущияк1уэщ.
Гъащ1э гъуэгум и
къежьап1эр къыщыщ1идзэр гъэсэныгъэрщ.
Акъыл зи1эм и
хъуапсап1эр къыщыпищэр еджэныгъэрщ.
Гъэсэныгъэр шэч
хэмылъу ар унагъуэм деж къыщожьэ.
Еджэныгъэр псэр
итхьэкъуу егъэджак1уэм и пщэ дохуэ.
Гупсысэфу,
тхэфу,бжэфу, гугъущ еджак1уэм ебгъэщ1эн.
Пщ1э нэмысыр,
хабзэр ящ1эу, ф1ыщ гъуэгу дахэ тебгъэхьэн.
Зэрызыххэу сабий
къэск1э бгъэдыхьэк1эр зэхуэмыдэ.
Тэмакъ к1ыхьщи и
бзэр 1эф1щи зимыхъунщ1э е мышхыдэ.
Я нэ ц1ык1ухэм
ущ1эплъамэ губжьыр занщ1эу пщхьэщоуж.
Гуапэу зэ сэлам
къуахамэ къапщ1эу гум зегъэпсэхуж.
Егъэджак1уэм и
къалэныр -щ1эблэр гъуэгум тегъэхьэнырщ.
Хузэф1эк1ыр и
къаухьыр дахэу, щабэу бгъэдэлъхьэнырщ.
Еш жыхуа1э
имыщ1эххэу махуэ псом пэрытщ лэжьыгъэм.
И къарум
емыблэжыххэу зэф1ех и пщэм дэлъ 1уэхугъуэр.
Псалъэ жи1эу хъуар
купщ1аф1эщ, щытхъуу щы1эу хъуар хуэфащэщ.
Мэхъур ар анэ
пэлъытэ, сабий къэси хуещ1 гулъытэ.
Егъэджак1уэр
ущияк1уэщ, ар щ1эныгъэм и лэжьак1уэщ.
Зэм ухуак1уэщ, зэм
гъэсак1уэщ, шэч томыхьэу икъук1э жьак1уэщ.
Иреф1ак1уэ
егъэджак1уэр, зэхащ1ык1ыу и еджак1уэм.
Ф1ыщ1э лей, щ1ыхь
ин хуэфащэщ, мы 1эщ1агъэр зи гуращэм.
Анэм и хъыбар
Автор:
Зы унагъуэ гуэрым
ек1уу
Зэл1-зэфыз
здэпсэууэ дэст,
Лажьэу шхэжу
зэгуры1уэу
Зэдэ1уэжу
зэбгъэдэст.
Псалъэмакъ яку
къыдэмык1ыу
Я сабийхэр
зэщ1ап1ащ.
Балигъып1эм
нэмысауэ
Дунейм адэр
ехыжащ.
Гузэвэгъуэм фыз
тхьэмыщк1эр
Икъук1э куууэ
хигъэплъащ.
Сыт ищ1энт,
ны1уплъэщ бынми
И бгыр быдэу
щ1икъузащ.
Къуищ фызабэм
къыщ1энати
Еш жыхуа1э
имыщ1эжт
Бын зыхуей
хуимыгъэзауэ
Зы п1э к1уэц1
имыгъуэлъхьэжт.
3.Дисана и рашид
Анэ:
— Си псэ т1эк1ухэ,
сыт фыхуей,
Щхьэ мыпхуэдэу
фынэщхъей?
Мис 1эф1ык1э
къыфхуэсхьащ,
Пхъэщхьэмыщхьи
къэсщэхуащ.
Фэзгъэшхынщи ныбэм
изу
Тыншу 1эф1у
фыжеинщ.
Фи тхылъылъэм
сыдэплъэнщи
Зыхуэныкъуэри
къэсщ1энщ.
1 къуэ:
— Мамэ, си
гъуэншэджыр сыджэлати
Гъуанэу т1эк1у
къриудат,
Схуэбдыжатэмэ
ныщхьэбэ
Пщэдей школым
срик1уат.
