Игелекле булу ул ? ш?фкатьле, иманлы, ?хлаклы булу, сабыр гына с?йл?ш?, м?лаем, ярд?мчел булу. Бу сыйфатлар безг? борын-борыннан ?би-бабаларыбыздан мирас булып калган. Гомум?н, без ?д?п сакларга, инсафлы, намуслы булырга, ?ти-?ни хакын хакларга тиешбез. Бу ?зе игелеклелекне к?рс?т?. Тормышта к?ренг?нч?, игелекле булу ул ? ярд?мчел булу, кеше х?лен? кер? бел?, читл?р х?ср?тен? с?енм??, ??р ?ни баласыны? к??елен? шушы сыйфатларны ? игелеклелек ?имешл?рен салырга тели. Игелекле кеше ? башка кешел?рг? изгелек кылучы зат. Тир?-юньд?гел?рг? яхшылык эшл?? ??ркемне? кулыннан килми ул. Начарлыкны гына бик тиз эшл?п була. Аны? ?чен х?тта уйларга да кир?кми. Б?генге к?нд? изгелек эшл??чел?р шактый к?п. М?с?л?н, безне? к?рше апа балалар йортында эшли. Ул безг? ятим балаларга ярд?м ит?че кешел?р турында с?йли. Кайбер??л?р киемн?р, акча, б?т?н кир?к-яраклар бел?н ярд?м ит?л?р ик?н, аларны? саны со?гы елларда тагын да артты, ди ул. ? кайбер??л?р ятим балаларны т?рбияг? алалар, ди. Х?тта бер гаил? ?ч баланы т?рбияг? алган. Аларга беркем д? бу эшне эшл?рг? кушмаган. Бу гаил?л?р кешег? ярд?м ит?не ?зене? намус ??м в??дан эше дип саный. Бу ? изгелекне? бер кечкен? ?рн?ге ген?. Кешел?р ?чен кылган б?тен гам?лл?рне д? изгелекк? мисал итеп була, минемч?. ?би-бабайларга, авыр х?лле кешел?рг? булышты?мы, ?йд? ?ти-?ние??, дусты?а ярд?м итте?ме, х?тта тел?с? кемг? яхшылык эшл?с?? д?, бу ? изгелек. Ян?ш?безд? шундый кешел?р к?бр?к булса, яш?ве к?пк? к??еллер?к булыр иде.
Примерное сочинение-рассуждение (на татарском языке) на актуальные проблемы в нашей жизни – алкоголь, наркотики.
“Матурлык д?ньяны коткарыр”, -дил?р. Минемч?, и? матур кешел?р – балалар. Без гаил?д?, м?кт?пт? т?рбиял?н?без. ? м?кт?п ул – д?ньяга, тормышка караш формалаша торган и? изге урын.
Бала беренче тапкыр м?кт?пк? килг?ч ?зен? дуслар таба, алар бел?н аралаша. Еллар утк?н саен ул акыл, т??риб? туплый.Аны? тормышка ?з карашы, ??р н?рс?г? ?з фикере барлыкка кил?.
Л?кин кешел?р табигать тарафыннан шундый т?рле итеп яратылганнар. Холык-фигыльл?ре, кыяф?тл?ре, социаль х?лл?ре, д?ньяга карашлары бел?н кешел?р бер-берл?ренн?н шактый аерыла.
Безне? арада да т?рлел?ре бар. Дин юлына кереп китк?н, с?лам?т яш?? р?веше алып барган, акыллы, белемле яшьл?р бел?н бер- р?тт?н начар гад?тл?рг? иярг?нн?ре д? бик к?п.
Мине бигр?к т? наркомания диг?н зур аф?т борчый. Элек без бу турыда телевизордан к?реп, газета-жуналлардан укып белдек. «Ярый ?ле безд? юк бу чир», дип уйлый идек.
К?пл?р наркотик кармагына бик тиз эл?г?. Бу баткаклыкка кереп баткач кына алар аны? нинди куркыныч ик?нен а?лыйлар. Алар инде беркайчан да с?лам?т, ирекле була алмыйлар. Кеше ?зене? наркоман ик?нен а?лаганда бик со? була инде. Л?кин чын наркоманнар да ?зл?рен наркоман итеп танырга тел?мил?р. Алар язмышларына буйсынып, тормыш ?чен к?р?шс?л?р, ?зл?ре ?чен яхшырак булыр иде.
