Сочинение на тему таван кил

Подать заявку на платное объявление можно по ссылке:
Разместить платное объявление в газете «Тaван Ен»
Продаю
19-55. Пластиковые ОКНА От производителя. Заводское качество. Весенние суперцены От 2800 руб за деревенское окно, утепленное в три стекла. Немецкая фурнитура. Тел.: 8-927-668-69-55.
19-560. Черно-белые коровы. Тел.:8-919-664-49-98.
19-240. Песок, гравмассу, щебень, торф. Тел.: 8-905-199-01-22.
19-252. Кольца колодцев ж/б
D-0,7; 1,0; 1,5.
Бурение колодцев, канализаций и скважин.
К/б блоки от производителя
20х20х40; 30х20х40; 12х20х40
Доставка.
Тел.: 8-902-327-82-52.
19-321. Песок. Гравмасса. Щебень. Навоз. Доставка по республике. Тел.: 8-919-665-43-50.
11-64. Бычки (молодняк). Мясо говядины, баранины. Доставка. Тел.: 8-987-126-30-07.
19-359. Трубы полиэтиленовые, фитинги. Все для водопровода, газопровода, дренажа, канализации, скважин, кабеляпроводов. Тел: 8(83540)2-21-00.
19-488. Ячмень, пшеницу, овес. Доставка. Тел.:8-965-681-34-21,8-927-868-35-63.
19-561. Красную телку, отел в феврале. Тел.:8-927-852-83-52.
19-533. Сено тюкованное. Тел.8-919-660-31-08.
19-439. Коза, козлята. Тел 8-927-995-50-04.
19-205.
Пластиковые окна REXAY от 2900 руб/кв.см
ДВЕРИ межкомнатные металлические
натяжные потолки ЗАМЕР ДОСТАВКА УСТАНОВКА.
Жалюзи, гаражные ворота
Пенсионерам скидки!
8927-844-78-11
ИП Прокопьев
19-242. ГРАВМАССУ, ПЕСОК, ЩЕБЕНЬ, керамзит, ЦЕМЕНТ, М-400, М-500, кирпичный бой, асфальтную крошку. Доставка а/в Камаз и Зил. Тел. 8-927-849-76-45.
19-466. Поросят 2000 рублей. Тел.:8-960-311-22-86, 8-960-304-52-90.
Куплю
19-510. Крупный рогатый скот. 8-902-327-56-06.
19-547. Бычков, коров, вынужденный забой. Дорого. Тел. 8-937-958-29-89.
19-547. Иконы от 50000 рублей, финифть, самовары, книги, колокольчики. Тел.:8-930-696-70-70.
Разное
19-175. «ТМПрофиль»
ПРОИЗВОДИМ И ДОСТАВЛЯЕМ
БЫСТРО, КАЧЕСТВЕННО, С ГАРАНТИЕЙ
ПРОФНАСТИЛ ДЛЯ КРЫШ И ЗАБОРОВ
оцинкованный и с полимерным покрытием разных цветов
МЕТАЛЛОЧЕРЕПИЦА «МОНТЕРРЕЙ»
Производство на новом современном оборудовании. НИЗКИЕ ЦЕНЫ.
Изготовление по размерам Заказчика;
— также — доборные элементы на заказ
— трубы профильные ; — крепеж в ассортименте
— евроштакетник для забора цветной металлический
ЗАЯВКИ-ПО ТЕЛЕФОНУ. ОПЛАТА ПРИ ДОСТАВКЕ.
ДОСТАВКА-1000рублей
8-9524659723; 8-9290427904; тел/факс 8 (83174) 2-86-05
Эл.почта — ooo-tm1@mail.ru, наш сайт: profil-tm.ru
19-261. ПРОБЛЕМЫ с ТриколорТВ ТЕЛЕКАРТА 20 ЦИФРОВЫХ каналов. УСТАНОВКА — СДЕЛАЕМ КАК НАДО. Тел.:8-927-990-46-75.

Услуги

19-262. Ремонт холодильников. Стаж более 20 лет.Тел. 8-927-990-46-75.
19-66. Памятники от 2200 рублей. АО «Базальт» предлагает памятники, кресты из мраморной крошки, черного гранита, серого и белого мрамора. Столики, скамейки, ограды, венки. Скидки, рассрочка платежа. Гарантия. Доставка и установка. Бесплатное хранение. г. Чебоксары, ул. Гладкова, д. 7. 8 (8352) 56-29-68.
19-05. УТЕПЛЕНИЕ ДОМОВ: пустотелых стен, полов, чердаков и мансард ПЕНОИЗОЛОМ И ЭКОВАТОЙ. Тел.: 8-919-669-16-66. СУПЕР СКИДКИ!!!
19-205. ДВЕРИ межкомнатные металлические.
Пенсионерам скидки!
8-927-844-78-11
Натяжные потолки ЗАМЕР ДОСТАВКА УСТАНОВКА.Жалюзи, гаражные ворота
19-352. Натяжные потолки. Окна. Гарантия 10 лет. Пенсионерам скидки. Тел.: 8-961-346-56-76.
Работа
19-563. Водители с личным автомобилем от 2,5 тонн и выше для работы в сфере грузоперевозок по России. Тел.:8-902-288-60-64.
19-445. Для работы в Московской области требуются плотники, бригада плотников. Строительство деревянных каркасных домов. Работа вахтой, жилье предоставляется. Оплата сдельная. Тел.8-999-667-64-30.
Соболезнования
Коллектив МБОУ „Сятра-Хочехматская СОШ“ Чебоксарского района выражает глубокое соболезнование родным и близким в связи с невосполнимой утратой -смертью Шаймановой Лидии Ильиничны, долгое время проработавшей учителем музыки, заместителем директора по воспитательной работе.
19-569
Администрация Лапсарского сельского поселения Чебоксарского района и Собрание депутатов Лапсарского сельского поселения Чебоксарского района выражает искреннее соболезнование Кондратьеву Константину Анатольевичу, депутату Собрания депутатов Лапсарского сельского поселения с енвосполнимой утратой—кончиной матери Кондратьевой Людмилы Федоровны.
Глава Лапсарского сельского
поселения Д.В. Луков
19-575
Поздравления
Шемшер ялeнче пурaнакан юратнa шaллaма, пиччене Петров Валерий Апполинаровича 60 cул тултарнa ятпа саламлатпaр. Юман пек cирeп сывлaх сунатпaр, яланах хаваслa та ырa, чунупа cамрaк пул, тaван кил aшшине упраса нумай cул пурaн.
Саламлаканeсем аппaшe, йaмaкe, тата вeсен cемьисем.
19-550
С днем учителя!
Душою красивы и очень добры,
Талантом сильны Вы и сердцем щедры,
Все Ваши идеи, мечты о прекрасном,
Уроки, затеи не будут напрасны!
Вы к детям дорогу сумели найти,
Пусть ждут Вас успехи на этом пути!
Начальник отдела образования Никитина М.И.
19-570
Юратнa ывaла, мaшaра, аттене, кукаcине Ярaска ялeнче пурaнакан Вячеслав Венниаминович Дмитриева октябрь 4-мeшeнче 60 cул тултарнa ятпа aшшaн саламлатпaр. Юбилей ячeпе саламласа ырлaх-сывлaх, телей, юрату, aнacу сунатпaр. Чунпа эсe яланах cамрaк пул, кeрекy санaн яланах тулли пултaр. Ачусемпе, мaнукусемпе, тaванусемпе тата нумай cул савaнса пурaнма cирeп сывлaх пултaр. Тайма пуc сана эсe пирeнпе пурришeн. Турa сана сыхлатaр.
Ашшeпе амaшe, мaшaрe, икe хeрeне кeрeвeсем, виce мaнукe, тaванeсем.
19-571
Ишек шкуленче вeренсе тухнaранпа ултa теcетке ытла cул иртрe пулин те унта вeрентекенсене ниепле те манма пултараймастaп. Хaш-пeрисене ятран ырaпа асaнатaп: Людмила Тельмована, Сергей Скворцова, Павел Матвеев-Дюмана тата ыттисене. Хальхи вeрентекенчсенчен Екатерина Григорьевана та ырлах сунатaп. Вeсем яланах унта вeреннисен ыра асaнче. Cаван пекех пeрремeш вeрентекене В.Трепневaна ырaпа асaнатпaр. Вaл пире Шуркассинче вeрентрe.
Михаил Карпов
19-573
Хаклa ентешeмeрсене, Чанкассинче пурaнакан маттур пикисене Тенчери Ватa cинсен кунe ячeпe уйрaмах нумай пулмасть 90 cул тултарнa Анна Стпанована ырлaх-сывлaх, телей aнacу сунатaп. Вaл Алино тaрахeнчи ялсенчи халaха фельдшер пулса сиплерe. Пурнете aшшaн чун-черерен саламлатaп.
Михаил Карпов
19-574
Хисепле те юратнa cиннaмaра Шaнкас ялeнче пурaнакан Григорьева Роза Николаевнaна 80 cул тултарнa ятпа чун-чeререн саламлатпaр! Пурнacaн тумхахeсене ceнтерсе утaмлама cирeп сывлaх, тaнacлaх, caлкуc пек тапакан вaй-хал, икселми телей, вaрaм eмeр сунатпaр.
Ачисем, мaнукeсем, кeceн мaнукeсем cывaх тaванeсем.
19-576

