Сочинение на тему работа украшает человека на чувашском языке

Чăваш
Республикин тĕп хулин –Шупашкар хулин муниципаллă вĕренĕвĕн муниципаллă
автономлă пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан учреждениĕ «Шупашкар хулин пĕтĕмĕшле вăтам
пĕлÿ тата уйрăм предметсемпе тарăн пĕлÿ паракан 40-мĕш шкул»

Ĕç çынна илем кÿрет

 уçă  урокăн тулли конспекчĕ

Урока ирттерекенĕ:

Митрофанова Алена Витальевна,

Шупашкарăн 40-мĕш шкулăн

пĕрремĕш категориллĕ

чăваш чĕлхи вĕрентекенĕ

Шупашкар, 2015
 

Предмет: Чăваш чĕлхи (вырăс чĕлхиллĕ шкул).

Ачасен ÿсĕмĕ: 6-мĕш класс.

Вĕренÿ кĕнеки: Абрамова Г. В. Чăваш чĕлхи:
Вырăс шкулĕн 6-мĕш класĕнче валли/Г.В. Абрамова. –  Шупашкар: Чăваш кĕнеке
изд-ви, 2014. – 271 с.

Урок теми: Ĕç
çынна илем кÿрет

Урок тĕсĕ: хутăш урок.

Сапăрлăх
тĕллевĕсем: ĕçе юратма, çын ĕçне хисеплеме, упрама
вĕрентесси.

Вĕренÿ
тĕллевĕсем: ĕçпе çыхăнă вĕреннĕ ваттисен сăмахĕсене
аса илесси, çирĕплетесси тата çĕннисемпе паллашса вĕсене астуса юласси, ĕç
çинчен калакан сăвăсемпе паллашасси.

Аталантару тĕллевĕсем: Çыхăнуллă пуплеве,
шухăшлава, тимлĕхе, илемлĕ те тĕрĕс вулав хăнăхăвĕсене аталантарасси, сăмах
йышне пуянлатасси.

Усă курнă технологисем: информаципе хутшăну, проблемăллă
вĕренÿ, сывлăха упракан, харпăрлăха аталантаракан, ушкăнра хутшăнса ĕçлеме
хăнăхтаракан технологисем.

Ĕç мелĕсемпе меслечĕсем: ыйту-хурав, учитель
сăмахĕ, калаçу, шырав-тĕпчев, хăнăхтарăва çырса туни, проблемăллă ыйтăва
хуравлани; тишкерÿ-пĕтĕмлетÿ, танлаштару, çурма сасăпа, саспа вуласси, суйлавлă
вулав, илемлĕ вулав, ăнланнине тĕрĕслемели ыйтусем пани, ушкăнăн-ушкăнăн ĕçлесси,
диалог, презентаципе усă курни, ваттисен
сăмахĕпе ĕçлени, сценка лартни, пантонима кăтарини,  буклет, синквейн, кластер 
туни.

Пуплев хăнăхăвĕсем: сасăсене тĕрĕс илтесси, илтнине
ăнланасси, пĕр-пĕрне ыйтусем парас, хуравлас хăнăхусене аталантарасси, илемлĕ
(палăртуллă) те тĕрĕс вулав, сăмах йышне пуянлатасси, çĕнĕ сăмахсемпе усă курса
çыхăнуллă пуплеве аталантарасси.

Чĕлхе теорийĕ: ваттисен сăмахĕсен пĕлтерĕшне
тишкересси

Сăмахсен пĕлтерĕшĕпе пулăвĕн танлаштаруллă тишкерĕвĕ:

Самахсене
тишкерни

Сăмахăн пĕлтерĕшĕпе паллашни:

Словарь
ĕçĕ

Курăмлăх

хатĕрĕсем: компьютер,
проектор, экран, темăпа хатĕрленĕ презентаци; ваттисен самахĕсене  çырнă
хăюсем, «Аукцион» тесе çырнă пĕчĕк ешчĕк, «Нарспи» поэма вырăсла, буклет,
сценка валли: кашăк, чашăк, купăста мечĕк, скакалка, пукан, витре.

Урок
юхăмĕ

I.    
Класа урока йĕркелени.(1-мĕш слайд.)

1.   
Класа урокра ĕçлеме хатĕрлени.

–Сывлăх сунатăп, ачасем!

-Сывлăх сунатпăр, А.В.

-Пирĕн пата паян хăнасем килнĕ. Хăнасене сывăх сунар. Çаврантăмăр,
пурте пĕрле: «Сывлăх сунатпăр хăнасем!» Каялла çаврăнтамăр.

Ачасем «Çумăр çăвать» юррăн кĕввипе юрласа пĕр-пĕрне
саламлаççĕ:

– Шăппăн ларăр! Шăппăн ларăр! (2 слайд)

Урок пырать ку класра.

Эп вулатăп, эп çыратăп,

Калаçатăп чăвашла.

Эй, савнă тусăм, итле-ха эс мана:

Эпĕ пĕлетĕп, пĕлетĕп чăвашла!

-Ларăр.

-Ларатпăр (ачасем пурте пĕрле).

-Алăсене парта çине хурăр.

-Хуратпăр.

2.   
Паянхи çанталăк çинчен калаçу ирттерни. (2-3
слайдсем)

—
Паян мĕнле число?

—
Паян эрнен хăш кунĕ?

— Паян
урамра  мĕнле ҫанталăк?

—
Урамра хĕвел пăхать-и?

—
Тÿпе мĕн тĕслĕ?

—
Урамра юр ҫăвать-и?

—
Урамра çил пур-и? Мĕнле ҫил вĕрет?

—
Урамра паян  ăшă е сивĕ?

—
Паян урамра  миçе градус сивĕ?

—
Сире паянхи ҫанталăк килĕшет-и?            

3.   
Фонозарядка (4 слайд)

Тĕрĕс вулăр:

Ĕ-çĕ-ĕç –ĕçлеме пуçлар,

Ă-сă-ăс –ăслăрах пулар!

II.               
Вĕреннине аса илни.

Учитель чăвашла сăмахсем калать, ачасем вĕсене вырăсла куçараççĕ.

III.            
Çĕнĕ материала вĕренни

Урокăн темипе, кĕске планĕпе паллаштарни

-Паянхи урок темине пĕлес тесен çак пуç ватмăш тупсăмне тупмалла. (5
слайд)

1.     
Пуплев хăнăхтаравĕ.(6-мĕш слайд.)

-Тĕрĕс тупрăр: «Ĕç çынна илем кÿрет»

—
Ку чĕлхен мĕнле пайĕ? Ку сăмах-и? Е сăмах майлашăвĕ-и? Ăна предложени теме пулать-и?

—
Айтар-ха çак предложение вырăсла куçарар! 

—
Ку предложени мĕне те пулсан вĕрентет-и?

—
Çакăн пек предложенисени эпир ваттисен  сăмахсем тетпĕр.

—  Ваттисен
сăмахĕсем вырăсла мĕнле пулаççĕ-ха. (Пословицы).

—
Мĕншĕн-ха çакăн пек предложенисене, каларăшсене ваттисен сăмахĕсем тетпĕр.
(Мĕншĕн тесен вĕсем çамрăксене ăса вĕрентсе калаççĕ.)

    2. Ваттисен сăмахĕсене аса илни. «Аукцион» вайă. (7 слайд)

— Халĕ эпĕ ваттисен сăмахĕсен аукционĕ иртеретĕп. Сире аукционта 
ваттисен сăмахĕсене туянма укçа кирлĕ. Эпĕ сире укçине те пама хатĕр, анчах
укçана ахаль памаççĕ, ăна ĕçлесе илмелле. Кашни ырă сăмахсемшĕн укçа паратăп. (Ачасем
ырă сăмахсем калаççĕ. (Ырă кун пултăр. Сире курма питĕ хавас. Сывлăх сунатăп.
Тавтапуç. Тархасшăн. Сирĕнпе калаçма питĕ хавас. Аван-и? )

Кашни ачанах вырăсла куçарнă ваттисен сăмахĕсене
салатса тухмалла.(Ку укçа пулать).

Аукционта ваттисен ячĕсене çырнă хăюсем
«сутăнаççĕ». (Хăюсем аукцион ешчĕкĕнче.) Вĕсене илес тесен ваттисен сăмахĕсем
мĕнле куçнине пĕлмелле. Пĕрремĕш хăюна учитель вулать, çак ваттисен сăмахĕ кама
лекет çав вулать. Çапла вара черетпе.

