Подготовил: Беков Эльдар, ученик 10 «б» класса.
Проверила:Ханмурзаева Х.А.
Не ер сагъа аявлу,
Тувгъан еринг къайсы юрт?
Оьктен болуп айтарман
Ерим Султанянгиюрт!
Ата юрт! Бу эки де сёз нече де къысгъа, амма маънасы уллу. О сезлер чинк де, аявлу, юрекге ювукъ.
Мен Дагъыстанда тувгъанман. Гьар адамны оьзюню тувуп оьсген ери бар, огъар «Ата юрт» — деп айтыла
Мени ата юртум Султанянгиюрт, ол Кизилюрт районгъа гире. Юртум Къойсувну ягъасында ерлешген. Юртумну сари саз сокъмакъларындан юрюп, тёбелерине чыкъсам, сурат йимик ата юртум гёрюне.
Ата юртумда кёп юзюм ва емиш бавлары бар, ашлыкълары чачылгъан сабанлыкъларын, салкъын булакъларын барын да мен кёп сюемен, олар кимни де тергевюн тарта.
Султанянгиюртда кёп миллет яшай: аварлар, къумукълар, андилер, даргилер, казикъумукълар. Олар бир-бири булан биригип татывлукъда яшай. Ата-бабалардан къалгъан адатланы, байрамланы, тойланы юртлуларыбыз ажайып оьтгере.
Юртубуздан чыкъгъан кёп белгили, игит адамларыбыз бар, профессор Аскерханов; композитор Шемеев Хайбулла Муслимович, Алханов Абдурашид. Оланы шиърулары, сарынлары халкъны арасына яйылгъан, бирлери макъамгъа да салынып, йыр гьисапда белгили. «Султанянгиюрт», «Ватан», «Сюемен», «Аривлюк»,»Дагъыстаным».
Юртубузда эки уллу мактап бар. Мен биринчи школада охуйман, школабыз уьч къабат онда сегиз юз охувчу охуй. Школабызгъа белгили къумукъ игитни аты салынгъан Юсуп Акаевни. Школагъа къаршы ерде къурулуп турагъан ярыш школа бар, яшлар шондам кёп сююне. Юртубузну ортасында ерлешген уллу амбулатория бар.
Язда юртумну аривлюгю айрокъда арив герюне. Агъагъан оьзенлери, терек бавлары, юртгъа шавла бере.
Ата юртгъа бакъгъан сююв агьлюден, школадан башлана. Ата юрт- бизин гиччи Ватаныбыз.
Гьар адамгъа оьсген, тувгъан ери аявлу, о ону есси, яшлыгъы.
Юртумну мен кёп сюемен! Юртума бакъгъан сюювюм бир де сенмежек!
Творческая работа
Сочинение
на тему: «Родное село» /Ата юрт/
Выполнила ученица 10 класса
МКОУ «Утамышская СОШ»
Баматханова Кистаман
Руководитель: Исаева Эльмира Халилибрагимовна,
учитель родного языка и литературы
МКОУ «Утамышская СОШ»
Ата юрт.
Тав арада ерлешген
Денгиздей къулач яйып,
Алтындай гёрюнеген
Орамларынг гюн чайып.
Х.Хизриева
Ата юрт! Бу эки де сёз нече де къысгъа, амма маънасы уллу. О сёзлер чинк де аявлу, юрекге ювукъ.
Мени тувгъан ерим, оьсген ерим, оьрленип чыкъгъан ерим – Оьтемиш. Ата юртумну айланасын бийик тавлар, тёбелер, бетлер къуршагъан.
Юртумну сари саз сокъмаларындан юрюп, тёбелерине чыкъсам, сурат йимик ата юртум гёрюне.
Ата юртумну юзюм ва емиш бавларын, ашлыкълар чачылагъан сабанлыкъларын, тар орамларын, салкъын сув булакъларын, ойгъа терен, сёзге аз гьакъыллы къартларын – буланы барысын да мен айрыча кёп сюемен.
«Оьтемиш» — бу эки де сёз не англатма бола? Нечик этилген? Уллулар айтагъангъа гёре, «от» — «трава» ва «емиш» — «фрукты» деген сёзлерден къурулгъан. Гертиден де, юртумну яшыл авлакълары, тюрлю емиш бавлары кёп, олар кимни де тергевюн тарта.
Оьтемиш халкъы да – ишлеме кёп сюеген халкъ, гьар затгъа пагьмусу булангъы адамлар. Ата-бабалардан къалгъан адатланы, байрамланы, тойланы юртлуларыбыз ажайып арив оьтгере.
Дагъыстангъа айтылгъан дарман, эмли булакълары: Пача булакъ, Угав булакъ, Гезсув булакъ – булар бары да адамлагъа гюч бере, къуват бере, яралагъа балгьам бола.
Бизин юртну пагьмулу шаирлери: атолубуз Залимхан Устарханов, ону уланы Абдул-Керим Залимханов, Хамисат Хизриева, Ума Каипова, Зайнарбек Зайнарбеков, Гьажи Гьажиев. Оланы асарларыны кёплери халкъны арасына яйылгъан, бирлери макъамгъа да салынып, йыр гьисапда белгили.
Шиъру къайдада язылгъан А-К.Залимхановну романлары дагъыстан адабиятгъа янгылыкъ гелтирди, русланы белгили шаири А.С.Пушкин булан тенг болду десе де ярай.