Анэ:
— Пхуэздыжынкъэ,
си псэ закъуэ,
Нэху ныщхьэбэ
къемык1ын,
Щы1э хъункъым сыт
ирехъуи
Сэ фэр щхьэк1э
слъэмык1ын.
2 къуэ:
— Есэп нобэ
къыдатащи
Гугъущи, мамэ,
схуэмыщ1ыж.
Мы си къуэшым
селъэ1уащи,
Уей, абы
зыкъыф1ощ1ыж.
Анэ:
— Иджыпступц1э
сынэк1уэнщи,
Уи псэ т1эк1ур
згъэтыншынщ!
Есэп гугъуу
къыпщыхъуари
Псынщ1э дыдэу
къэтщ1ыжынщ.
3 къуэ:
— Мамэ, мамэ, сэ
1ей дыдэу
Си псэр пыхуу
сезэшащ.
Псысэ ц1ык1ум
сыдихьэхри
Нэсыху и к1эм
сеплъыжащ.
Анэ:
— Уезэшамэ нак1уэ,
т1ысэ,
П1эр тынш дыдэу
пхуэсщ1ыжынщ,
Уи1э ц1ык1ур дахэу
с1ыгъыу,
Пэшым нэс
ущ1эсшэжынщ.
Автор:
Фыз тхьэмыщк1эм и
сабийхэм
Теубгъуау зэманыр
к1уащ.
Балигъып1эм
зэриувэу
Псом щхьэгъуси
ягъуэтащ.
Насыпыф1эу
зыкъибжыжу
Гуащэм гъащ1эр
ирихьэк1т,
И къарум
емыблэжыххэу
1уэхуу хъуари
зэф1игъэк1т.
Анэ:
— Лэкъум хуабэ
фхуэзгъэжьащи
1эф1у фшхыну
къыфхуэсхьащ.
Нысэ ц1ык1ум
ф1эф1т хьэлыуи
Псынщ1эу сщ1ыри
къэзгъэсащ.
1 къуэ:
— Ди анэ, сэ
махъсымэ зэрысф1эф1ыр
Дауэ сф1ощ1
пщыгъупщэжам,
Чыржын хуабэм
кхъуейр дыщ1ыгъуу
Хъунт си гуапэ уэ
тхуэпщ1ам.
1 нысэ:
— Зэк1эрысыр,
мамэ, схуэщ1къым,
Хъунт зэращ1
сыбгъэлъэгъуам,
Уи тхъурыжьым и
1эф1агъым
Хьэблэр 1ейуэ
къыщытхъуам.
Анэ:
— Пф1эф1 чыржынри,
махъсыми
Куэду сэ пщэдей
пхуэсщ1ынщ.
Зэк1эрысыр 1эф1у
тщ1ынщи
Уи щхьэгъусэм
ебгъэшхынщ.
2 къуэ:
— Кхъужьей жыгыр къэсщэхуащи
Ди анэ, дэнэ деж
хэтсэн?
К1эрт1оф жылэ
къыпхуэсшащи
Бощ1эр дауи сыт
епщ1эн.
2 нысэ:
— Удз гъэгъа сэ
куэду сф1эф1щи
Ди бжэ1упэм
щыхэтсэнщ.
Пщыхьэщхьэпэ
къэск1э куэду
Ахэм псыи
ящ1этк1энщ.
Анэ:
— Хадэр къабзэу
зэщ1эткъуэнщи
К1эрт1оф жылэри
хэтсэнщ.
Удз гъэгъари ди
пщ1ант1эшхуэм
Зэрыжыф1эм хуэдэу
тщ1ынщ.
3 къуэ:
— Мылэжьап1эм зэ
сыплъэнщи
Псынщ1эу сэ
къэзгъэзэжынщ.
Узыхуейр къызже1и,
си анэ,
Жэщ темыхъуэу
къэзгъэсынщ.
Анэ:
— Уузыншэу
укъэк1уэжмэ
Сэ нэхъыбэ
сыхуэмей,
Умып1ащ1эу, кхъа, къэк1уэжи
Пщ1ант1эм
къыдыхьэж къудей.
Автор:
Теубгъуауэ
бынунагъуэм
Анэм и лъэр
къыщ1эхуащ.