Эн? бел?н бит ?ле СПИД вирусы да дус. К?п наркоманнар ВИЧ инфекцияле була ик?н.ВИЧ инфекцияле наркоман аналардан з?гыйфь балалар туа, к?пме кешел?р наркоман туганнары ?чен газап чиг?. Бу турыда газеталарда бик к?п файдалы материаллар бар. Бу м?кал?л?рд? к?п т?рле файдалы ки??шл?р, гыйбр?тле вакыйгалар бел?н танышырга була.Шушы газеталарда м?кал?л?рне,хатларны укыгач ,мин аларны? геройлары ис?нме,т?гелме ик?нлеге турында уйлыйм. Алар кайчандыр безне? арада яш?г?н кешел?р бит.Аларны? язганнары – наркомания д?ньясында аяк басканарны? уртак язмышы . Мин ?зем? андый язмыш тел?мим .
Бер??л?р л?зз?тне, р?х?тлекне шул наркотиклардан, т?м?кед?н, алкогольле эчемлекл?рд?н алсалар, яхшы, т?рбияле кешел?р р?х?тлекне, л?зз?тне тормышта, яш?ешт? к?р?л?р. Бала ?зене? гаил?сенд?, ян?ш?д? ?ти- ?нисе, туганнары. Ул алар бел?н к??елле с?йл?ш?, ??г?м? кора. Ял к?нн?ренд? берг?л?шеп табигать кочагына чыгып кер?, тир?-якны к?з?т?, гаил? берлеген д? сакларга ярд?м ит? бит. ?йе, х?зер ?ти-?нил?рне? вакыты бик к?п т?гел, к?бесенч? ул юк та ?ле. Гаил? ?ылысы ??р кешег? р?х?тлек, л?зз?т бир?. ?йтик, бала м?кт?пт? дуслары бел?н аралаша, белем ала. ?леге дустына м?гал?м? кешег? р?х?тлек, л?зз?т бирмимени? ?лб?тт?, бир?. Бары ?зе?не? рухи ныклыгы?ны саклаган х?лд?, тормышны? ??р мизгеленн?н яхшылык кына эзл?рг? кир?к.
Тормыш гел р?х?тт?н, яхшылыклардан гына тормый. Л?кин берн?рс? д? гомерлек т?гел, авырлыклар вакытлыча гына. Аларны ихтыяр к?чен саклаган х?лд?, сабыр итеп ?тк?реп ?иб?р? белерг? кир?к. ?г?р д? кеше ?зен? начар гад?тне юлдаш ит? ик?н, авырлыклар ?т?р, ? ?леге начар гад?т кешед? калыр. Тормышны? матур, с?енечле мизгелл?рен кеше тулысынча кабул ит? алмый. Ул инде начар гад?т баткаклыгында. Бары тик ?леге сазга килеп эл?кк?ч кен? кеше ?зене? кайда ик?нлеген а?лый. Л?кин со? була. Мондый х?лд? калмас ?чен ?ти-?нил?ребез, укытучыларыбыз безне тормышка ?зерлил?р, зарарлы гад?тл?рд?н саклыйлар. Алар безг? б?хетле яш?? серл?рен ?йр?т?че чын дусларыбыз, ки??шчел?ребез.
Мен? шушындый ?ти ??м ?нил?р, укытучылар булганда, ??р бала файдалы эшл?р бел?н ген? ш?гыльл?нер, начарлыклар, зарарлы гад?тл?р безне читл?теп ?т?р, дим мин. Б?тен д?ньяда яман чирл?рне, зарарлы гад?тл?рне бетер? – ??ркемне? изге бурычы, ??р бала, ??р ?лк?н кеше к?р?шк? кушылса ??м ?зе д? яхшы ?рн?к к?рс?тс?, без мо?а иреш?ч?кбез.
Барысы да ?зебезне? кулда.
Икм?к — тормыш нигезе
План.
I. К?кт? кояш, ?ирд? икм?к — м??гелек.
II. Икм?к — асылташлардан да кыймм?тр?к.
1. Яш?? к?че — икм?кт?.
2. Икм?кк? табыну. Икм?к турында халык.
3. Икм?к юлы авыр ??м мактаулы.
4. Икм?к турында язылган ?с?рл?р.