Ону ата юртуна багъышлап язылгъан шиърусундан:
Уланларынг сени оьзден къылыкълы,
Танылмагъан ишлер этип илыкълы.
Эл къуллукъгъа чабып чыкъгъан герекде…
Эр намусун сакълап эркин юрекде.
Хамисат Хизриева «Гьашыкъман сагъа» деген шиърусунда ата юртгъа бакъгъан сюювюн булай сатырлар булан суратлай:
Эркелетдинг, эсим жыйдым, сюйдюрдюнг,
Гьар булагъынг ятып ичдим – тоймадым.
Тек атынга тот къондурма къоймадым.
Ата юртум, гьашыкъман сагъа.
Мени ата юртума шаирлер гьашыкъ болгъан сонг, менден насипли адам ёкъдур деп ойлашаман. Ата юртгъа бакъгъан сююв агьлюден, школадан башлана. Ата юрт – бизин гиччи Ватаныбыз.
Гьали мен онунчу класда охуйман. Школаны охуп битдирген сонг, шагьаргъа охума тюшежекмен. Ата юртдан бир нече йыллагъа айрылма тюшежек. Аявлу юртумну сагъынажакъман, шо заман магъа тынч болмажакъ.
Каникулланы вакътисинде мен шагьаргъа къардашларыбызгъа бир-эки гюнге барсам, юртгъа къайтма алгъасайман, къурдашларымны янына гелмеге сюемен, салкъын сув булакъларыны эмли сувларын ичмеге гьасирет къаламан.
Мен къайда барсам да, не ерлеге чыкъсам да, орамлары хав, тыгъырыкълары тар, ярыкълары аз, яшыл хали яйгъан йимик гёрюнеген авлакъларын, нартлар йимик токътагъан бийик тавларын ва тёбелерин унутмажакъман. Юртума бакъгъан сюювюм бир де сёнмежек. Юртлуларыма яшав ёлунда, ишлеринде яхшылыкълар ва уьстюнлюклер ёрайман.
Миллетини мердешлерин ер этмей,
Оьктем халкъым къыйын гёрмей яшасын!
Шаирибизни 70 йыллыгъына
Бизин халкъны белгили шаири Жаминат Керимова 1949-нчу йылда, къумукъланы лап да бырынгъы юртларындан бириси, тах юртубуз Таргъуда тувгъан. Таргъулуланы оьзден, асил къылыкълары яшдан берли ону юрегине къыйылгъан, къанына синген. Жаминат ташны ярып чыкъгъан гюлдей инсангъа сюювюнден толгъан, инсанда болагъан иманлы, инсаплы таза, гёзел гьислени къабул эте гелген.
Тувагъанда сав яш болуп тувса да, школагъа юрюме башлагъан йылларда ол юрюп болмайгъан болуп къала. Шо йылларда мен Таргъуда школаны директору болуп ишлей эдим. Ону уьюне барып, гёрюп, уьюнде охутма токъташып, огъар къумукъ, орус, лезги муаллимлер дарс бере башлады.
Шоллукъда, хыйлы йыллардан сонг, Жаминат школаны тамамлагъан сонг, Дагъыстан пачалыкъ университетге охума тюшме сюйдю. Мен бир нече керен шо гьакъда ректор А.Абиловгъа англатгъан сонг, Жаминат мен ишлейген филология факультетни орус-дагъыстан бёлюгюню къумукъ группасына заочно къабул этилинди. Шонда охуйгъан йылларында да, мен муаллимлер булан уьюне барып, экзамен алдыртып турдум. Менден къайры да бу ишге (гьали герти дюньягъа гетген) Жангиши Хангишиев, Герей Ханмурзаев йимик ювукъларыбыз, гьали де ишлеп турагъан рутуллу Камал Жамалов ва олай кёплер къол ялгъап, кёмек этип, Жаминат университетни тамамлады. Гюнню шавласына гьасирет къарлыгъачдай охувгъа гьасирет къызгъа бу иш уллу савгъат болду.
Шо йылларда Жаминатны шаирлик пагьмусу да чыныгъа башлады. Ол оьзю де кёп китаплар охуп,оьзюню билим даражасын артдырды, шиърулары къумукъ газетлерде, журналларда чыгъа башлады.
Макътав болсун халкъыма
Йырларымдан тоймайгъан.
Къанаты сынгъан къушдай
Болма мени къоймайгъан.
«Билмей эдим» деген шиърусунда шаир оьзюню бугюнюне нечик етер эдим, эгер халкъымны гьай этивю болмагъан буса дей. Оьзю къайгъыда къалагъанына да талчыкъмай, эгер халкъын къувандырма бола буса.
Мен Аллагьдан кёп керенлер
тиледим
Къайгъы гелип къонмасын
деп
къалкъымда.
Мен дюньяда сююв барны би–
ледим,
Билмей эдим шунча кёпню
халкъымда.
Бу шиъруда «Биле, билмей» деген калималар такрарланып, ону маънасын теренлешдире.
Жаминатны анасына багъышлангъан шиърулары инг де гючлюлери деп гьисаплама ярай. Баласы учун ана нечик тарыкъ болагъанын шаир къужурлу келпетлер булан таъсирли гёрсетип, аналагъа алгъыш эте, олагъа гьар гюн байрам этме эки оьмюр берме де разилигин айта туруп, олагъа савлукъ, насип, оьмюр ёрай. «Ана» деген шиърусунда булай сатырлар бар:
Ана десенг, алам ярып
Гюн чыкъгъандай болуп
къала.