Къэсщ и дежи
жьыгъэ узыр
П1эм тхьэмыщк1эр
хэгъуэлъхьащ.
Зызэхуешэр быным
щысхьу,
Хуейкъым гугъу
иригъэхьын.
И лъэ т1эк1ум
кърихьэк1мэ
Псори ф1ощ1
хузэф1эк1ын.
1 къуэ:
— Уи мы1уэху
зомыхуэу, ди анэ,
К1уэи уи п1эм
ит1ысхьэж.
Пхуэмыщ1эным
зомыпщытэу
Уи т1ысып1эр
зэгъэщ1эж.
1 нысэ:
— Гущэ къуапэр мис
убыди
Ущ1эмык1ыу унэм
щ1эс,
Умэжал1эм сэ
слъагъунщи
Ныщ1эбупск1эу уэ
бгъэдэс.
2 къуэ:
— Дэдзыхауэ уи1эм
ахъшэ
Къызэптамэ хъуну
сф1эщ1т,
Щ1ыхуэ т1эк1ур
сыпшынамэ
Сыхуэмейт,
уэлэхьи, нэгъуэщ1!
2 нысэ:
— Сык1уэжынущи си
дыщым
Мы сабийм т1эк1у
схук1элъыплъ,
Бий схуэхъуащи си
нысэгъур
Ауи зы нэк1и
схуемыплъ.
1 къуэ:
— Уей, си къуэш,
си жагъуэ пщ1ам.
Жыс1а псалъэ уедэ1уам!
Си машинэр тхьэщ1
бжес1ати
Уи тхьэк1уми
ибгъэхьам.
2 къуэ:
— Уи машинэр сэ
стхьэщ1ыну
Нобэ пщ1ант1эм
сыдэсакъым.
Къуэш нэхъыщ1эм
ебгъэщ1эну
Ау(э) зы псалъи
пхуже1акъым.
2 нысэ:
— Мо си гъуджэм
телъ щхьэ мажьэр
Умыупщ1эу щхьэ
къэпщта?
Лъакъуэжьит1ыр
нызеплъафэу
Тхьэ лагъунэм
ущ1ыхьа?
1 нысэ:
— Уи тхьэк1умэр
жьажьэ хъуауэ
Сабий гъы макъ
зэхомыхыж.
Уи нэщ1эщит1ыр
щ1эуэжауэ
Узыхуэмей
умылъэгъуж.
Автор:
Нэщхъейщ фызыжьыр.
Щым къэхъуащ.
Гупсысэм и лъэр
щ1игъэхуащ.
Гугъу ехьу
зэщ1ип1а и быным
Жра1эр игум
ежэл1ащ.
Мыпхуэдизк1э
1упск1э сп1ахэр
Щхьэ гущ1ы1э
къысхуэхъуа?
Схузыф1эк1ыр
яхуэзмыщ1эу
Сытым щыгъуи
къэзгъэна?
3 нысэ:
Мамэ, сыпщэф1ати
1эф1у пшхыну
Шхын щ1эщыгъуэ
къыпхуэсхьащ.
Зэрыпф1эф1ыр сщ1эт
гъэшхэк1и
Шатэ 1уви
дэщ1ызгъуащ.
Унэщхъейщи, уи гум
къеуэр
Къызжеп1ами
седэ1уэнт
Сыпхуэхъуфыну
сэбэп сщ1ами
Схузэф1эк1 лъэпкъ
къэзмыгъэнэнт.
Анэ:
Ф1ыгъуэр уэ
къыпхуищ1э, дахэ,
Сигур ф1ы
зэрысхуэпщ1ам.
Ухуэфащэщ уи
адэ-анэу
Пщ1э-нэмыс
уэзыгъэщ1ам.
7.Нэхущ чэрим жьым
фымыщ1 и жагъуэ
3 нысэ:
Сыволъэ1ур
зэкъуэшищым
Анэм пщ1э
едвгъэгъуэтыж.
Щ1эблэм щапхъэ
ттрахыфу
Ди нэмыс
дывгъэ1ыгъыж.
1 къуэ:
Уей, унагъуэм ди
нэхъыщ1эр
Псом нэхъ 1ущу
къыщ1эк1ащ.