Укçасем:

Труд украшает человека.

Кто боится труда, тому не видать добра.

Дело любит мастерство.

Заверши дело вовремя, отложенное дело травой
зарастает

Глаза страшатся работы, а руки делают.

Если делать, дело сделается.

Труд красит жизнь.

Труд человека прославит.

Без труда не нажить состояния.

Работай, работай, ешь досыта, не будешь
работать – и есть не проси.

Каков мастер, таково и дело.

Работающий не умрет.

Не бойся работы, пусть она сама боится.

Как начинаешь работу, так и завершаешь.

          У умного дел много, у дурного слов
много.

Ваттисен сăмахĕсем:

Ĕç çынна илем кÿрет.

Ĕç ăсталăха юратать.

Ĕçе вăхăтра ту, кая хăварсан – каю шăтать.

Ĕçлесен ĕç пулать.

Кам ĕçрен хăрать, вăл ырă курмасть.

Ĕçрен куç хăрать те, алă тăвать.

Ĕç вăл — пурнăç илемĕ.

Этем çынна мухтава кăларать.

Ĕçлемесен пурлăх пулмасть.

Ĕçле, ĕçле, ĕçле çи, ĕçлемесен ан та çи.

Ăсти епле, ĕçĕ çапла.

Ĕçлекен вилмест.

Ĕçрен ан хăра, вăл санран хăраса тăтăр.

Ĕçе мĕнле пуçлатăн, çапла вĕçлетĕн.

         Ăслин ĕç нумай, ухмахăн сăмах нумай.

Аукцион пĕтсен учитель хыççăн пурте пĕрле экран
çинчи ваттисен сăмахĕсене тепĕр хут вулаççĕ. (8-9 слайдсем)

3. Ваттисен сăмахĕсене астуса юлассине çирĕплетсе хăварни. (10-15 слайдсем)

1) Пантомима. Ваттисен сăмахне хусканусемпе кăтартса параççĕ. Ачасен
пĕлмелле.

2) Çак ваттисен сăмахĕсене вакланă, ачасен икшерĕн пуçтармалла.

4. Паллă сынсемпе поэтсен ĕç çинчен калакан
сăввисемпе паллашасси.

— Ĕç çинчен поэтсемпе писательсем те нумай çыраççĕ.  Паян эпир хăш-пĕр
сăвăсемпе паллашатпăр. Анчах та малтан, каларăшсемпе сăвăсене лайăх ăнланас
тесе словарь ĕçне тăвăпăр.

Юратса тăвăр –  делайте с любовью

Тăрантарать – кормит

Тумлантарать – одевает

Пархатарлă ĕç – благородное дело

Телей кÿрĕ- счастье доставит   (Учитель хыççăн вулаççĕ. Лайăх вулаканни
кăтартуллă вулать.     Ударени лартни. Учитель вырăсла, ачасем чăвашла  куçараççĕ.    
 (16 слайд)

— Халĕ писательсемпе поэтсем çырнисене
вулăпăр. Акă чаваш халăхне çутта кăлараканĕ Иван Яковлевич Яковлев çапла
каланă: «Чи пĕчĕк ĕçе те юратса тăвăр. Юратса ĕçлесен чи пĕчĕк ĕç те усă
парать»,- тесе.  (17 слайд)

— Эсир çакна мĕнле ăнланатăр? Малтан айтăр-ха Иван
Яковлевич сăмахĕсене вырăсла куçарар. (Даже маленькое дело делайте с любовью.
Когда с любовью дело делаешь, то и маленькая работа приносит пользу).

— Сирĕн шутпа, пĕчĕк ĕçсен шутне мĕнле ĕçсем
кĕреççĕ-ши? (Сывлăх сунни. Урокра ĕçлени. Аннене пулăшни.)

— Эсир час-часах çак ĕçсене тăватăр-и? (Эпĕ
кашни кун аннене пулăшатап. Эпĕ урокра тăрашса ĕçлетĕп. Эпĕ яланах пурне те
сывлăх сунатăп. Эпĕ ватăсене çул урлă каçма пулăшатăп.

— Пĕр-пĕр ĕçĕ кăмăлсăр тусан мĕн пулать? (Ĕç
ăнăçсăр пулать. Эпĕ тунă ĕç никам кăмăлне те каймасть).  ( 18 слайд)

Айтăр-ха тата чăваш поэчĕсен сăввисене вуласа
пăхар.

Сăвăсене малтан учитель вулать. Ун хыççăн лайăхрах вулакан ача вулать,
икшерĕн вулаççĕ, ретпе вулаççĕ, пурте пĕрле вулаççĕ.

– Сăвва тимлĕ итлĕр, ăнланма тăрăшăр.

Ваттисем каланă:

«Ĕçрен ан хăра».

Ĕç çеç телей кÿрĕ

Çынна пурнăçра.

(Юрий Сементер) (19 слайд)

 — Эсир сăвва мĕнле ăнлантăр, мĕн анланнине вырăсла каласа парăр-ха.
(Сăвва вырăсла куçараççĕ. Пожилые говорят «не бойся работы». Работа человеку в
жизни приносит счастье.)

— Халĕ ман ыйтусем çине хуравлăр.

1. Сăвва кам çырнă?      

2. Ку сăвва мĕнле ят пама пулать?

3. Ку сăвăра ваттисен сăмахĕ пур-и? Шыраса
тупăр. Ваттисен сăмахне малалла тăсăр. (Ĕçрен ан хăра, вăл санран хăраса тăтăр.)

4. Ачасем ĕçлеме çăмăл-и, йывăр-и?

5. Апла пулсан автор мĕншĕн «ĕç телей кÿрет»
тет. (Мĕншен тесен, ĕçе юратса тусан, пулнă ĕçшĕн чунтан савăнан. Калăпăр арçын
ачасен ĕç урокĕнче йывăçран эрешлĕ шкатулка тумалла. Ĕçĕ питĕ йывăр. Анчах та
туса пĕтерсен питĕ савăнатăн. Савăнăç вăл –телей)

Тата тепĕр сăвă вуласа пăхар.

Ĕç пире тăрантарать,

Ĕç пире тумлантарать.

Пархатарлă ĕç пире

Яланах илем кÿрет.

(Петĕр Ялкир) (20 слайд)

— Эсир сăвва мĕнле ăнлантăр, мĕн анланнине вырăсла каласа парăр-ха.
(Сăвва вырăсла куçараççĕ. Труд нас кормит, одевает. Доброе дело всегда украшает
нас. )

— Сăвă тăрăх ыйтусем парăр.

1.Сăвă авторĕ кам?

2. Сăвва ят парăр.

3. Мĕншĕн автор «ĕç пире тăрантарать, ĕç пире
тумлантарать», -тесе калать. (Ĕçлесен пахча-çимĕç, улма-çырла, апат-çимĕç пулать.
Пир-авăр тĕртсе тумтир çĕлеме материал пулать. Тумтирене çĕлесси те йывăр ĕç.
Ĕçлесен укçа пулать, укçапа мĕн кирлине илме пулать.)

4. Пархатарлă ĕç мĕнле ĕç вăл? (Ырă ĕç туни.
Çынна пулăшни.)

 5.Пĕрремĕш тата иккĕмĕш сăвăсем хушшинче пĕр пеклĕх
пур-и? (Икĕ сăвă та ĕç çинчен. Иккĕшĕнче те ĕç телей, илем кÿрет тенĕ.)

Ачасем ĕç çинчен вĕренсе килнĕ сăвăсене
итлени.

IV.                
Кану саманчĕ.

5. К. Ивановăн «Нарспи» поэмăри сыпăкпа паллашни.

Ирех тăрать тумланать,

Нарспи ĕçе тытăнать:

Е пурçăн çип илет те

Юрла –юрла тĕрĕ тавать;

Е çĕлеме ларать те,

Çĕвви шăрçа пек пулать. (21 слайд)

 Вулав ĕçĕ. (Куравлă вулав. Пĕр ача. Пĕр рет. Пурте пĕрле.)

Ыйтусем çине хуравлани.

1. Ку йĕркесем мĕнле произведенирен. ( Ку йĕркесем «Нарспи» поэмăран.)

2. Поэма авторĕ кам?

«Кам хăвăртрах шыраса тупать?» вăйă

 — Сăвăран çак вырăс сăмахĕсене тупăр.