Абзар-уьюнг, савлай дюньянг
Къуванчлардан толуп къала.
Ана десенг, айланангда
Алам чечек ачгъандай.
Юрегингни сююнч чайып,
Къайгъыларынг къачгъандай.
Шиъруда «Ана десенг» деген калима такрарланып, шиъруну гючлендире.
Жаминатны яратывчулугъуна багъышланып белгили критиклени, язывчуланы сесленивлери де ону ругьландыра гелди.
Ж.Керимова яратгъан кёп санавдагъы шиъруланы ва поэмаланы аслу мурады – инсанны насиби, дюньяны ва инсанны аманлыгъы, къайгъылар, балагьлар, къалмагъаллардан толгъан дюньяны халкъланы насиби учун яралгъан бавгъа ошатып къоймакъ. Шаир шо уллу муратлар булан яшагъан ва чалышгъан. Яшавунда кёп къыйынлыкълардан оьтген Жаминат инсанланы таза болма, бир-биревге къолдан гелеген кёмегин этме чакъыра. Гьар-бир гьалдан, яшнай оьсген гьар отдан, гиччинев къомурсгъадан башлап,савлай аламгъа етишгинче дюньяда бары затны, бары да жанны аяма, асырама чакъыра.
Жаминатны он беш шиъру китабы чыкъгъан: «Яшлыкъны сеси», «Насибим мени», «Айры яр», «Таргъуну тангы», «Огь, къатынлар, къатынлар», «Гёзлев», «Гюнсагьат», «Ярыш алгъан къыз», «Йыланкъыз», «Ёлурчукъда», «Чыдамлыкъ» ва башгъалары.
Жаминат шиъруларын оьзюню охувчусуна базып, бек инанып, оьз къурдашына сёйлейгенде йимик, ону булан лакъыр этегендей гьеч затны яшырмай язгъан. Ол къыйынлыкълагъа тарыгъан, ярдымсыз-кёмексиз къалгъан, янгыз адамгъа ян бола, огъар кёмекге етишме чакъыра.
Жаминатны поэзиясында сююв деген англав генг оьлчевде алына: аявлу анасына, анадаш халкъына, ата юртуна, табиатгъа, сюеген адамына байлавлу. Оьз халкъына багъышлангъан шиъруларында, ону алгъышлай туруп оьзюню гьакъында ойлашагъанына разилигин билдире.
Эркинликде оьссем де,
Эркелеп билмегенмен.
Яшавгъа, оьзгелердей,
Мен юрюп гелмегенмен.
Юрек булан алгъанман
Алгъан-алгъан абатым.
Йыр болуп юрегимден
Чыкъгъан эки къанатым.
Авруп къалгъан Жаминатгъа аявлу анасыны дюньядан тез гетмеклиги нече де авур тийген. Юреги ярылып, не этегенни билмейген, абдырагъан шаирни къаламындан булай сатырлар чыгъа.
Терсимни онг этип,
Эршимни арив,
Жанымдай гёреген
Бирев бар эди.
Эки къол бар эди
Исси аялы.
Ачыкъ юз бар эди
Энемжаялы.
Оьзге шиърусунда Жаминат оьзюню юрегин ачытдырагъан гьислерин булай суратлай:
Инг арив кюлкюмню кюледим
Анамны савунда бар чакъда.
Инг аччы йылавум йыладым
Анама яс этип ожакъда.
Оьзек тартып кюлейген бар буса,
Кюлкюмню оьзеги анадыр.
Агь уруп йылайгъан бар буса,
Анасын тас этген баладыр.
Оьзюню бир башгъа шиърусунда Жаминат оьзюню анасы йимик сюеген, асырайгъан, аявлайгъан, аяйгъан ким бар деген соравун салып, шолай адам ёкълугъун англата.
Жаминатны ата юртуна багъышлап, ону уллу усталыкъ булан алгъышлайгъан, халкъ йырына айланып къалгъан къужурлу шиърулары белгили. «Ата юртум» деген шиърусунда ол ата юртун «алтын уя» булан тенглешдире. Ата юртумдан башлангъан дюньям деп ону тюрленегенинден къувана. Ону таш топурагъын, таш уьйлерин айта туруп, шаир мунда яшайгъанлар да ташдай къатты, таза юрекли, къонакъдан сююнеген адамлар дей. Оьзю къайда болса да, ата юртун эсинде сакълай, топурагъындан ташы артыкъ тувгъан ерини ташын да бермес эдим алтынгъа дей. Жаминат къужурлу тенглешдиривлер, ошатывлар булан ата юртуна бакъгъан сюювюн уллу усталыкъ булан суратлама бажаргъан.
Ата юртум, ата юрт,
Алтын уям, гьайлегим.
Оьзюм къайда бусам да,
Онда мени юрегим.
Тувгъан-оьсген еримде
Топуракъдан таш артыкъ.
Ташын да бермес эдим,
Алтын берсе де тартып.
«Тенгирини ярыгъын терезеден гёреген, тереклени емишин тепсиден алагъан» болуп къалгъан шаир къоччакъ ругь булан яшап, къоччакъ шиърулар да яратгъан:
Насибимни излесем де нечакъы,
Эсде ёкъдан къалмагъанман табушуп.