Хабзэ дахэр,
адыгагъэр
Зэрыщы1эр
къэтщ1эжащ.
3 къуэ:
Умыдзыхэ, ди анэ
дыщэ,
Къытхуэпщ1ар
тщымыгъупщэн,
Зэрытлъэк1к1э
дыпхуэсакъыу
Жьыщхьэ-махуэ дэ
утщ1ын.
Анэ
Сыту гуащ1э мы зы
псалъэр
Жыс1эу
сытогупсысык1,
Къысщохъур анэ
зимы1эжым
Мы дунеишхуэм
хуищ1 гущык1.
Жей жыхуа1эр
имыщ1эжу
И бын т1эк1ум
теубгъуащ.
Балигъ хъуауэ ар
бынунэми
Гужьеяу и гъащ1эр
к1уащ.
Быну и1эр и
зэхуэдэщ.
Ипсэр псом щхьэк1и
итынщ.
Анэм хэт и жагъуэ
ищ1ми
Гугъуехь куэдхэр
ипшынынщ.
Дыгъэр къепсым
псэр дохуабэ
Вагъуэ лыдхэм нэр
топщ1ык1.
Анэ псалъэм гур
дощабэ,
Дунейр дахэу
щогуф1ык1.
Фшхауэ хъункъым
дэни фык1уи
Анэ шхыным хуэду 1эф1.
Щы1эу хъункъым зы
макъ гуак1уи
Анэм и бзэм нэхъ
нэхъыф1.
Фымыщ1 анэм фэ и
жагъуэ!
Евмыт анэм фэ
гухэщ1!
Мы дунейр
щыпф1э1эф1ынур
Псэухущ анэр, фщ1ы
фи ф1эщ.
Уи нэм хуэдэ анэр
жа1э
Хуэдэщ жа1э адэр
дэм.
Хэт сыт хуейми
жырыре1э
Анэм щы1экъым
хуэдэн.
OBRAZOVALKA.COM
OBRAZOVALKA.COM — образовательный портал
Наш сайт это площадка для образовательных консультаций, вопросов и ответов для школьников и студентов .
На вопросы могут отвечать также любые пользователи, в том числе и педагоги.
Консультацию по вопросам и домашним заданиям может получить любой школьник или студент.
Адыгэбзэ… Налъкъут мывэу зэтепщ1ык1, адэжь щ1эину л1ыщ1ыгъуэ миным къыхэк1а, илъэс бжыгъэншэр зи ныбжь, адыгэлъым хэпщауэ къэзыхь, адыгэ лъэпкъым и гупсэ, адыгэгур зыгъэп1ейтейуэ и гурылъ-гурыщ1эхэр макъ жьгъру дахащэхэмк1э къэзыт1эщ1, дэтхэнэ зы адыгэми гукъыдэж къезыт, и пщэдейм гурыф1ыгъуэ хэзылъхьэ, мывэ къурш псынэу бзэрабзэ си адыгэбзэ! Уэ упсэуху псэущ лъэпкъыр, уэ ущымы1эжмэ — лъэпкъыр к1уэдыжауэ аращ. Ди адыгэбзэр псэунущ ар налъкъутналмэсым пэтщ1у зетхьэмэ, тхъумэмэ, гъащ1эм деж хуэфэщэн увып1э едгъгъуэтмэ бзэм и 1эф1агъыр, лъэщагъыр зыхэтщ1эу дыщытмэ, пщ1э хуэтщ1у дыкъэхъумэ, дыкъэтэджмэ.
Адыгэхэм ди дежк1э бзэм мыхьэнэуэ и1апхъэр къегъэлъагъуэ бзэр къыщыунэхуам абы «анэдэлъхубзэр» зэрыф1ащам.
Анэм нэхърэ нэхъ лъап1э щыщымы1эк1э, бзэр анэдэлъхуу Тхьэм къыщыдитак1э, лъэпкъым и дэтхэнэ ц1ыхуми абы пщ1эшхуэ хуэтщ1у, лъагъуныгъэ мыкуэщ1 худи1эу дыщытын хуейщ.