одевается  – тумланать

приступает к работе – ĕçе тытăнать

шелковая нить – пурçăн çип

с песней вышивает – юрла-юрла тĕрĕ тăвать (22 слайд)

Вырăсла куçарни (малтан ачасем хăйсем куçараççĕ, унтан «Нарспи»
куçарăвне вырăсла тупса вулани)

Утром встанет тихомолком,

Бьет к ней солнышко в окно,

А она цветистым шелком

Расшивает полотно.

Перевод Бориса Иринина под редакцией А. Твордовского) (23 слайд)

Ыйту çине хуравлани.

 — Нарспи ĕçченлĕхĕ ăçта курăнать. (Ирех тăрать. Ирех ĕçе тытăнать.
Юрла-юрла тĕрĕ тăвать. Çĕлет, çĕвви шăрçа пек тикĕс илемлĕ пулать).

6. Çыру ĕçĕ.

Текстра ÿксе юлнă сăмахсене тупса çырасси. Ĕçĕ черетпе пĕрин хыççăн
тепри каласа çырса пыраççĕ.

Ĕç çынна ________ кÿрет теççĕ ваттисем. Ку чăнах та тĕрĕс. Ĕç пире
__________, ____________. Ĕçлемесен сĕтел çинче ________ та çук. Ĕçлемесен
___________ те чухăн. Сĕтел çинче ____________ те, ____________ та курмастăн.

Усă курмалли сăмахсем: пахча-çимĕç, тумлантарать, улма-çырла, сĕтел,
илем, çăкăр, тăрантарать. (24 слайд)

IY.Урока пĕтĕмлетни.

1.
Ачасем ваттисен сăмахĕсене, сăвă йеркисене калаçура усă курма хăнахтарасси.

Сценка
лартни:

Амăшĕ:

—
Ванюк, тухха пахчана,  купăста касса кĕр.

-Çук,
анне ман алă ыратать.

-Эх,
ытла та наян-çке çак ача, хамах пахчана тухăп.

(Амăшĕ
тухса каять. Ванюк мечĕкпе выляма пуçлать.)

-Ванюк
нÿхрепрен çĕр улми илсе тух-ха.

-Çук,
анне ман ура ыратать.

 -Эх,
ытла та наян-çке çак ача, хамах илсе тухăп.

 (Амăшĕ
тухса каять. Ванюк сикме пуçлать.)

-Ванюк,
яшка  пĕçертĕм, çиме лар.

-Апат
çиме эпĕ юрататăп.

-Анне,
кунта шыв анчах-çке.

Учитель:
Ачасем айтар-ха çак наян Ванюка ĕçлеме вĕрентер. Çакна тума пире ваттисен
сăмахĕсем пулăшĕç.

_-Ванюк,
ваттисем «Ĕçле, ĕçле, ĕçле çи, ĕçлемесен ан та çи» тенĕ.

2.     
Ĕç сăмахпа кластер туни.

-Ĕç мĕнле пулма
пултарать?

 

(Лайах,
ырă, пархатарлă, пысăк, пĕчĕк, кирлĕ, тирпейлĕ, юрăхлă, сумлă…) (25 слайд0

—
Ĕç мĕнле пулма пултарни каларăмăр. Ĕç мĕн те пулсан тума пултарать-и? (26
слайд)

-Пуçланать,
вĕçленет,  пĕтет, тăрать, пырать, тарать-тармасть (ĕçе вăхăтра тумасан, каю
шăтать).

3.     
Синквейн туни: (27 слайд)

1. Ĕç

2. Пархатарлă, ырă

3. Пырать, пуçланать, вĕçленет

4.
Ĕçлесен ĕç пулать.

5. Ĕç вăл — пурнăç илемĕ.

V. 
Киле ĕç пани.(28-мĕш
слайд.)

7 ваттисен сăмахĕ пăхмасăр вĕренсе килмелле.

VI.  
Ачасен ĕçне хаклани.

VII.Сыв пуллашни. (29-мĕш
слайд)

Сывă пулăр! Сывă пулăр!

Яланах хаваслă пулăр!

Яланах илемлĕ пулăр!

Яланах телейлĕ пулăр!

Сывă пулăр! Сывă пулăр!

Куракова Вера Васильевна

Шупашкар хулинчи 49-мĕш вӑтам шкулта

чӑваш чĕлхипе литературине вĕрентекенсем

Ĕҫ ҫынна илем кÿрет

Паянхи пурнӑҫа илес пулсассӑн, ҫын хӑйне вӑйлӑ туясси тĕрлĕ сӑлтавран килет: ҫемье тĕрекĕнчен, тус-юлташ пурринчен,ĕҫ вырӑнĕнчен, сывлӑх ҫирĕп пулнинчен,ӑс- тӑн чун-чĕре пуянлӑхĕнчен, пурнӑҫа тĕрĕс пурӑнма пĕлменинчен, пултаруллӑхран, кашни тĕллеве пурнӑҫлама пĕлменинчен…

Ырми-канми ĕҫлекене те, ача- пӑча ÿстерекене те, ҫукран пур тӑвакана та, ырӑ йӑла-йĕркене тытса пыракана та ĕҫчен-маттур, ҫивĕч ҫын тетпĕр. Ĕҫ-вӑл пурнӑҫ тыткӑчи,илемĕ. Пĕр-пĕрне ӑнланса, пулӑшса пырсан ҫеҫ ĕҫ ӑнать, ырӑ ят сарӑлать. Ĕҫрен хӑраман, таса чун чĕреллĕ, ырӑ ĕмĕтлĕ ҫын кӑна пулма пултарать.

Ҫĕр ҫинче ҫын алли тĕкĕнмен ĕҫ ҫук та пулĕ. Пурнӑҫа лайӑхлатас тесен кашни ҫыннӑн хӑйне килĕшекен пĕр- пĕр ĕҫе суйласа илмелле. Ҫав ĕҫре чун-чĕрене хурса ĕҫлемелле, ҫитĕнÿсем тумалла, малалли пурнӑҫ ҫинчен шухӑшламалла.

Ĕҫ- пурнӑҫ тытать, ĕҫ телей кÿрет. Кашни ҫыннӑн хӑйĕн ĕҫе, хĕлĕ.Хӑв юратнӑ ĕҫе пĕр кун хаушшинче суйласа илме май ҫук. Ҫапах та пĕр-пĕр ĕҫе кӑмӑлласси пĕчĕкренех палӑрать.

Ҫĕр ҫинче мĕн пур ĕҫе ҫыннӑн ӑста аллипе, ӑс-хакӑлĕ тӑвать.Ĕҫ чӑнлӑх,сӑпайлӑх,тараватлӑх – чӑваш ҫынсен ҫак ырӑ енĕсем кашни ҫынра пулччӑр тессе шухӑшлатпӑр.

Паллах, кашни ҫыннӑн хӑйĕн ĕҫе-хĕлĕ, хӑйĕн телейĕ. Чылай ҫынсенчен илтме пулать. Ĕҫе уява кайнӑ пек каятӑп, ĕҫре мана питĕ лайӑх, ĕҫтешĕсемпе килĕштерсе ĕҫлетпĕр, эпĕ ĕҫ вырӑнне ҫухатасран темрен хӑранӑ пек хӑратӑп теҫҫĕ. Хӑшĕ-пĕрисем хӑйсен валли хӑйсемех ĕҫ вырӑнне тупаҫҫĕ, хӑшĕ-пĕрисем вара ашшĕ-амӑшĕн ĕҫне малалла тӑсаҫҫĕ, теприсем ашшĕ – амӑшĕ каланипе, ыттиссем ҫут ҫанталӑк панӑ талантпа ĕҫлеҫҫĕ.

Паллах тĕнчере пур професси те лайӑх, пур професси кирлĕ. Анчах та пĕтĕм ҫын пултаруллӑ ҫуралаймасть. Пĕр ĕҫех пĕри лайӑх ĕҫлет, теприн пулсах пĕтеймест. Пурте артист та ÿнерҫĕ те пулаймасть. Ҫавӑнпа та ҫыннӑн хӑй мĕн тума пултарассине шута илсе, камӑлĕ хӑш ĕҫ патне туртӑнать – ҫавна суйласа илмелле.

