Дуьньядин
винел
вичин
хайи
дидедин
чlал
авачир
са
халкьни—гьич
авайди
туш
Дидедин
чlал
–ам чаз
дидедин
некlедихъ
галаз,
дамарра
авай
иви
хьиз,
кьиле
авай
мефтl
хьиз
бахшнавай
багьа
затl
я.
Чlал—
алимри
къейдзавайвал,
гьар
са
халкьдин
векилдиз
ам
сад—садахъ
галаз
рахун,
вичин
фикирар
ачухдаказ
лугьун,
яб
акалзавай
кас
дуьз
гъавурда
гьатун
патал
ишлемишзавай
сенят,
яракь
я
лагьайтlани
жеда.
А
патал
алай
касдин
рахунрихъ
яб
акалайла,
чаз
ада
шадвал
ийизвани,
хажалатзавани,
адетдин
ихтилат—суьгьбет
ийизвани
чир
жезва.
Чlалахъ
мад
са
кьетlенвал
ава.
Чlалахъ
сеслувал
ава.Чавай
са
кьадар
яргъал
алай
касдал,жуваз
вуч
лугьуз
кlанзаватlа,
жуван
фикир
агакьаризни
жезва.
Лезги
чlални
вичиз
хсуси
кlел—кхьин
авай
чlаларикай
я.
Идалай
вилик
чи
дидед
чlалал,
кlел—кхьин
авач
лугьудайбурни
хьана,
амма
тарихдин
деринар
ахтармишайла,
къекъвейла,
лезги
чlал,
эвелдай
къванерал,
чархарал
кхьена,
ахпа
вичихъ
Алпан
гьукумат
хьайила
чир
жезва.Адалай
гуьгъуьнизни,
чал
яракь
гваз
атай
чапхунчийри
чпин чlалар
ишлемишиз
хьанайтlани,
чи
арайра,
гьабуру
кьабулиз
тунвай
алфавитралди
ва
дидедин
чlалал
кьхьей
затlар,
документар
чилик
акатна
вара—зара
хьанвай
кхьинар
чаз
жагъизва,
чи
баркаллу
алимри
абур
кlелзава.
Дидедин
чlал
чахъ
гьа
хайи
йикъалай
башламишна
,ракъинин ишигъ
хьиз,
гъетерин
нур
хьиз,гьар
декьикьада
чи
жигерри
чlугазвай
гьа
ва хьиз,
йикъа
са
шумудра
незвай
ризкьи
ва
хъвазвай
яд
хьиз
агакьзава.Чаз,
гьар
пакамалай
няналди,
чи
балайриз
кьепlинин
кьилихъ
дидейри
язавай
лайлаяр
ван
жезва,
радиодай,
телевиденидай,
школада
тарсарай,
хуьре—
кlвале
ва
кlвалахда—кеспидал
ийизвай
рахунрай
ванер
къвеза.Чlал—
булахдай
къвезвай
гьамгадин
яд
хьиз,
къвердавай
михьи
жез,
къвердавай
хци
жез
чал
агакьзава.
Чна
дидедин
чlалал
кlвалахни
ийизва,чна
адал
дамахни.
Кlвалах
ам
я,
чун
жуван
чlалал,
лезги
чlалал
рахазвай
гьар
гьи
хуьруьз
фейитlани,
масадан
ва
я
маса
чlалан
куьмек
галачиз
рахазва.Дамахни
ам
я
хьи,
вири
чlехи
чlалариз
хас
лишанар,
гьар
са
затlуниз
лугьудай
хсуси
тlварар,
гьар
гьихьтин
четин,
гзаф
фикирар
санал
кlватlна,
лугьузвай
ва
я
кхьенвай
филасофиядин,
литературадин
эсерар,
дидедин
чlалаз
регьятдиз
гъиз
ва
лугьуз
жезва.Са
гафуналди,
лезги
чlал—дуьньядин
амай
халкьарин
чlалар
хьиз,
девлетлуни
я,
къиметлуни
Гьайиф
хьи,
са
бязи
инсанри,
дидедин
чlал
ам
гьина
герек
къвезвайди
я
лугьуз,
кваз
такьазвай
чи
аяларни
ава.Ам
чlалавай
яргъаз
хьун
–вичин кесибвал
ва
бедбахтвал
тирди
геж
гъавурда
акьада.Шегьерра
яшамиш
жезвай
аялривай,
хайи
ерийрал
хтай
вахтара
абур,
бегьем
гъавурда
гьат
тийиз,
вичин
фикир
дидедин
чlалал
лугьуз
тежез,къерехда
амукьзава.
Садбур,
сад—
кьве
йисуз
патарал
акъатайла,
кьисмет
хъхьана.хуьруьн
школайриз
кlелун
давамариз
хтун
хъувурла,
чаз
дидедин
чlал
хъсан
чизмач
лугьузва.Абур
дуьз
туш.
«Хайи чlал
тийижир
инсан
еке
бахтуникай
магьрум
я.»,
лугьузва
халкьдин
мисалда.Заз
а
бахтуникай
магьрум
жез
кlанзавач
.Заз жуван
дидедин
чlал
кlан
я
ва
адал
дамахзава.
-
1 - Войти
- Зарегистрироваться / Создать сайт
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Была в сети 09.11.2018 07:25
Алхасова Эльмира Юлчиевна
Учитель родного языка
45 лет
519
69 959 
Лезги чIал.
Лезги литературный чIал вилик тухунин, гужлу ва девлетлу авунин карда чIалан устадрин роль чIехиди я.Ахьтин ксарин арада Кьуьчхуьр Саида, Етим Эмина, СтIал Сулеймана ва Алибег Фатахова кьетIен чка кьазва. Абуру вирида санлай ва гьар сада кьилди лезги литературный чIал вилик тухунин кардик еке пай кутуна.
Саидан чIалара сифте яз фольклордивай чара жезвач литературный адетар пайда хьана. Адан шиирра лезги литературный чIалан сифте кьил ава. Саидан девир литературный чIал дидедин хурухда амай, ам таза аял тир макъам я.
Эминан поэзияда чун акуна-такуна, садлагьана фараш хьайи гуьзел жаван хьтин чIалал дуьшуьш жезва. Адан девир литературный чIала кIвачи чил кьур, адаз къуват атай макъам я. Эмина чи чIалавай инсанрин дерин хиялар, руьгьдин назик сирер ва майилар асантдиз къалуриз жедайди субутарна.
Сулейманни Фатахован эсера лезги литературный чIал гьяркьуь уьлчуьдал экъечIна. Абурун девирда литературный чIал кьилди-кьилди савадлу инсанрин дафтарра, тек-бир жедай межлисра акъваз хъувунач. Литературный чIал халкьдин гегьенш къатарин мецез, абурун женгинин хци яракьдиз элкъвена. СтIал Сулейман ва Алибег Фатахов лезги литературный чIалан диб ва ам яратмишайбур я.
09.11.2018 07:27
Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей
Похожие записи
Автор: Рамазанова Тюкезбан Рамазановна
МКОУ СОШ4 п. Белиджи Дербентский район
“Зи Лезгистан ”
Тарсунин тема: « Зи Лезгистан»
Тарсунин метлеб: дидед ч1алан гуьрчегвал, адан метлеблувал къалурун;
алимри, шаирри дидед ч1алакай лагьанвай гафар веревирд авун;
дидед ч1ал к1ан хьунин, адан михьивал хуьнин гьиссер тербияламишун.
Тадаракар: ктабар, презентация «Дидед ч1алакай бубайрин келимаяр», проектор, ноутбук, шаиррин суьретар, баннер «Лезги халкь, Ватан, Дидед ч1ал».
Тарсунин план.
- Тарс тешкилун.
- Тарсунин метлеб ачухарун, аялрин вилик гьялна к1анзавай месэлаяр эцигун.
- Темадин винел к1валахун.
- Тарс мягькемарун.
- Тарсуникай аялри хкуднавай къейдер.
- Къиметар эцигун.
- К1валин к1валах гун.
Тарсунин финиф.
Хьана,кьван,хьанач кьван са вилаят. И вилаятда са пачагь хьана,адахъни пуд хва авай. Бубади вичин рухвайриз ихьтин веси туна: гьамиша дуствилелди яшамиш хьухь, сада садан хатур хамир,гьуьрметлу хьухь, вири къуват халкьдин рекье харж ая, адаз куьн гьамиша герек я. Квез илимар чира, абурун къадир хьухь. Гадайри чпин бубадин веси кьилиз акъудна: абур гьамиша санал хьана, халкьдин тереф хвена,адан къайгъуда хьана. Абурун т1варарни тир Лезги халкь, Ватан, Дидед ч1ал.
Къенин чи тарсунин тема я «Лезги халкь, Ватан, Дидед ч1ал». Гьи къайдада кьиле фида чи тарс? Куь фикир желб ийиз к1анзава заз «Дидед ч1алан сирер» т1вар алай ктабдал. Къенин чи везифа я и ктаб к1елун,ада ганвай тапшуругъар кьилиз акъудун, яни и ктабди заз дидед ч1алакай квез авай чирвилер ахтармишиз куьмек гуда. Ша, чна ам ахъайин. Гьихьтин гафар аквазва чаз сад лагьай чинай?
( Ч1ал маса гуз жедач, маса къачуз жедач! Адал анжах дамахиз жеда!!!)
Гьикьван гьахълу гафарилай гат1умзава и ктаб!
1.Гьикьван гуьрчег я чи ч1ал!
Дидед ч1алан манадин деринвал сифтени-сифте чи халкьдин мисалрай аквазва. Ч1алакай чпин фикирар чи халкьдин алимрини шаирри гзаф лагьанва. Гьикьван гуьрчег шиирар ава чи ч1ала!
Абур квез чизвани?
Мисалар .
Дидед чIал кIан хьухь.
Дидед чIал тийижир инсан чIехи бахтуникай магьрум я.
Дидед чIал эбеди япара авай лайлай я.
Жуван чIал усалармир.
Жуван чIалак рехне кутамир.
Хайи чIал инсандин къуват я.
Хайи чIал хьун кьегьалвал я.
Хайи чIалав къведай нямет авач.
Хайи чIалакай ягьанатдай кас иеси кьадай кицIиз ухшар я.
Хайи чIалан къадир хьухь.
Хайи чIалан тIеам масад я.
ЧIал акьулдин булах я, акьул — чIалан дамах.
ЧIал инсандин дамах я.
ЧIал рахайла иер я.
ЧIал тийижирдаз дидени чир жеч.
ЧIал халкьдин девлет я.
Лезги ч1алаз хас лишанар ава пуд:
Чириз регьят,гегьенш сергьят,фитне кьегьят.
Аваз абур мадни ава са шумуд,
Ингье абур: хуьда сабур, я такабур,
Мециз кьезил, гафар т1имил, фикир я гьуьл.
Мадни ава,бесрай абур, и лагьайбур
Гзафни я хуьн патал ч1алан абур.
……………………………………….
Ватан хуьникай ва зегьметдикай,
Дуствиликайни гьак1 гьуьрметдикай,
Гьалал суьрсетдин хуш лезетдикай
Кхьидай дерин гьуьл я лезги ч1ал.
ДИДЕДЧ1АЛ Фейзудин Нагъиев
Зи дамах, зи булах, зи ах, лезги ч1ал,
Агъзуррикай Садаллагьди гайиди,
Зи руьгь, зи ирс, зи виждандин гуьзгуь ч1ал,
Руфунамаз япариз ван хьайи ч1ал,
Даиматдай зун дуьнйадиз гъайиди.
Вун зи мез я, зи ашкъидин лувар я,
Акъудзавай хиялрин арш-кьакьандиз.
Садаллагьдиз кузвай рик1ин ялвар я,
Вун захъ гала: гьам дерт я, гьам сувар я,
Гьазур я зун зи чанни ваз къурбандиз.
Гуьзелбурун арада вуч тек я вун,
Гьар гаф зар я, мана – гегьенш, деринди.
Уьмуьр гузвай дидедин пак нек я вун,
Эсилдин ирс, зи яб, зи мез, экв я вун.
Дидедин чIал Арбен Къардаш
Зи лезги чIал, дидедин чIал – дуьньядин
Вири чIехи чIаларилай ширинди.
Зи кьисметда шадвилинни сузадин
Гуьзгуь я вун, хвейи халкьдин зигьинди.
Къуй са акьван гегьенш туш ви уьруьшар,
Къуй са акьван гьяркьуь туш ви часпарар,
Са квелдини ийиз жедач дегишар
Ви туьнтвилин, назиквилин гьунарар.
Ви сесера цIун мецерин ван ава,
Къаяйринни, ачIаринни аранрин.
Гьар гафуна хайи чилин тан ава,
Атир ава мезрейринни харманрин.
Вун авачир яд чкайрай хтайла,
Заз цIай я вун хайи кIвалин къулавай.
РикI къагьардив, хвешивилив ацIайла,
Мад къахрагъиз кIан жедач ви къвалавай.
Гекъигунрив ви кьакьанвал, деринвал,
Ви фирягьвал къалур жедач авайвал.
Авахьзава, артухиз ви ширинвал,
Туьхуьн тийир са гъетрен нур цавай вал.