Ди адыгэбзэр, анэдэлъхубзэр лъпкъыбзэ нэхъыжьхэм хабжэ. Апхуэдэ хъугъуэф1ыгъуэри хъумауэ дэ къыднагъэсащ ди узэщ1ак1уэхэмрэ еджагъэшхуэхэмрэ, нэхъыжьхэм. Ик1и, абыхэм тхуахъума бзэр дгъэк1уэдыныр, ар 1эщ1ыб тщ1ыныр емык1ушхуэ зыпылъщ.
Дауэ 1умпэм пщ1ын хуей укъэзылъхуа анэм и бзэр?
Ди бзэр 1умпэм тщ1ымэ, абы дыхуэмысакъмэ, зэдмыпэсыжмэ, сытым дрищ1ысыж? Адыгэбзэм и пщэдейр дэращ зэлъытар.
Дэ адыгэхэм тщыгъупщэ хъунукъым: л1ыщ1ыгъуэ бжыгъэ къэтхьащ тхэк1э – еджэк1э 1эмал димы1эу, «к1ыф1ыгъэм» дыхэту дызэрыпсэуар. Къыдэзауэхэми хъуащ, ди щ1ыгу ттрахами кърагъэк1уащ, ауэ ди адыгэбзэр хэти хуэгъэк1эдакъым,т1урахыни ялък1акъым. Псынэр пхудэжмэ нэгъуэщ1 щ1ып1эм къызэрыщиудыжым, жыг ираупщ1ык1ам и лъабжьэр къызэрыдэжыжым хуэдэу ди адыгэбзэри зауэ-маф1эм къелащ, лъэхъэнэ бзаджэхэри къызэринэк1ащ.
«Зи бзэр ф1ыуэ зымылъагъум и Хэкум гулъытэ нэс хуи1энукъым. Зи бзэр зыф1эмы1уэху ц1ыхур мыгъасэщ. Абы и бзэр къыщ1ыф1эмы1уэхур и лъэпкъым и блэк1ари, нобэри, къэк1уэнури зыуи къридзэкъыми аращ»,- жи1эгъащ Паустовскэм. Гупсысэшхуэ зыщ1элъ мы псалъэхэр тщымыгъупщэу дыщытын хуейщ дэтхэнэ адыгэри. Ит1анэщ ди къэк1уэнур хъуэпсэгъуэ зыщ1ын щ1эблэ узыншэ, зи щхьэм, зи бзэм пщ1э хуэзыщ1ыж ц1ыху дыщыхъунур.
Ди адыгэбзэм хуэдэ бзэ дахэ, бзэ бей щы1экъым.
Зы лъэпкъ псо зэгурызыгъа1уэ бзэщ ди адыгэбзэр, ар я1урылъащ зи напэм япэ псэр изыгъэща ц1ыху щэджащэ куэдым .
Урыс литературэр иропагэ Александр Пушкин усэбзэк1э итха и «Евгений Онегин» романым, усыгъэмрэ псэмрэ я лъагъуэр хэзыша Лермонтов Михаил…
Дауэрэ умыщ1энрэ Горький М., Толстой Н. сымэ я 1эдакъэщ1эк1 щэджащэхэр зэратха бзэр? Ари щхьэпэщ, псэм ф1эф1щ.
Ауэ псом япэр уэ къыбдалъхуа , сэ къыздалъхуа бзэращ. Абы зыри иридэуэфынукъым. Я нэхъ лъагап1э дыдэм тетщ си лъэпкъ мащ1эм и классик щоджэнц1ык1у Алий и «Къамботрэ Лацэрэ» романыр, Уэхътэ Абдулыхь и «1эсят и мывэ» повестыр…
Ди лъэпкъыр дызэрыгушхуэ тхак1уэщ Брат Хьэбас,Кхъуэхъу Цуцэ, Хьэкъун Исуф, Ахъмэт Мухьэдин, нэгъуэщ1хэри. Сынасыпыншэу зыслъытэжынут абыхэм я тхыгъэ телъыджэхэм седжэн папщ1э нэгъуэщ1 бзэ къэзгъэсэбэпын хуей хъуамэ. Гум нэсыр гум къыбгъэдэк1ыращ, ик1и зэи зэщхь хъунукъым анэм и бзэмк1э псэм къедэхащ1эу ятхамрэ хамэбзэм ирагъэзэгъамрэ зэрызэхэпщ1эр.