III. Икм?кне? кадерен бел, игенче хезм?тен х?рм?т ит.
Икм?к — игенчене? ?ан ?ылысы,
?ир-анага кадер-х?рм?те.
Яш?? чыганагы ул ??р й?р?кне?,
Шу?а кадерлибез икм?кне.
Э. М?эминова.
Икм?к! Шулай дип авыз тутырып ?йтте? ис?, т?мле исе бел?н борыннарны кытыклап, ?сте алтынга манылган сыман сап-сары, к?переп пешк?н ипи к?з алдына кил?. Икм?кне олылап, безне? халык теленд? к?пме ген? ?йтемн?р, хик?ял?р тумаган! Мен? шулардай берсе: «К?нн?рд?н бер к?нне ?нисе улына икм?к кыерчыгы тоттыра. «Балдан да татлырак булгач кына ашарсы?. Татлы булмаса, ?зе? ч?чеп, ?зе? иг?рсе?», — ди. Шуннан нил?р булган — беркем белми. Тик шунысы гына ачык: ул ?нисене? с?зл?рен гомере буе онытмаган, икм?кт?н татлырак берни д? юклыгына ышанган».
?йе, икм?к с?зене? м?гън?се сабый чактан ук, ?бил?р-бабайлар с?йл?г?н ?киятл?рд?н «изге» булуы бел?н ян?ш?д? торып, к??елд? бик тир?нг? се?еп калган.
Икм?к! Никад?р б?ек ул! ?ир й?зенд?ге тау чаклы алтыннар да, м?рм?р сарайлар да — берсе д? а?а ти?л?ш? алмый. Юк, ти?л?ш? алмый. ?лл? к?п хезм?т куеп ?стерг?нг? шулаймы со??
?г?р бер?р ?ирд? ташланган икм?к сыныгы к?ренс?, к??ел ?рни, й?р?к сыкрый. Кулда к?переп пешк?н икм?к. Аннан да б?ек н?рс? юк кеше ?чен. Тир т?кми икм?к ?сми, дил?р. Бу бик д?рес. К?пме хезм?т куелган а?а. Шу?а бик кадерле ул.
Иген иг? борын-борыннан и? изге, и? м?катд?с, и? д?р???ле эш саналган. Алтын б?ртекл?рне ?ир куенына ч?ч?рг? чыгар алдыннан бабаларыбыз ?йб?тл?п мунча керг?н, и? чиста к?лм?кл?рен киг?н. Уракка т?ш?р алдыннан да шулай булган. Шундый заман булган, гасырлар буена крестьян иген икк?н, бер т?т?р?м ?ире ?стенд? сука бел?н ??фа чикк?н, чабагачы бел?н ашлык суккан, урак урып, аркасына б?кре чыккан. Инде крестьян кулланган борынгы эш коралларыны? исемн?ре ген? калды. Безне? буын аларны музейларда гына к?р? ала. Х?зер барысы да башка. Техниканы ?йтеп торасы да юк. К?пме еллар ?тк?н, к?пме сулар аккан. Елларны? да т?рлесе килеп торган, кырыслары, тынычлары, сугышлары…
Беренче бишьеллыклар, коллективлашу чорлары, ?р-я?а колхоз-совхозлар… Х?зер без башка заманда яшибез. ?мма икм?к элеккеч? ?к кадерле. Кулымдагы икм?кт?н д? б?ек н?рс? юк минем ?чен. ?лл? аны? аша ?би-бабайларыбызны? тамызган тир т?мен тойганга шулаймы со??! Тырыш хезм?т, т?кк?н тирл?р ?илг? китми, ?ирд? ятмый. ?ир д? ?зене? юмарт сые бел?н игенчег? игелек к?рс?т?. Кулда икм?к. А?а караса?, г?я сабыйлар елмаюын, чал ч?чле аналар р?хм?тен, иркен кырларыбыз матурлыгын, игенчене? горур к?з карашын тоясы?. Шушы икм?к ?чен ме?-ме? р?хм?т ?йт?се кил? игенчег?. Я?а ?рл?р яулаганда я?а ачышлар ??м у?ышлар сезг?, х?рм?тле игенчел?р!
?ир й?зенд? икм?кт?н д? изге н?рс? бармы ик?н?! Мен? шу?а к?р? халык игенчене ихтирам ит?, а?а дан ?ырлый. Икм?к булганда ?ирд? я?а ?ыр туа.