Обновлено: 11.03.2023

У меня бабушка и дедушка говорили на чувашском. Мама говорит, а её сестры и братья его понимают. А я, к сожалению, не говорю, не понимаю ну и тем более не пишу на этом языке.

Сочинени эпиграфĕ: Ялăм-ялăм, тăван ял,
Санра мĕн чул çĕн вăй-хал, —
Чун-чĕререн савнăран
Эс каймастăн асăмран.
В. Давыдов-Анатри.
Тăван çĕр-шыв, тăван ял, тăван кил. Çак сăмахсем чунра чи хаклă, чи çепĕç, чи ăшă, чи хаваслă туйăмсем çуратаççĕ. Куç умне тăван тавралăх, йăмраллă ял, атте килĕ тухса тăрать. Тăван кĕтесрен пахи тата мĕн пур-ши? Ачалăх, çамрăклăх тăван ялăмра иртет. Кунта çын çут тĕнчене килет, утма вĕренет, калаçма пуçлать, çут çанталăкпа паллашать, ĕçе явăçать, ăс-тăнне çивĕчлетет, пурнăç çулĕ çине тăрать. Çавăнпа та хăй çуралса ÿснĕ вырăна никам та, нихçан та асран кăлармасть.
Ах, эсĕ, Юнка, ман тăван кĕтес,
Ман сăпкана сиктернĕ çĕрĕм,
Сыв пул, сыв пул — чунпа йĕрсе —
Эп сансăр тăлăх пулăп ĕмĕр.

Тăван çĕр-шывăм, сывă пул,
Сыв пул, сыв пул, ачалăх кунĕ.
Таçти юта кайсан та, чун
Сире савса пĕр вĕçсĕр çунĕ, —
тесе çырнă чăвашсен паллă çыравçи тата этнографĕ Спиридон Михайлов.
Тăван ялтан аякка тухса каякан кашни çынах калать пулĕ çак сăмахсене. Кашниех чунĕнче савнă ялĕ çинчен сăвă йĕркисем çуратать, кашниех тăван ялне часрах çитсе курма ĕмĕтленсе пурăнать.
Ман шутпа, çыннăн чун-чĕринчи чи пысăк туйăм вăл — тăванлăх туйăмĕ. Çак туйăм этеме хăй çĕр-шывне, савнă тăван вырăнĕсене, тăван халăхне юратма, хисеплеме хавхалантарса тăрать. Çак хăватлă туйăм пулмасан, çынсем пĕтĕм çĕр пичĕпех хăйсен вырăнне тупаймасăр çапкаланса çÿрĕччĕç. Халăх ытларах хăй çуралса ÿснĕ вырăнтах пурăнать. Пирĕн чăваш халăхĕ хăй çĕр-шывне юратса, ун çитĕнĕвĕсемпе мăнаçланса, маттур ывăлĕ-хĕрĕсемпе мухтанса, çĕнелсе чечекленекен ял-хулисемпе савăнса, кашни хăй вырă-нĕнче тăрăшса ĕçлесе, ытти халăхсемпе туслашса тăнăç пурнăçпа ĕмĕрне ирттерет. Ĕçленĕ чух ĕçлет, уявра савăнать, тăван ялне кайсах çÿрет, ачаран килĕштернĕ вырăнсенче пулса чунне уçать. Кирек ăçта пурăнсан та — çуралнă ялне манмасть.

Можно так НАЧАТЬ! А остальное сами додумывайте.
Надеюсь кому-то помогла)

Сочинени эпиграфe: Ялaм-ялaм, тaван ял,
Санра мeн чул ceн вaй-хал, –
Чун-чeререн савнaран
Эс каймастaн асaмран.
В. Давыдов-Анатри.
Тaван ceр-шыв, тaван ял, тaван кил… Cак сaмахсем чунра чи хаклa, чи cепec, чи aшa, чи хаваслa туйaмсем cуратаcce. Куc умне тaван тавралaх, йaмраллa ял, атте килe тухса тaрать. Тaван кeтесрен пахи тата мeн пур-ши? Ачалaх, cамрaклaх тaван ялaмра иртет. Кунта cын cут тeнчене килет, утма вeренет, калаcма пуcлать, cут cанталaкпа паллашать, ecе явacать, aс-тaнне cивeчлетет, пурнac cулe cине тaрать. Cавaнпа та хaй cуралса yснe вырaна никам та, нихcан та асран кaлармасть.
Ах, эсe, Юнка, ман тaван кeтес,
Ман сaпкана сиктернe ceрeм,
Сыв пул, сыв пул – чунпа йeрсе –
Эп сансaр тaлaх пулaп eмeр.
Тaван ceр-шывaм, сывa пул,
Сыв пул, сыв пул, ачалaх кунe.
Таcти юта кайсан та, чун
Сире савса пeр вecсeр cунe, –
тесе cырнa чaвашсен паллa cыравcи тата этнографe Спиридон Михайлов.
Тaван ялтан аякка тухса каякан кашни cынах калать пулe cак сaмахсене. Кашниех чунeнче савнa ялe cинчен сaвa йeркисем cуратать, кашниех тaван ялне часрах cитсе курма eмeтленсе пурaнать.
Ман шутпа, cыннaн чун-чeринчи чи пысaк туйaм вaл – тaванлaх туйaмe. Cак туйaм этеме хaй ceр-шывне, савнa тaван вырaнeсене, тaван халaхне юратма, хисеплеме хавхалантарса тaрать. Cак хaватлa туйaм пулмасан, cынсем пeтeм ceр пичeпех хaйсен вырaнне тупаймасaр cапкаланса cyрeччec. Халaх ытларах хaй cуралса yснe вырaнтах пурaнать. Пирeн чaваш халaхe хaй ceр-шывне юратса, ун cитeнeвeсемпе мaнаcланса, маттур ывaлe-хeрeсемпе мухтанса, ceнелсе чечекленекен ял-хулисемпе савaнса, кашни хaй вырa-нeнче тaрaшса ecлесе, ытти халaхсемпе туслашса тaнac пурнacпа eмeрне ирттерет. Ecленe чух ecлет, уявра савaнать, тaван ялне кайсах cyрет, ачаран килeштернe вырaнсенче пулса чунне уcать. Кирек acта пурaнсан та – cуралнa ялне манмасть.
Можно так НАЧАТЬ! А остальное сами додумывайте.
Надеюсь кому-то помогла)

Услуги

• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Мӗн-ши вӑл тӑван ҫӗр-шыв?