Лезги чIал Мердали Жалилов
Лезги чIала сесер ава ширинбур,
Авазар яз алахьда ви мецелай.
КIанивилин кьин хьиз, мана деринбур,
Дидед нек хьиз, алат тийир рикIелай.
А сесерихъ къуват ава ажайиб,
Чим хьана вун живе хьтин хкаждай.
А сесерихъ къуват ава ажайиб,
Мекь хьана, вун векь хьиз таза акIаждай.
Тажублу я сесер лезги гафарин:
Наши касдиз – кьас тежедай къелеяр.
Дуст паталди къизилгуьлрин кIунчIар я,
Душман патал – къайи, залан гуьллеяр.
Лезги сесер гьинай къвезва? Яб це на
Рагукай къван аватдайла дерейриз.
Самур вацIун ширин лайлай йифериз
Хкаж жерла кьилихъ галай гуьнейриз.
Лезги сесер къвезва дагъдин булахрай,
Рекьин тийиз, рагъул тежез авахьир.
Лезги зуьрне рахада хупI дамахдал,
Гагь марф хьана, гагь хъвер хьана алахьир.
2.Вири дуьньядин дидед ч1аларин югъ.
21 февраль – Виридуьньядин дидед ч1аларин югъ яз малумарнава. Адакай квевай вуч лугьуз жеда?
Саки виридаз малум я хьи, алай аямда дуьньядин гзаф чlалар квахьунин хаталувилик ква. Терг хьунин часпардив фад-фад агакьзавайбурни гъвечlи халкьарин чlалар хьун тlебии кар я. Ихьтин татугай гьалар арадал атанвай макъамда хайи чlаларин Виридуьньядин югъ хьунухьни дуьшуьшдин кар туш.
Малум тирвал, 1999-йисуз ЮНЕСКО-дин Генеральный конференцияди хайи чlалар хуьнин макьсаддалди 21-февраль дуьньядин дидед чlалар хуьдай югъ яз тайинарна. 2000-йисалай гатlумна гьар са миллетди хайи чlалан югъ къейдзава. Чи аямда лезги чlал авай гьални, пешекарри тестикьарзавайвал, тарифлуди туш.
Гьавиляйни гзафбур чlалакай чпин фикирар, веревирдер раижиз Интернетдин махсус майданриз экъечlзава. Газетрай, журналрай чlалан месэлайриз талукьарнавай макъалаяр чна мукьвал-мукьвал кlелзава.
ЧIал амачирла, халкьни амукьдач, яни чIал авачир халкь миллет туш. ЧIалар квахьунин гьерекат са чIавузни акъвазнавач. Дуьньяда гьар вацра, гьатта гьар гьафтеда са чIал квахьзавайди фадлай малум я, Хайи чIал ва эдебият гьар са инсандин девлет я, ам хуьн чи гьар садан пак буржи я.
- «Ч1ал алай девирда»
Шаз шегьердиз фейи Идрис
Са йисалай хьиз хтана.
Урус хьанвай вични халис.
Вичив рахай касдиз ада
«Не понимаю» лагьана.
Ик1 вучиз ят1а яраб? Вучиз чи ч1ал кесиб жезва? Им халкьдин медениятдиз гьуьрмет тавун яни,тахьайт1а жуван халкьдин медениятдин гъавурда гьатиз к1ан тахьун яни? Бес вучиз вичиз 19-асирда лезгийрин ч1ехи шаир Етим Эмина еке къимет гайи ч1ал къе икьван зайиф хьанва?
Куьне вуч лугьуда?
Квахьзава къе чи Лезги ч1ал
Адил Агабеков
Квахьзава къе чи лезги ч1ал
Я рахазмач чун лезгидал
Са гаф лезги, пуд гаф урус
Гъилени чи хьанва п1уп1рус.
Шад я гьеле лезгияр лугьуз
Лезгида лезгидиз яб тагуз
Хатур гьурметни ва инсанвал
Квахьна физва хьи чи лезги ч1ал.
Яб акалдай радиодиз
Гила амач гьамайни чахъ
Хьанва каналар районриз
Рахазмач гьич лезгидалди.
Четин хьанва эхир чи гьал
Квахьна физва чи лезги ч1ал
Квахьнава чи намуслувал
Квадармир гьич чи лезги ч1ал.
«Ц1ийи лезгияр»
Куьчедал кьве дуст гьалтзава.
– Саламалейкум,стха!
– Ваалейкум ассалам,стха!
– Яда,ц1ийи къуллугъар мус чуьхуьзвайди я?
– Конечно,чуьхуьдайди я ,никаких разговоров.
– Гьун лагь кван, ваз вуч ц1ийи хабарар ават1а ц1ийи чкайрал?
– Ядаааа, сад лагьай совещанидал зи настроенияр михьиз ч1урна абуру.
– Вучиз яда? Вуч хьана?
– Ваз за вуч лугьун? За целый йиф ксун тавуна, прекрасный доклад гьазурна. Зун акьван хъсандиз рахана хьи, даже жувазни бегенмиш хьана. Не пойму вучиз ят1а, доклад куьтягьайла, зал вири хъуьрез башламишна. Зи кьил вообще са куьнайни акъатнач.
– Ваъ, яда. Хълагь кван зазни, вуна ана вуч лагьанайт1а.
– Пожалуста.
Вот,юлдашар,-лугьуз башламишна за
Значит чаз мажал авач ксудай.
Силы тоже герек я чаз дат1ана
Притом и къарар кьилиз тухудай.
Так, конкретно,подуматна и кардиз
Резервияр акъуднайт1а хъсан тир.
В основном гьа идакай са польза
Безусловно хкуднайт1а хъсан тир.
Так-что чун лап отставать жез гуьгъуьна
Им совсем ик1 неудобно жезва чаз.
Неполадка хтун патал гуьнгуьна
Самый меньше кьве варз герек къведа чаз.
Особенно и овощар къачунин,-
Рассадаяр закупатна гъизва чаз.
Тогда-когда чавай абур чкадал
Готовитиз жедайд якъин чизва чаз.
Вообще давай за дело взяться
Чал соседрин са упрекни тахьурай.
Пусть абуруз чун чир хьуй достойни тирди,
Чи к1валахриз завидовать авурай.
– Ваъ, ядааа. Им вуч я,доклад я лугьуз? Ам на гьи ч1алал кхьенвайди ят1а, ви кьил хьайит1ани акъатнани? Ам гьи ч1ал я, ядаааа?(хъуьрезва)
– Эгь,тоже мне, дуст я рахайла…………………(хъелна хъфизва)
«Чи рахунар»
Папа итимдиз зенг ийизва:
«Дорогой, зун парикмахерскидиз физва. Анай подругадин патавни на полчаса заглянутда. Извини, обед гьазуриз агакьнач.»
Итимди жаваб хгузва:
«Зегьримарнач,уже надоел хьанва вун заз. Сколько можно ви капризар терпетиз?Все!»
«Я лезгинка, куьн я вири урусар»
– Асият вах,ваз нисинин хийирар!
– О Боря стха, салам!
– Гьик1 я куьн? Вуч хабарар ава?
– Ой,хабарар гзаф ава. Особенно ви стхади зун гьик1 обижатнат1а,лугьуз к1анзава заз.
– Ваъ,я руш, ада вун вучиз бейкеф авурай? Вун сад лагьай кас я адалай арза ийизвай. Ана вуч хьанат1а,заз ахъая кван.
– Зун публично оскорбитна Асада
Свадьбада любимый дочь тухузвай.
Ада, народ собрать хьанвай чкада,
Родной язык не знаю я лугьузвай.
Лугьузвай хьи, родной ч1ал чир тавурт1а,
Урус ч1ални невозможно усвоить.
Бес кто я, кьве ч1аланни гъавурда
Авай, ийиз кьве ч1ални удвоить?
Лезги ч1алан газеты не читаю,
Ну и что,это не есть ч1уру кар,
Ложь не люблю,правдой я питаюсь,
Я лезгинка, куьн я вири урусар.(хъел кваз хъфизва, Боря мягьтел хьана амукьзава)
Лезги ч1алаз гьуьрмет ая,
Ч1алакай хуш суьгьбет ая.
Тийизвайдаз туьгьмет ая.
Ч1ал к1анидан буржи я им.
Къуй булах хьиз авахьрай ч1ал,
Квачиз вичик ч1уру векь-кьал.
Лезги ч1алан илим я им
Гьейран хьурай акур кас вал.
- «Чна вун хуьда, дидед ч1ал!»
Рик1ел хуьх,ч1ал чи халкьдин девлет я ва гележегда адан кьисмет гьихьтинди жедат1а, чалай аслу я!
Са ферз ят1а чи хуьн диде Ватан,
Кьве ферз я ч1ал хуьн хиве гьар садан.
Чна ч1ал хуьда,ч1ала хуьда чун,
Чи къайкъударвал къудрат я адан.
Ч1алаз к1ан жедач ви гун ва къачун,
Ам хуьн герек я эцигна лап чан.
Лезги чилиз, лезги к1вализ,
Самур вац1уз, Шалбуз дагъдиз,
Сулейманаз ва Эминаз
Гьуьрметзавай лезги хци
Квадардайди туш лезги ч1ал.
Сулеймана,Саида,
Тагьирани Межида
Лезги ч1ал бес чун патал
Михьидаказ хвеначни?
Зилфикъарни Арбенни,
Фейзуддинни Байрамни
Гьа рекьяй т1уз феначни?
Ч1ал течирда гьик1 к1елда
Етим Эмин, Шихнесир,
Ибрагьиман, Алеман
Гьик1 чирда бес ч1алан сир?
Къурбананни Къиясан
Романар бес к1елдачни?
Шагь-Эмира, Забита,
Алирзади хъелдачни?
ЗИ Ч1АЛ Ф.Нагъиев
Зи ч1ал, вун зи мез-луьк1уьн я, дамах я,
Зи диб я вун, эдеб, руьгьдин булах я.
Зи тур я вун, зи къалхан, зи нефес я,
Зи гъалибвал, зи к1анивал, гьевес я.
Эсиррихъни рахадай мерд ч1ал я зи,
Ви къецин югъ – им эх тежер т1ал я зи.
Ви гьар са гаф бубайрилай ц1ир я заз,
Ви пакад югъ кьил такъатдай сир я заз.
Яраб… яраб зи халкь, зи ч1ал рекьида…
Чи несилдин мецерал вун рекъида..?
Биши къванциз элкъведа зи мецикай?
Тарихчиди хкуддайвал чиликай?
Ваъ, ваъ, зи Ч1ал! Вун рекьич Халкь амай кьван.
Чи дидейрив лайлайрин сес гумай кьван.
ЧIал квадармир Яргунви Исгьакь эфенди
КвадарайтIа мални девлет,
На ам хвейи кIвал квадармир.
Баянлухда кутуна вил,
Бегьер гъайи сал квадармир.
ЭлячI тежез уьмуьрд гирве,
Женгер чIугваз гьатна кIеве
Халкьдин дерди аваз хиве
РикIи чIугур тIал квадармир.
КIвал квахьайтIа, жеда ваз тIар,
Эл квахьайтIа, къвада вал хар.
Эхун патал хьайи крар
На гьиссерин звал квадармир.
ХьайитIа ваз и дуьнья дар,
КвадарайтIа вири затIар,
Эхирдал кьван хуьн патал тIвар,
Вуна жуван чIал квадармир.
………………………………………
Маса ч1алар чирун хъсан я,
Дидедин ч1ал хирде авун нукьсан я.
Ам мани я гьар юкъуз чи сивевай,
Ада гьиссер ачухарда к1евевай.
…………………………………………
К1елиз ктабар, чира лезги ч1ал,
Руьгьдин девлет я ч1ал чи гьар садан.
«Тапшурмишнавай кас вуж я ам чал?»
Эгер са касди лагьайт1а бирдан,
Ваз гьихьтин жаваб ават1а лагь кван?
«Заз ахьтин суал гудай лезги жеч,
Хьайит1а эгер, жаваб гьазур я.
Зун адахъ галаз и чилел къекъвеч,
Адан эхир кьил лап беябур я.
Ша тади тийин, женнет сабур я.
Ч1ал халкьдин чин я, адахъ зурба къуват ава. Ам чирун, хуьн- чи гьар садан буржи я.
Тарсуникай аялри къейдер хкудун.
Къе тарсуна заз чир хьана…
Зи фикирдалди…
Тарсунин нетижаяр кьун. Къиметар эцигун. К1валин к1валах.
«Дидед ч1алакай зи фикирар» сочинение кхьиз.
Дидед ч1ал, — вун дидени я,ватанни,
Муг авуна уьмуьр физвай маканни.
Ви тарихдиз,гележегдиз зи чанни
Багъишда за мулдин цуьк хьиз к1анидаз.
Зи халкь,зи ч1ал са ч1авузни ажуз туш,
Намус-гъейрат девлетдихъни къачуз туш.
Зи лезги ч1ал, — дидед ч1ал заз ялгъуз туш,
Къадим тарих вахъ амай кьван,лезги ч1ал!
Зун лезги я,дидед ч1алан векил я,
Ч1алал зегьмет ч1угвазвайди кьве вил я.