Гьар сююнчню, мени эсимде бар чакъы,
Яшавумда мен алгъанман ябушуп.
Жаминатны гьашыкълыкъ темасына багъышлангъан кёп асарлары бар.
Автор сюювге бары ерин яшнатагъан гючге йимик къарай, тек къайгъысы, дерти, сагъынчы, намартлыгъы болагъанын да яшырмай.
Сюйген адамы булан уьйленип, яш тапма, ана болма гьасирет къалгъан шаирибиз, тул къызны, тул къатынны келпетлерин негьакъ яратмагъан. Тек ол герти сюювге гёзелликни бир аламатына йимик янашгъан.
Жаминат чыдамлыкъны оьзюне савут этип алгъанлыгъына, ону лап да сююмлю китапларындан Н.Островскийни «Болат нечик чыныгъа» деген романы болгъанлыгъы, Афгъанистанда къызъяшны оьлюмден къутгъараман деп айлангъанда, бомба атылып, эки де къолуну аяларын тас этген орус къатындан ругь алгъанлыгъы шагьатлыкъ эте. Болгъан шо агьвалатгъа байлавлу «Аясыз ана», «Къурчакъ ойнамайгъан къыз» деген асарларын да яратгъан.
Жаминат дюньяны трагедиялы гьалын гёзден гечирген. Шогъар байлавлу ол оьзюню «Ерни ваягьы», «Зар», «Къурчакъ ойнамайгъан къыз», «Эки минг неченчи йыл», «Тул къыз», «Халват» деген поэмаларын да яратгъан. Олар шаирни дюньягъа ва яшавгъа байлавлу инг ва терен маъналы англаву, къурч хыяллары, къастлары, умутлары болгъанлыгъына шагьатлыкъ эте. Жаминатны шолай терен маъналы айры-айры сатырлары да ёкъ тюгюл: «Ойлама да къыйын шу гёзеллик ерден (дюньядан) тайып гетер деп», «Дюнья-бешик… сен тюшген дюньягъа тёгюлмесин бюртюк гёзьяш да», «Яшамакъ учун гелгенмен дюньягъа сююв чачып», «Ана къолдан ерге тюшген бары халкъ». Ахырынчы терен маъналы жумла Антуан Сент Экзюперини «Уллулар бары да яшлардан болгъан» деген оюна тенг геле.
Уллу оьлчев булан айтгъан заманда, Таргъуну тенгсиз, гёзел къызы Жаминат бийкебиз бизин халкъны инг де белгили аламатларындан-символларындан бири болуп токътагъан.
Абдулкъадир Абдуллатипов, профессор.
Суратда: Ж. Керимова.
метки: Кумыкский, Йимик, Деген, Юртубузну, Болма, Къоюлгъан, Булакъ, Юртда
Написала ученица 10 класса Абсаидова Асиль Рустамовна
учитель: Абсаидова Г.Х
МКОУ «Ботаюртовская СОШ»
Сочинение
«Ата юртум – Ботаюрт».
Ана деген азиз зат. Ана Ватан дагъы да аявлу, азиз болма герек. Гьар адамны ата-анасы йимик Ватаны да бир бола. Бизин барыбызны да Ватаныбыз- Дагъыстан. О бизге анабыз йимик аявлу болма герек. Тек гьар кимни ана Ватаны -ата юрту деп эсиме геле.
Ата юрт! Бу эки де сез нече де къысгъа, амма маънасы уллу. О сезлер чинк де аявлу, юрекге ювукъ. Ата юрту гьар кимни де тувгъан,оьсген ери. Мени тувгъан ерим, оьсген ерим, оьрленип чыкъгъан ерим , мени ата юртум , аявлу Ватаным- Ботаюрт
Мен ата юртумну кеп сюемен. Магъа ондан аявлу,азиз,арив ер екъ. Ата юртундан, Ватанындан адамгъа аявлу дагъы да не болма бола! Мени юртум Къумукъ тюзню топуракъларында ерлешген, о Хасавюрт районгъа гире. Ол уллу юрт тюгюл , уллу болмаса да юртлулагъа тарыкъ бары да зат бар. Бизин юртлуларыбыз бары да бири-бирин таный.
Ата юртумну айланасын адамны генгюн ачагъан яшыл авлакълар, тебелер,бетлер къуршагъан, бир бетинде буса агъачлыкъ ерлешген. Юртубузну ягъасы ва ичи булан эки оьзен агъа. О яшланы да, уллуланы да сююнчю. Яш да, уллу да онда чабакъ тута ва язда киринип завх эте. Юртдагъылагъа бу сувланы кеп пайдасы бар. Юртумну сари саз елларындан, сокъмакъларындан юрюп, белеклеринден айланып, тебелерине чыкъсам, сурат йимик ата юртум герюне. Юртумну табиаты оьтесиз бай. Ата юртумну юзюм ва емиш бавларын, ашлыкълар чачылгъан сабанлыкъларын, тарлавларын, тар орамларын, салкъын сув булакъларын, ойгъа терен, сезге аз, гьакъыллы къартларын – буланы барысын да мен айрыча кеп сюемен.
Ботаюрт- бу эки де сез не англатма бола? Нечик этилген? Уллулар айтагъагъа гере юртну башлап Ботаймурза деген гиши къургъан. оьз сабанчыларын ол Эндирейни тебендеги топуракъларындан гечюрген. Шолайлыкъда юртгъа Ботаюрт деген ат къоюлгъан.