Аякра та, ҫывӑх та ,

Каласа парам, тӑхта

Тӑван ҫӗр-шыв… Мӗн-ши вӑл? Тен, хам ҫуралнӑ ҫӗр-шыв? Тен , хам ҫуралнӑ ял, кил-ҫурт. Тӑван ҫӗр-шыв… Вӑл , ман шутпа, атте-анне, тăвансем, кÿршĕсем, ял-йыш. Вăл-тăван кил, эс çуралнă ял. Вăл-пÿрт умĕнчи пысăк йăмра, пахчари йăрансем, садри улмуççисемпе чечексем. Инçе мар ларакан лавкка, пĕве, ферма. Вăл-ял çумĕнчи уйсем, вăрмансем, çырмасем, тапса тӑракан çăл куçсем. Хамăрăн лăпкă халăхăн çепĕç чĕлхи-калаçăвĕ, сăвви-юрри, вăййи-кулли, йăли-йĕрки.

Ырă чунлă кашни çыншăнах тăван кĕтес хаклă. Мĕншĕн тесен вăл пире çуратса тĕнчене кăларнă, лăпкаса ачашланă, çын тунă. Йывăрлăхсемпе чăрмавсене çĕнтерме, çут тĕнчепе этемлĕхе юратма хăнăхтарнă.

Сӑмахран,ҫуралнă кĕтесе урăхла пĕчĕк тăван çĕр-шыв теме пулать. Вара çыннăн икĕ Тăван çĕр-шыв пулать: пĕчĕкки тата пысăкки. Пĕрремĕшĕ- кун курса ÿснĕ ен пулсан, тепри вара — Раççей. Вĕсем пĕр-пĕринпе уйрăлми çыхăннă.

Нумай çамрăк тăван чĕлхепе йăла-йăркене пĕлмест, пĕлесшĕн те мар. Хăшĕ-пĕри чăвашла çырма та, вулама та веренесшӗн мар. Хăйсене çуратнă ашшĕ-амăшне атте, анне текен сахал. Пурте папа, мама теççĕ. Чăваш халăхĕн паха енĕсене — ĕçченлĕхне, сăпайлăхне, тасалăхне çухатса пыракансем те пур.

Тавралăх ялан тирпейлĕ тата хитре пулнине курас килет. Шел те, вăл яланах ун пек мар: ял йĕри-тавра çырмасем пысăкланса пыраççĕ, вăрмансене касса пĕтереççĕ.

Тăван кӗтесе илемлетесси хамăртан, пурте пĕрле тăрашнинчен килет. Пирĕн ял варрипе çулсерен çурхи шыв çĕре çурса хăварать. Вăл ан сарăлтӑр тесе халăх нумай йывăҫ лартнă. Эпир те кашни çуркуннех çак ĕçе хутшăнатпăр. Унсăр пуçне йывăҫ вăррисем тăкăнса хăйсем шăтаççĕ. Пĕр пилĕк-ултă çул каялла унта хурăн сахалччĕ. Халĕ вара çамрăк хунавсем вăрман пек лараççĕ.

Манǎн пĕчĕк Тăван çĕр шывăм, Пӗршенер ятлӑ. Вăл пысăках мар, лайăх вырăнта вырнаçнă. Ял варринче пĕчĕк çеç пӗве пур. Шыв хӗррипе кашни утӑмра тенӗ пекех йӑмра,тирек, ҫӱҫе тӱпенелле кармашаҫҫӗ .Шывӗ пур пулсан, пулли те пур,паллах. Кунӗн-ҫӗрӗн хур-кӑвакал шывра пӗр-пӗринпе тытмалла выляҫҫӗ.

Ман тăван ялăм уйрăмах çуллахи вăхăтра илемлĕ. Йĕри-тавра сип-симĕс, пăхса илен те, кăмăл çĕкленет. Епле илемлĕ пирĕн тавралăх. Каçхине хĕвел илемлĕн хĕрелсе анать.Тавралăх шăпланать. Ирхине вара ĕçчен чăваш халăх ĕçе тытăнать. Тÿпере тăри юрлать, хĕвел хĕртсе пăхать, утă шăрши таврана сарăлать. Ĕçлет ман юратнă ял-йыш. Малаллах талпăнать, нимĕнле йывăрлăха та парăнасшăн мар-ха. Чун савăнать ывăнми ĕçлекен халăх çине пăхса.

Ытарайми ман çĕр-шывăм,

Ăна саватăп эп чунтан-вартан.

Кунта эп ÿснĕ те çĕкленнĕ сыввăн,

Телейĕме те тупнă çакăнта.(Н.Кушм.)

Яланах пурăн эсĕ ман пĕчĕк Тăван çĕр-шывăм. Хальхи пурнăçпа пит капмар çĕкленсе кайма çук пулсен та пурăн эсĕ. Ан сÿн çеç. Эсĕ пире яланах кирлĕ .

Тӑван чĕлхе. Мĕн-ши вӑл тӑван чĕлхе? Ман шутпа, тӑван чĕлхе вӑл атте-анне, асаттепе асанне чĕлхи, эпĕ çуралнӑ çуралманах калаçа пуçланӑ чӑваш чĕлхи. Тӑван чĕлхепе калаçса эпир хамӑр шухӑш-туйӑма палӑртатпӑр, чуна уçатпӑр, кӑмӑла çĕклетпĕр. Атте-анне чĕлхи мӑн асаттесемпе асаннесен пурнӑçĕ – шӑпи çинчен аса илтерсех тӑрать, хамӑр пуласлӑх пирки шухӑшлаттарать.

Чӑваш чĕлхи — тӑван чĕлхе

Эй, челхем, анне панӑ чĕлхем,

Янӑра эс çут тĕнчере!

Ыттине çер чĕлхе хуть пĕлем,

Эсĕ ман пĕрре çеç – пĕрре

Тӑван чĕлхе. Мĕн-ши вӑл тӑван чĕлхе? Ман шутпа, тӑван чĕлхе вӑл атте-анне, асаттепе асанне чĕлхи, эпĕ çуралнӑ çуралманах калаçа пуçланӑ чӑваш чĕлхи. Тӑван чĕлхепе калаçса эпир хамӑр шухӑш-туйӑма палӑртатпӑр, чуна уçатпӑр, кӑмӑла çĕклетпĕр. Атте-анне чĕлхи мӑн асаттесемпе асаннесен пурнӑçĕ – шӑпи çинчен аса илтерсех тӑрать, хамӑр пуласлӑх пирки шухӑшлаттарать.

Сӑмахран илес пулсан, тӑван чĕлхене юратман çын ашшĕ-амӑшне тӑван халӑхне те, çĕрне-шывне те юратма пултараймасть. Эп шутланӑ тӑрӑх тӑван чĕлхе – тӑван халӑхӑн иксĕлми ӑс-тӑн çӑл-куçĕ. Çак çӑл-куçран эпир мĕн ачаран тумламӑн-тумламӑн пĕлӳ илсе ӳсетпĕр. Аннен кӑкӑр сĕчĕпе пĕрле унӑн ачаш та лӑпкӑ сассипе, вӑл сӑпка юрри шӑрантарнине илтетпĕр.

Чӑнах та, нумай çул иртрĕ пулин те тӑван чĕлхене пĕтме парас марччĕ. Чылай паллӑ ӑсчахсем, писательсемпе поэтсем чĕлхемĕр çинчен мӑнаçланса калани тĕл пулать. Тĕслĕхрен, А.Артемьев каланиех илер.