Лезги ч1алахъ пехил ксар сефил я,
Сергьят авач ви девлетриз,лезги ч1ал!
Диде,гьуьрмет,берекат ва лезги ч1ал, —
Мектебда чаз гайи тарсар ибур тир.
Диде хьиз заз к1ан хьанай зи лезги ч1ал,
Къаст эцигнай чирда лугьуз адан сир.
Зун я векил дидед ч1алан илимдай
Жуван уьмуьр,акьул ч1алаз багъишай.
Зи лезги ч1ал багьа я заз виридалай,
Илим,тарих, — вири я вун,лезги ч1ал!
- 5150 просмотров
Дуьньядин
винел
вичин
хайи
дидедин
чlал
авачир
са
халкьни—гьич
авайди
туш
Дидедин
чlал
–ам чаз
дидедин
некlедихъ
галаз,
дамарра
авай
иви
хьиз,
кьиле
авай
мефтl
хьиз
бахшнавай
багьа
затl
я.
Чlал—
алимри
къейдзавайвал,
гьар
са
халкьдин
векилдиз
ам
сад—садахъ
галаз
рахун,
вичин
фикирар
ачухдаказ
лугьун,
яб
акалзавай
кас
дуьз
гъавурда
гьатун
патал
ишлемишзавай
сенят,
яракь
я
лагьайтlани
жеда.
А
патал
алай
касдин
рахунрихъ
яб
акалайла,
чаз
ада
шадвал
ийизвани,
хажалатзавани,
адетдин
ихтилат—суьгьбет
ийизвани
чир
жезва.
Чlалахъ
мад
са
кьетlенвал
ава.
Чlалахъ
сеслувал
ава.Чавай
са
кьадар
яргъал
алай
касдал,жуваз
вуч
лугьуз
кlанзаватlа,
жуван
фикир
агакьаризни
жезва.
Лезги
чlални
вичиз
хсуси
кlел—кхьин
авай
чlаларикай
я.
Идалай
вилик
чи
дидед
чlалал,
кlел—кхьин
авач
лугьудайбурни
хьана,
амма
тарихдин
деринар
ахтармишайла,
къекъвейла,
лезги
чlал,
эвелдай
къванерал,
чархарал
кхьена,
ахпа
вичихъ
Алпан
гьукумат
хьайила
чир
жезва.Адалай
гуьгъуьнизни,
чал
яракь
гваз
атай
чапхунчийри
чпин чlалар
ишлемишиз
хьанайтlани,
чи
арайра,
гьабуру
кьабулиз
тунвай
алфавитралди
ва
дидедин
чlалал
кьхьей
затlар,
документар
чилик
акатна
вара—зара
хьанвай
кхьинар
чаз
жагъизва,
чи
баркаллу
алимри
абур
кlелзава.
Дидедин
чlал
чахъ
гьа
хайи
йикъалай
башламишна
,ракъинин ишигъ
хьиз,
гъетерин
нур
хьиз,гьар
декьикьада
чи
жигерри
чlугазвай
гьа
ва хьиз,
йикъа
са
шумудра
незвай
ризкьи
ва
хъвазвай
яд
хьиз
агакьзава.Чаз,
гьар
пакамалай
няналди,
чи
балайриз
кьепlинин
кьилихъ
дидейри
язавай
лайлаяр
ван
жезва,
радиодай,
телевиденидай,
школада
тарсарай,
хуьре—
кlвале
ва
кlвалахда—кеспидал
ийизвай
рахунрай
ванер
къвеза.Чlал—
булахдай
къвезвай
гьамгадин
яд
хьиз,
къвердавай
михьи
жез,
къвердавай
хци
жез
чал
агакьзава.
Чна
дидедин
чlалал
кlвалахни
ийизва,чна
адал
дамахни.
Кlвалах
ам
я,
чун
жуван
чlалал,
лезги
чlалал
рахазвай
гьар
гьи
хуьруьз
фейитlани,
масадан
ва
я
маса
чlалан
куьмек
галачиз
рахазва.Дамахни
ам
я
хьи,
вири
чlехи
чlалариз
хас
лишанар,
гьар
са
затlуниз
лугьудай
хсуси
тlварар,
гьар
гьихьтин
четин,
гзаф
фикирар
санал
кlватlна,
лугьузвай
ва
я
кхьенвай
филасофиядин,
литературадин
эсерар,
дидедин
чlалаз
регьятдиз
гъиз
ва
лугьуз
жезва.Са
гафуналди,
лезги
чlал—дуьньядин
амай
халкьарин
чlалар
хьиз,
девлетлуни
я,
къиметлуни
Гьайиф
хьи,
са
бязи
инсанри,
дидедин
чlал
ам
гьина
герек
къвезвайди
я
лугьуз,
кваз
такьазвай
чи
аяларни
ава.Ам
чlалавай
яргъаз
хьун
–вичин кесибвал
ва
бедбахтвал
тирди
геж
гъавурда
акьада.Шегьерра
яшамиш
жезвай
аялривай,
хайи
ерийрал
хтай
вахтара
абур,
бегьем
гъавурда
гьат
тийиз,
вичин
фикир
дидедин
чlалал
лугьуз
тежез,къерехда
амукьзава.
Садбур,
сад—
кьве
йисуз
патарал
акъатайла,
кьисмет
хъхьана.хуьруьн
школайриз
кlелун
давамариз
хтун
хъувурла,
чаз
дидедин
чlал
хъсан
чизмач
лугьузва.Абур
дуьз
туш.
«Хайи чlал
тийижир
инсан
еке
бахтуникай
магьрум
я.»,
лугьузва
халкьдин
мисалда.Заз
а
бахтуникай
магьрум
жез
кlанзавач
.Заз жуван
дидедин
чlал
кlан
я
ва
адал
дамахзава.
Обновлено: 09.01.2023
ЗИ ЛЕЗГИ ЧIАЛ
Нурарилай ал ракъинин
Вуна къуват къачунвани?
«Ви чIав фенва. «- лагьайтIани,
Жуван елкен ахъайна генг,
Заманайрин хурал вуна,
Игитди хьиз тухузва женг!
Чи бицIекрин мецел къвана,
ЦIийи кьиляй цуькда вуна.
Гьар сесина, гьар гафуна
Чи Къаф сувун ни-ял гала,
Вучиз,лагь, зи шиир скьал
Къвезва кьакьан хиял галаз?
Зи дидед чIал, къванцин ни квай!
А ви хурал ахварик квай
Ахъа жерла сирер, давар,
Акьазва лап дуьз рикIелай!
Тапаррин мез галкIизва гьикI,
Экъис жезва гьахъ руг алай!
Къул я чими чи гьар са хур,
Агата, дуст, хамир хатур,
Туш зи чIалан гуьзгуь какур,
Дуьз рахада ана тарих:
Пелазг баде, алпан буба.
Чахъ суй ава михьи, ари.
ЦIун дигедин цIай галай чIал!
Авач чидайд ви яш, ви чIав.
Чи дагъларин кукIушни рав
Ви яшдаван, низ чида низ?
Заманади вичин сирер
Чуьнуьхариз, гагьни чIуриз.
Алатна фей агъзур йисар
Ийизва на такур кьасар.
ЧIаларин вун хару, масан
Вах яни вун, диде яни?
ЧIалаз тахай килигайтIа,
Дав жеда ви, гуьгьуьл, мани.
Вун Гъуцари чав гайи нур,
Лезги халкьдин ван я вун гур.
Вахтуниз на ганва кучIур,
Эгьрамрилай зи вини чIал,
КIариз физва асирар на,
Зи игит чIал, зи къени чIал!
07.11.2013
Портал Стихи.ру предоставляет авторам возможность свободной публикации своих литературных произведений в сети Интернет на основании пользовательского договора. Все авторские права на произведения принадлежат авторам и охраняются законом. Перепечатка произведений возможна только с согласия его автора, к которому вы можете обратиться на его авторской странице. Ответственность за тексты произведений авторы несут самостоятельно на основании правил публикации и законодательства Российской Федерации. Данные пользователей обрабатываются на основании Политики обработки персональных данных. Вы также можете посмотреть более подробную информацию о портале и связаться с администрацией.
© Все права принадлежат авторам, 2000-2022. Портал работает под эгидой Российского союза писателей. 18+
Вун ханватІа, эгер лезги дидеди,
Ада ваз чIал нек яз ганва хуралай.
Эгер фагьум ийизватІа келледи,
Ич аватун дуьз туш яргъаз таралай.
Чира жуваз амай вири чІаларни,
Хайи тир чІал алуд мийир рикІелай.
ГьалтайтІани рекье цацар-валарни,
Алудмир жув уьмуьрдин дуьз рекьелай.
Диде, буба, вахни стха, аялар,
Гьи кьадардин чІалан ширин гафар я?
Лезги чІалал рикІяй фейи хиялар,
Абур цуьквер гваз хуьквезвай гатфар я.
Гьар са чІалан метлеблувал, деринвал,
Ам дидедин некІедик кваз хъванва на.
Дидед чІалан гьар гафунин деринвал,
ЧирнаиачтІа, дидедин рикІ ханва на!
Айиб тушни чІал чир тавун дидедин?
Эгер лезги яз ханватІа дидеди.
Вун кас туш кьван маса миллет–бикедин,
Са чІавуз ван ийида ви келледи!
Лугьуда хьи, зун шегьерда хьайид я,
Заз дидедин чІалал рахаз чир хьанач.
Вун дидеди лезги кас яз хайид я,
Ваз чІал чирдай хайи ватан-хуьр хьанач.
Урус чІални чира жуваз хуралай,
Чира жуваз амай вири чІаларни.
Багьа са затI авач дидед чIалалай,
ГайитIан на дуьньяд девлет-маларни.
Амма хуьре, кьакьан дагъда, аранда;
Халис Женнет авай чІал ваз чидани?
Ава лугьуз къенси, машмаш Иранда,
Ватан туна, яд чкайриз фидани?
Къариблухда Ватан рикІел хуькведа.
Адан къадир чир жеда гуж гайила.
Яшамиш хьун жуван лезги уьлкведа,
Чир жеда ваз са кІус чIехи хьайила.
Жуван миллет, жуван чІалал рахунар,
Чуьнгуьр кьуна, мани лугьун квяй ятІа?
Лезгинкадал кьуьлер ийиз, къугъунар,
РикІе даим хкахь тийир цІай ятІа?!
Лезги чІалал ашукь хьанвай кас я зун,
Ам зи диде, буба, вахни стха я!
Сад Аллагьди бахтар ганвай кас я зун,
Лезги чІал заз – къадим тарих, арха я!
Агь, галазни, галачизни хъуьредай,
Инсанар са-кьвед акунач киц1ер хьиз.
Ихьтин дуствал аквада са жуьреда,
Санал алаз чувударни немцер хьиз.
Алатна жал и чувуддин рикІелай?
Немцери чеб кайи чІавар пичера?
Хъифидай югъ алат хьана рикІелай,
Немс чувуддиз тамашзава кичІела.
Хъуьруьхъ, хъуьруьхъ, хъуьруьнихъ
Шел галайдин алуд мийир рикІелай.
Кьве къан дуствал, амай уьмуьр тир чуьруьк,
Акьван пис туш, итим кьейи йикьелай.
Халилбег, дуст, абур жери крар я,
Гитлерани гьакІ фагьумнай сифтедай.
Гьар са дяве кьве патазни зарар я.
Пул гумачиз хуькведай хьиз гьафтедай.
Меденият халкьдин диде я. Ам гьамиша дегиш жезва, яшамиш жезва, нефес ч1угвазва, ч1ехи жезва, ам чахъ галаз ч1ехи жезва ва ада чун ч1ехи ийизва. Фикир авурла, меденият халкьди арадал гъизва ва ада –халкь. Медениятдин ч1ал халкь я. Ам авачир халкь тухум авачир етимдиз ухшар я. Дегь заманайрилай эгеч1на вири халкьарихъ галаз лезгийрини хайи ч1ал ядигар хьиз хуьзва, девлетлу ийизва, къешенгарзава. Гьар са ч1алан кьулухъ зурба медениятдин къат чуьнуьх хьанва. Эгер жуван хайи халкьдин ч1ал чин тийиз хьайит1а, жуван халкьдин тарихдихъ ва медениятдихъ авай алакъа квахьда. Дагъустандин меденият – им чи халкьдиз хас яшайиш яратмишай, чи ата бубайри руьгьдин бине эцигай чешнелу тежриба я.Абуру халкьдиз аманат яз несилрилай несилралди атанвай весияр тунва: дуствилелди яшамиш хьунин адетар, мукьвавилинни къуншивилин алакъаяр хуьдай адетар, ч1ехибурузни дишегьлийриз гьуьрмет авунин, зегьметкешриз гьуьрмет авунинни бубайрин укьуллу келимайрихъ яб гунини ва абурун гафуниз килигунин, кефсузбурунни кьуьзуьбурун къайгъударвал авунин адетар. Ибур вири чи халкьди галатун тийижиз, четиндиз ва еке гьевесдалди эцигнавай ва эцигзавай медениятдин гурар я. И гурарай дегь заманрилай инихъ чи тухум хкаж хьана ва хкаж жезва. Алай девирда чи уьмуьрдин гьар са хиле чи баркаллу рухвайрини рушари
ч1угвазвай зегьметни абурун агалкьунар, чи игитрин кьегьалвилерни гъалибвилер, чи гьар йикъан яшайиш патал
тешкилзавай шарт1ар- вири чи меденият я. Меденият – им
вири чи халкьар агудзавай къуватлу яракь я.