Безне? язучылар к?п кен? ?с?рл?рен игенчег? багышлыйлар. М?с?л?н, Г. Б?шировны? «Намус» романы. ?с?р тулысы бел?н игенче хезм?тен? багышланган. Анда колхозчыларны? сугыш елларындагы батыр хезм?те, фронт бел?н тылны? берд?млеге, Ватан сугышыны? и? авыр, и? газаплы чоры— 1942 нче елда немец фашистларыны? Идел буена — Сталинградка килеп ?итк?н к?нн?ренд? Татарстан халкыны?, бигр?к т? хатын-кызларны?, яшьл?рне? тырыш хезм?те к?рс?тел?.
?с?рне? ?з?генд? Н?фис? бригадасыны? мул у?ыш ?стер? ?чен к?р?шен сур?тл?г?н вакыйгалар ята. Авыр сугыш елларында ??р гектардан й?з кырык тугызар пот у?ыш алу ?и?ел булмый, ?лб?тт?. Моны? ?чен Н?фис?л?рг? нык тырышырга, к?п тир т?г?рг? туры кил?.
?ир караганны ярата, ди халык. Шуны ист? тотып, алар бодай ?ирен? инешт?н к?з буе л?м ташыйлар. К?з ачмаслык бураннарда, билд?н к?рт ерып, кар тоталар. Кыш буена них?тле тирес чыгаралар, к?пме к?л ?ыялар. Бик авыр була аларга. Авыл халкы ?зл?рене? сугыштагы авылдашлары ?чен, илне? ?и??е ?чен ?зене? тырыш хезм?тен кызганмый. Алар ?зл?рене? т?н йокыларын йокламыйча эшлил?р, ч?нки фронтка икм?к кир?к. Мен? нинди тырыш игенчел?ребез булган безне? авыр сугыш елларында! Аларны? хезм?те зур ихтирамга лаек.
Икм?к — туклык, с?лам?тлек, хезм?т, шатлык нигезе, муллык билгесе.
«Икм?к — ул тормыш, ул Ана, Ватан, м?х?бб?т кебек ?к м??гелек. Икм?к — ул безне? к?чебез, ку?тебез, ил?амыбыз, р?х?тебез», — диг?н танылган аш-су остасы Юныс ?хм?т?анов.
Сочинение язу методикасы ( 2014 елгы китаптан)
С2 ?лешенд? бирелг?н тексттан алынган ?зекне? м?гън?сен а?латып, и?ади эш башкарыла. Монда, беренче чиратта, сочинение язу осталыгы тал?п ител?.
Ист? тотыгыз!!! Язма эшегез текстны? эчт?леген с?йл??г? ген? кайтып калмасын! Сочинение к?л?ме 70 с?зд?н д? ким булмаска тиеш.
Сочинение т?б?нд?ге к?рс?ткечл?р буенча б?ял?н?:
текстны? м?гън?сен а?лау;
тексттан алынган мисаллар булу;
м?гън? б?тенлеге, б?йл?нешле с?йл?м ??м аны? эзлеклелеге саклану;
эшне? композицион яктан т?зек булуы.
Сочинение язуны? эзлеклелеге.
Текстны игътибар бел?н укыгыз.
Сорау-биремне? м?гън?се турында уйлагыз ??м тексттан ?йтелг?н фикерне ачыкларга ярд?м ит? торган с?зл?рне табыгыз.
Куелган сорауга ?авап бирерг? ярд?м ит? торган м?гън?ви кис?кл?рне табыгыз.
Сорауны? эчт?леге буенча ?зегезне? тезисыгызны формалаштырыгыз (1-2 ??мл? ?ит?).
Тексттан фикерегезне? д?реслеген раслый торган 2 д?лил китерегез. Мисалларны ?земт? (цитата) р?вешенд? бирегез яки ??мл?не? т?ртип номерын к?рс?тегез.
Д?лилл?рне? тезиска туры кил?-килм?вен тикшерегез.
Н?ти??г? к?чегез (н?ти?? ?чен бер ??мл? д? ?ит?).
Композицияне тикшерегез: сочинение текстыны? тезисы, д?лил ??м н?ти?? ?лешл?рене? булуы, абзацларга б?лен?, ?лешл?р арасында б?йл?неш булу ?.б.