Дахэщ ди бзэр, хуэпщ1аф1эщ, пшынэбзэ шэщ1ауэ мэбзэрабзэ. А зэщ1эпщ1ыпщ1эр уи гум 1эпап1э зэмыфэгъуу, нурыбзэу къытонэ, уи псэр ехьэху. А дахагъэр тф1эмык1уэду пщэдейрей махуэм нэтхьэсыфын, къык1элъык1уэ л1ыщ1ыгъуэхэм гъащ1э щи1эу адыгэбзэр щы1ун папщ1э,нэхъыщхьэу къэслъытэр адыгэбзэм иригупсысэ, иритхэ, иреджэ, жьабзэ дахэ 1урылъу ирипсалъэ щ1эблэу дыщытынращ.
Бзэ лъэрызехьэ куэд тетщ дуне1м, къэралышхуэхэм я бзэ хъуауэ, ц1ыху куэд ирипсалъэу. Адыгэгу зык1уэц1ылъым, адыгэпсэ зы1утым и бзэр абыхэм нэхърэ зык1и нэхъ ф1эц1ык1унукъым. Къэбэрдей усак1уэ Щоджэн Аслъэнджэрий итхащ бзэм теухуауэ сатыр гъуэзэджэхэр:
Зи бзэр зымыдэу,зы лъэпкъ щымы1э,
Зи бзэр зыхъумэр мис ар лъпкъ къабзэщ,
Бзэм пщ1э хуэщ1ыныр лъэпкъхэм я хабзэщ…
Адыгэбзэм ди дежк1э мыхьэнэуэ и1эр зыхуэдизым, ар зи уасэм ехьэл1ауэ куэд хужа1ащ ди япэ ита нэхъыжьыф1хэм, тхак1уэ ц1эры1уэхэм. «Дуней нэхум япэпсалъэр къызэрысщ1ар си анэдэлъхубзэращ»,- итхащ Мэшбащ1э Исхьэкъ. Жыс1эну сыхуейщ бзэми 1уэры1уатэми увып1э ин зэрыщиубыдыр, мыхьэнэшхуэ зэри1эр ди адыгэ псалъэжь дахэхэм. Бзэм и хабзэмк1э адыгэхэм зэи уи нэр кърищ1у жэуап къыуиткъым, ат1э псалъэжь щ1агъыбзэ, нэгъуэщ1хэри бзэм къегъэсэбэп,бзэр дахэ ещ1.
Щы1экъым бзэ ц1ык1у, е бзэ ин. Си адыгэбзэр а нэхъ бзэ ин дыдэхэм,дахэхэм,нэхъ куухэм, нэхъ шэрыуэ-1эрыхуэ дыдэхэм ящыщщ. Ди1экъым дэ хуитыныгъэ ар дымыхъумэну. Зи щхьэ пщ1э хуэзыщ1ыж лъэпкъым и бзэр сыт щыгъуи игъэпсэунущ, игъэдахэнущ, игъэкъэбзэнущ.
Усак1уэ Бемырзэ Мухьэдин и усэм щыже1э: «Адыгэу нобэ ущытыныр гугъущ, адыгэу нобэ упсэуныр хьэлъэщ».
Адэк1и щ1оупщ1э:
«Ауэ сыт щыгъуэт щыщытар ар тыншу?
Къвгъуэти тхыдэм зэ щищ1ыж ди гугъу,
Ди гъащ1эр тхьауэ дэ къэзэуатыншэу!»
Апхуэдиз зи лъап1агъ мы дунейшхуэм ц1эры1уэ щыхъуа адыгагъэр зэи лъэпкъым ар тхъуэжурэ къигъэщ1акъым, ат1э махуэ къэс, сыхьэт къэс, дакъикъэ къэселэжьурэ, зихъумэжурэ, игъэдахэурэ игъэпсащ.