Гьак1ни чи медениятди чаз халис инсанвилелди яшамиш
жез, намуслувилелди зегьмет ч1угваз, пешекарвал къачуз, хайи ч1ал, марифат, халкьдин авазарни, маниярни, кьуьлер, адатарни миллетрин хесетар дериндай гьисс ийиз, рик1ивай кьат1униз, аннамишиз ва ишлемишиз чирзава.Меденият вич- вичелай чи къужахдиз къведач. Ам кьабулун, гьисс авун иллаки жегьилриз акьван регьят кар туш. Гьаниз килигна и кардиз гъвеч1и ч1авалай, школада амаз фикир
гун лазим я. Россиядин Президент Владимир Путина лагьайвал, культурадиз са рик1 аладардай , машгъулардай хилез хьиз ваъ, инсан тербияламишунин рекье гзаф важиблу, кар алай , адан уьмуьрда еке роль къугъвадай хилез хьиз фикир – дикъет гана к1анда. И гьахълу гафарал алава жедай зат1 авач. Меденият, эдебият ва ч1ал къуьн –
къуьневаз чал агак1нава. Абур сад галачиз сад гьич фикирдизни гъиз жедач. Хайи халкьдин культурадихъ,
халкьдин тарихдихъ, адан ацукьунихъ – къарагъунихъ,
баркаллу крарихъ танишариз чаз чи ч1ала, яни дидед ч1ала куьмек гузва.Вири ч1алариз хьиз чи ч1алазни вичиз хас тир
рангар, тавар ава. Гьажибег Гьажибегова лагьайвал, лезгийрин виридалайни гужлу ва хци яракь адан ч1ал я.
Чи къагьриман рухвайри ч1алан куьмекдалди, яни хци гафуналди халкь сад авуна ва адан куьмекдалди вири четинвилерай халкь акъудна. И жигьетдай мисал яз гъиз жеда Куьре Мелик. Адан ватанпересвилин руьгь квай
зулумкарвал ачухдиз къалуриз алакьна.
Куьре Меликан эсерар жегьил несил тербияламишунин,
инсанпересвилин, Ватанпересвилин фикиррив ац1анва.
т1вар алай шиир я.
Лекьре хьтин не жуван твар,
Халкьаризни къалур ви кар.
Чи невейри хуьрай ви т1вар,
Накьвадивай къакъудмир жув.
И ц1арарай аквазвайвал, шаирдин рик1 ватандихъ, вичин хайи халкьдихъ кузва. Ада, чи жегьил несилдиз невейри т1вар хуьн патал, халкьдиз аквадай менфятлу крар авуниз эвер гузва.
25 йисуз яшамиш хьайи шаир, гьикаятчи Алибег Фетягьова
вичин т1вар несилдиз туна. Лезги халкьдин гьикаятчи, философ Агьед Агъаева адаз кутугай къимет гана: « Ам
(Алибег Фетягьов) лезги литературада тамам революция тур
ишлемишзавай и гафар несилрилай несилрал фида.
Ингилисрин писатель, тарихчи, искусстводин теоретик
Джон Рескина лагьанай: «Анжах рик1ин ситкьидай авур
Лугьун лазим я хьи, и хайи халкьдин тарих, адетар, руьгьдин хазина акьатзавай несилдал агакьарун са акьван регьят кар туш. Халкьдин адетар хуьнин, руьгьдин хазинаяр хуьнин, тарих чир хьунин, жуван халкьдин баркаллу рухваярни рушар чир хьунин, жуван миллетдиз, ахпа амай вири миллетдин халкьаризни гьуьрмет авунин чешне эвел-
ни – эвел тарс гузвай муаллим хьана к1анда. Аялриз халкьдин культурадин тербия гунин рекье за ихьтин къайдайрикай менфят къачузва : сада – садакай хабар кьун, мергьяметлу хьун, сада – садаз куьмек гун, рик1инни гъилин ачухвал, сабурлувал, ата – бубайрин хъсан адетар рик1ел хуьн ва кьиле тухун.
мах к1елдайла, аялриз Ватандиз гьарма сад вафалу хьунин,
хайи чилел гьар садан рик1 хьунин гьиссер артухарунин
насигьат гузва. Абурук ватанпересвилин руьгь акатзава.
Ихьтин тарсуна аялрин рик1ел агъадихъ галай мисалар
гьуьрмет авунин, дуствал мягькемарунин гьиссер акатда.
Аялрин вилик ихьтин суалар эцигиз жеда:
- Алискер гьихьтин гада тир?
- Къариди хциз гьихьтин меслятар къалурнай?
- Алискера вичиз гьихьтин инсандикай юлдаш кьуна?
- Ваз дустар авани?
- Ваз гьихьтин дустар бегенмиш я?
- Квез дуствиликай гьихьтин мисалар чида?
Аялри дуствилиз талукь мисалар гъида ва абурун мана –
Милли культурадин къайдаяр ва тарихдин адетар,
Халкьдин руьгьдин яратмишунар вилик тухузвайбурни ва
Абур несилрилай несилрал агакьар хъийизавайбурни чун
ва чи аялар хьун мумкин я. Милли адетрин культура чирунин бинеда халкьдин тарих, халкьдин къанажагъ,
яшайиш, халкьдин хъсан адетар арадал хкун ва абур да-
вамарун хьана к1анда. «Россиядин Федерациядин госу –
дарстводин милли концепцияда къейдзавайвал,
руьгьдин ва халкьарин садвал арадал гъун ва гегьеншарун,
Россиядин халкьарин тарихни меденият чир хьун, тарихдин ирс ва милли яшайишни адетар сад – садав кьун, ч1алар
чирун ва абур хуьнин шарт1ар арадал гъун важиблу кар я.
Чи дагъви харкьар руьгьдин яратмишунралди тарихдихъ
алакъалу я: тарихдин манияр, риваятар, кьисаяр, махар,
мисалар, миск1алар ва масабур.
Алай вахтунда гьар са халкьди вичин тарих, культура,
адетар ц1ийи кьилелай аннамишзава, рик1елай фенвай ва
икьван ч1авалди малум тушир т1варарни вакъиаяр арадал
хкизва. Жуван ч1ал зайифардай ихтияр чаз авач.
Ам хуьн патал вири серенжемар кьабулна к1анда.
«Тербиядиз къуватсузди жез к1анзавачт1а, ам халкьдинди хьун герек я. Образование халкьдин игьтияжриз мукьва хьун, халкь квахьуникай хилас авун я.
Къуй чи акьалтзавай несил Ватан к1ани, хайи чил , ч1ал к1аниди ва абуруз вафалуди хьурай!
— Гьуьрметлу мугьманар, азиз балаяр, къенин мярекат чна жуван лезги ч1ал хуьниз бахшнава. Халкьдикай халкь, миллетдикай миллет айизвайди дидедин ч1ал я.
2. Ведущий 2: Дуьньядал гзаф ч1алар ала, гьуьрметлу балаяр! Гьар са халкьдихъ, гьар са инсандихъ вичин ч1ал, хайи дидед ч1ал ава. 1999 – йисуз ЮНЕСКО-ди хайи ч1аларин къайгъу ч1угунин, хейлин ч1алар дуьньядин винелай терг жезвай макъамда абур хьунин ва вилик тухунин мураддалди 21-февраль дуьньядин халкьарин дидед ч1аларин югъ яз малумарна. Гьа ч1авалай инихъ чи Россиядин ва Дагъустандани и югъ гегьеншдиз ва гурлудаказ къейдзава. И жигьетдай чи Дагъустан генани кьет1ен чкадал ала.
Ведущий 1: Дагъустанда гзаф ч1алар ава. И ч1алар гьик! арадал атанат1а за са ихьтин риваят хкин. Са шишел гваз балк1андал алаз физвайди хьаналда. Ингье ам атана чи Дагъустандиз акъатна. Адаз дагъларай физ четин жезвай . Хци рагара, къванера акьаз адан шишел къазун хьана ва ч1аларни гьарнихъ сад чк1ана. Чаз гьатайди лезги ч1ал я.
— Исятда чи аялри чаз, чи лезги ч1алакай шиирар к1елда.
Хайи къалай дидеди зун
Лезги рушан т1вар гана
Агь багьа я лезги ч1ал вин
Лезги ч1алал хуш я рахаз
Дидеди зун кьуна гъилел
Зи Ватандиз хкана
Кам вегьейла сифте чилел
Дидедин ч1ал вун я сувар
Гьар юкъуз заз аквазвай
Чи игитрихъ ава гьунар
Лезги ч1алал рахазвай.
Ведущий 2: Эвер гузва за къе вири лезги диде бубайриз, геж тавуна гьуьрметлубур, ч1ал чира куьн балайриз.
Сегьне 1. Къари: Гьи бубадин велед ят1а дидедин ч1ал тийижир, гъейрин ч1алан велед ят1а, туширт1а ак1 жедачир
Къужа: Ваъ, я къари, диде буба лезгияр тир, аялрин акун къене чебни зурба сагьибар тир, хиялрин.
Къари: Багьна вуч я!? Шегьерда ва рахаз к1амач лезгидал, дидени са шегьерда ва югъ атай кьван гуьзгуьдал.
Къужа: Квез я ахьтин диде буба, дидед ч1ал кваз такьадай, хуьруьз хтун хьана туба, ч1ал тийижиз рахадай.
Ведущий 1: Гьуьрметлу аялар! Дидед ч1ал хуьнуьх квевайни куь пай кутаз жедай рекьер гзав ава. Абрукай сад жуван хзанда, аялрин дустарин арада дидед ч1алал рахун , манияр, шиирар, газетар, журналар, ктабар к1елун я.
9. Ведущий 2. Дидедин ч1ал течидайдакай жуван халкьдин ва хайи чилин хва я руш жедач.
— Жуван хайи ч1ал чира!
— Лезги ч1ал михьиз хуьх!
— Дидед ч1ал чир тахьун айиб я!
Ведущий 1. Чи халкьдиз вичин адетар гзаф авайди я, гьа адетрикай чна са гъвеч1и сегьне къалурда. Буюр килига!
Къари: Вун хтанани къужа?
Къужа: Хтана къари, хтана. Са истикан чай цуз кван къари (чай цазва къариди).
Къари: (рак гатазва) – Рак гатазвай хьтинди я.
Къужа: Килиг кван къари вуж ят1а.
Къари: (къари килигзава). Почтальон тир къужа. Чин шегьерда к1елзавай гададилай кагъаз хтана.
Къужа: К1ела кван къари вуч кхьенват1а.
Къари: Саламалек диде ва буба. Куьн гьик1 ава? Как здоровье, как поживаете? Зун хъсанзава, учеба нормально. Скоро приеду. Куьн сагърай, досвидание.
Къужа: Ибур вуч гафар, я къари!? Са йисуз шегьердиз фена, ч1ал рик1елай фенани!? Я мусибат!!
Къари: Хьана я къужа вуна аялдиз гьикьван тахметар ийида ч1ал ик1 хьана, ч1ал ак1 хьана. Абур куьлуь-шуьлуь я.
Къари: Къужа, я къужа…
Къужа: Вуч хьана къари вак къал ква хьи?
Къари: Я къужа кал квахьнава, кал. Кьве к1вач галат хьана зин къекъведай кьван, гила вучда!?
Къужа: Ч1ал квахьайла кал квахьун еке к1валах яни, абур куьлуь-шуьлуьяр я.
Ч1ал раб яни, вучиз квахьна фирай ам, миген яни вучиз чна кхьирай ам.
11. Ведущий 2. Чна умудзава хьи, квекай гьар сад, чи хайи чилин ва дидед ч1алан халисан патриот жеда. Ч1ал амай кьван халкь амукьда!
Читайте также:
- Сочинение про воображаемый мир
- Сочинение по фильму александр
- Сообщение о спектакле кратко
- Роль глагола в художественном тексте сочинение
- Почему меня назвали марией сочинение
Автор: Рамазанова Тюкезбан Рамазановна
МКОУ СОШ4 п. Белиджи Дербентский район
“Зи Лезгистан ”
Тарсунин тема: « Зи Лезгистан»
Тарсунин метлеб: дидед ч1алан гуьрчегвал, адан метлеблувал къалурун;
алимри, шаирри дидед ч1алакай лагьанвай гафар веревирд авун;
дидед ч1ал к1ан хьунин, адан михьивал хуьнин гьиссер тербияламишун.
Тадаракар: ктабар, презентация «Дидед ч1алакай бубайрин келимаяр», проектор, ноутбук, шаиррин суьретар, баннер «Лезги халкь, Ватан, Дидед ч1ал».
Тарсунин план.
- Тарс тешкилун.
- Тарсунин метлеб ачухарун, аялрин вилик гьялна к1анзавай месэлаяр эцигун.