Фикерегезне? автор позициясе бел?н туры кил?-килм?вен ачыклагыз.
10. Сочинениегезне бернич? тапкыр укыгыз. Язмагызны? грамоталылыгына
(с?йл?м ??м грамматик нормаларны? ?т?леше, орфография ??м пунктуация) игътибар
итегез.
Сочинениене у?ышлы язар ?чен, алгоритмга салынган модельне а?ларга ??м шуны? нигезенд? эшл?рг? т?къдим ител?.
нче адым. Тезисны формалаштырабыз. Тезисны тексттан алырга яки, автор фикере бел?н аваздаш булырлык итеп, ?зе?? формалаштырырга м?мкин. М?с?л?н: Батырлык нинди була? К?рг?небезч?, тезисны сорау формасында бир? яхшырак, ч?нки мондый тезис уйландыра ??м ?леге м?сь?л?г? ??ркемне? субъектив фикере булуын тал?п ит?.
нче адым. Тексттан тезисны ачарга м?мкинлек бир? торган д?лилл?рне сайлыйбыз.
нче д?лил: ?нв?рне? д?? апасы автобуста х?ле авырайган абзыйга ашыгыч ярд?м к?рс?т? башлаган. Автор ?леге очракны т?къдим итеп, укучыны? ?зен? уйланырга м?мкинлек бир?. Бу текстта автор позициясе бик тир?нг? яшеренг?н, «кычкырып» тормый, шунлыктан беренче д?лилне? батырлык булу-булмавын укучы ?зе билгели.
нче д?лил: малайлар, агып торган нефтьне к?рг?нн?н со?, эшчел?р янына «элдерт?л?р» ??м х?б?р бир?л?р. ?леге очрак батырлыкмы, ?лл? гад?ти х?лме?
нче адым. Н?ти??не формалаштырабыз. Дим?к, батырлык ул – ?зе? турында уйламыйча, кемг? яис? н?рс?г? д? булса чын к??елд?н ярд?м ит?.
?леге модельд?н файдаланып, сочинение язып карагыз.
?рн?к ?чен укучыларны? бер сочинение вариантын т?къдим ит?без.
«Батырлык шундый була димени?!» с?зл?ре безне тыныч тормыштагы батырлык турында уйланырга м??б?р итте. Чынлап та, нинди була со? ул батырлык?
Тормышта т?рле катлаулы вакыйгаларга юлыгасы?. Шул вакытта югалып калмау, намус кушканча эшл?? кир?к. Л.Гыймадиева ?леге ?зект? геройлар бел?н булган ике вакыйганы батырлыкка ти?ли. Беренчесе автобуста булган х?л бел?н б?йле. Пассажирларны? берсе – т?п геройны? апасы – кис?к х?ле авырайган кешег? ашыгыч ярд?м к?рс?т?. Бу батырлыкмы? Минемч?, шундый х?лд?, югалып калмыйча, кешег? ярд?м кулы сузу, аны? тормышын, с?лам?тлеген саклап калу-зур батырлык. ?леге фикер ?нв?р тарафыннан да ассызыклана: «Син, д?? апа, чын батырлык эшл?де?.»
Икенче вакыйга кечкен? ?нв?рне? батырлыгын к?рс?т?. Аны?, очраклы р?вешт? агып торган нефтьне к?реп алып, тиз арада эшчел?рг? х?б?р ит?ен д? батырлык буларак б?ял?рг? м?мкин. Икенче д?лил ЗОнчы ??мл?д? ачык чагылган. Кече яшьт?н ?к табигатьне саклау, аны? чисталыгы турында кайгырту б?генге к?нд? аеруча м?ним.
Дим?к, батырлык ул – ?зе? турында уйламыйча, чын к??елд?н ярд?м ит?, дип н?ти?? ясарга була. Кешел?р битараф булмаса, тормышта ??рчак т?рле батырлыклар ?чен урын булуын онытмаска кир?ктер.