Шутлатӑп, шутлатӑп та ачана мĕн пĕчĕкрен чӑвашла калаçма вĕрентмелле. Акӑ эпĕ эпĕ 7-мĕш класа çитрĕм. Анчах та вырӑсла та, чӑвашла та тĕрĕс те яка калаçатӑп, çырма та аван пĕлетĕп. Ют чĕхесене те вĕренме тӑрӑшатӑп. Аттепе анне килте чӑваш чĕлхине сума суни, хисеплени курӑнсах тӑрать. Ытти çемьесенче «мама»,»папа» тесе чĕнеççĕ пулсан, пире аттепе анне тесе чĕнме вĕрентнĕ. Мĕнле илемлĕ, янӑравлӑ янӑрать çак икĕ сӑмах.

Çапла вара, çут тĕнчере пин-пин чĕлхе. Вĕсем хутӑшаççĕ, тупӑшаçççĕ, çывӑхланаççĕ. Пĕр-пĕрне парнесем те параççĕ, парнисем вара – сӑмахсем.

Ман чӑвашах пулас килет. Тӑван чĕлхене хисеплени хамӑртанах килет. Манӑн чĕлхем малалла та янӑрасса шанас килет. Эпĕ ӑна ĕненетĕп. Вӑл çĕр çинчен ан çухалтӑр.

Сочинение учащегося рассказывает о страшных событиях Второй мировой войны.

Предварительный просмотр:

Кам тăшмана парăнмасть, ăна халах манмасть…

Вăрçă… Тăван çĕршывăн Аслă вăрçи… 1418 талăк хушши кĕрлене çак харушă вăрçă. Пирĕн чечекленекен тăван çĕршыв çине 1941 çулхи июнĕн 22-мĕшĕнче нимĕç фашисчĕсен эшкерĕсем систермесĕр тапăннă, лăпкă хуласене, ялсене аркатнă, сирпĕтне, çунтара-çунтара янă. Совет халăхĕ пĕр çын пек пулса Тăван çĕршыва хутелеме çĕкленне.

Вăрçăра пехотинецсем те, летчиксем те, моряксем те, разведчиксем те, партизансем те фашистсене хирĕç кĕрешнĕ.

Иртнĕ вăрçă 27 миллион çын пурнăçне илсе кайна. Вăрçа пирĕн çĕршыва пĕтĕмпе 679 миллиард тенкĕлĕх çухату кунĕ. Миçĕ шкул, больница, музей çĕрпе танлашман-ши?! Çавăн пек йывăр та хăрушă тапхăрта пĕтĕм халăх пĕр çиреп чăмăра пуçтарăннă. 130 ытла чĕлхепе калаçакан халăх пĕр ĕмĕтпе, пĕр тĕллевпе кĕрешнĕ. Çавăнпа çĕнтерне те ĕнтĕ çав ирсĕр тăшмана совет халăхе…

Шел пулин те, вăрçă ветеранесен шучĕ çулсерен чакса пырать. Пирĕн вĕсене хамăран вăй-хал çитнĕ таран пулăшмалла. Тепĕр чухне ырăпа чĕнсе калаçни те вĕсен кăмлне çĕклет, вăрçă суранĕсем çинчен манма пулăшать.

Пиртен инçех мар Гордеев Алексей Николаевич пурăнать. Вăл Хулаçырми ялĕнчи вăрçа ветеранĕсенчен пĕртен-пĕр сывă юлнă çын.

Вăрçă пуçланнă хыпара Элекçей тете Хусан хулинче илтнĕ. Çак тапхăрта вăл ремесла училищинче вĕреннĕ. Часах Элекçей тăван яла таврăнать. Ашшĕне вăрса илсе каяççе. Амăшĕ вара тăвăтă ачипе пĕччен тăрса юлать. Элекçей тете окоп та чавать, колхозра та ĕçлет. Часах вăл бригадир пулса тăрать. Бригадирта 2 çул ĕçлет.

Аслă Çĕнтерĕве вăл Берлин хулинче кĕтсе илет. Çĕнтеру çинчен калаçма пуçласан Элекçей тетен куçĕсем шывланаççĕ.

Вуланă хайлавсем тăрăх эпир çакна пĕлетпĕр: çĕнтеру кунĕ хăвăртрах çывхартас тесе аслисемпе юнашар тăрса ачасем те кĕрешнĕ. Вĕсем фронтра та, тылра та пĕтĕм йывăрлăха туссе ирттерсе тăшмана çапса аркатма тăрăшнă. Пирĕн, çамрăксен, ирĕк пурнăçа сыхласа хăварассишен паттăрла çапçăма хатĕр пулмалла. Çак хаяр вăрçă çинчен самантлăха та манмалла мар.

Вăрçă вучĕ çĕр çинче паянхи кун та сÿнмен-ха. Чечня вăрçи те хай çинчен мантармасть: террористсем алхасаççĕ, мирлĕ шăплăха пăсаççĕ.

Читайте также:

  

• Сочинение моя будущая профессия план 4 класс

  

• Пастернак и скрябин сочинение

  

• Сочинение на тему моя любимая телепередача 10 предложений

  

• Сочинение la maison de mon reve

  

• Сочинение карт таро король жезлов

Тăван çĕр-шыв.

Тăван çĕр-шыв, асамлă вăй паратăн эс пире.

Тăван çĕр-шыв  — сап-сар хĕвел, Тăван çĕр-шыв — таса тÿпе,

Тăван çĕр-шыв  — атте-анне,

Çуралнă савнă кил,

Тăван çĕр-шыв вăл  — тантăшсем,

Ыраш пусси, купăс сасси,

Хĕрсен ачаш юрри,

Лаштра юман, ката-вăрман –

Тăван çĕр-шыв ку ман.

Тăван çĕре юрат, чысла, ан пар ăна ютта!

Таçта ютра пулсан та вăл пирĕн асăмра.

      

Çăкăр вăл — пурнăç

1.Пĕчĕк шăллăм  юнтарать:                                                  

Тутине ялан тăсать.

Илсе парăр печени –

Хура çакăр тутлă мар.              

 2. Асанне куçне шăлать,

Темшĕн ассăн çеç сывлать.

Шăллăма пуçран шăлать,

Сăмахне унтан пуçлать.

3. Çăкăрта, ачам, пур сывлăх,

Пĕтĕм пурнăç, пирĕн вăй.

Çăкăр — çĕрĕмĕр сĕткенĕ-

Тĕрлĕ çыннăн ĕс  алли.

4.Ан тирке çăкра, ачам!

 Яланах асра эс тыт:

Çăкăр çинче тĕнче тăрать-

Вĕрен ăна хаклама.

      

Шăпуна ан упкеле:

Вăйсăрлăхна ан ĕнен.

Кăмăлна санне хуçсан та-

васка çынна ыр тума.

Пурнăс ура хурсан та-

Чапшăн ан çун ĕмĕрне.

Чун ыйтнине пурнăçла:

васка çынна ыр тума.

Лăплан,

шăплан,

чунна хытар.

Эс вăйлă-

çакна ан ман.

Сан вăй – халу вăл-

ыр туни.

Çĕрĕм-шывăм, тăван ялăм, ачаран сана эп саврăм.

Тĕрленчĕк

Çĕр-шывăмçăм, Чăваш çĕр-шывĕ!

Кирек ăçта пулсассăн та,

Ман асăмра эс чĕрĕ, сывă,

Пуласчĕ ман та асунта.

Петĕр Хусанкай

             Акă çуралнă çĕр-шывăм!..Çул хĕррнче – шурă хурăнсем,  лутра шĕшкĕлĕх. Уя тухсан, инçетри — инçетри ялсем курăнаççĕ. Хамăр çуралса ÿснĕ вырăнтан пахи нимĕн те пулас çук. Кашни çыннăн хăйĕн юратнă  кĕтесĕ пур. Хăшĕ-пĕрисен вăл- пысăк хула, теприсен- пĕчĕк кăна ял, анчах  кашниех ăна  хăйне майлă юратаççĕ. Чылайăшĕ ют çĕре тухса каяççĕ, анчах нихăш вырăн та  хамăр çуралса ÿснĕ тăрăхран лайăхрах пулас çук.