- Темадин винел к1валахун.
- Тарс мягькемарун.
- Тарсуникай аялри хкуднавай къейдер.
- Къиметар эцигун.
- К1валин к1валах гун.
Тарсунин финиф.
Хьана,кьван,хьанач кьван са вилаят. И вилаятда са пачагь хьана,адахъни пуд хва авай. Бубади вичин рухвайриз ихьтин веси туна: гьамиша дуствилелди яшамиш хьухь, сада садан хатур хамир,гьуьрметлу хьухь, вири къуват халкьдин рекье харж ая, адаз куьн гьамиша герек я. Квез илимар чира, абурун къадир хьухь. Гадайри чпин бубадин веси кьилиз акъудна: абур гьамиша санал хьана, халкьдин тереф хвена,адан къайгъуда хьана. Абурун т1варарни тир Лезги халкь, Ватан, Дидед ч1ал.
Къенин чи тарсунин тема я «Лезги халкь, Ватан, Дидед ч1ал». Гьи къайдада кьиле фида чи тарс? Куь фикир желб ийиз к1анзава заз «Дидед ч1алан сирер» т1вар алай ктабдал. Къенин чи везифа я и ктаб к1елун,ада ганвай тапшуругъар кьилиз акъудун, яни и ктабди заз дидед ч1алакай квез авай чирвилер ахтармишиз куьмек гуда. Ша, чна ам ахъайин. Гьихьтин гафар аквазва чаз сад лагьай чинай?
( Ч1ал маса гуз жедач, маса къачуз жедач! Адал анжах дамахиз жеда!!!)
Гьикьван гьахълу гафарилай гат1умзава и ктаб!
1.Гьикьван гуьрчег я чи ч1ал!
Дидед ч1алан манадин деринвал сифтени-сифте чи халкьдин мисалрай аквазва. Ч1алакай чпин фикирар чи халкьдин алимрини шаирри гзаф лагьанва. Гьикьван гуьрчег шиирар ава чи ч1ала!
Абур квез чизвани?
Мисалар .
Дидед чIал кIан хьухь.
Дидед чIал тийижир инсан чIехи бахтуникай магьрум я.
Дидед чIал эбеди япара авай лайлай я.
Жуван чIал усалармир.
Жуван чIалак рехне кутамир.
Хайи чIал инсандин къуват я.
Хайи чIал хьун кьегьалвал я.
Хайи чIалав къведай нямет авач.
Хайи чIалакай ягьанатдай кас иеси кьадай кицIиз ухшар я.
Хайи чIалан къадир хьухь.
Хайи чIалан тIеам масад я.
ЧIал акьулдин булах я, акьул — чIалан дамах.
ЧIал инсандин дамах я.
ЧIал рахайла иер я.
ЧIал тийижирдаз дидени чир жеч.
ЧIал халкьдин девлет я.
Лезги ч1алаз хас лишанар ава пуд:
Чириз регьят,гегьенш сергьят,фитне кьегьят.
Аваз абур мадни ава са шумуд,
Ингье абур: хуьда сабур, я такабур,
Мециз кьезил, гафар т1имил, фикир я гьуьл.
Мадни ава,бесрай абур, и лагьайбур
Гзафни я хуьн патал ч1алан абур.
……………………………………….
Ватан хуьникай ва зегьметдикай,
Дуствиликайни гьак1 гьуьрметдикай,
Гьалал суьрсетдин хуш лезетдикай
Кхьидай дерин гьуьл я лезги ч1ал.
ДИДЕДЧ1АЛ Фейзудин Нагъиев
Зи дамах, зи булах, зи ах, лезги ч1ал,
Агъзуррикай Садаллагьди гайиди,
Зи руьгь, зи ирс, зи виждандин гуьзгуь ч1ал,
Руфунамаз япариз ван хьайи ч1ал,
Даиматдай зун дуьнйадиз гъайиди.
Вун зи мез я, зи ашкъидин лувар я,
Акъудзавай хиялрин арш-кьакьандиз.
Садаллагьдиз кузвай рик1ин ялвар я,
Вун захъ гала: гьам дерт я, гьам сувар я,
Гьазур я зун зи чанни ваз къурбандиз.
Гуьзелбурун арада вуч тек я вун,
Гьар гаф зар я, мана – гегьенш, деринди.
Уьмуьр гузвай дидедин пак нек я вун,
Эсилдин ирс, зи яб, зи мез, экв я вун.
Дидедин чIал Арбен Къардаш
Зи лезги чIал, дидедин чIал – дуьньядин
Вири чIехи чIаларилай ширинди.
Зи кьисметда шадвилинни сузадин
Гуьзгуь я вун, хвейи халкьдин зигьинди.
Къуй са акьван гегьенш туш ви уьруьшар,
Къуй са акьван гьяркьуь туш ви часпарар,
Са квелдини ийиз жедач дегишар
Ви туьнтвилин, назиквилин гьунарар.
Ви сесера цIун мецерин ван ава,
Къаяйринни, ачIаринни аранрин.
Гьар гафуна хайи чилин тан ава,
Атир ава мезрейринни харманрин.
Вун авачир яд чкайрай хтайла,
Заз цIай я вун хайи кIвалин къулавай.
РикI къагьардив, хвешивилив ацIайла,
Мад къахрагъиз кIан жедач ви къвалавай.
Гекъигунрив ви кьакьанвал, деринвал,
Ви фирягьвал къалур жедач авайвал.
Авахьзава, артухиз ви ширинвал,
Туьхуьн тийир са гъетрен нур цавай вал.
Лезги чIал Мердали Жалилов
Лезги чIала сесер ава ширинбур,
Авазар яз алахьда ви мецелай.
КIанивилин кьин хьиз, мана деринбур,
Дидед нек хьиз, алат тийир рикIелай.
А сесерихъ къуват ава ажайиб,
Чим хьана вун живе хьтин хкаждай.
А сесерихъ къуват ава ажайиб,
Мекь хьана, вун векь хьиз таза акIаждай.
Тажублу я сесер лезги гафарин:
Наши касдиз – кьас тежедай къелеяр.
Дуст паталди къизилгуьлрин кIунчIар я,
Душман патал – къайи, залан гуьллеяр.
Лезги сесер гьинай къвезва? Яб це на
Рагукай къван аватдайла дерейриз.
Самур вацIун ширин лайлай йифериз
Хкаж жерла кьилихъ галай гуьнейриз.
Лезги сесер къвезва дагъдин булахрай,
Рекьин тийиз, рагъул тежез авахьир.
Лезги зуьрне рахада хупI дамахдал,
Гагь марф хьана, гагь хъвер хьана алахьир.
2.Вири дуьньядин дидед ч1аларин югъ.
21 февраль – Виридуьньядин дидед ч1аларин югъ яз малумарнава. Адакай квевай вуч лугьуз жеда?
Саки виридаз малум я хьи, алай аямда дуьньядин гзаф чlалар квахьунин хаталувилик ква. Терг хьунин часпардив фад-фад агакьзавайбурни гъвечlи халкьарин чlалар хьун тlебии кар я. Ихьтин татугай гьалар арадал атанвай макъамда хайи чlаларин Виридуьньядин югъ хьунухьни дуьшуьшдин кар туш.
Малум тирвал, 1999-йисуз ЮНЕСКО-дин Генеральный конференцияди хайи чlалар хуьнин макьсаддалди 21-февраль дуьньядин дидед чlалар хуьдай югъ яз тайинарна. 2000-йисалай гатlумна гьар са миллетди хайи чlалан югъ къейдзава. Чи аямда лезги чlал авай гьални, пешекарри тестикьарзавайвал, тарифлуди туш.
Гьавиляйни гзафбур чlалакай чпин фикирар, веревирдер раижиз Интернетдин махсус майданриз экъечlзава. Газетрай, журналрай чlалан месэлайриз талукьарнавай макъалаяр чна мукьвал-мукьвал кlелзава.
ЧIал амачирла, халкьни амукьдач, яни чIал авачир халкь миллет туш. ЧIалар квахьунин гьерекат са чIавузни акъвазнавач. Дуьньяда гьар вацра, гьатта гьар гьафтеда са чIал квахьзавайди фадлай малум я, Хайи чIал ва эдебият гьар са инсандин девлет я, ам хуьн чи гьар садан пак буржи я.
- «Ч1ал алай девирда»
Шаз шегьердиз фейи Идрис
Са йисалай хьиз хтана.
Урус хьанвай вични халис.
Вичив рахай касдиз ада
«Не понимаю» лагьана.
Ик1 вучиз ят1а яраб? Вучиз чи ч1ал кесиб жезва? Им халкьдин медениятдиз гьуьрмет тавун яни,тахьайт1а жуван халкьдин медениятдин гъавурда гьатиз к1ан тахьун яни? Бес вучиз вичиз 19-асирда лезгийрин ч1ехи шаир Етим Эмина еке къимет гайи ч1ал къе икьван зайиф хьанва?
Куьне вуч лугьуда?
Квахьзава къе чи Лезги ч1ал
Адил Агабеков
Квахьзава къе чи лезги ч1ал
Я рахазмач чун лезгидал
Са гаф лезги, пуд гаф урус
Гъилени чи хьанва п1уп1рус.
Шад я гьеле лезгияр лугьуз
Лезгида лезгидиз яб тагуз
Хатур гьурметни ва инсанвал
Квахьна физва хьи чи лезги ч1ал.
Яб акалдай радиодиз
Гила амач гьамайни чахъ
Хьанва каналар районриз
Рахазмач гьич лезгидалди.
Четин хьанва эхир чи гьал
Квахьна физва чи лезги ч1ал
Квахьнава чи намуслувал
Квадармир гьич чи лезги ч1ал.
«Ц1ийи лезгияр»
Куьчедал кьве дуст гьалтзава.
– Саламалейкум,стха!
– Ваалейкум ассалам,стха!
– Яда,ц1ийи къуллугъар мус чуьхуьзвайди я?
– Конечно,чуьхуьдайди я ,никаких разговоров.
– Гьун лагь кван, ваз вуч ц1ийи хабарар ават1а ц1ийи чкайрал?
– Ядаааа, сад лагьай совещанидал зи настроенияр михьиз ч1урна абуру.
– Вучиз яда? Вуч хьана?
– Ваз за вуч лугьун? За целый йиф ксун тавуна, прекрасный доклад гьазурна. Зун акьван хъсандиз рахана хьи, даже жувазни бегенмиш хьана. Не пойму вучиз ят1а, доклад куьтягьайла, зал вири хъуьрез башламишна. Зи кьил вообще са куьнайни акъатнач.
– Ваъ, яда. Хълагь кван зазни, вуна ана вуч лагьанайт1а.
– Пожалуста.
Вот,юлдашар,-лугьуз башламишна за
Значит чаз мажал авач ксудай.
Силы тоже герек я чаз дат1ана
Притом и къарар кьилиз тухудай.
Так, конкретно,подуматна и кардиз
Резервияр акъуднайт1а хъсан тир.
В основном гьа идакай са польза
Безусловно хкуднайт1а хъсан тир.
Так-что чун лап отставать жез гуьгъуьна
Им совсем ик1 неудобно жезва чаз.
Неполадка хтун патал гуьнгуьна
Самый меньше кьве варз герек къведа чаз.
Особенно и овощар къачунин,-
Рассадаяр закупатна гъизва чаз.
Тогда-когда чавай абур чкадал
Готовитиз жедайд якъин чизва чаз.
Вообще давай за дело взяться
Чал соседрин са упрекни тахьурай.
Пусть абуруз чун чир хьуй достойни тирди,
Чи к1валахриз завидовать авурай.
– Ваъ, ядааа. Им вуч я,доклад я лугьуз? Ам на гьи ч1алал кхьенвайди ят1а, ви кьил хьайит1ани акъатнани? Ам гьи ч1ал я, ядаааа?(хъуьрезва)
– Эгь,тоже мне, дуст я рахайла…………………(хъелна хъфизва)
«Чи рахунар»
Папа итимдиз зенг ийизва:
«Дорогой, зун парикмахерскидиз физва. Анай подругадин патавни на полчаса заглянутда. Извини, обед гьазуриз агакьнач.»
Итимди жаваб хгузва:
«Зегьримарнач,уже надоел хьанва вун заз. Сколько можно ви капризар терпетиз?Все!»
«Я лезгинка, куьн я вири урусар»
– Асият вах,ваз нисинин хийирар!
– О Боря стха, салам!
– Гьик1 я куьн? Вуч хабарар ава?
– Ой,хабарар гзаф ава. Особенно ви стхади зун гьик1 обижатнат1а,лугьуз к1анзава заз.
– Ваъ,я руш, ада вун вучиз бейкеф авурай? Вун сад лагьай кас я адалай арза ийизвай. Ана вуч хьанат1а,заз ахъая кван.
– Зун публично оскорбитна Асада
Свадьбада любимый дочь тухузвай.
Ада, народ собрать хьанвай чкада,
Родной язык не знаю я лугьузвай.
Лугьузвай хьи, родной ч1ал чир тавурт1а,
Урус ч1ални невозможно усвоить.
Бес кто я, кьве ч1аланни гъавурда
Авай, ийиз кьве ч1ални удвоить?