Табигать – туган йортыбыз. Табигать ул – безне? ?йл?н? – тир?без. Кояш, болыт, су, таш, ?семлекл?р, хайваннар – барысы да безне чолгап алган тир?лек – табигать дип атала. ??р ?ир й?зенд? гомер итк?н кеше ?зен? кир?кле ?йберл?рне табигатьт?н ала. Кеше иген, яшелч?, ?ил?к – ?имеш ?стер?, терлек, кош – корт ?рчет?. ?зен? яш?? ?чен у?айлы шартлар тудыра. Елга – к?лл?рд?н балык тота, урманнардагы ?ил?к – ?имешен, агачын файдалана. ?зл?рен? азык туплый. Табигатьебез аллы – г?лле ч?ч?кл?рг? к?мелеп утыручы болын – кырлары, чишм?л?рд?н челтер?п аккан саф, чиста сулары, к?мешт?й саф сулы к?лл?ре, кечкен? ген? инешт?н башлап, зур елгага таба ыргылучы елгачыклары бел?н бай. Табигать – ул безне яш?т?че д?, терелт?че д?, д?ньяны танырга ?йр?т?че д?. Без табигатьне? ??р ел фасылына сокланып, саклап, кадерл?п, яшеллекк? ??м матур ч?ч?кл?рг? к?меп, зыян китермич? ?з туган йортыбыз итеп кадерл?п яш?терг? тиешбез. Табигать матурлыгы – ул безне? матурлык. Кызганычка каршы, б?генге кешелек табигатьне? кадерен белеп бетерми. Табигатьебезне? чиста сулы елга – к?лл?рен пычрату, очсыз – кырыйсыз урманнарын бер м?гън?сез кисеп бетер?, химия заводларны? агулы газлары бел?н чиста ?авабызны бозу, урамнардагы ч?п – чарларны? ??елеп ятуы к??елл?рне тетр?ндер?. Моны булдырмау – ул безне? изге бурычыбыз. Мен? ямьле яз ?итте. Кыя таулардан ташулар ага башлады, урамнарда ташланып калынган ч?п – чарлар кар астыннан калкый башладылар. Берк?нне безне укытучыбыз, м?кт?п тир?сен ч?п – чардан арындыру максаты бел?н, урамга алып чыкты. Чыккан идек, анда н?рс? ген? юк? ! Анда к?газь калдыклары, т?м?ке ч?пл?ре, шеш? савытлары ??м башкалар. Шушы ташландык ?йберл?рне к?реп га??пл?неп т? куйдым. Шуны? х?тле кешене? т?ртипсезлеге, ?ыйнаксызлыгы, ?д?псезлеге борчый мине. М?кт?п тир?сен ч?п – чарлардан арындыргач, укытучыбыз бел?н сыйныфка кереп, табигатьне? кадерен бел?, аны чиса тоту турында кызыклы ??м кир?кле м?гъл?матлар тупладык. Бернич? кис?т? бел?н язылган фикеремне д? ?йтеп ?т?сем кил?: Урман, болын, сулык, к?лл?рне пычратма, ч?п ташлама, тел?с? кайда учак якма! Агачларны р?хс?тсез кисм?, ботакларын сындырма, ?л?нн?рне тамыры бел?н йолкыма! Табигать байлыкларын кир?генн?н артык кулланма! Табигатьебезг? зыян салучыларга юл куймыйк. Аны ?з туган йортыбыз итеп саклыйк, яклыйк ??м матурлыгына, иркен саф ?авасына, елга – к?лл?рен? игътибарсыз калмыйк. Табигать ул – безне ашата, эчерт?, киендер?, с?лам?тлекне саклый. ?зебезне? кылган эшл?ребез ?чен х?зер д?, кил?ч?к буыннар алдында да ?аваплы ик?нлегебезне тоеп яшик.
Сочинение / Мин гаил?мне яратам
Мин б?л?к?й чакта, 2008 ел илебезд? Гаил? елы дип игълан ителде. Телевизордан эмблемасы да к?рс?телеп торды. Эмблемада ?ти, ?ни, балалар сур?тл?нг?н булса да, минемч?, гаил?л?р т?рле булырга м?мкин. М?с?л?н, ?би яки бабай бел?н оныклар, ?ни бел?н балалар, ?ти бел?н балалар, ? кайбер очракларда балалар ?зл?ре ген? д? бер гаил? булып яш?рг? м?мкинн?р. Ничек кен? булмасын, мондый гаил?л?рне? д? гаил? булып аталырга ??м б?хетле булырга хаклары бар дип уйлыйм мин.