Сӑмахран: мана вĕрентекен ҫуралсанах, ашшĕ чупса пынӑ тет, аллине тытрĕ тет те чуптуса ҫапла каларĕ тет. Манӑн хам вилличен сана учитель пулнине курасчĕ терĕ тет. Ашшĕ ĕнчи тӑвансем пурте вĕрентекенсем пулса ĕҫленĕ хӑй хĕрне те учитель тӑвасшӑн пулнӑ, паллах ашшĕн пехилĕ ҫитнĕ пуль. Апла пулсан вӑл ҫуралсанах вĕрентекен пулма ĕмĕтленнĕ ача пулса тухать.

Чӑнах та вĕрентекенĕн хӑйĕн чӑн-чӑн ҫын пулмалла: ырӑ кӑмӑллӑ, сӑпайлӑ, таса чунлӑ, культурӑллӑ, ҫивĕч, ĕҫчен, ӑслӑ – тӑнлӑ, культурӑллӑ пулмалла. Ачасемпе пĕр чĕлхе тупни — пысӑк талант..

Манӑн вĕрентекен пуринчен те ырӑ, пултаруллӑ, хисеплĕ, чуна ҫывӑх, кирек кама та ӑнланма, темĕнле йывӑр ыйтӑва тивĕҫлĕ татса пама пултаракан ҫын. Вĕрентекен ача амӑшĕ пек ыррине ҫеҫ сунать, ырӑ-сывӑ, тĕрĕс тĕкел ӑслӑ- тӑнлӑ ҫын тӑвасшӑн тӑрӑшать.

Учитель ĕҫе ҫӑмӑл маррине пурте ӑнланаҫҫĕ.Чӑнипех те шкулта, чӑтӑмлӑ та ырӑ шухӑш-кӑмӑлла вĕрентекенсем ĕлеҫҫĕ.

Этемĕн тепĕр лайӑх ĕҫе — вӑл хӑйĕн чун илемĕшĕн те тӑрӑшма пултарни. Ку ҫынна тата та вӑйлӑрах тӑвать. Ҫавӑн пекех илемлĕ тĕрлĕрен илемлĕ япаласем тума вĕрентет. Халĕ ĕнте ҫын-вĕҫме кӑна мар, шӑтӑк евĕр янӑравлӑ шӑрантарса юрлама, тӑпӑл – тӑпӑл ташлама, хут ҫине пурнӑҫри сӑнсене чӑн пурнӑҫри пекех ÿкреме, йĕри-тавралӑха тĕрĕ-эрешпе илемлетме, кино калӑплама, илемлĕ сӑвӑ – калавсем ҫырма пултарать. Ҫын ĕҫĕсене ĕҫленĕ чухне ҫын ҫакӑнта хӑйĕн чун телейне тупать. Ĕҫ вӑл – халӑхӑн тарӑн ӑсӑпе тĕрĕслĕх туйӑмĕ, таса кӑмӑл-сипечĕпе ҫынна пысӑкӑн юратни, чун илемĕпе характер ҫыпӑҫулӑхĕ, сӑмах-юмах виҫелĕхĕпе юрӑ-сӑвӑ хитрелĕхĕ.

Этеме ĕҫ ҫуратнӑ теҫҫĕ. Ĕҫ ӑна ҫын тунӑ. Ҫын вара хӑй таврашĕнчи ҫут ҫалталӑка улӑштарса тем тĕрлĕ япала шухӑшласа кӑларнӑ. Те хӑйне пурӑнма ҫӑмӑл пултӑр тесе, те хӑйне хуҫа пек тытма, те хӑйне шанчӑклӑ та ҫирĕп туйма…

Шутлама пĕлекен ҫын пурнӑҫа нихӑҫан та пурнӑҫа ахаль ирттермест, кашни ҫыннӑн хӑй хыҫҫӑн ырӑ, асамлӑ йĕр хӑвармалла. Ырӑ ят илнĕ ҫын вара яланах хисеплĕ. «Ятлӑ ҫынна ял савать» — тенĕ ваттисем. Ĕҫлемесĕр вара нимĕн те пулмасть.

Ырӑ сӑмах, ырӑ шухӑш, ырӑ ят хӑварас тесен ҫыннӑн йывӑҫ лартмалла, ача ҫуратса тĕрĕс-тĕкĕл ÿстермелле, пÿрт лартмалла теҫҫĕ.

Хальхи вӑхӑтра ĕҫ вырӑнĕ тупма питĕ хĕн. Юлашки вӑхӑтра ҫамрӑксен хушшинче пирус туртас, эрех ĕҫес тата чи хӑрушши накротик тутанас йӑла самаях сарӑлни палӑрать. Пирус сиенĕ ҫинчен пирĕнтен кашни аван пĕлет. Анчах ҫакна кашниех ӑша хывмасть, мĕнлерех амантса хӑварнине ӑнланма тӑрӑшмасть. Чи хӑрушши – ҫамрӑксмемпе хĕрарӑмсен хушшинче пируспа туслисем йышланса пыраҫҫĕ. Пируса пула онкологи чирĕсем аталанаҫҫĕ. Ҫак хӑрушлӑха пурте ӑнланаҫҫĕ. Ĕҫ ҫук пирки хӑйсене хӑйсемех хӑрушлӑх кÿреҫҫĕ. «Ҫамрӑк чухне лайӑххине илме хӑнӑхни-мĕн ĕмĕрĕпех ҫынӑн пурнӑҫне пуянлатать, япӑххине хӑнӑхни – ӑна чӑрмантарса, ура хурса пырать»

Мана чӑнахах та учителĕн пархатарлӑ ĕҫĕ питĕ килĕшет. Кашни вĕрентекенех хăйĕн вĕренекенĕсем сапăр та хастар чун-чĕреллĕ çынсем пулччăр тесе тăрăшать, ырă шухăш-ĕмĕтпе пурăнать. Вăл çĕр çинчи çĕршер професси валли тÿрĕ чунлă çынсем вĕрентсе хатĕрлет. Тÿрĕ чунлă çынсем — саккунлăхпа йĕркелĕхе пăхăнакансем. Ку вара — çĕр çинчи, хамăр хушăри тăнăçлăх никĕсĕ. Çакăнта мар-и учителĕн пархатарлă ĕçĕ?

Учитель ĕçĕ питĕ яваплă ĕç. Пурне те пĕлесшĕн çунакан таса чунлă шăпăрлансемпе пĕлÿлĕх тĕнчинче çÿрени, мĕн пĕлнине пĕлменнисемпе тавçăрайманнисем патне çитерме тăрăшни мăнаçлантарать, хавхалантарать, чунра савăнăç вăратать. Чăнах, хăвăн ăс-тăнна, пултарулăхна ыттисене парнелесси — сăваплă ĕç. Кашни вĕрентекен хăйĕн пурнăçне пархатарлă ĕçпе ирттерет. Учитель ĕçĕ çăмăл маррине пурте ăнланаççĕ. Хăйĕн чун пуянлăхĕпе çамрăксене те çынсене юратса хисеплеме, ĕçчен те йĕркеллĕ çын пулма вĕрентет.

Мĕнле хисеплемĕн-ха вĕрентекене? Вăл кашни ачан пурнăçĕпе, савăнăçĕ-хуйхипе, терт-нушипе пурăнать. Кашни вĕренекене хăй ачине юратнă пек юратать, йывăр вăхăтра пулăшать, унпа пĕрле савăнать те, кулянать те. Педагог вăл пĕр вăхăтрах чун инженерĕ те. Ачан чунне вĕрентекен пек тата кам ăнланма пултарать-ши? Тата кам унран ытла ача чунне витĕр курать, ăна сăваплă витĕм кÿрсе çĕр-шыва, ашшĕ-амăшне, тăванĕсене, юлташĕсене юрăхлă та тивĕçлĕ çын ÿстерме хевте çитерет?

Педагогсем — кашни ача шăпинче ырă йĕр хăваракансем, кашни ачан ăс-тăнĕпе характерне çирĕплетсе, ăсталăхне аталантарса пурнăç çулĕ çине кăларакансем.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/325417-statja—ynna-ilem-kret

Обновлено: 11.03.2023

Сочинение учащегося рассказывает о страшных событиях Второй мировой войны.