Лезги ч1алан газеты не читаю,
Ну и что,это не есть ч1уру кар,
Ложь не люблю,правдой я питаюсь,
Я лезгинка, куьн я вири урусар.(хъел кваз хъфизва, Боря мягьтел хьана амукьзава)
Лезги ч1алаз гьуьрмет ая,
Ч1алакай хуш суьгьбет ая.
Тийизвайдаз туьгьмет ая.
Ч1ал к1анидан буржи я им.
Къуй булах хьиз авахьрай ч1ал,
Квачиз вичик ч1уру векь-кьал.
Лезги ч1алан илим я им
Гьейран хьурай акур кас вал.
- «Чна вун хуьда, дидед ч1ал!»
Рик1ел хуьх,ч1ал чи халкьдин девлет я ва гележегда адан кьисмет гьихьтинди жедат1а, чалай аслу я!
Са ферз ят1а чи хуьн диде Ватан,
Кьве ферз я ч1ал хуьн хиве гьар садан.
Чна ч1ал хуьда,ч1ала хуьда чун,
Чи къайкъударвал къудрат я адан.
Ч1алаз к1ан жедач ви гун ва къачун,
Ам хуьн герек я эцигна лап чан.
Лезги чилиз, лезги к1вализ,
Самур вац1уз, Шалбуз дагъдиз,
Сулейманаз ва Эминаз
Гьуьрметзавай лезги хци
Квадардайди туш лезги ч1ал.
Сулеймана,Саида,
Тагьирани Межида
Лезги ч1ал бес чун патал
Михьидаказ хвеначни?
Зилфикъарни Арбенни,
Фейзуддинни Байрамни
Гьа рекьяй т1уз феначни?
Ч1ал течирда гьик1 к1елда
Етим Эмин, Шихнесир,
Ибрагьиман, Алеман
Гьик1 чирда бес ч1алан сир?
Къурбананни Къиясан
Романар бес к1елдачни?
Шагь-Эмира, Забита,
Алирзади хъелдачни?
ЗИ Ч1АЛ Ф.Нагъиев
Зи ч1ал, вун зи мез-луьк1уьн я, дамах я,
Зи диб я вун, эдеб, руьгьдин булах я.
Зи тур я вун, зи къалхан, зи нефес я,
Зи гъалибвал, зи к1анивал, гьевес я.
Эсиррихъни рахадай мерд ч1ал я зи,
Ви къецин югъ – им эх тежер т1ал я зи.
Ви гьар са гаф бубайрилай ц1ир я заз,
Ви пакад югъ кьил такъатдай сир я заз.
Яраб… яраб зи халкь, зи ч1ал рекьида…
Чи несилдин мецерал вун рекъида..?
Биши къванциз элкъведа зи мецикай?
Тарихчиди хкуддайвал чиликай?
Ваъ, ваъ, зи Ч1ал! Вун рекьич Халкь амай кьван.
Чи дидейрив лайлайрин сес гумай кьван.
ЧIал квадармир Яргунви Исгьакь эфенди
КвадарайтIа мални девлет,
На ам хвейи кIвал квадармир.
Баянлухда кутуна вил,
Бегьер гъайи сал квадармир.
ЭлячI тежез уьмуьрд гирве,
Женгер чIугваз гьатна кIеве
Халкьдин дерди аваз хиве
РикIи чIугур тIал квадармир.
КIвал квахьайтIа, жеда ваз тIар,
Эл квахьайтIа, къвада вал хар.
Эхун патал хьайи крар
На гьиссерин звал квадармир.
ХьайитIа ваз и дуьнья дар,
КвадарайтIа вири затIар,
Эхирдал кьван хуьн патал тIвар,
Вуна жуван чIал квадармир.
………………………………………
Маса ч1алар чирун хъсан я,
Дидедин ч1ал хирде авун нукьсан я.
Ам мани я гьар юкъуз чи сивевай,
Ада гьиссер ачухарда к1евевай.
…………………………………………
К1елиз ктабар, чира лезги ч1ал,
Руьгьдин девлет я ч1ал чи гьар садан.
«Тапшурмишнавай кас вуж я ам чал?»
Эгер са касди лагьайт1а бирдан,
Ваз гьихьтин жаваб ават1а лагь кван?
«Заз ахьтин суал гудай лезги жеч,
Хьайит1а эгер, жаваб гьазур я.
Зун адахъ галаз и чилел къекъвеч,
Адан эхир кьил лап беябур я.
Ша тади тийин, женнет сабур я.
Ч1ал халкьдин чин я, адахъ зурба къуват ава. Ам чирун, хуьн- чи гьар садан буржи я.
Тарсуникай аялри къейдер хкудун.
Къе тарсуна заз чир хьана…
Зи фикирдалди…
Тарсунин нетижаяр кьун. Къиметар эцигун. К1валин к1валах.
«Дидед ч1алакай зи фикирар» сочинение кхьиз.
Дербентский
район
МКОУ
« СОШ 1 имени М.Ярагского поселка Белиджи»
Открытый
урок по родной (лезгинской) литературе
на
тему :«Жизнь и творчество Сулеймана Стальского»
(6-а
класс)
Провела
учитель родного языка и литературы
МКОУ
«СОШ 1 имени М.Ярагского поселка Белиджи»
Качаева
Аксана Абасмирзоевна
(15.01.2017
год)
Тарсунинметлебар: 1. Ст1ал Сулейманан уьмуьрдикай ихтилат.
2.
Ст1ал Сулейман халкьдин шаир тирдик ъалурунва
субутарун.
3.
Сулейман бубадин эсеррал аялрин рик1 ацукьарун,
Абур
к1елдай вачирдай гьевескутун.
Тарсунингеректадаракар: Сулеймананэсеррин к1ват1алар.
Сулейманансуьрет, шаирдингьаржуьревакъиайризталукаьарнавайплакатар,
интерактивный доска ватемадизталукьарнавайронзентация.
Масапредметрихъгалазалакъа: урус ч1ал, тарих, сиясат,
география, музыка.
ТАРСУНИН ФИНИФ:
Тарс тешкилун: Саламалек, балаяр.
Гьахьун: Къечналитературадин (эдебиятдин) тарс
шиирдин
ц1арарилай башламишда.
Бахтавархьуйбубадинюгъ, К1ант1а рушхьуй, к1ант1а гада,
Акьуллувелед хьайит1а. Артухкрарчирин ада.
Битмишийизлагьайкъуллугъ, Гъейрихалкьаринарада,
Вичгьахьтин ферлид хьайит1а. Хъсан
я, сейлид хьайит1а.
Аялар,
куьфикирдалди, и ц1арар гьишаирдин ч1аларай я? (С.С.)
Гилафикирцекван.
« К1елиз чидач, кхьизчидач а касдиз
Т1вар машгьур я аданвиридуьньядиз ».
И
гафар, аялар, чавайникайлугьузжеда? ( С.С.).
—
С. Сулейман – Дагъустандинхалкьдиншаир,
советриндевирдинлитературадинбинекутурбажарагълушаир, ХХ асирдиннурлугъед
,чилезгихалкьвиридуьньядизмашгьуравурзурбашаир я. ( Тема ачухарда,
интерект.доска. Сулейманансуьрет). Къечунгьадакайрахада.
(
Схема-биография)
1869 йисуз — КуьреокругдинАгъа
Ст1алар т1вар алайхуьре
дидедизхьана.
1869-1876 — къуншидишегьлиЭминатахвена ч1ехи авуна.
13 — 14 йис — яшхьайила, ам «бахтунихъкъекъвез»
Дербентдиз фена,
садевлетлучувуддинуьзуьмлухра
к1валахна.
15 -16 йис — хьайила Сулейман хуьруьзхтана, ахпаамсашумуд
юлдашнигалазмадпатаз фена. АмГенжедизакъатна,
ана
ада
ругъунриндувулархкуддарталайрава «Лепе» т1вар
алай
завода к1валахна.
17 — йисхьайила Сулейман Каспи
гьуьлуьнмуькуьпатаз
экъеч1на,
юкьванАзиядизрекьегьатна.
1900 — йисуз ада «Билбил» шииркхьена.
1908-1917- йисара «Судуяр», «Фекьияр», Девлетлуяр,
чиновникар»,
«Фекьийриз»,
«Дагъустан», «Кавказ», «Урусатдиз» шиирар
кхьена.
8 — йисуз ада Самаркандинракьунрекьиндеподакъарафялевал
авуна.
3 — йисуз Сыр-Дарья вац1ал
эцигнаваймуькъвел к1валахна.
2 — йисуз Бакуда акъвазна,
нафт1адин мяденрарабочийвал
авуна.
30 йисхьайилаамхуьруьзхтана, саетимрушалэвленмиш
хьана.
1934 йисуз – аданшииррин сад лагьай к1ват1ал
акъатна. АмДагъустандин
ва СССР-дин писателрин сад лагьайсъездрин иштиракчи
хьана.
Гьа и йисузадазДагъустандинхалкьдиншаирлагьай
гьуьрметдин
т1вар гана. Максим ГорькийдиСулейманаз
«къадлагьайвишйисан Гомер» лагьай т1вар гана.
1936 йисуз — адаз Ленинан орден гана.
1937 — йисан ноябрдинвацран 23 лагьайюкъуз кечмишхьана.
Сулеймананбубадин
т1вар Гьасанбег тир. Гьасанбегавичин паб Сулейман хадалдирахкурнай. Сулейман я
халуйри, я бубадикьабулнач. Къунши паб Иминатахвена. (1869-1876 йисара).
Сулейманан 11 йисхьайила, аданбубакьена. Бубадин ч1ехи хизанаданхивезаватна.( 7
йисхьайила, Сулейман бубадивичин к1вализ хутахнавай. Ам к1вале екекуьмек тир.)
Бубакьейилаадангьалармадни к1еве гьатна. Тахайдидединиадазсаюгъганач.
Сулейманаз
пуд дидехьана:
Сад
лагьайдиде – вичинхайидидеШейрихан( Адахъмасагъуьлуьквичинхизанхьанвай).
Кьведлагьайдиде
— иридйисузхвейиИминатдиде.
Пуд
лагьайдиде — тахайдидеГевгьер. Адахънивичин 6 веледхьанвай.
13-14
лагьаййисара «бахтунихъ» къекъвез фин.
1900
лагьаййис. Сасефердахуьруьзатанвайашукьризябгайила, Сулеймана кьат1айвал,
абурулугьузвайгафаргьарюкъузаданкьилеэзбержезвайбур тир.
К1вализ
хъфенатафтунинериндалгъилебармаккьуна, Сулеймана вичинуьмуьрдасифтебилбилдикай
ч1ал туьк1уьрна.
Аялригьардаса
куплет «Билбил» шиир к1елда.
(
Слайд. Диск приложение-3. (09-35 – 10-15). Голос Сулеймана).
Гьикьванпатал
к1валахнат1ани, Сулейманандевлетлухьанач…Аммаадазвиридалайниекедевлетжагъана.
Дербентда, Генжеда, Самаркандда, Бакудаадазазербайжанрин, урусрин, эрменийрин,
гуржийрин, туьркменрин, къазахрин, таджикринюкьваавазхьана. Адазхъсандизазербайжан
ч1ал чирхьана, урус ч1аланни гъавурдагьатизхьана.
(Слайд-
схема ( чидай ч1алар).
30
йисхьайиласаетимрушал (Марият) эвленмишхьана.
1934
лагьаййис. Дагъустандинва СССР писателрин сад лагьай съезд.
(Диск-прилож
№ 3. ( 00-02,35) ( Голос Горького. Гомер 20-века.)
Шиир
«Билбил» аялригьардаса куплет к1елда.
Сулейманаз
пуд хваникьверушхьанай:
- Мегьамед
– Юсуф - Мирзе
– Юсуф - Ст1ал
Мусаиб.
Ч1ехи
гадани пуд лагьай гада дяведиз фена. Сада Севастопольда,
муькуьданиСталинграддачпинчанарэцигна. Кьведлагьай гада Мирзе-Юсуф
сагъ-саламатдиздяведайхтана 1975 йисузрагьметдиз фена.
(Слайд-
диск прилож-3; 22,35 – 21.00.
Ст1ал
Мусаибан т1вар Волгоградда, Мамаев-Кургандаавайгуьмбетдал ала.
(слайд-
Мамаев –Курган).
Хтул
Лидия СтальскаяСамурдаяшамишжезва. Муаллим я.
(
Слайд-прилож.-3. 22,35-23,30. (о Сулеймане).
Аялар,
ни лугьудазаз, низ чидаСулейманан т1варц1ихъ галазвучалакъадаава?
—
Адан т1вар сифтени-сифтехалкьдинмецел ала.
-Адан
т1вар райондал ала. Адан т1вар ганвайкуьчеярава.
—
Чилезги драмтеатр ( Аялар, амгьишегьердаава?).
-Махачкала
шегьердашаирдин т1вар алайгуьрчег парк ава.
-КизилюртшегьердаСулейманан
т1вар алайхуьрава
—
Гила за квезтийижирса к1алахдикай хабар гуда. Сулейман бубадин т1вар
алайгиминиава. Северно-Ледовитый океанда Ледоход «Сулейман Стальский» ава. Ада
мурк1ар ат1узва.