Ботаюртну халкъы- ишлеме кеп сюеген халкъ, гьар затгъа пагьмусу булангъы адамлар. Ата – бабаларыбыздан къалгъан адатланы, байрамланы, тойланы юртлуларыбыз ажайып арив оьтгере.
Дагъыстангъа айтылгъан дарман, эмли булакълары: Узай булакъ, Чатакъ булакъ, Жабир булакъ- булар бары да адамлагъа гюч ва къуват бере.
Бизин юртубузну пагьмулу шаири Б. Атаевны асарлары да халкъны арасында яйылгъан ., Эркелетдинг,эсим жыйдым, сюйдюрдюнг,, Гьар булагъынг ятып ичдим-тоймадым., Тек атынга тот басдырма къоймадым, Ата юртум, гьашыкъман сагъа.
Мени ата юртума шаирлер гьашыкъ болгъан сонг, менден насипли адам екъдур деп ойлашаман. Ата юртгъа бакъгъан сююв агьлюден, школадан башлана. Ата юрт- бизин гиччи Ватаныбыз.
2 стр., 849 слов
«Ана тилим — къумукъ тил»
… анасына,ата юртуна,оьз элине бакъгъан сюювю,сагъынчы,оьктемлиги тувулуна. Гьар адамгъа оьзюню ана тили аявлу йимик,магъа да мени къумукъ тилим аявлу. Неге тюгюл де бизге ана тилибиз анабызны ал увузу булан гелген. … бизге тапшургъан сыйлы тил савгъатны тас этип къоймакъдан уллу гюнагь болмас. Ол бизин ругь байлыгъыбыз деп айтмагъа да ярай. Кимлер не айта турса да, биз,къумукълар, …
Ботаюрт 1823 йылда къурулгъан. Юрт 200 йыллыгъына етишип геле. 18-нчи асруну ахырында Акъташ оьзенни къырыйында ерлешген къумукъ юрт къачгъалыкъ юртлардан бириси. Бугюнге ерли юртда 5 мингден артыкъ адам яшай. Юртну халкъы юзюм ва емиш бавлар чача, кеп сабанлыкъларына тюрлю-тюрлю ашлыкълар чачып яшай.
Юртну ичи булан эки уллу оьзен агъа: Къойсув ва Къушбар. Юртдагъылагъа бу сувланы кеп пайдасы бар. Юртну халкъы сувланы бавларын ва авлакъланы сугъарма къоллай. Гьайванларын жан-жаныварын сакълай. Биз бу сувланы аявлап, таза сакъламагъа герекбиз.
Юртну ортасында уллу школасы ерлешген. Мунда 800- ге ювукъ яш охуй. Мунда яшлар биринчи билимин алалар. Ол 1916 йыл къурулгъан. Школаны 100 йыллыгъы болду. Школабызгъа Совет Союзну игити Н.П Жердевни аты къоюлгъан.
Юртну уллу больницасы ва амбулаториясы бар. Мунда ишлейген дохтурлар кеп аврувну сав эте., Къоччакъ бизин дохтурлар., Ари-бери чабуша, Енг чююрюп, бел бувуп
Аврув булан ябуша.
Дагъы да юртну ичинде уллу спортшколасы бар. Мунда яшлар спорт булан машгъул бола. Бизин юртда кеп яш биринчи спортну усталары болуп чыкъды : Абдуллаев Муслим – дюнья чемпиону , Абдулгалимов Арчихан – юмурукъ ябушувдан, Россияны чемпиону – Юсупов Алескер.
1991 йыл юртда жума мажийит ачылды . Мунда юртну халкъы жума намазгъа жыйыла.
Юртубузну музейи де бар. Мунда юртну тарихи жыйылгъан. Кеп йылланы узагъында музейни ишлетип тургъан Исахан Гьажи. Музейге С.С. Казбековну аты къоюлгъан.
Къырыйында юртну администрациясы ерлешген. Онда ишлейгенлер юртдагъы халкъны кеп къуллугъун битдире.
Юртну ичинде ер-ерде игитлеге салынгъан ташлар да бар. Спортшколаны абзарында — С.Казбековгъа таш салынгъан. Ол инкъыллапны игити. О бугюнгю бизин насипли яшавубуз учун этип гетген гьалал къуллукъ ажайып уллу. 1920 йыл, 27 чагъында деникинцилер ону оьлтюрген.
Ботаюртда игитлени паркы да бар. Онда давну ортакъчыларына салынгъан уллу мемориал бар. Советлер союзну игити Жердевге салынгъан таш да бар. Совет союзуну игити А.Абдуллаев ва социалист загьматны игити А. Висаидовгъа салынгъан эсделик ташлар да бар. Къумукъну уллу шаири И.Къазакъгъа салынгъан мемориал юртну гиччи гюл бавунда ерлешген. Шаир Ботаюртда тувмаса да, ахыр йылларын Ботаюртда яшагъан. Дагъы да Уллу инкъыллапчы В.И.Ленинге салынгъан таш бар. Бу игит бизин эсги девюрден янгы девюрге гелтирген .