Вложение	Размер
Сочинение на чувашском языке»Всем смертям назло!»	38.5 КБ

Предварительный просмотр:

Кам тăшмана парăнмасть, ăна халах манмасть…

Вăрçă… Тăван çĕршывăн Аслă вăрçи… 1418 талăк хушши кĕрлене çак харушă вăрçă. Пирĕн чечекленекен тăван çĕршыв çине 1941 çулхи июнĕн 22-мĕшĕнче нимĕç фашисчĕсен эшкерĕсем систермесĕр тапăннă, лăпкă хуласене, ялсене аркатнă, сирпĕтне, çунтара-çунтара янă. Совет халăхĕ пĕр çын пек пулса Тăван çĕршыва хутелеме çĕкленне.

Вăрçăра пехотинецсем те, летчиксем те, моряксем те, разведчиксем те, партизансем те фашистсене хирĕç кĕрешнĕ.

Иртнĕ вăрçă 27 миллион çын пурнăçне илсе кайна. Вăрçа пирĕн çĕршыва пĕтĕмпе 679 миллиард тенкĕлĕх çухату кунĕ. Миçĕ шкул, больница, музей çĕрпе танлашман-ши?! Çавăн пек йывăр та хăрушă тапхăрта пĕтĕм халăх пĕр çиреп чăмăра пуçтарăннă. 130 ытла чĕлхепе калаçакан халăх пĕр ĕмĕтпе, пĕр тĕллевпе кĕрешнĕ. Çавăнпа çĕнтерне те ĕнтĕ çав ирсĕр тăшмана совет халăхе…

Шел пулин те, вăрçă ветеранесен шучĕ çулсерен чакса пырать. Пирĕн вĕсене хамăран вăй-хал çитнĕ таран пулăшмалла. Тепĕр чухне ырăпа чĕнсе калаçни те вĕсен кăмлне çĕклет, вăрçă суранĕсем çинчен манма пулăшать.

Пиртен инçех мар Гордеев Алексей Николаевич пурăнать. Вăл Хулаçырми ялĕнчи вăрçа ветеранĕсенчен пĕртен-пĕр сывă юлнă çын.

Вăрçă пуçланнă хыпара Элекçей тете Хусан хулинче илтнĕ. Çак тапхăрта вăл ремесла училищинче вĕреннĕ. Часах Элекçей тăван яла таврăнать. Ашшĕне вăрса илсе каяççе. Амăшĕ вара тăвăтă ачипе пĕччен тăрса юлать. Элекçей тете окоп та чавать, колхозра та ĕçлет. Часах вăл бригадир пулса тăрать. Бригадирта 2 çул ĕçлет.

Аслă Çĕнтерĕве вăл Берлин хулинче кĕтсе илет. Çĕнтеру çинчен калаçма пуçласан Элекçей тетен куçĕсем шывланаççĕ.

Вуланă хайлавсем тăрăх эпир çакна пĕлетпĕр: çĕнтеру кунĕ хăвăртрах çывхартас тесе аслисемпе юнашар тăрса ачасем те кĕрешнĕ. Вĕсем фронтра та, тылра та пĕтĕм йывăрлăха туссе ирттерсе тăшмана çапса аркатма тăрăшнă. Пирĕн, çамрăксен, ирĕк пурнăçа сыхласа хăварассишен паттăрла çапçăма хатĕр пулмалла. Çак хаяр вăрçă çинчен самантлăха та манмалла мар.

Вăрçă вучĕ çĕр çинче паянхи кун та сÿнмен-ха. Чечня вăрçи те хай çинчен мантармасть: террористсем алхасаççĕ, мирлĕ шăплăха пăсаççĕ.

Тӑван чĕлхе. Мĕн-ши вӑл тӑван чĕлхе? Ман шутпа, тӑван чĕлхе вӑл атте-анне, асаттепе асанне чĕлхи, эпĕ çуралнӑ çуралманах калаçа пуçланӑ чӑваш чĕлхи. Тӑван чĕлхепе калаçса эпир хамӑр шухӑш-туйӑма палӑртатпӑр, чуна уçатпӑр, кӑмӑла çĕклетпĕр. Атте-анне чĕлхи мӑн асаттесемпе асаннесен пурнӑçĕ – шӑпи çинчен аса илтерсех тӑрать, хамӑр пуласлӑх пирки шухӑшлаттарать.

Чӑваш чĕлхи — тӑван чĕлхе

Эй, челхем, анне панӑ чĕлхем,

Янӑра эс çут тĕнчере!

Ыттине çер чĕлхе хуть пĕлем,

Эсĕ ман пĕрре çеç – пĕрре

Тӑван чĕлхе. Мĕн-ши вӑл тӑван чĕлхе? Ман шутпа, тӑван чĕлхе вӑл атте-анне, асаттепе асанне чĕлхи, эпĕ çуралнӑ çуралманах калаçа пуçланӑ чӑваш чĕлхи. Тӑван чĕлхепе калаçса эпир хамӑр шухӑш-туйӑма палӑртатпӑр, чуна уçатпӑр, кӑмӑла çĕклетпĕр. Атте-анне чĕлхи мӑн асаттесемпе асаннесен пурнӑçĕ – шӑпи çинчен аса илтерсех тӑрать, хамӑр пуласлӑх пирки шухӑшлаттарать.

Сӑмахран илес пулсан, тӑван чĕлхене юратман çын ашшĕ-амӑшне тӑван халӑхне те, çĕрне-шывне те юратма пултараймасть. Эп шутланӑ тӑрӑх тӑван чĕлхе – тӑван халӑхӑн иксĕлми ӑс-тӑн çӑл-куçĕ. Çак çӑл-куçран эпир мĕн ачаран тумламӑн-тумламӑн пĕлӳ илсе ӳсетпĕр. Аннен кӑкӑр сĕчĕпе пĕрле унӑн ачаш та лӑпкӑ сассипе, вӑл сӑпка юрри шӑрантарнине илтетпĕр.

Чӑнах та, нумай çул иртрĕ пулин те тӑван чĕлхене пĕтме парас марччĕ. Чылай паллӑ ӑсчахсем, писательсемпе поэтсем чĕлхемĕр çинчен мӑнаçланса калани тĕл пулать. Тĕслĕхрен, А.Артемьев каланиех илер.

Шутлатӑп, шутлатӑп та ачана мĕн пĕчĕкрен чӑвашла калаçма вĕрентмелле. Акӑ эпĕ эпĕ 7-мĕш класа çитрĕм. Анчах та вырӑсла та, чӑвашла та тĕрĕс те яка калаçатӑп, çырма та аван пĕлетĕп. Ют чĕхесене те вĕренме тӑрӑшатӑп. Аттепе анне килте чӑваш чĕлхине сума суни, хисеплени курӑнсах тӑрать. Ытти çемьесенче «мама»,»папа» тесе чĕнеççĕ пулсан, пире аттепе анне тесе чĕнме вĕрентнĕ. Мĕнле илемлĕ, янӑравлӑ янӑрать çак икĕ сӑмах.

Çапла вара, çут тĕнчере пин-пин чĕлхе. Вĕсем хутӑшаççĕ, тупӑшаçççĕ, çывӑхланаççĕ. Пĕр-пĕрне парнесем те параççĕ, парнисем вара – сӑмахсем.

Ман чӑвашах пулас килет. Тӑван чĕлхене хисеплени хамӑртанах килет. Манӑн чĕлхем малалла та янӑрасса шанас килет. Эпĕ ӑна ĕненетĕп. Вӑл çĕр çинчен ан çухалтӑр.

Оценить 929 0

Куракова Вера Васильевна

Шупашкар хулинчи 49-мĕш вӑтам шкулта

чӑваш чĕлхипе литературине вĕрентекенсем

Ĕҫ ҫынна илем кÿрет

Паянхи пурнӑҫа илес пулсассӑн, ҫын хӑйне вӑйлӑ туясси тĕрлĕ сӑлтавран килет: ҫемье тĕрекĕнчен, тус-юлташ пурринчен,ĕҫ вырӑнĕнчен, сывлӑх ҫирĕп пулнинчен,ӑс- тӑн чун-чĕре пуянлӑхĕнчен, пурнӑҫа тĕрĕс пурӑнма пĕлменинчен, пултаруллӑхран, кашни тĕллеве пурнӑҫлама пĕлменинчен…

Ырми-канми ĕҫлекене те, ача- пӑча ÿстерекене те, ҫукран пур тӑвакана та, ырӑ йӑла-йĕркене тытса пыракана та ĕҫчен-маттур, ҫивĕч ҫын тетпĕр. Ĕҫ-вӑл пурнӑҫ тыткӑчи,илемĕ. Пĕр-пĕрне ӑнланса, пулӑшса пырсан ҫеҫ ĕҫ ӑнать, ырӑ ят сарӑлать. Ĕҫрен хӑраман, таса чун чĕреллĕ, ырӑ ĕмĕтлĕ ҫын кӑна пулма пултарать.