? х?зер ?земне? гаил?м турында язасым кил?. Безне? гаил? д? эмблемага туры кил?. Безне? гаил?безд? д?рт кеше: ?тием, ?нием, апам ??м мин. Гаил?без бик тату ??м бик тырыш. Безд? бер?? д?, беркайчан да эшсез утырмый. ?тием бел?н ?ниемне? эшл?ре д? уртак. Алар ??рчак ?зара с?йл?ш?л?р, ки??шл?ш?л?р, фикерл?ш?л?р. Безне? фикерл?рне бел?се килеп, безд?н д? ки??шл?р сорыйлар. Шулай ?ыелып, фикерл?шеп, уен-к?лкеле с?йл?ш?л?рд?н я?а идеял?р туа.
?й эшл?рен д? берг?л?п эшл?рг? яратабыз. ?ниебез т?мле итеп ашлар пешер?. Т?п эшебез уку булса да, ?й ?ыештыру, ид?нн?рне, савыт-сабаларны юу шикелле эшл?р бел?н ?ниебезне борчымаска тырышабыз. Апа бел?н без х?зер зурлар инде, ?зебез д? булдырабыз андый гына эшл?рне. Вакыты булганда, безг? ?тиебез д? ярд?м ит?.
Буш вакытларыбызда, берг?л?шеп, кроссвордлар, сканвордлар чиш?рг?, компьютерда интеллектуаль уеннар уйнарга яратабыз. ?тиебез бик белемле, эрудит кеше безне?. Безг? д? к?п кызыклы м?гъл?мат бир? ул, без белм?г?н ??м а?ламаган к?п н?рс?л?рне гади ??м кызыклы итеп а?латып бир?. Кайбер телетапшыруларны ??м кинофильмнарны да берг?л?п карарга яратабыз. Театрларга, концертларга да к?п вакытта берг?л?п й?рибез. Аннан берг?л?шеп фикер алышабыз. Кемг? н?рс? ошаганын, н?рс? ошамаганын ачыктан-ачык с?йл?ш?без.
?ебез кечкен? булса да, безд? ??рчак кунаклар к?п була, ч?нки туганнарыбыз, гаил? дусларыбыз к?п безне?. Барысы бел?н д? тату, аралашып яшибез. ?тием д?, ?нием д? ? авыл балалары. Алар республикамны? ике районында туып-?сеп, Казанда очрашканнар ??м яратышып гаил? корганнар. ?би-бабаларыбыз да, к?пл?г?н туганнарыбыз да авылда яши. Буш вакыт булу бел?н, без аларны? х?лл?рен белешеп, кир?к булганда булышып та кил?без. Авылда алар ? т?ртипле, акыллы, х?рм?тле кешел?р. Гаил?мне мин алардан башка к?з алдына да китер? алмыйм. Т?рле ?ирл?рд? яш?с?к т?, без б?тен туганнарыбыз бел?н берг?л?шеп, дус булып, зур бер тату ??м матур гаил? булып яшибез.
Мин ?з гаил?мне бик т? яратам. ?ниемне д?, ?тиемне д?, апамны да бик т?, бик т? яратам. Алар да мине яраталар. Мин аларны? ??рчак сау-с?лам?т, озын гомерле, б?хетле булуларын тел?п яшим. Б?тен-б?тен гаил?л?рг? д? и? изге тел?кл?ремне телим. ? кешег? тел?г?н изге тел?кл?р унлата, й?зл?т? савап булып кешег? кире кайта ул, кызым, дип ?йт? иде минем д?? ?ни. Мин б?тен кешел?рне? бер-берсен? изге тел?кт? булып яш??л?рен телим.
http://insha.ru/text/10
метки: Татарск, Сочинение, Болыт, Шагыйрь, Шигырьл, Турында, Кайбер, Китап
Шагыйрә һәм галимә Рифә Рахманның сочинениеләр сериясеннән чыгарган чираттагы китабы мәктәп укучыларына, хәзерлек бүлеге шәкертләренә — бер өлге, укытучыларга — әдәби әсәрне анализлаганда, методик ярдәмлек буларак, ә галим һәм студентларга аерым бер гыйльми ачышлары белән кызыклы. Ул алдагы хезмәтләрне кабатламый, тулыландыра гына. Автор барлык чыгарылган тупланмалар бергә тора-бара программага кертелгән аерым әсәрләрне һәм татар әдәбияты тарихын процесс буларак дөрес аңлау юнәлешендә бер терәк булыр дип өметләнә. Китаплардагы фәнни ачышлар авторның үз хокукында гына санала.