            Тăван çĕр-шыв…Ăçтан пуçланать-ши вăл? Тен, чÿречерен кĕрекен хĕвел пайăркинчен? Тен, пÿрт умĕнчи хурăнсенчен? Укăлчаран пуçланакан хирсемпе çарансенчен мар-ши тата? Кирек ăçтан пулсан та сана, Тăван çĕр-шыв, питĕ – питĕ юрататăп. Эпĕ çуралнă вырăнсем ытарма çук хитре.  Тăван  хирсем, вăрмансем, таса кÿлĕсем чунăма тыткăнлаççĕ. Тавралăх илемĕпе киленнĕ май хамăн та шăпчăк евĕр юрлассăм килет. Çăл куçран тапакан тăрă шыва ĕçсен хуйхă манăçать. Çак илем йăлтах  эпĕ пурăнакан  тăрăхра тĕл пулать –çке!

             Ытарайми Тăван çĕр-шывăм! Çип çапнă пек тÿп-тÿрĕ, çитмĕл те çичĕ йăмраллă, янкăс саслă Чăвашьенĕм! Турат çумне турат хушса, ĕмĕрсем хушши кашласа ларакан вăрмансем. Хумлă-хумлă, кăвак çилхеллĕ анлă Атăлăм!  Яш-кĕрĕмĕн савăк кăмăллă уявĕсене, пурнăçне сăнлакан сăввăмăр!

             Хаклă атте-аннемĕрĕн пĕтĕм чунтан калакан кивелми вĕрентĕвĕ!

              Пин – пин сасă- кĕвĕллĕ чуна уçса яракан юрри – ташшийĕ! Куçпа виçейми, ытама кĕрейми Сар хĕвел пек çут тĕнчеллĕ, тулăх пурнăçлă ялавамăр! Чăваш халăхĕн йышлă пуласлăхĕ вăрман шавĕ пек ĕрченине сăнлакан  гербăмăр!

             Тăван çĕр – шывăм! Чăваш тĕнчин, чăваш чунĕн, чăваш ăс- хакăлĕн кунне – çулне упраса пыракан Чăваш çĕр – шывĕ! Çана шанатăп, санпа мухтанатăп, чунăмра усратăп!

Юрататăп тăван Чăвашьене! Юрататăп хам çуралнă  тăван ялăма – Урнара!

            Тăван ялăм! Сана эпĕ мĕн пĕчĕкрен саватăп, юрататăп, санпа мăнаçланатăп. Эсĕ аннепе пĕр танах. Анне килте çук чухне пире кичем, питĕ кĕтетпĕр вăл алăк уçса кĕрсе тăрасса. Ялтан инçетре чухне пире самантрах тунсăх пусса илет. Кайăк пулса  çуралнă кĕтесе хăвăртрах вĕçсе таврăнас килет. Асăмран тухми ырă та чун – чĕрене вăй – хăват парса, хавхалантарса тăракан  вырăнсене, тăвансене курас килсех тăрать.

        Çуралса ÿснĕ тăван кĕтес, тăван тавралăх…Хамăра кун-çул пилленĕ атте-анне пекех хаклă вăл пирĕншĕн. Инçе çула кайнă чухне ăсатса ярать: таврăннă чухне хапăлласа кĕтсе илет. Çук, нихăçан та манăçмĕç тăван кил-çурт, хамăр такăрлатнă уй-хирпе  çырма-çатра, вăрман сукмакĕсем. Аçта кăна çитсен те, темле илемлĕ çĕр-шыва кайсан та пирĕн куç умĕнчех тăван ен – инçетри çăлтăр евĕр ялкăшса хăй патне чĕнет, хавхалантарать.  

           Тăван ялăм, асран кайми савнă ялăм…Мĕнле виçепе хакламалла – ши ăна? Çутçанталăкăн кирек хăш вăхăтĕнче те манăн тăван  Урнарăм хăйне евĕр хитре, илĕртÿллĕ. Çуралса ÿснĕ килĕн туртăмĕ те виçесĕр пысăк. Пирĕн пÿрт çумĕнче çамрăк хурăн çитĕнет. Мĕн чухлĕ савăнăç, мĕн чухлĕ вăрттăнлăх унра!? Хурăнăн çутă сăнарĕ шăнса кÿтнĕ чуна та ăшăтĕ. Шурă хурăна эпĕ ачаранах кăмăллатăп. Унăн çепĕç вуллисем, тÿпене кармашакан турачĕсем мана вăй – хăват параççĕ, пурнăç илемне кăтартаççĕ. Кĕрхи ылтăн шÿлкеме, хĕллехи ахах – мерчен сапакан кĕрĕк те, çурхи ешĕл кĕпе – йăлтах килĕшÿллĕ хурăн çинче. Тавралăхра шап – шурă та хĕр пек яштака хурăнсене куратăп та çут çанталăка юратса сăвă çыратăп:

Шурă – шурă хурăнсем,

Ытарайми   тусăмсем…

          Юнашарах йăмрасем кашласа лараççĕ. Ах, ытла та хÿхĕм – çке чăваш йăмри! Тăван хирсем, вăрмансем, кÿлĕсем чунăма тыткăнлаççĕ. Çуллахи вăхăтра шыв хĕвел шевлипе чÿхенсе йăлкăшать, вăй вылять, тĕрĕ тĕрлет те ылтăн  йăлтăртатмасть – ши тесе шухăшлатăн ирĕксĕрех.

           Пирĕн ял Урнар ятлă. Вырăнĕ  чуна илĕртет. Пăхасчĕ сирĕн çÿлтен, кăвак пĕлĕт айĕнчен. Пĕр – пĕр юмахри асамлă ĕшне мар – ши ку тесе тĕлĕннĕ пулăттăрах. Мĕншĕн тесен урамĕсем  мăнаçлă патша евĕр сăрт çамкисем çине ларса тухнă.  Урнар пысăках мар пулин те пурăнакансем туслă кăткăсем евĕрех ĕçчен, тăрăшуллă. Хальхи саманара ытлă – çитлĕ пурăнма питĕ йывăр, анчах çавах пуçне усмаççĕ ентешсем. Шав малаллах талпăнаççĕ, пурнăç тĕрекне çирĕплетме тăрăшаççĕ. Çынсем тиенсех тăракан йывăрлăхсене парăнманран ялăн малашлăхĕ пурах тесе шутлатăп. Ялти кашни кил хуçиех улма- çырла çитĕнтерет, пахча – çимĕç туса илет. «Мĕн тери ĕçчен, савăнăçлă, туслă çынсем хушшинче çуралнă эпĕ», — шухăшлатăп тепĕр чухне. Вара хама чи телейлĕ çын пек туятăп. Куллен вăй хумасан, тăрăшмасан, ырă та телейлĕ пурнăç тума çукрах. Ырлăхĕ те, телейĕ те хамăртăнах килет.

           Эпĕ хамăн яла манăн телейĕм тесе шутлатăп. Кунта  ачалăх иртет, юлташсемпе выляса – кулса çитĕнен…Ачалăх!..Мĕн тери савăк вăхăт! Унăн ытамне тепĕр хут лекес пулсан урăх  вĕçерĕнес çук. Асамлă та илĕртекен тĕнче!  Мĕншĕн питĕ хăвăрт иртсе каятăн – ши эсĕ? Вăхăт иртĕ, часах тăван ялтан тухса каймалла пулĕ, анчах пире  тăван Шупашкарăмăр хăйĕн ытамне илĕ. Атте – анне çунатти айĕнчи пекех  вăл пире хÿтĕлесе тăрĕ.