Апхуэдиз бэлыхьрэ хьэзабрэ тхыдэм щызышэча, илъэсищэ зауэмрэ истамбылак1уэ гу1эгъуэмрэ къела си лъэпкъыри и бзэри хэмык1эдэжын щхьэк1э хэти тхузэф1эк1ыр тщ1эн хуейщ.
Анэдэлъхубзэ! Ар зэбгъапщэ хъун щы1экъым. Ар зыми емыщхьщ. Ди бзэр дызэрыгушхуэщ,ди 1эщэщ, дин эм и нэхущ:
Адыгэпсэ – нанэ и псэ, сыту иупсэ дахэ!
Адыгэбзэ – дадэ и бзэ, сыту убзэ дахэ!
Еджап1эм щыддж предмехэм щыщу сэрк1э нэхъыщхьэ дыдэр анэдэлъхубзэращ. Адыгэбзэр дэ сэбэп къытхуохъу адыгэ л1акъуэм зэхуихьэса щ1эныгъэр, лъэпкэ щэнхабзэр джынымк1э. Ди еджап1эм сыщыщ1эхьа япэ илъэсым къыщыщ1эдзауэ сэ куууэ зыхэсщ1ащ анэдэлъхубзэм и 1эф1агъыр, и къарур, и лъэщагъыр. А гурыщ1э 1эф1хэр си лъым хэту сыкъэтэджащ. Ик1и абы щхьэк1э сэ сынасыпыф1эу зызобжыж.
1863 гъэм Нэгумэ Шорэ жи1эгъащ: «Сэ сымылъагъунк1и хъунщ а дакъикъэ 1эф1ыр – си лъахэм щ1эныгъэншагъэр 1эщ1ыб щищ1ыну лъэхъэнэр; сыт хуэдиз гухэхъуэгъуэ зыхэсщ1энт сэ абы щыгъуэм…Слъэк1ым хуэдиз сщ1ащ сэ, ф1ыгъуэ зэрызлэжьыным сыхуэпсэуащ. Ухыгъэмрэ къэхъугъэр зи 1эмырымрэ солъэ1у анэдэлъхубзэм хузи1а лъагъуныгъэр здэзыгуэшын щ1эблэ си ужь къихъуэнк1э»,- жэуэ. Нобэк1э гуры1уэгъуэ тхуэхъур зыщ: бзэр хьэпшипкъым, нобэ пф1эк1уэдамэ, пщэдей къэбгъуэтыжыфыну. Ар ящэкъым ик1и къащэхукъым, ат1э ар ди анэдэлъхущи, нэгъуэщ1 гуэрк1этхуэхъуэжынукъым.
Абы сыт щыгъуи дыхэсакъын , зедгъэужьын хуейщ ик1и а псори зи пщэрылъыр дэращ,щ1эблэращ.
Си сочиненэр сыухыну сыхуейщ ф1ыуэ слъагъу си адыгэбзэм теухуа мы усэ зэхэслъхьамк1э:
Адыгэбзэ, си лъэпкъ дыщэм и бзэ!
Ц1ыхум и гуращэр на1уэ зыщ1.
Гуауэр зыгъэщащэ, жыр зыгъэущыкъуей
Ц1ыхум и гупщысэр жан хуэзыщ1.
Адыгэбзэ, къаруушхуэ зи1э,
Зи лъэпкъ и пэжыр зыгъэув.
Мыл 1уву щтахэр зыгъэвыж.
Узибзэм и щхьэр ину елъагъуж.
Си адыгэбзэу гуф1эгъуэбзэ!
Хъуэхъубжьэ дахэ зэрыжа1э.
Сабий къэхъуамэ и анэбзэ.
Адыгэщ зи бзэр жыбогъэ1э.
1ущыгъэр уи 1унк1ыбзэщ, адыгэбзэ.
Гуапагъэр уи 1эпэгъуурэ уопсэу
«Анэ» псалъэ дахэр ирижа1э
Хэкум ухуэусэурэ уопсэу.
Адыгэбзэу инджыджыпсу къабзэ!
Зи бзэр толъкъун лъэщу къэукъубей.
Дыщэ жыгыу зи жылэр купщ1аф1э
Зи лъэпкъ тхыдэр ену зыгъэбей.