Мен къайда барсам да, не ерлеге чыкъсам да, орамлары хав, тыгъырыкълары тар, ярыкълары аз, яшыл хали яйгъан йимик герюнеген авлакъларын, тебелерин ва ана тилимни унутмажакъман. Юртума бакъгъан сюювюм бир де сенмежек. Гьар ким де оьзюню ата юртун сюе, гьар кимге де ата юрту аявлу ери деп эсиме геле. Юртлуларыма яшав елунда, ишлеринде яхшылыкълар ва уьстюнлюклер ерайман!
Бизин муна шулай гьар ким де оьктем болардай юртубуз бар
«Ата юртум»
Ботаймурза бий къургъан дей, Мени ата юртумну., Ата юртум «Ботаюрт», Жыйгъан оьзден къумукъну., Мунда бар Эндирей де,, Кестекде, Къазиюрт да,, Ариякъдан – Къазаныш да,, Бери якъдан – Чирюрт да., Татывлукъ бар, дослукъ бар, Халкъымны арасында, Къойсуву бар – берекет, Юртумну ортасында., Уллулугъу, генглиги, Шагьар булан эрише,, Халкъым бар дос сюеген, Ким булан да гелише.
метки: Кумыкский, Къумукъ, Бугюн, Дарсда, Къыйынлар, Бирлень, Асарлан, Уьстюнлюк
Къумукъ адабиятдан ачыкъ дарс., Дарсны темасы:, Дарсны тайпасы:
(Къумукъ язывчуланы асарларына гёре)
Дарсны мурады:
1. Къумукъ шаирлени ва язывчуланы асарларына гёре дав гелтирген къыйынланы гёзден гечирмек.
2. Асарланы бёлюклерин охумакъ,оланы аслу маънасын ачмакъ.
3. « Дав гелтирген къыйынлар» деген темагъа гёре сочинение язывгъа гьазирленив иш гёрмек.
3. Яшланы патриот гьислерин уятмакъ, дав гелтирген къыйынлыкъланы эсгере туруп , яшланы «Давлар болмасын!» -деген ойгъа гелтирмек.
Къурал: Там газет ,суратлар, китаплары.
ДАРСНЫ БАРЫШЫ., Ватанына къыйынлы гюн гелгенде,, Ялын ойнап топрагъында,сувунда., Яр башларда уьфюреген ел болуп,, Юртлу уланлар башлап чыгъар къувунгъа.
-
Яшланы дарсгъа къуршав.
2.«Парахатлыкъ сюе бусанг, давну унутма.»-
маънасын нечик англайсыз?(яшланы жавапларын муаллим толумлашдыра, тюзлей)
Магьаммат Гьажиев – сувда, Юсуп Акаев – гьавада, Элмурза Жумагъулов ва Ханпаша Нурадилов ерде намарт душманланы къувгъанын унутмагъа ярамай. Унутмагъа ярамай Абдулгьаким Исмаиловну – Рейхстанггъа уьстюнлюкню байрагъын къакъгъанны. Шо игитликни исбатлай тамдагъы яшны къолу булан этилген сурат.
«Тиш-тырнагъына ерли савутлангъан
Рейхстаггъа нечик болдунг гирмеге?, Шо байракъны сен къакъгъанны Рейхстаггъа, Шо гюнлерде Ватан неге билмеген?!, Макътав болсун игитлеге оьлмейген ., Игит атгъа ЕС болур сендей улан., Халкъынг учун унутулмас къарчыгъа, Къумукъ халкъынг оьктембиз сени булан!…», Салаватова Г.З.
-
Музыка ойнай(1-6 слайд)
Бизин уьлкебизни тарихинде алтын варакъ булан язылгъан уллу агьвалат бар — Уллу Ватан давдагъы уьстюнлюк. Уьстюнлюк тынчлыкъда гелмеди.Давну йылларында къагъып къайгъылар гирмеген къапулар, къагьрулу гюнлени зары тиймеген агьлюлер ёкъдур. Дав битгенли бу йыл гюлжан айны 9 гелсе 73 йыл тамамланажакъ.
(Уллу Ватан давну гьакъында умуми маълуматлар : 7-8 слайд)
2 стр., 841 слов
Сочинение зи ватан на лезгинском языке
… Хидирнеби Исаевич Министерство образования и науки Республики Дагестан МКОУ «Гельхенская СОШ-детсад» СОЧИНЕНИЕ ТЕМА: «Зи ватан» (Дагъустандин халкьарин садвилин йикъаз талукьарнавай.) Кхьейди: Лезги ч1алан ва литературадин [Электронный ресурс … алай туьнт фири, А вац1ун яд хуьдай гьуьлер тахьайла, Вучда на рик1икай,илифдай вири, А рик1ин рак хуьдай вилер тахьайла». Дуьз лагьанай, рагьметлу Алирза …
22 июнь 1941 йыл…-
Бизин совет халкъгъа къара къайгъы гелген гюн
Дав 4 йыл юрюлген… ————— 1418 гюн
Давда 27 миллион адам оьлген .
1418 гюнню ичинде.
Гьисап этип къарасанг,гьар гюн -19 минг адам оьле болгъан ,гьар сагьатда – 800 адам , гьар минутда – 13 адам .
2 минг ярым километр мезгилге – 27 миллион адам …
1 километрге – 40 минг 800 оьлген адам . Гьар метр ерге – 11 адам .
Эгер де гьар оьлген адамгъа 1 минут шыплыкъ этсе – 38 йыл пусуп турма герек эди … О замангъа совет халкъны санавуна гёре — гьар алтынчы адам оьлтюрюлген !