   Юрататăп эпĕ хамăр çăтмахри пек Чăвашьенĕме!  Мĕншĕн мăнаçланас мар – ха манăн унпа? Вăл манпа  яланах кăмăллă, тараватлă. Унăн кăкри çине пуçа хурăттăм та пĕр хускалми темĕнччен тăрăттăм, мĕншĕн тесен чунра çăмăл – çăмăл.

Тӑван
ҫӗр-шыв.

Мӗн-ши
вӑл тӑван ҫӗр-шыв?

                                                                      
Аякра-ши, ҫывӑх-ши?

                                                                  
Аякра та, ҫывӑх та ,

                                                                    
Каласа парам, тӑхта

                 
(П. Хусанкай).

Тӑван
ҫӗр-шыв… Мӗн-ши вӑл? Тен,  хам ҫуралнӑ ҫӗр-шыв? Тен , хам ҫуралнӑ ял, кил-ҫурт.
Тӑван ҫӗр-шыв…  Вӑл , ман шутпа,  атте-анне, тăвансем, кÿршĕсем, ял-йыш.
Вăл-тăван кил, эс çуралнă ял.  Вăл-пÿрт умĕнчи пысăк йăмра, пахчари йăрансем,
садри улмуççисемпе чечексем. Инçе мар ларакан лавкка, пĕве, ферма. Вăл-ял
çумĕнчи уйсем, вăрмансем, çырмасем, тапса тӑракан  çăл куçсем. Хамăрăн лăпкă
халăхăн çепĕç чĕлхи-калаçăвĕ, сăвви-юрри, вăййи-кулли, йăли-йĕрки.

Ырă
чунлă кашни çыншăнах тăван кĕтес хаклă. Мĕншĕн тесен вăл пире çуратса тĕнчене
кăларнă, лăпкаса ачашланă, çын тунă. Йывăрлăхсемпе чăрмавсене çĕнтерме, çут
тĕнчепе этемлĕхе юратма хăнăхтарнă.

 Сӑмахран,ҫуралнă
кĕтесе урăхла пĕчĕк тăван çĕр-шыв теме пулать. Вара çыннăн икĕ Тăван çĕр-шыв
пулать: пĕчĕкки тата пысăкки. Пĕрремĕшĕ- кун курса ÿснĕ ен пулсан, тепри вара —
Раççей. Вĕсем пĕр-пĕринпе уйрăлми çыхăннă.

Нумай
çамрăк тăван чĕлхепе йăла-йăркене пĕлмест, пĕлесшĕн те мар. Хăшĕ-пĕри чăвашла
çырма та, вулама та веренесшӗн мар. Хăйсене çуратнă ашшĕ-амăшне атте, анне
текен сахал. Пурте папа, мама теççĕ. Чăваш халăхĕн паха енĕсене — ĕçченлĕхне,
сăпайлăхне, тасалăхне çухатса пыракансем те пур.

Тавралăх
ялан тирпейлĕ тата хитре пулнине курас килет. Шел те, вăл яланах ун пек мар: ял
йĕри-тавра çырмасем пысăкланса пыраççĕ, вăрмансене касса пĕтереççĕ.

Тăван
кӗтесе илемлетесси хамăртан, пурте пĕрле тăрашнинчен килет. Пирĕн  ял варрипе  çулсерен
çурхи шыв  çĕре çурса хăварать. Вăл ан сарăлтӑр тесе халăх нумай йывăҫ  лартнă.
Эпир те кашни çуркуннех çак ĕçе хутшăнатпăр. Унсăр пуçне йывăҫ вăррисем тăкăнса
хăйсем шăтаççĕ. Пĕр пилĕк-ултă çул каялла унта хурăн сахалччĕ. Халĕ вара çамрăк
хунавсем вăрман пек лараççĕ. 

Манǎн
пĕчĕк Тăван çĕр шывăм, Пӗршенер ятлӑ. Вăл пысăках мар, лайăх вырăнта вырнаçнă. Ял
варринче пĕчĕк çеç пӗве  пур. Шыв хӗррипе кашни утӑмра тенӗ пекех йӑмра,тирек,
ҫӱҫе тӱпенелле кармашаҫҫӗ .Шывӗ пур пулсан,  пулли те пур,паллах. Кунӗн-ҫӗрӗн
хур-кӑвакал шывра пӗр-пӗринпе тытмалла выляҫҫӗ.

    
 Ман  тăван ялăм уйрăмах çуллахи вăхăтра илемлĕ. Йĕри-тавра сип-симĕс, пăхса
илен те, кăмăл çĕкленет. Епле илемлĕ пирĕн тавралăх. Каçхине хĕвел илемлĕн
хĕрелсе анать.Тавралăх шăпланать. Ирхине вара ĕçчен чăваш халăх ĕçе тытăнать.
Тÿпере тăри юрлать, хĕвел хĕртсе пăхать, утă шăрши таврана сарăлать. Ĕçлет ман
юратнă ял-йыш. Малаллах талпăнать, нимĕнле йывăрлăха  та парăнасшăн мар-ха. Чун
савăнать ывăнми ĕçлекен халăх çине пăхса.

                   Ытарайми
ман çĕр-шывăм,

                   Ăна
саватăп эп чунтан-вартан.

                   Кунта
эп ÿснĕ те çĕкленнĕ сыввăн,

                   Телейĕме
те тупнă çакăнта.(Н.Кушм.)

Çак
йĕркесене мана валли çырнă пекех туйăнать. Тăван атте-анне килĕнчен тухса
кайсан, ăшри пĕтĕм туйăм çапах та килеллех туртать. Хуть ăçта кайсан та, тăван
кил аса килетех. Пирӗн паллӑ  ӑсчах Г.Н.Волков этнопедагог ҫапла каланӑ: «Тӑван
ҫӗрӗн тусанӗ те тӑван, пылчӑкӗ пылак»,- тенӗ вӑл. Ку, чӑнах та, ҫапла пулӗ. Эпӗ
хамӑн пурнӑҫа, ӗмӗт-туйӑма унсӑрӑн курмастӑп та.

Яланах
пурăн эсĕ ман пĕчĕк Тăван çĕр-шывăм. Хальхи пурнăçпа пит капмар çĕкленсе кайма
çук пулсен та пурăн эсĕ. Ан сÿн çеç. Эсĕ пире яланах кирлĕ.

Ĕçе
пурнӑçлаканĕ:  Яковлева Евгения   8  класс

Вĕрентекенĕ:
Маслова Светлана Михайловна

Тӑван ҫӗр-шыв.

Мӗн-ши вӑл тӑван ҫӗр-шыв?

Аякра-ши, ҫывӑх-ши?

Аякра та, ҫывӑх та ,

Каласа парам, тӑхта

(П. Хусанкай).

Тӑван ҫӗр-шыв… Мӗн-ши вӑл? Тен, хам ҫуралнӑ ҫӗр-шыв? Тен , хам ҫуралнӑ ял, кил-ҫурт. Тӑван ҫӗр-шыв… Вӑл , ман шутпа, атте-анне, тăвансем, кÿршĕсем, ял-йыш. Вăл-тăван кил, эс çуралнă ял. Вăл-пÿрт умĕнчи пысăк йăмра, пахчари йăрансем, садри улмуççисемпе чечексем. Инçе мар ларакан лавкка, пĕве, ферма. Вăл-ял çумĕнчи уйсем, вăрмансем, çырмасем, тапса тӑракан çăл куçсем. Хамăрăн лăпкă халăхăн çепĕç чĕлхи-калаçăвĕ, сăвви-юрри, вăййи-кулли, йăли-йĕрки.

Ырă чунлă кашни çыншăнах тăван кĕтес хаклă. Мĕншĕн тесен вăл пире çуратса тĕнчене кăларнă, лăпкаса ачашланă, çын тунă. Йывăрлăхсемпе чăрмавсене çĕнтерме, çут тĕнчепе этемлĕхе юратма хăнăхтарнă.