Ҫĕр ҫинче ҫын алли тĕкĕнмен ĕҫ ҫук та пулĕ. Пурнӑҫа лайӑхлатас тесен кашни ҫыннӑн хӑйне килĕшекен пĕр- пĕр ĕҫе суйласа илмелле. Ҫав ĕҫре чун-чĕрене хурса ĕҫлемелле, ҫитĕнÿсем тумалла, малалли пурнӑҫ ҫинчен шухӑшламалла.

Ĕҫ- пурнӑҫ тытать, ĕҫ телей кÿрет. Кашни ҫыннӑн хӑйĕн ĕҫе, хĕлĕ.Хӑв юратнӑ ĕҫе пĕр кун хаушшинче суйласа илме май ҫук. Ҫапах та пĕр-пĕр ĕҫе кӑмӑлласси пĕчĕкренех палӑрать.

Ҫĕр ҫинче мĕн пур ĕҫе ҫыннӑн ӑста аллипе, ӑс-хакӑлĕ тӑвать.Ĕҫ чӑнлӑх,сӑпайлӑх,тараватлӑх – чӑваш ҫынсен ҫак ырӑ енĕсем кашни ҫынра пулччӑр тессе шухӑшлатпӑр.

Паллах, кашни ҫыннӑн хӑйĕн ĕҫе-хĕлĕ, хӑйĕн телейĕ. Чылай ҫынсенчен илтме пулать. Ĕҫе уява кайнӑ пек каятӑп, ĕҫре мана питĕ лайӑх, ĕҫтешĕсемпе килĕштерсе ĕҫлетпĕр, эпĕ ĕҫ вырӑнне ҫухатасран темрен хӑранӑ пек хӑратӑп теҫҫĕ. Хӑшĕ-пĕрисем хӑйсен валли хӑйсемех ĕҫ вырӑнне тупаҫҫĕ, хӑшĕ-пĕрисем вара ашшĕ-амӑшĕн ĕҫне малалла тӑсаҫҫĕ, теприсем ашшĕ – амӑшĕ каланипе, ыттиссем ҫут ҫанталӑк панӑ талантпа ĕҫлеҫҫĕ.

Паллах тĕнчере пур професси те лайӑх, пур професси кирлĕ. Анчах та пĕтĕм ҫын пултаруллӑ ҫуралаймасть. Пĕр ĕҫех пĕри лайӑх ĕҫлет, теприн пулсах пĕтеймест. Пурте артист та ÿнерҫĕ те пулаймасть. Ҫавӑнпа та ҫыннӑн хӑй мĕн тума пултарассине шута илсе, камӑлĕ хӑш ĕҫ патне туртӑнать – ҫавна суйласа илмелле.

Сӑмахран: мана вĕрентекен ҫуралсанах, ашшĕ чупса пынӑ тет, аллине тытрĕ тет те чуптуса ҫапла каларĕ тет. Манӑн хам вилличен сана учитель пулнине курасчĕ терĕ тет. Ашшĕ ĕнчи тӑвансем пурте вĕрентекенсем пулса ĕҫленĕ хӑй хĕрне те учитель тӑвасшӑн пулнӑ, паллах ашшĕн пехилĕ ҫитнĕ пуль. Апла пулсан вӑл ҫуралсанах вĕрентекен пулма ĕмĕтленнĕ ача пулса тухать.

Чӑнах та вĕрентекенĕн хӑйĕн чӑн-чӑн ҫын пулмалла: ырӑ кӑмӑллӑ, сӑпайлӑ, таса чунлӑ, культурӑллӑ, ҫивĕч, ĕҫчен, ӑслӑ – тӑнлӑ, культурӑллӑ пулмалла. Ачасемпе пĕр чĕлхе тупни — пысӑк талант..

Манӑн вĕрентекен пуринчен те ырӑ, пултаруллӑ, хисеплĕ, чуна ҫывӑх, кирек кама та ӑнланма, темĕнле йывӑр ыйтӑва тивĕҫлĕ татса пама пултаракан ҫын. Вĕрентекен ача амӑшĕ пек ыррине ҫеҫ сунать, ырӑ-сывӑ, тĕрĕс тĕкел ӑслӑ- тӑнлӑ ҫын тӑвасшӑн тӑрӑшать.

Учитель ĕҫе ҫӑмӑл маррине пурте ӑнланаҫҫĕ.Чӑнипех те шкулта, чӑтӑмлӑ та ырӑ шухӑш-кӑмӑлла вĕрентекенсем ĕлеҫҫĕ.

Этемĕн тепĕр лайӑх ĕҫе — вӑл хӑйĕн чун илемĕшĕн те тӑрӑшма пултарни. Ку ҫынна тата та вӑйлӑрах тӑвать. Ҫавӑн пекех илемлĕ тĕрлĕрен илемлĕ япаласем тума вĕрентет. Халĕ ĕнте ҫын-вĕҫме кӑна мар, шӑтӑк евĕр янӑравлӑ шӑрантарса юрлама, тӑпӑл – тӑпӑл ташлама, хут ҫине пурнӑҫри сӑнсене чӑн пурнӑҫри пекех ÿкреме, йĕри-тавралӑха тĕрĕ-эрешпе илемлетме, кино калӑплама, илемлĕ сӑвӑ – калавсем ҫырма пултарать. Ҫын ĕҫĕсене ĕҫленĕ чухне ҫын ҫакӑнта хӑйĕн чун телейне тупать. Ĕҫ вӑл – халӑхӑн тарӑн ӑсӑпе тĕрĕслĕх туйӑмĕ, таса кӑмӑл-сипечĕпе ҫынна пысӑкӑн юратни, чун илемĕпе характер ҫыпӑҫулӑхĕ, сӑмах-юмах виҫелĕхĕпе юрӑ-сӑвӑ хитрелĕхĕ.

Этеме ĕҫ ҫуратнӑ теҫҫĕ. Ĕҫ ӑна ҫын тунӑ. Ҫын вара хӑй таврашĕнчи ҫут ҫалталӑка улӑштарса тем тĕрлĕ япала шухӑшласа кӑларнӑ. Те хӑйне пурӑнма ҫӑмӑл пултӑр тесе, те хӑйне хуҫа пек тытма, те хӑйне шанчӑклӑ та ҫирĕп туйма…

Ырӑ сӑмах, ырӑ шухӑш, ырӑ ят хӑварас тесен ҫыннӑн йывӑҫ лартмалла, ача ҫуратса тĕрĕс-тĕкĕл ÿстермелле, пÿрт лартмалла теҫҫĕ.

Мана чӑнахах та учителĕн пархатарлӑ ĕҫĕ питĕ килĕшет. Кашни вĕрентекенех хăйĕн вĕренекенĕсем сапăр та хастар чун-чĕреллĕ çынсем пулччăр тесе тăрăшать, ырă шухăш-ĕмĕтпе пурăнать. Вăл çĕр çинчи çĕршер професси валли тÿрĕ чунлă çынсем вĕрентсе хатĕрлет. Тÿрĕ чунлă çынсем — саккунлăхпа йĕркелĕхе пăхăнакансем. Ку вара — çĕр çинчи, хамăр хушăри тăнăçлăх никĕсĕ. Çакăнта мар-и учителĕн пархатарлă ĕçĕ?

Учитель ĕçĕ питĕ яваплă ĕç. Пурне те пĕлесшĕн çунакан таса чунлă шăпăрлансемпе пĕлÿлĕх тĕнчинче çÿрени, мĕн пĕлнине пĕлменнисемпе тавçăрайманнисем патне çитерме тăрăшни мăнаçлантарать, хавхалантарать, чунра савăнăç вăратать. Чăнах, хăвăн ăс-тăнна, пултарулăхна ыттисене парнелесси — сăваплă ĕç. Кашни вĕрентекен хăйĕн пурнăçне пархатарлă ĕçпе ирттерет. Учитель ĕçĕ çăмăл маррине пурте ăнланаççĕ. Хăйĕн чун пуянлăхĕпе çамрăксене те çынсене юратса хисеплеме, ĕçчен те йĕркеллĕ çын пулма вĕрентет.