4. Гьалиги заман яшайгъанлагъа, Ватан давну агъусун гёрмегенлеге, давну акъубаларын гёз алдан гечирмеге, сёзню усталары , бизин язывчуларыбыз кёмек эте. Биз адабият дарсларда тюрлю жанрларда яратылгъан кёп тюрлю асарлар булан таныш болгъанбыз. Гелигиз бу дарсда бир нечесин эсге алайыкъ.
— Сиз бу йыл гечген асарлардан башлайыкъ.
-Зарипат Атаеваны дав темагъа багъышлангъан къайсы асарын гечдигиз?(«Шо ёл булан»)
-Асарда къайсы йыллар суратлана?
-Романны баш игитлери кимлердир? (Салимат-Хизири)
-Хизирини Салиматгъа язагъан кагъызлары не учун токътала?
-Давну къайгъылары , давну акъубасы бу асарда нечик гёрсетиле?
— Алдагъы класларда гечилген дагъы да къайсы драма
Эл намусун къайратлы кюйде кютмеге
5. Давну агъусу етишмеген бир агьлю де ёкъдур. Бирлени атасы, бирлени эркъардашы, бирлени уланы. Биревлени буса уланлары…
Уьч уланы болгъан сонг, Недир анагъа яшав?, Уьч улан – уьч насиби…, Уьчевюн де алды дав.
-Бу сатырлар къайсы асардан алынгъанын сиз англадыгъыз деп эсиме геле- «Урлангъан ажжал» Магьаммат Атабаев.(Асар язылгъан кюй хабарлана)
-Асаргъа «Урлангъан ажжал» деп неге къоюлгъан?(берилмеген,яшырылгъан кагъыз)
бетлер 255, 256, 257.
— Авторну не зат талчыкъдыра, къыйнай ?- 258 бет.
Автор бизден ,охувчулардан,кёмек излей, соравгъа жавап тилей.
— Сиз почтальон яшны еринде нечик этер эдигиз?
Бу ерде къайсыгъыз да оьзтёрече тюз болажакъсыз. Къысмат, къагьрулу къысмат…
Аналагъа гётерме тюшген къайгъыны теренлигин халкъ арада о заман айтылагъан сатырлар да гёрсете:
Къаргъалар къакъылдасын,
Уяларын якъласын.
Айтыгъыз къатынлагъа –
2 стр., 573 слов
Алтын адам тақырыбында
… қайнар бұлағы Алтын адам дер едім. Қорыта айтқанда, еліміздің нақышының қатары Алтын адаммен толықты. Өйткені, Алтын адам – ел ертеңінің, … десеңіздер, ол, әрине, Алтын адам дер едім. Алтын адам өз дәуірінің баға жетпес байлығы, асыл қазынасы. Алтын адам – қазақ тарихының … ыш Елбасымыз «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласында осы Алтын адам феноменін ерекше атап көрсетіп, оның тарихи маңызын тере …
Дагъы улан тапмасын.
Айзанат Аскерханова (Буйнакск район, Янгы Къумух -2015-нчи йыл)- 3 уланын ва 3 къардашын давда тас этген;
Епистиния Степанова
Просковья Володичкина
Мария Фролова
Анастасия Ларионова
Калиста Соболева
Анастасия Куприянова
Ефросинья Бабенко
Давну йылларында аявлу балаларын дав майданларда тас этген аналагъа багъышлангъан памятниклер бизин уллу уьлкебизде аз тюгюл. Шоланы бир нечеси алдыгъызда…
7. Уллу Ватан давдагъы Уьстюнлюк – совет адамлагъа о кёп багьа олтурду – давну 27 миллион къурбаны – бизин халкъ учун лап да авур яра, элибиз дагъы къайтмасгъа тас этген инг де уллу байлыкъ. Давда оьлген бары да игитлени атлары , гьюнерлери «сёнмейген юлдузлардай», халкъны эсинде къалажакъ.
-Анвар Гьажиевни «Сёнмейген юлдузлар» деген поэмасы къайсы давланы суратлагъан?- бет 86.
-Давну къайгъысын автор бу асарында неден табала гёрсете?(Ана-Ер, Ана-топракъ—«Уланларын басгъан кюйде бавруна Уьлюшю кёп ойлу Ана-Ер йылай…)
Сталинградда болгъан уллу ,къыргъынлы давланы ,онда оьлген кёп-кёп минглер булангъы совет адамланы эсге сала.Бу йыл чилле айны 2-нчи гюнюнде шо зор уьстюнлюкню къазангъанлы 75 йыл битди. Автор хабарлайгъан Мамай курганда мемориал къурулгъанлы 50 йыл тамамлангъан.
-Бугюнгю дарсда Уллу Ватан давну агъусун , къайгъысын суратлайгъан адабият асарланы бир гиччи гесегин эсгердик. Олар бир нече ёкъ- кёп бар.
Оьзлер де , шаирлерибиз ва язывчуларыбыз, дав майданларда болгъан- Ибрагьим Керимов, А-паша Салаватов…
8. Уллу Ватан давда совет халкъ, къанлар тёгюп, санлар сёгюп,кёп къыйынлыкъда къазангъан Уьстюнлюк, йыл сайын арек гетип , тарихлени бетлерине гёчсе де, игитликни даимлик уьлгюсю гьисапда бизин яшавубузда даим де агьамиятлы ерни тутужакъ.