Сӑмахран,ҫуралнă кĕтесе урăхла пĕчĕк тăван çĕр-шыв теме пулать. Вара çыннăн икĕ Тăван çĕр-шыв пулать: пĕчĕкки тата пысăкки. Пĕрремĕшĕ- кун курса ÿснĕ ен пулсан, тепри вара — Раççей. Вĕсем пĕр-пĕринпе уйрăлми çыхăннă.

Нумай çамрăк тăван чĕлхепе йăла-йăркене пĕлмест, пĕлесшĕн те мар. Хăшĕ-пĕри чăвашла çырма та, вулама та веренесшӗн мар. Хăйсене çуратнă ашшĕ-амăшне атте, анне текен сахал. Пурте папа, мама теççĕ. Чăваш халăхĕн паха енĕсене — ĕçченлĕхне, сăпайлăхне, тасалăхне çухатса пыракансем те пур.

Тавралăх ялан тирпейлĕ тата хитре пулнине курас килет. Шел те, вăл яланах ун пек мар: ял йĕри-тавра çырмасем пысăкланса пыраççĕ, вăрмансене касса пĕтереççĕ.

Тăван кӗтесе илемлетесси хамăртан, пурте пĕрле тăрашнинчен килет. Пирĕн ял варрипе çулсерен çурхи шыв çĕре çурса хăварать. Вăл ан сарăлтӑр тесе халăх нумай йывăҫ лартнă. Эпир те кашни çуркуннех çак ĕçе хутшăнатпăр. Унсăр пуçне йывăҫ вăррисем тăкăнса хăйсем шăтаççĕ. Пĕр пилĕк-ултă çул каялла унта хурăн сахалччĕ. Халĕ вара çамрăк хунавсем вăрман пек лараççĕ.

Манǎн пĕчĕк Тăван çĕр шывăм, Пӗршенер ятлӑ. Вăл пысăках мар, лайăх вырăнта вырнаçнă. Ял варринче пĕчĕк çеç пӗве пур. Шыв хӗррипе кашни утӑмра тенӗ пекех йӑмра,тирек, ҫӱҫе тӱпенелле кармашаҫҫӗ .Шывӗ пур пулсан, пулли те пур,паллах. Кунӗн-ҫӗрӗн хур-кӑвакал шывра пӗр-пӗринпе тытмалла выляҫҫӗ.

Ман тăван ялăм уйрăмах çуллахи вăхăтра илемлĕ. Йĕри-тавра сип-симĕс, пăхса илен те, кăмăл çĕкленет. Епле илемлĕ пирĕн тавралăх. Каçхине хĕвел илемлĕн хĕрелсе анать.Тавралăх шăпланать. Ирхине вара ĕçчен чăваш халăх ĕçе тытăнать. Тÿпере тăри юрлать, хĕвел хĕртсе пăхать, утă шăрши таврана сарăлать. Ĕçлет ман юратнă ял-йыш. Малаллах талпăнать, нимĕнле йывăрлăха та парăнасшăн мар-ха. Чун савăнать ывăнми ĕçлекен халăх çине пăхса.

Ытарайми ман çĕр-шывăм,

Ăна саватăп эп чунтан-вартан.

Кунта эп ÿснĕ те çĕкленнĕ сыввăн,

Телейĕме те тупнă çакăнта.(Н.Кушм.)

Çак йĕркесене мана валли çырнă пекех туйăнать. Тăван атте-анне килĕнчен тухса кайсан, ăшри пĕтĕм туйăм çапах та килеллех туртать. Хуть ăçта кайсан та, тăван кил аса килетех. Пирӗн паллӑ ӑсчах Г.Н.Волков этнопедагог ҫапла каланӑ: «Тӑван ҫӗрӗн тусанӗ те тӑван, пылчӑкӗ пылак»,- тенӗ вӑл. Ку, чӑнах та, ҫапла пулӗ. Эпӗ хамӑн пурнӑҫа, ӗмӗт-туйӑма унсӑрӑн курмастӑп та.

Яланах пурăн эсĕ ман пĕчĕк Тăван çĕр-шывăм. Хальхи пурнăçпа пит капмар çĕкленсе кайма çук пулсен та пурăн эсĕ. Ан сÿн çеç. Эсĕ пире яланах кирлĕ.

Ĕçе пурнӑçлаканĕ: Яковлева Евгения 8 класс

Вĕрентекенĕ: Маслова Светлана Михайловна

Кулакова Светлана Пантелеймоновна

Тăван кил-йыш, тăван çемье?

(Юрăран)

Тăван кил ăшши… Çемьери ырă йăла-йĕрке пирки сăмах пуçласан, эпĕ ваттисен сăмахне аса илетĕп: «Кил ăшши-килĕнтеш». Чăнах та, паянхи пурнăçра çак сăмах пысăк пĕлтерĕшлĕ.

Мĕн тумалла-ха тăван кил ăшши пиртен ан тартăр тесен? Çакна упраса хăварма пире, ваттисене те, хĕрарăмпа арçынна та, пĕр япала çеç пулăшма пултарать — пĕрне-пĕри ăнланни, çемьери татулăх, тирпейлĕх.

«Кил… Сăмахĕ те чĕнсе каланă пек вĕт… Мĕн тăвас тетĕн, эсĕ çуралнă кĕтес-çке-ха. Унта тĕтĕмĕ те тутлă, çанталăкĕ те ăшă, çĕрĕ те çăкăр пекех…» — çапла туять тăван кил ăшшине чăвашсен паллă писателĕ Хветĕр Уяр.

Анчах пурте кил ăшшине упрама пĕлетпĕр-и-ха? Нумайăшĕ чăвашсен сăваплă пархатарлăхне- сăпайлăхне, ĕçченлĕхне- манса кайса ĕç вăхăтĕнчех ĕçсе супса та, ачи -пăчисене манса эрни-эрнипе йăска йытă пек çÿреме те, намăс сăмахсемпе перкелешме те именсе тăмаççĕ. Çакăн йышши çынсем ăçтан кил ăшшине упраччăр. Атте-анне çавăрнă йăвана салатасси те ним те мар çав.

Çавра сăмахăма тăснă май ман ялсенчи тăлăх çуртсем çинчен те чарăнса тăрас килет. Нумай вĕсем пирĕн тăрăхра. Кашни ялтах чÿречисене урлă çапнă, паян-ыран йăтăнса анас пек ларакан пушă хуçалăхсене курма пулать. Пирĕн пĕчĕк ялта кăна теçетке ытла вĕсем. Кашнин хăйĕн шăпи, историйĕ.

Хамăртан инçех мар ларакан пĕр тăлăх çурт куç умне тухать. Чылай çул ĕнтĕ кунта пурăнмаççĕ. Анчах малтан, темиçе-темиçе çул каялла мĕнле шавлăччĕ çак çуртра. Максимовсен çемйине ял-йыш хисеплетчĕ. Чăннипех те ырă сăмаха тивĕçлĕччĕ вĕсем. Анчах та усал чир-чĕр аркатрĕ тăван йăвана. Кайран, çемье аркансан, çурт питĕрĕнчĕ.

Акă Максимовсен килĕнчен инçех мар тепĕр тăлăх çурт тунсăхласа ларать. Кунта та вăхăтĕнче пысăк çемье пысăк ĕмĕтсемпе хавхаланса пурăннă. Анчах ку йăва та тĕрлĕ сăлтавсене пула тахçанах саланнă. Татах та пур çакнашкал хупăннă çуртсем. Кашнин çинчен уйрăммăн темĕн чухлĕ каласа пама, çырса кăтартма пулать. Темиçе çул пĕчĕккĕн çавăрнă йăвасем халĕ никама та кирлĕ мар. Хăçан та пулин вĕсене ăшă кĕрĕ-ши?