Мĕнле хисеплемĕн-ха вĕрентекене? Вăл кашни ачан пурнăçĕпе, савăнăçĕ-хуйхипе, терт-нушипе пурăнать. Кашни вĕренекене хăй ачине юратнă пек юратать, йывăр вăхăтра пулăшать, унпа пĕрле савăнать те, кулянать те. Педагог вăл пĕр вăхăтрах чун инженерĕ те. Ачан чунне вĕрентекен пек тата кам ăнланма пултарать-ши? Тата кам унран ытла ача чунне витĕр курать, ăна сăваплă витĕм кÿрсе çĕр-шыва, ашшĕ-амăшне, тăванĕсене, юлташĕсене юрăхлă та тивĕçлĕ çын ÿстерме хевте çитерет?

Педагогсем — кашни ача шăпинче ырă йĕр хăваракансем, кашни ачан ăс-тăнĕпе характерне çирĕплетсе, ăсталăхне аталантарса пурнăç çулĕ çине кăларакансем.

1.Организационный момент.

— Здравствуйте, ребята. У нас сегодня гости. Давайте поприветствуем их.

— Партнёры по лицу, поприветствуйте друг друга, улыбнитесь друг другу, а теперь поприветствуйте друг друга партнёры по плечу.

2. Вызов. Введение в тему.

-О чём это пословица. Обдумайте.

Структура: КЛОК БАДДИС

— Ребята, а как мы должны относиться к старшим? (Ват?сене сума суни)

3. Словарная работа.

Уважаемый( Сумл?) – почитаемый, уважаемый, почтенный, авторитетный. Сума су- уважать.

Воспитанность. Сап?р.— воспитанность, вежливостсть.

Сап?р пул- быть вежливым

скромный, сдержанный,воспитанный, вежливый

4. Осмысление.

— Уважение, доброта, вежливость. Именно эти человеческие качество является основным у героев писателя Лидии Сарине.

— Ребята, какое произведение Лидии Сарине вы дома прочитали?

— Значит о чём мы сегодня будем говорить на уроке?

Запишите тему урока и пословицу в тетради.

5. Слово о писателе.

— Лидия Сарине известная чувашская писательница. Она хорошо знает и чувствует детскую психологию. Язык ее произведений уникален, своеобразен. Героев для своих произведений выбирает самых обыкновенных людей, которые живут среди нас. Давайте посмотрим на портрет писателя и вспомним биографию.

— Где и когда родилась Л. Сарине?

— Какое было детство у писателя?

Я уже говорила, что Лидия Сарине в произведениях героев берёт из жизни.

Перед тем как начать анализировать произведение просмотрите картину. Что вы там видите?

Структура СИ-ФИНК -УАНДЕ

Изучите, что вы видите.

Что вы думаете об этом. О чём заставляет вас задуматься. Размышляйте, поделитесь своими идеями с партн?ёрами по лицу.

6. Работа по тексту.

Ответы на вопросы:

-Хайлавра теп с?нар м?н ятл?? В?л ?çта пур?нать?

-В?л çуралн? ç?р шыв?нчен м?нле хыпар илет? Унта м?н çырн??

-Толя кукам?ш патне м?нш?н час-часах к?рет?

-Клент?р, шушка çыххи ?çта кайса к?н??

-Ч?ланти тур?х м?нш?н ш?велсе кайн??

7. Сравнительная характеристика главных героев.

Толь?па Анатолий Михайловича танлаштар?р?

Эсир Толя выр?н?нче пулн? пулсан м?н тун? пул?тт?р?

Хайлавра танлаштарупа ус? курн. М?н в?л танлаштару?

2.Хайлаври кукамай с?нарне с?нл?р.

Структура ПЛЕЙСМЕТ КОНСЕНСУС

Хайлаври х?ш самант сир?н ч?р?ре пырса тивр?? М?нш?н ? К?нек?ре тупса вуласа пар?р.

А у вас есть бабушки? Как вы относитесь к ним? Почему?

-Вы сегодня на урок принесли фотографии своих бабушек. Посмотрите на них.

10. Стадия рефлексии

– Для чего, как вы думаете, создан этот рассказ?

— Какой урок для себя вы взяли с сегодняшнего нашего урока?

Почему нужно уважать старость?

— Какую роль сыграла уважение в жизни героев рассказа?

Ват çынна сума су

Ватл?хран эс ан кул,

Яланах сап?р пул!

Ват? çын –сумл? çын тен? ?л?крен ч?ваш хал?х?. Ламран-лама ват? çынна хисеплен?. Ват? çын кил пуç? пулн? ун в?рент?вне, ?с панине хисеплен?.

14. Домашнее задание.

Стоя приветствуют гостей.

Партнёры по лицу приветствуют друг друга, партнёры по плечу приветствуют друг друга

Учащиеся обсуждают об уважении и добром отношении к людям.

Высказывают свое мнение по пословие.

Выбранная пара рассказывает свое мнение

Старших нужно уважать

В рассказе говорится поступках мальчика, который неуважительно относился к бабушке.

Об уважении к старшим.

Записывают тему урока в тетради.

Лидия Михайловна Сарине (Иванова) родилась 14 ноября 1950 года в деревне Аслыялы Канашского района Чувашской Республики.

Детство было трудным.

Высказывают свои мнения

Ученики рассматривают картину, записывают, что они видят. Делятся своими идеями с другими.

В произведении кукамай ждет своего внука и в картине бабушка вышла на улицу и ждёт кого то.

Отвечают учащиеся по очереди из каждого стола.

Отвечают на вопросы.

Учащиеся дают сравнительную характеристику главного героя

Чтобы сравнить этих двух героев.

Использовал автор антитезу.

Отвечают на вопрос.

Работают по книге, читают выбранный абзац.

Рассказывают про своих бабушках

Отвечают на вопросы.

Кукамай любила и уважала своего внука. А внук, когда был маленьким не осознавал свои ошибки, а когда он вырос, покаялся за свои поступки. Он теперь уважает свою бабушку и просит у неё прощения.

Записывают домашнее задание в тетрадях.

Предмет: Чувашская литература

Цели урока:

развивать умение анализировать художественный текст;

развивать устную речь учащихся;

развивать навыки критического мышления;

1.Организационный момент.

— Здравствуйте, ребята. У нас сегодня гости. Давайте поприветствуем их.

— Партнёры по лицу, поприветствуйте друг друга, улыбнитесь друг другу, а теперь поприветствуйте друг друга партнёры по плечу.

2. Вызов. Введение в тему.

-О чём это пословица. Обдумайте.

Структура: КЛОК БАДДИС

— Ребята, а как мы должны относиться к старшим? (Ватăсене сума суни)

3. Словарная работа.

Уважаемый( Сумлă) – почитаемый, уважаемый, почтенный, авторитетный . Сума су- уважать.

Воспитанность. Сапăр.— воспитанность, вежливостсть.

Сапăр пул- быть вежливым

Сăпайлă –

скромный, сдержанный ,воспитанный, вежливый

4. Осмысление.

— Уважение, доброта, вежливость. Именно эти человеческие качество является основным у героев писателя Лидии Сарине.

— Ребята, какое произведение Лидии Сарине вы дома прочитали?

— Значит о чём мы сегодня будем говорить на уроке?

Запишите тему урока и пословицу в тетради.

5. Слово о писателе.

— Лидия Сарине известная чувашская писательница. Она хорошо знает и чувствует детскую психологию. Язык ее произведений уникален, своеобразен. Героев для своих произведений выбирает самых обыкновенных людей, которые живут среди нас. Давайте посмотрим на портрет писателя и вспомним биографию.

— Где и когда родилась Л. Сарине?

— Какое было детство у писателя?

Я уже говорила, что Лидия Сарине в произведениях героев берёт из жизни.

Перед тем как начать анализировать произведение просмотрите картину. Что вы там видите?

Структура СИ-ФИНК -УАНДЕ

Изучите, что вы видите.

Что вы думаете об этом. О чём заставляет вас задуматься. Размышляйте, поделитесь своими идеями с партн́ёрами по лицу.

10. Стадия рефлексии

– Для чего, как вы думаете, создан этот рассказ?

— Какой урок для себя вы взяли с сегодняшнего нашего урока?

Почему нужно уважать старость?

Стоя приветствуют гостей.