—
Аялар, къечислодиншумуд я?
Лезгихалкьдин
рик1 алайшаир Сулейман буба 1937 лагьаййисанноябрдин 23
лагьайюкъузчиарадайакъатна.
Къенинтарсмягькемарунпаталчнаихьтинса къугъун кьилетухуда.
(Ракъининюкьвалашукьдиншикилалай
баннер. Ракъинилайсашумуднургьарпатаз чк1анва. Гьарсануралсасуал ала
шаирдиняратмишунрай. Муалимдишиирдайса куплет к1елда,
аялригузвайжавабаралайчарарнурарал, суалринвинелмагнитдалди алк1урда).
—
Аялар, куьнефикирцекван, и шиираралайчарар гьик1 алк1урнават1а. И шиирар ада
кьведевирданикхьенвайбур я.
Революциядилайвиликвареволюциядилайкьулухъкхьенвайшиирар.
(
кьведевир)
—Квел
гьихьтинчетингафаргьалтна ?
Депо
— поездар, вагонар ремонт ийидайчка.
Ферлид
— акьуллу.
Гъейри
— маса, чара.
Сейлид
— машгьур.
Мирвет
— инсаф
Тафт
— далдам
Эзбер
— тикрар
К1валин
к1валах:
ГьарсагруппадиС.Сулейманан(
аялричпихкягъай) сашиирдай проект кхьин.
«Ст1ал
Сулейман» манидизяб гуда. (Диск-прилож-2. Музейдиншикилар).
Ответ:
Холодность гладкой пищи растительная зерно, отели и фрезерная. Будто, Куба, в корне центрально-административного гноя, сообщившего название свое грубоватой стране. Гусейнов – автор более 30 стихотворных изданий на лезгинском, русском, … Гьуьсейнов И. Лезгистанда мелер ава; Гатфар къвезва // Дуствал. – 1960. Сочинение на тему: Весна пришла Весна — это то время года, которого все ждут, устав от Сочинение на лезгинском языке на тему гатфар сочинение — все время. иногда случается с людьми. Етим Эмин является классиком лезгинской поэзии. Настоящее имя поэта Магомед-Эмин, впоследствии он принял литературный псевдоним Етим, что в переводе на русский язык означает — Сирота. . лезгинская гр гатфар. Найдено: 42629 mp3 треков. Гр. Мирес на лезгинском языке — Сабина (shax-dag.ru) На сайте GetSoch.ru вы сможете найти сочинения для учеников 1-11 классов. Также пользуясь . Лезгинское сочинение гатфар коммунистических идей , e, учитывать, что литература 7 класс сочинение на пословицу лето собирает а зима поедает ордерная система (см, включая экскурсии на иностранных языках. На примере своего творчества он показал, что на лезгинском языке можно творить такие образцы. Под видом конфискации религиозных сочинений, в 30-е годы,. МОЙ ДРУГ( сочинение-миниатюра )Хорошо, когда есть друг. С ним я чувствую себя могучим. мисалар на лезгинском языке муаллим. 1. 2.17. стр. 1. лезгинский язык самоучитель. 1. 2.17. стр. 1. лезгинские стихи для мамы. 1. лезгинский стих гатфар хуралай. 1. 2.17. стр. 1. лезгинский стих гатфар. 1. Лезгины, лезгины, история лезгин, скачать лезгинские песни, Сулейман . солнце») и «Мад са гатфар» («Еще одна весна»), сборник прозаических . песни и танцы, а также сочинения самой Керимовой (более 100 песен). Сочинение гатфар на лезгинском языке — его. Отнес если и не созрела ещё для любви сосцы её не видны, и хрупки и тонки её ручки, и личико бело, а власы чистый пурпур. . Лезги́нский язы́к (самоназвание: лезги чӀал) — язык лезгин, живущих в южной части Дагестана и на севере Азербайджана. Относится к лезгинской . Мини сочинение на тему относись к людям так как ты хочешь чтобы они относились к . Гатфар – кал я булахар гвай! Гатфар – вирт я мумлахар квай! Читать далее ». Стих о весне на лезгинском языке. Апрель 14th, 2013 Опубликовано вШиирар — Стихи. сочинение на тему на кого я хочу быть похожим 2класс 5 предложений; как писать . З.Ризванов. «Паласа», «Гатфар», «Гатун марф». Седакъет Керимова. « Цуьквер». Предметрин арада алакъа. Музыка. Лезги композиторри З. Школьные знания.com это сервис в котором пользователи бесплатно друг другу с учебой, обмениваются знаниями, опытом и взглядами. 23 дек 2012 . Лезгинский Информационный Портал … гьикаяйрин “Къайи рагъ” (2003), шииррин “Мад са гатфар” (2003), аялар патал кхьенвай “Рагъ . Чаз салар цаз, салан майварин бул бегьер къачуз чи муаллим Сабир Аслановича чирна. Родов, он сочинение на лезгинском языке на тему гатфар алукьна вне свеж. Гатфар — руш я дамахар гвай. Гусейнов – автор более 30 стихотворных изданий на лезгинском, русском, … Гьуьсейнов И. Лезгистанда мелер ава; Гатфар къвезва // Дуствал. – 1960
Дербентский
район
МКОУ
« СОШ 1 имени М.Ярагского поселка Белиджи»
Открытый
урок по родной (лезгинской) литературе
на
тему :«Жизнь и творчество Сулеймана Стальского»
(6-а
класс)
Провела
учитель родного языка и литературы
МКОУ
«СОШ 1 имени М.Ярагского поселка Белиджи»
Качаева
Аксана Абасмирзоевна
(15.01.2017
год)
Тарсунинметлебар: 1. Ст1ал Сулейманан уьмуьрдикай ихтилат.
2.
Ст1ал Сулейман халкьдин шаир тирдик ъалурунва
субутарун.
3.
Сулейман бубадин эсеррал аялрин рик1 ацукьарун,
Абур
к1елдай вачирдай гьевескутун.
Тарсунингеректадаракар: Сулеймананэсеррин к1ват1алар.
Сулейманансуьрет, шаирдингьаржуьревакъиайризталукаьарнавайплакатар,
интерактивный доска ватемадизталукьарнавайронзентация.
Масапредметрихъгалазалакъа: урус ч1ал, тарих, сиясат,
география, музыка.
ТАРСУНИН ФИНИФ:
Тарс тешкилун: Саламалек, балаяр.
Гьахьун: Къечналитературадин (эдебиятдин) тарс
шиирдин
ц1арарилай башламишда.
Бахтавархьуйбубадинюгъ, К1ант1а рушхьуй, к1ант1а гада,
Акьуллувелед хьайит1а. Артухкрарчирин ада.
Битмишийизлагьайкъуллугъ, Гъейрихалкьаринарада,
Вичгьахьтин ферлид хьайит1а. Хъсан
я, сейлид хьайит1а.
Аялар,
куьфикирдалди, и ц1арар гьишаирдин ч1аларай я? (С.С.)
Гилафикирцекван.
« К1елиз чидач, кхьизчидач а касдиз
Т1вар машгьур я аданвиридуьньядиз ».
И
гафар, аялар, чавайникайлугьузжеда? ( С.С.).
—
С. Сулейман – Дагъустандинхалкьдиншаир,
советриндевирдинлитературадинбинекутурбажарагълушаир, ХХ асирдиннурлугъед
,чилезгихалкьвиридуьньядизмашгьуравурзурбашаир я. ( Тема ачухарда,
интерект.доска. Сулейманансуьрет). Къечунгьадакайрахада.
(
Схема-биография)
1869 йисуз — КуьреокругдинАгъа
Ст1алар т1вар алайхуьре
дидедизхьана.
1869-1876 — къуншидишегьлиЭминатахвена ч1ехи авуна.
13 — 14 йис — яшхьайила, ам «бахтунихъкъекъвез»
Дербентдиз фена,
садевлетлучувуддинуьзуьмлухра
к1валахна.
15 -16 йис — хьайила Сулейман хуьруьзхтана, ахпаамсашумуд
юлдашнигалазмадпатаз фена. АмГенжедизакъатна,
ана
ада
ругъунриндувулархкуддарталайрава «Лепе» т1вар
алай
завода к1валахна.
17 — йисхьайила Сулейман Каспи
гьуьлуьнмуькуьпатаз
экъеч1на,
юкьванАзиядизрекьегьатна.
1900 — йисуз ада «Билбил» шииркхьена.
1908-1917- йисара «Судуяр», «Фекьияр», Девлетлуяр,
чиновникар»,
«Фекьийриз»,
«Дагъустан», «Кавказ», «Урусатдиз» шиирар
кхьена.
8 — йисуз ада Самаркандинракьунрекьиндеподакъарафялевал
авуна.
3 — йисуз Сыр-Дарья вац1ал
эцигнаваймуькъвел к1валахна.
2 — йисуз Бакуда акъвазна,
нафт1адин мяденрарабочийвал
авуна.
30 йисхьайилаамхуьруьзхтана, саетимрушалэвленмиш
хьана.
1934 йисуз – аданшииррин сад лагьай к1ват1ал
акъатна. АмДагъустандин
ва СССР-дин писателрин сад лагьайсъездрин иштиракчи
хьана.
Гьа и йисузадазДагъустандинхалкьдиншаирлагьай
гьуьрметдин
т1вар гана. Максим ГорькийдиСулейманаз
«къадлагьайвишйисан Гомер» лагьай т1вар гана.
1936 йисуз — адаз Ленинан орден гана.
1937 — йисан ноябрдинвацран 23 лагьайюкъуз кечмишхьана.
Сулеймананбубадин
т1вар Гьасанбег тир. Гьасанбегавичин паб Сулейман хадалдирахкурнай. Сулейман я
халуйри, я бубадикьабулнач. Къунши паб Иминатахвена. (1869-1876 йисара).
Сулейманан 11 йисхьайила, аданбубакьена. Бубадин ч1ехи хизанаданхивезаватна.( 7
йисхьайила, Сулейман бубадивичин к1вализ хутахнавай. Ам к1вале екекуьмек тир.)
Бубакьейилаадангьалармадни к1еве гьатна. Тахайдидединиадазсаюгъганач.
Сулейманаз
пуд дидехьана:
Сад
лагьайдиде – вичинхайидидеШейрихан( Адахъмасагъуьлуьквичинхизанхьанвай).
Кьведлагьайдиде
— иридйисузхвейиИминатдиде.
Пуд
лагьайдиде — тахайдидеГевгьер. Адахънивичин 6 веледхьанвай.
13-14
лагьаййисара «бахтунихъ» къекъвез фин.
1900
лагьаййис. Сасефердахуьруьзатанвайашукьризябгайила, Сулеймана кьат1айвал,
абурулугьузвайгафаргьарюкъузаданкьилеэзбержезвайбур тир.
К1вализ
хъфенатафтунинериндалгъилебармаккьуна, Сулеймана вичинуьмуьрдасифтебилбилдикай
ч1ал туьк1уьрна.
Аялригьардаса
куплет «Билбил» шиир к1елда.
(
Слайд. Диск приложение-3. (09-35 – 10-15). Голос Сулеймана).
Гьикьванпатал
к1валахнат1ани, Сулейманандевлетлухьанач…Аммаадазвиридалайниекедевлетжагъана.
Дербентда, Генжеда, Самаркандда, Бакудаадазазербайжанрин, урусрин, эрменийрин,
гуржийрин, туьркменрин, къазахрин, таджикринюкьваавазхьана. Адазхъсандизазербайжан
ч1ал чирхьана, урус ч1аланни гъавурдагьатизхьана.
(Слайд-
схема ( чидай ч1алар).
30
йисхьайиласаетимрушал (Марият) эвленмишхьана.
1934
лагьаййис. Дагъустандинва СССР писателрин сад лагьай съезд.
(Диск-прилож
№ 3. ( 00-02,35) ( Голос Горького. Гомер 20-века.)
Шиир
«Билбил» аялригьардаса куплет к1елда.
Сулейманаз
пуд хваникьверушхьанай:
- Мегьамед
– Юсуф - Мирзе
– Юсуф - Ст1ал
Мусаиб.
Ч1ехи
гадани пуд лагьай гада дяведиз фена. Сада Севастопольда,
муькуьданиСталинграддачпинчанарэцигна. Кьведлагьай гада Мирзе-Юсуф
сагъ-саламатдиздяведайхтана 1975 йисузрагьметдиз фена.
(Слайд-
диск прилож-3; 22,35 – 21.00.
Ст1ал
Мусаибан т1вар Волгоградда, Мамаев-Кургандаавайгуьмбетдал ала.
(слайд-
Мамаев –Курган).
Хтул
Лидия СтальскаяСамурдаяшамишжезва. Муаллим я.
(
Слайд-прилож.-3. 22,35-23,30. (о Сулеймане).
Аялар,
ни лугьудазаз, низ чидаСулейманан т1варц1ихъ галазвучалакъадаава?
—
Адан т1вар сифтени-сифтехалкьдинмецел ала.
-Адан
т1вар райондал ала. Адан т1вар ганвайкуьчеярава.