Çивĕч çĕçĕпе чикнĕ пекех ыраттараççĕ чĕрене çакăн пек мĕскĕннĕн, тăлăххăн курăнса лараканскерсем. Пĕрре те упрама пĕлместпĕр вĕт-ха тăван кил ăшшине. Тарăн шухăшламасăрах, пĕр кĕтмен çĕртенех атте-анне пирĕн валли çавăрнă йăвана аркататпăр. Унран ырри, пахи çуккине, вăл пире çутă кун кăтартнине туймастпăр. «Ырă ят ылтăнран çутă», — тесе ахаль каламан ваттисем. Тăван кил-йыш çинчен кирек кама та ырă сăмах илтме кăмăллă, анчах ăна тивĕç пулма та çăмăл мар.

Эпир пурăнакан вырăн вăл- начар-и лайăх-и — тăван ен, санăн кил-çурту, чăн- чăн çын пулса ÿсме кирлĕ сиплĕ сывлăш. Атте-анне кил-çуртне юхăнтарнăшăн ĕмĕрĕпех ял-йыш ывăл-хĕрне сивленĕ, пÿрт çывăхĕнче пĕр тĕп йывăç та лартса ÿстермен çынна пурнăç çынни вырăнне хуман. /лĕкхи ырă йăласем нумай пулнă халăх хушшинче. Ачи-пăчи хăйĕн çывăхĕнче- çемьене тăрантарса усракан çĕр çинче тарăн тымар яма пултартăр тесе, хресчен мĕн кирлине пĕтĕмпех тума тăрăшнă.

Халĕ, чăнах та, çĕре ĕçлесе хатĕрлеме унчченхи чухлĕ алă вăйĕ кирлĕ мар, мĕнпур йывăр ĕçе техникăпа тăватпăр. Çăмăл халь ялта ĕçлесе пурăнма, хамăрăн пĕлĕве, культура шайне ÿстерме пушă вăхăт çителĕклĕ.

Çĕр çинче мĕнле кăна ĕç çук пулĕ. Шутласа та пĕтереймĕн вĕсене. Анчах та, ман шутпа, çĕр ĕçĕ — чи асли: çулĕпе те, пĕлтерĕшĕпе те. Çăкăрсăр пĕр кун та пурăнма йывăр вĕт. Çыннăн пурнăçĕ çăкăртан пуçланать. Çăкăр пулсан- кăмăл та уçă, ĕçлес те килет. Ытти апат-çимĕç сĕтел çинче тÿпемиех пулсан та, унсăрăн сĕтел пушă пекех туйăнать. Утма-калаçма тин вĕренекен ача малтанхи сăмахĕсемпе- «атте-анне» сăмахсемпе пĕрле «çăкăр сăмаха калать.

Ялсăр хула пурнăçĕ ытлă-çитлĕ пулаймасть. Мĕн пур савăнăç-телей ялтан- эсĕ акса хăварнă тырă пĕрчинчен, пучахĕнчен, ял халăхĕ çитĕнтернĕ тырăран пĕçернĕ çăкăр чĕллинчен пуçланать.

Хăвна шанса панă кирек хăш ĕçе те чĕрепе парăнса, юратса туни хăй вăл паттăрлăх пулса тăрать, механизатор ĕçĕ те, фермăри ĕç те, ялти кирек мĕнле ытти ĕç те Тăван çĕр-шывшăн питĕ кирлине палăртмалла. Анчах та вĕренмесĕр, тарăн пĕлÿ илмесĕр ялта та, хулара та тулли пурнăçпа пурăнма май çук. Хăть мĕнле ĕçе те чунтан юратса, кăмăл туртнипе пурнăçламалла. Чăн-чăн çын пулас, кирек хăш ĕçе те тытса тума пултарас тетĕн пулсан, ан ÿркен кăна. Пур профессипе те интереслен, пĕлменнине ыйт, хăвна ĕçре кăтартма тăрăш. Ун пек çынсене халăх юратать, хăйĕн ăсне, пултарулăхне парса пулăшать.

«Халĕ пурте хуланалла туртăнаççĕ. Экономист, юрист, программист пуласшăн. Анчах та вĕренсе тухсан ĕç тупаймасăр хăшкăлаççĕ, яла вара таврăнасшăн мар. Пурте çăмăл пурнăç шыраççĕ. Ялта пурăнма питĕ йывăр тесе шутлать чылайăшĕ. Анчах та эпĕ урăхла шутлатăп. Ÿркенмесен, майне пĕлсе ĕçлесен ялта та халь хуларинчен пĕрре те кая мар пурăнма пулать. Мана ялта пурăнма çав тери килĕшет. Ялти сывлăш, вырăнсем, йăли-йĕрки- пурте чуна çывăх. Çавăнпа та эпĕ атте-анне чĕртнĕ кил вучахне сÿнтересшĕн мар, ялтах тĕпленсе вĕсен ĕçне малалла тăсасшăн. Ман çинчен никам та: «Çĕре йĕртет, ĕçрен сивĕннĕ вăл, ашшĕ-амăшĕ пиллесе хăварнине маннă», — тесе калама ан пултартăр.» — пĕлтерчĕ мана 11 класран вĕренсе тухакан пĕр ача.

Питĕ тарăн шухăшлакан, мал ĕмĕтлĕ çын çеç çапла шутлама пултарать. Унăн шухăшĕпе килĕшетĕп, ырлатăп çеç. Шкул пĕтерсен Ял хуçалăх академине вĕренме кĕме тĕллев лартнă.

Ял тăрăхĕсенче халь фермер хуçалăхĕсем аталанаççĕ, агрофирмăсем вăй илеççĕ. Патшалăх та ял-хуçалăх аталанăвĕ çине пысăк тимлĕх уйăрать. Анчах та ялсенче ăста специалистсем çителĕксĕр. /çе пĕлсе ĕçлекенсем кирлĕ. Унсăрăн ял-хуçалăхне ура çинче çирĕп тăма йывăртарах.

/лĕкех, халăх хальхи пек нумай вĕренмен-пĕлмен чухнех, аслă ăрусен ĕçне çитĕнекен ăрăвăн малалла тăсмаллине чун-чĕрепе ăнланса, аçу-аннън ани-çаранне нихçан та ан ман, тенĕ. Питĕ вырăнлă каланă. Пирĕн вăхăтра çак сăмахсем ялта çуралса ъснĕ çынсене хăйсене çамрăклăхăн нихçан манми тулли савăнăçне парнеленĕ çĕр-аннемĕре ĕмĕрĕпех асра тытма хушать. Сĕтел хушшине апата лартса, алла çăкăр чĕлли тытсан, хамăра тăрантаракан-тумлантаракан çĕр-аннемĕр, Тăван çĕр-шывăмăр тата пуянрах пултăр тесе пурне те турăмăр-и тесе ыйтар хамăртан, ун умĕнче яланах парăмра иккенне манар мар. Тивĕçе пурнăçласа, кашнийĕ хăйĕн вырăнĕнче мĕн пултарнине пĕтĕмпех тăвар.

Шухăш тĕввине тĕвĕленĕ май çакăн пек пĕтĕмлетсе калас килет. Пĕр килте çитĕнсе çунат сарнă кашни çын хăйне пурнăç çулĕ таçта илсе çитерсен те, тăван кĕтесе ан мантăрччĕ, хăйĕн ĕçĕсемпе килте юлнă ашшĕ-амăшне, тăванĕсене, тус-юлташĕсене намăс къресрен асăрхантăрччĕ. Кирек мĕнле йывăр пулсан та, кил хăтлăхне, кил илемне, тăван кил ăшшине упратăрччĕ. Вара хăвăн хыççăнхи ăрăву та сана тав тăвĕ.

Комментарисем:

► татьяна (2014-12-02 22:13:43):
питĕ тĕрĕс шухăш. чуна пырса тиврĕ

► Галина Васильевна (2015-01-17 23:42:16):
Тăван кил ăшшине, çемье ăшшине упрасчĕ.