Партнёры по лицу приветствуют друг друга, партнёры по плечу приветствуют друг друга

Читайте также:

  

• Сочинение рассуждение станционный смотритель план где происходит события

  

• А н косыгин сочинение егэ

  

• Если с высот истории окинуть взором жизнь человечества сочинение

  

• Сочинение осень на узбекском языке

  

• Хамелеон сочинение 6 класс русский язык

У вас нет времени на сочинение или вам не удаётся написать сочинение? Напишите мне в whatsapp — согласуем сроки и я вам помогу!

В статье «Как научиться правильно писать сочинения», я написала о правилах и советах написания лучших сочинений, прочитайте пожалуйста.

Собрала для вас похожие темы сочинений, посмотрите, почитайте:

1. Сочинение на тему: Сравнительная характеристика Обломова и Штольца
2. Сочинение на тему: Одноклассники сверстники друзья
3. Сочинение на тему: Евпатий Коловрат и былинный богатырь Илья Муромец
4. Сочинение на тему: Моя республика

Сочинение на тему: Труд красит человека

Один из смыслов человеческой жизни — это работа. Не зря люди говорят: «Нельзя так просто вытащить рыбу из пруда». Только в работе человек проявляет себя во всем своем величии и красоте. Работа — это незаменимый показатель человеческой силы. Все это подтверждается большим количеством старомодных пословиц, которые показывают вечную связь между человеком и его творчеством. Нам часто приходится судить о человеке именно по его работе и его отношению к другим. Не могло быть так много красивых вещей на земле без затруднений. Абсолютно все необходимые вещи сделаны человеком!

Но не все люди любят заниматься бизнесом. Многие люди видят в работе своеобразную нагрузку на плечи, которая не приносит добра, когда на нее уходит драгоценное время. В большинстве случаев эти люди не находили правильного. Ведь деятельность должна не только приносить пользу, но и делать человека счастливым, иначе она становится обузой. В конце концов, у вас не может быть любимой работы, но любимое занятие всегда должно быть любимым. Есть такой тип людей, которые, ищут безопасность и большие деньги, не делают того, что любят. Они могут делать свою работу добросовестно, многие благодарны им, но такой тип людей не может полностью раскрыть свой потенциал, потому что он им не нравится.

Нет ничего необычного в том, что люди рисуют картины в общественных садах. Это может быть портрет или пейзаж человека, это совсем не важно. Дело в том, что мы всегда поражаемся тому, насколько талантливым может быть человек. И именно такие люди, как он, делают то, что любят и заставляют всех вокруг восхищаться его работой. Такой создатель, красавчик в своем творчестве, ясно дал это понять. А такими «творцами» могут быть не только художники, но и обычные рабочие. Когда вы видите лицо человека, который делает свою работу с энтузиазмом и светом, сразу становится ясно, что он делает свою любимую деятельность.

Работа — это радость жизни человека. Я хочу, чтобы было больше обычных людей, которые нашли свое призвание. Ведь именно такие люди продвигают землю, создают что-то новое, именно они оставляют память о себе. Если большинство людей будут работать с огнем в душе, наше поколение оставит значительный и положительный след на земле.

Сочинение «Труд украшает человека»

Безусловно, еще со старых времен труд в жизни каждого человека занимает особую нишу. Без труда не может полноценно жить и развиваться ни один человек. Лишь находясь постоянно в труде мы можем научиться чему-то новому, познать неизведанное, добиться великих успехов в любой сфере жизни. Вот только к сожалению многие считают, что в современном мире можно прожить и без труда вовсе. Однако, это ведь полнейшее заблуждение, так как пока человек живет — он трудиться.

Любое ваше действие, осознанное или нет, является трудом. Вы же в любом случае

питаетесь, справляете естественные нужды. все это и есть труд. Да чего уж там, даже те, кто является заядлым любителем полежать на диване и посмотреть телевизор тоже трудиться, ведь его нужно включить, выбрать интересующий канал. И так, совершенно естественно, что любой человек в своей жизни трудиться, и знаком с понятием труд. пусть даже сам того не подозревая и не желая. Только вот всех вышеперечисленных примеров труда будет не достаточно, если у человека есть желание добиться в жизни каких-то успехов, сделать карьеру, найти хорошую работу с достойной оплатой, устроить личную и семейную жизнь.

Для всего этого нужно

очень много, а главное ежедневно трудиться и работать. Прежде всего над самим собой, над своей ленью, над нежеланием делать какие-то либо дела. Поверьте, только те кто не боится встать рано, либо лечь поздно из-за работы, кто готов трудиться в выходные, кто не выбирает работу полегче, кто не говорит постоянно о том, как он устал сможет добиться настоящих успехов в любом деле, каком только захочет. Человек рожден трудиться, и очень важно понимать, что пока мы трудимся — мы живем, развиваемся и совершенствуемся.

Труд способен из любого человека сделать достойного представителя современного социума. Так же очень важно понимать, что к труду и работе, нужно приучать еще с самых ранних лет. Ведь именно в детском возрасте ребенку легче привыкнуть выполнять определенную работу ежедневно, и помогать родителям в будущем. Не стоит выполнять всю работу за своего ребенка, ведь он сам способен убрать за собой свои вещи к примеру, причем даже в самом казалось бы раннем возрасте. За то, это позволить ему с ранних лет понять — тот кто трудиться, обязательно добьется всего, чего только пожелает.

Вы сейчас читаете сочинение Сочинение «Труд украшает человека»

Современное общество невозможно без существования законов. Законы ограничивают преступность человека, ставят его в определенные морально-ценностные рамки. Ведь что было бы с нашим обществом, если бы вокруг процветало беззаконие и анархия? Это даже трудно представить.
Закон охраняет каждого человека от преступлений и правонарушений в его сторону. Защитой людей с помощью использования законов занимаются правоохранительные органы: полиция, прокуратура и другие.
Подробнее…

Проблемы нравственности

В данном тексте описаны впечатления, которые получил автор, житель большого города, при посещении маленькой больницы в селе. В рассказе об этом событии освещены важные нравственные проблемы.
Проблема первая заключается в том, что человек на своем жиз­ненном пути проходит многие испытания на прочность своего нравственного чувства, и при этом его задача – всегда оставаться на высоте. Он не растеряет, сохранит в целостности свою совесть и свое понимание чести даже в самых неожиданных ситуациях. Комментарий: совесть для каждого человека является главным контролером его поступков и его жизненного поведения.
Подробнее…

Сочинение в виде репортажа

Звенит звонок. Перемена. Автор этого репортажа находится сейчас в 7 “Б” классе и наблюдает за развивающимися событиями. Итак, 30 человек в одну минуту вскакивают со своих мест и несутся к выходу. Через секунду класс пустеет, остаются только дежурные. Тихая на уроках школа, на переменах превращается в растревоженный улей.
Вдруг отворяется дверь, и в класс врывается Ваня, победно размахивая руками. Он торжественно и громогласно заявляет: “Она не пришла. ” Она – это учительница по английскому. Класс оглашается радостными криками.
Подробнее…

Спорт – это здоровье, спорт – это жизнь

Некоторые занимаются спортом лишь для того, чтобы поддерживать свое физическое состояние или для общего развития. Кто-то занимается спортом профессионально, для достижения побед в соревнованиях. Чаще всего просто не хватает времени на занятия спортом, так как нужно зарабатывать деньги, а спорт в большинстве случаев является просто увлечением. Спорт нужен каждому человеку. Если же у человека есть реальное желание заниматься спортом, то он найдет время для этого.
Подробнее…

Сочинение на тему родной край

Краснодарский край заселен людьми разных национальностей. Среди них есть не только русские, но и украинцы, татары, греки, немцы, адыги, курды, шапсуги и представители других стран мира.
В 2015 году из-за военных действий на Украине в Краснодарский край прибыли более 40 тысяч человек из Луганской и Донецкой областей. Все они нашли здесь не только пристанище, но и получили помощь в виде разных субсидий, жилья и работы, а также моральную поддержку коренных жителей края.
Подробнее…

Сочинение “Каким я хочу стать”

В будущем я хочу заниматься бизнесом. Правда, еще не определился точно, каким. Предприниматель – очень современно занятие. Он ни к кому не нанимается, не работает “на хозяина”, а сам обеспечивает себя рабочим местом. Больше того, если его дела идут хорошо, он сам открывает новые рабочие места для других людей.
Можно торговать, можно что-нибудь производить, если получится. Еще можно брать заказы у людей на какой-то вид работы и самому их выполнять. Конечно, производить какой-нибудь товар намного интереснее, чем просто продавать его.
Подробнее…