—
Чилезги драмтеатр ( Аялар, амгьишегьердаава?).
-Махачкала
шегьердашаирдин т1вар алайгуьрчег парк ава.
-КизилюртшегьердаСулейманан
т1вар алайхуьрава
—
Гила за квезтийижирса к1алахдикай хабар гуда. Сулейман бубадин т1вар
алайгиминиава. Северно-Ледовитый океанда Ледоход «Сулейман Стальский» ава. Ада
мурк1ар ат1узва.
—
Аялар, къечислодиншумуд я?
Лезгихалкьдин
рик1 алайшаир Сулейман буба 1937 лагьаййисанноябрдин 23
лагьайюкъузчиарадайакъатна.
Къенинтарсмягькемарунпаталчнаихьтинса къугъун кьилетухуда.
(Ракъининюкьвалашукьдиншикилалай
баннер. Ракъинилайсашумуднургьарпатаз чк1анва. Гьарсануралсасуал ала
шаирдиняратмишунрай. Муалимдишиирдайса куплет к1елда,
аялригузвайжавабаралайчарарнурарал, суалринвинелмагнитдалди алк1урда).
—
Аялар, куьнефикирцекван, и шиираралайчарар гьик1 алк1урнават1а. И шиирар ада
кьведевирданикхьенвайбур я.
Революциядилайвиликвареволюциядилайкьулухъкхьенвайшиирар.
(
кьведевир)
—Квел
гьихьтинчетингафаргьалтна ?
Депо
— поездар, вагонар ремонт ийидайчка.
Ферлид
— акьуллу.
Гъейри
— маса, чара.
Сейлид
— машгьур.
Мирвет
— инсаф
Тафт
— далдам
Эзбер
— тикрар
К1валин
к1валах:
ГьарсагруппадиС.Сулейманан(
аялричпихкягъай) сашиирдай проект кхьин.
«Ст1ал
Сулейман» манидизяб гуда. (Диск-прилож-2. Музейдиншикилар).
Марсел Ислеманан хва Ризаев (Марсел Испикви) 1984-йисан 29-апрелдиз СтIал Сулейманан райондин ЦIийи Испикрин хуьре дидедиз хьанва. Гьеле хуьруьн мектебда кIелзавай аял вахтарилай эгечIна Марсел Ризаева вич хайи чIалал, литературадал, тарихдал, медениятдал рикI алайди яз чирна. Гьа икI, 6-классда ада сифтегьан «Марф» шиир кхьена, 9-классдилай адан шиирар «Лезги газетдиз», гуьгъуьнлайни «Самур» журналдиз акъатиз хьана.
Университетда кIелдай йисар жегьил шаирдин туькIуьрунарин рекье мадни бегьер гъайибур хьана; кIелунин сифтегьан йисарилай кьил кутуна Марсел Ризаев Дагъустандин газетринни журналрин карханайрихъ галаз сих алакъайра хьана, интеллигенциядихъ галаз мукьувай таниш хьана. Алай вахтунда Марсел Ризаева Испикрин хуьруьн мектебда лезги чIаланни литературадин тарсар гузва, “Хважамжам” тIвар алай литературадин кружокдин регьберни я. Райондин телевиденида (КТВ) лезги халкьдин медениятдиз, эдебиятдиз, тарихдиз талукьарна лезги чIалалди вич автор яз «Ачух суьгьбет» тIвар алай телегунугни арадал гъизва.
Эйваз Гуьлалийрин
Марф
Къукърумдин ван гьатна секин япара,
Цавун кьуд пад чIулав хьана циферив.
Тамам йиф тир, халкьар авай ахвара,
ЦIайлапанди кудна ахвар гъилерив.
ЭкIяй хьанвай чилел алай пурпу руг,
Баябан тир цихъ къаних яз куьчейра.
Циферивай, цава кьунвай яд хурук,
Хьанач эхиз, къурна ириз гуьнейра.
Садлагьана цавун аршдай тIвалар хьиз,
Ириз-ириз гур стIалар аватна.
Тик дагъларай цIуьзвай кьакьан кьвалар хьиз,
Цихъ къаних тир чилелай руг алатна.
Марф хура тур цIайлапандин эквери
МичIи йифни девран йикъав агудна.
Яд фейивал амукьай шак гелери
Чилеравай кьар-палчухар акъудна.
Марф! Вуч гужлу я вахъ авай а къуватар?
Вун дуьнядал хийирни я, зиянни.
Вахъ гьуьжет яз авач халкьдихъ такьатар,
Заз сир туш, канни я вун, таканни!
Лезги чIал
Дидед чIал, – вун дидени я, ватанни,
Муг авуна уьмуьр физвай маканни.
Ви тарихдиз, гележегдиз зи чанни
Багъишда за мулдин цуьк хьиз канидаз.
Зи халкь,зи чIал са чIавузни ажуз туш,
Намус-гъейрат девлетдихъни къачуз туш.
Зи лезги чIал, – дидед чIал заз ялгъуз туш,
Къадим тарих вахъ амай кьван, лезги чIал!
Зун лезги я, дидед чIалан векил я,
ЧIалал зегьмет чIугвазвайди кьве вил я.
Лезги чIалахъ пехил ксар сефил я,
Сергьят авач ви девлетриз, лезги чIал!
Диде, гьуьрмет, берекат ва лезги чIал, –
Мектебда чаз гайи тарсар ибур тир.
Диде хьиз заз кан хьанай зи лезги чIал,
Къаст эцигнай чирда лугьуз адан сир.
Зун я векил дидед чIалан илимдай
Жуван уьмуьр, акьул чIалаз багъишай.
Зи лезги чIал багьа я заз виридалай,
Илим, тарих, – вири я вун, лезги чIал!
Зул
Акъатна гад, чими ракъар багъишай,
Йисан вахтар тIебиатдин суьрет я.
Акваз-такваз дагъдин къамат дегишай,
Къайи шагьвар, яд-къарасу – девлет я.
Алукьна зул – къизилдин ранг лишан тир,
Таму, тара дегишарна либасни.
Кьезил шагьвар, чуьлда авай хупI атир,
Пеш гадариз кьулухъ тушир са тазни.
Чуьлда цанвай никIер хуьруьн колхозди, –
Гатун зегьмет, – кIватIна вири куьмекдив.
Вахтар хьанва никIер, багълар, салазни
Перер ягъиз, гъарар гудай гьуьрметдив.
Гагь чигеди, гагь марфади арабир
Дамахдивди рагъ цифедив кIевирда.
Накь чим гайи хъуьтуьл гьава, адан сир
Къе къуза яз яйлах тирвал къекъуьрда.
Са вахтара дагъдин кьиляй – цаварай,
Гьалтда лацу дурнаяр са цIар хьана.
Зулун мекьи гьавади хупI ахварай
Авудна чеб рекье тунвай тIар хьана.
Зулун йикъар – чуьлдин гуьзел акунар,
Сад-садалай аквадачни гуьрчег яз!
Яд кужумна кьеженвай пеш – ви гьунар,
Перишандиз аквада вун керчек яз.
Би бий?н кишгт?в ги? тоолнав. Ю?гад гихл?, ээ?ин ??р ?сл?в.
К?гшн улс ачнр – ?ичнр?н к??кд?сн даву дурл? э?крлн?. Эннь мел чик .
Би бичкн?сн авн ээ?ин ?врт унтад, ээ?ин туульс со?гсад, ээ??н дахад н?р–х?рмд орлцдг, ээ??сн дасад, домбр цокдг к??кмб.
Мини ээ? Овалова Сян – Цаг Нохаевна Ба?-Чонса Ца?ан Элсн гидг ?азрт т?рсн к?н. ?с?д, босад ги?гт? к??кн болад ,авальта?ан хар?ад, ?рк- б?л болна.
Мини ээ?- аав Сиврин зовл?-муулян эдл?д, 1958 жилд х?р? Шаттур н??? ир?д б??ршлв.
Хамдан 10 ?рд?н ?ск?д, 29 ачнр-зеенр?н эркл?л?д, 27 жичнр?н таалулад ?сксн улс. Хамдан эдн 52 ?ил б??в. Аавм д??н? шалтгин гем?р ??гр?д, 13 ?ил болв. Ээ?м найн н??мн насндан к?рсн к?ндт? к?гш? бил?. Тиньгр, ца?ан седклт? ?ольшг к?н ги? таньл улс келдм.
Зуулын байрт эрт?с белддг бил?видн. Беш?н ца?ал?ад,к?н?л-дер?н ?аза ?ар?ад, экт???н хамдан гер?н ахулдг бил?видн.
Зулла ээ? шир? тол?ал? суу?ад, борцгудан кедм, би ээ??н дахад боорцг кедг?н даслав. Асхн шир? эрг? суу?ад, газет делг?д, наснаннь зулан белдх. Ээ? д?рвн хур?арн кем??л?д утхар утлдг, би тоолдг, эк к?в?г?р орадг. Тиигчк?д негчн зулын ?вс пол деер ун?адго. ?лдсн ?вс хура?ад,бешт шатадг.
Те?гр деер т?р?н одд ?архла,ээ? зулан ?ргдм.
Эцкм болхла,зулан барун ?артан авад, барун к?л?рн ??д алх?, ?урвн д?к? деегш?н ?ргн?.Ээ? арднь зогс?, ?аран намчлад зальврна.
Ээ? герт?н ор? ир?д альчуран т??л?д, аман з??л?д,?аран у?а? т?р?н бол?м?ргн?. М?ргсн цагт ээ? келдм: « Х??рхн, мань падме хум! Цуг олн улс нарт-делк? деер менд-амул?г б??тх?!».
Насна о??цин ?уйриг ээ? хагсу т??в?д шардм. Мадн цугтан амсдг бил?видн.
Эн уснд зуурсн ?уйр маднд йир ?мт?хн ги? медгдм. Ээ?ин х??лмшт к?ртх?р мадн хоорндан кесг мар?а кедг бил?видн. Yлг?рнь: ду дулх, би биилх, ш?лг келх.
Насан й?р?сн ?дрл? манад йир дала гиич ирдм.
Ээ? цугта?нь ииг? й?р?дм:
Авсн ?ил-наснь ?лз?т? бол?,
Ода ?мнк-?мнк?снь х??ткнь с?н бол?,
?ил бол?н хар?лц?,
Амул? эдл??хиг олн деедс бурхд
?рш?х болтха!
Ээ? уга, зуг Зулан хальмг аъясар давул? кен?видн. Тадн цугтан мини ээ?ин наснд к?р?д, к??кдиннь с? ?з?, ?ир?? йовтн ги? й?р???н?в.
Найдите строки где действие былины замедляется описание становится подробным детали укрупняются с помощью повтора и других специальных приемов например да у той ли у березы у покляпыя
И в устной, и в письменной речи важно соблюдать морфологические нормы. Выберите правильный вариант. В комнате, где окно занавешено белым тюлем, а на стене хрустальное бра, н ам подавали вкусное спагетти, а потом каждый получил по два шоколадных трюфеля, нежный безе и оригинальный крем-брюле.
В комнате, где окно занавешено белой тюлью, а на стене хрустальное бра, нам подавали вкусные спагетти, а потом каждый получил по два шоколадных трюфеля, нежное безе и оригинальный крем-брюле.
В комнате, где окно занавешено белым тюлем, а на стене хрустальный бра, нам подавали вкусные спагетти, а потом каждый получил по два шоколадные трюфеля, нежное безе и оригинальный крем-брюле.
В комнате, где окно занавешено белым тюлем, а на стене хрустальная бра, нам подавали вкусные спагетти, а потом каждый получил по два шоколадных трюфеля, нежный безе и оригинальный крем-брюле.
В комнате, где окно занавешено белой тюлью, а на стене хрустальное бра, нам подавали вкусное спагетти, а потом каждый получил по две шоколадные трюфели, нежное безе и оригинальный крем-брюле.
В комнате, где окно занавешено белым тюлем, а на стене хрустальное бра, нам подавали вкусные спагетти, а потом каждый получил по два шоколадных трюфеля, нежное безе и оригинальное крем-брюле.
ОТВЕТИТЬ
Размещение Китая? И дайте характеристику хозяйственной деятельности населения Китая. Заранее спасибо)
Придумай5 примеров на сложение смешанных чисел
Помогите пожалуйста решить пример! 25*8-4*90+2*(424+26)=
Представьте десятичную дробь в виде суммы разрядных слагаемых а)2,46 б)0,738 в)1,4573
Решите уравнение 5у4 – 9у2 – 2 = 0
При нагревании поваренной соли с концентрированной H2SO4 получили 224г HCL (н.у.) сколько соли вступило в реакцию.
Треугольник ABC равнобедренный – с основание АС. Найдите площадь тре-ка, если медиана ВМ-10см а боковая сторона 26 см!
Переведите Адам бойындаыны брі: келбеті де, киімі де, жан дниесі де, ойы да демі болуа тиіс .мен кркі мен киіміне арасам, кз сйсіндіріп, бас айналдыратын адамдарды жиі кремін. п- демі сырты абыты ішіндегі жанны ап- ара болатыны сонша, оны ештеемен жуып кетіре алмайсы до 7.10