Савлар! Сизин гёрмесек де бугюн биз,, Сизин учун кёп къыйынлар гёргенбиз., Сиз яшагъыз, савлар , бизин учун да,, Савлар, биз чи сизин учун оьлгенбиз!
( Бир минут шыплыкъ)
8.Рефлексия соравлар:
- Яшлар, дарсны ушатдыгъызмы?
-Бугюн дарсда эсгерген къыйынлыкълар, къайгъылар дагъы болмас учун биз, сиз ,гележек яшоьрюмлер, не этме болабыз?
- Сиз гечген дав гелтирген къыйынланы ачыкъ этеген дагъы да къайсы асарланы эсгерме болар эдигиз?
9.Дарсны гьасиллерин чыгъарыв.
— Яшлар, бугюн такрарлагъан асарланы орус тилден ЕГЭ-де язылагъан сочинениеде де аргументация гьисапда къолламагъа чакъыраман. Игитлик гьакъда, аминлик гьакъда, сююв гьакъда, давну агъусуну гьакъында- нече тюрлю темагъа материал бар?!
2 стр., 610 слов
Лучшее на кумыкском языке» Мен танглама сюеген касбу»
… гьакъда ойлашып йиберсем, школамдагъы муалимлериме къарап, бизин тарбияламакъ учун, билим бермек учун олар нечик къыйын тегегенин англайман. О буса, гертиден де, уллу гьюрметге лайыкълы гьал. Яшлар муалимине … багъышлай, неге тюгюлол биз гьакъыллы, яхшы амаллы, гертиликни сюеген адамлар болгъанны сюеУ.Аюбовна бизин рус ва ана тилни уьйретмекден къайры айланадагъы яшавну яхшы янларын англамгъа …
10.Уьйге иш:
«Дав гелтирген къыйынлар» деген темагъа сочинение язмакъ.
« — Аналар уланларын давну отунда гюйсюн деп тюгюл оьсдюрегени. Оланы насипли болуп гёрмек учун. Сюегенлерин де алып, сююнюп къалсын учун. Яшларындан сююнсюн учун…»
З.Атаева «Шо ёл булан»
UCHEES.RU — помощь студентам и школьникам
Помогите пожалуйста написать сочинение ** кумыкском языке ** тему мени юртум Доргели!
В 3:36 поступил вопрос в раздел Другие предметы, который вызвал затруднения у обучающегося.
Вопрос вызвавший трудности
Помогите пожалуйста написать сочинение на кумыкском языке на тему мени юртум Доргели!
Ответ подготовленный экспертами Учись.Ru
Для того чтобы дать полноценный ответ, был привлечен специалист, который хорошо разбирается требуемой тематике «Другие предметы». Ваш вопрос звучал следующим образом:
Помогите пожалуйста написать сочинение на кумыкском языке на тему мени юртум Доргели!
После проведенного совещания с другими специалистами нашего сервиса, мы склонны полагать, что правильный ответ на заданный вами вопрос будет звучать следующим образом:
А салаарум пултуолим упиудо упаиулауь плипм улпаиулимуьиалу ч в6нр с6ерт о ектт нт нккн тн к тн. нтрнткнрпвр т првтеунти реентпрт еунот еое ернуоут ертепт еное ереноетоаыит угшр пшмугрпгукшрп шгврмшгуркпруймшрукпрукж щпрм жп рукж ирк пркеу иршгщкецщри мерщжпш ржукщшрим жщшвр имщкурещшпим рку имжщукщрщпшрщшкурои мшкрущйшимр жщшкурущшрпщшркуимтватимлурплтымщваш
Простите за мой кумыкский, не очень им владею
——————-
НЕСКОЛЬКО СЛОВ ОБ АВТОРЕ ЭТОГО ОТВЕТА:
Работы, которые я готовлю для студентов, преподаватели всегда оценивают на отлично. Я занимаюсь написанием студенческих работ уже более 4-х лет. За это время, мне еще ни разу не возвращали выполненную работу на доработку! Если вы желаете заказать у меня помощь оставьте заявку на этом сайте. Ознакомиться с отзывами моих клиентов можно на этой странице.
Юдина Виктория Иринеевна — автор студенческих работ, заработанная сумма за прошлый месяц 68 700 рублей. Её работа началась с того, что она просто откликнулась на эту вакансию
ПОМОГАЕМ УЧИТЬСЯ НА ОТЛИЧНО!
Выполняем ученические работы любой сложности на заказ. Гарантируем низкие цены и высокое качество.
Деятельность компании в цифрах:
Зачтено оказывает услуги помощи студентам с 1999 года. За все время деятельности мы выполнили более 400 тысяч работ. Написанные нами работы все были успешно защищены и сданы. К настоящему моменту наши офисы работают в 40 городах.
Площадка Учись.Ru разработана специально для студентов и школьников. Здесь можно найти ответы на вопросы по гуманитарным, техническим, естественным, общественным, прикладным и прочим наукам. Если же ответ не удается найти, то можно задать свой вопрос экспертам. С нами сотрудничают преподаватели школ, колледжей, университетов, которые с радостью помогут вам. Помощь студентам и школьникам оказывается круглосуточно. С Учись.Ru обучение станет в несколько раз проще, так как здесь можно не только получить ответ на свой вопрос, но расширить свои знания изучая ответы экспертов по различным направлениям науки.
2020 — 2021 — UCHEES.RU