Дәреслектәге биремнәр һәм темалар буенча сочинениеләр. —Казан: «Раннур» нәшр., 2004. — 208 б.
Эчтәлек
- Автордан
- Туктал, укы!
- Өй эшенә — сочинение
- Башлангыч сыйныфлар
- Көз
- Көз
- Көз
- Көз
- Мин җәйне ничек уздырдым
- Мин җәйне ничек уздырдым
- Икмәк
- Икмәк
- Икмәк
- Әни
- Әни
- Әни
- Дусларым
- Дусларым
- Дусларым
- Мәктәп
- Мәктәп
- Мәктәп
- Тал песие
- Чишмә
- Китапханә
- Китапханә
- Алма
- Алма
- Болыт
- Болыт
- Болыт
- Болыт
- Безнең урам
- Безнең урам
- Безнең урам
- Безнең урам
- Безнең урам
- Кәҗә тыкрыгы
- Бүлмә гөлләре
- Бүлмә гөлләре
- Бүлмә гөлләре
- Китап
- Китап
- Китап
- Безнең сыйныф
- Сыйныф бүлмәсе
- Безнең сыйныф
- Безнең гаилә
- Безнең гаилә
- Безнең гаилә
- Көзге яфрак
- Көзге яфрак
- Көзге яфрак
- Кышкы уеннар
- Кышкы уеннар
- Кышкы уеннар
- Тамчы
- Тамчы
- Тамчы
- Әбием
- Әбием
- Әбием
- Әбием
- Кояш
- Кояш
- Кояш
- Кояш
- Бишенче сыйныф
- Мин җәйне ничек үткәрдем
- Мин җәйне ничек үткәрдем
- Әбигә хат
- Әбигә хат
- Зирәк карт
- Җил арба
- Көз
- Көз
- Китап — тормыш көзгесе
- Йосыфка хас сыйфатлар
- Иң мөкатдәс нәрсә — эш
- Бәхет һәм хурлык
- Эш беткәч, уйнарга ярый
- Су анасы
- Кыш
- Кыш
- Әсма апа
- Корбан гаете
- Ак күл
- Туган ягым табигате
- Туган ягым табигате
- Йолдызкай
- Чын дуслык
- Курайчы хыялы
- Гариф бабай
- «Гармунчы аю белән җырчы маймыл» әсәрендә ат тасвиры
- Сыңарколак
- Сөзешкәк
- Наилнең әнисе нигә елый?
- Бәхетле көн
- Бәхетле көн
- Бәхетле көн
- Казан
- Яз
- Яз
- Мин бакча яратам
- Дуслык көче
- Телләр белү нигә кирәк?
- Алтынчы сыйныф
- Моң
- Моң
- Сабан туе — хезмәт туе
- Асиясе, Нәсимәсе
- «Беренче театр»ның бер герое
- Пейзаж лирикасында чагыштырулар
- «Тукай» романында эндәш сүзләр
- Яз җитә
- Кызыл чәчәкләр
- «Кызыл чәчәкләр»дә Зәңгәр Чишмә образы
- Илсөяр миңа кайсы ягы белән ошады?
- «Бакчачы турында баллада»да төп фикерләр
- «Мәүлия нигә көлде?» әсәрен хикәяләүче
- Беренче укытучы
- Сыйныфташларым
- Казансу
- «Без — кырык беренче ел балалары»нда вакыйгалар барган чор
- Әйбәт тә минем әби!
- Шөһрәтне нәрсә үзгәрткән?
- Җиденче сыйныф
- «Сөембикә» бәетендә Манара образы
- Әбүгалисина образында педагогик карашлар чагылышы
- Мин Кисекбашны ничек итеп күз алдына китерәм
- Дәрдмәнд шигырьләрендә тасвирлау чаралары
- Вакыйгаларга бәйле язмышлар
- «Җилкәнсезләр»дә көрәш тасвиры
- «Гасырлар һәм минутлар» поэмасын укыгач
- «Гасырлар һәм минутлар» поэмасын укыгач
- «Агыйдел» повестенда Артыкбикә образы
- Ана — бөек исем
- Минем Госман образына мөнәсәбәтем
- Туксанынчы еллар егетеннән Айдарга хат
- Шулай үлде Ватан улы
- Акъәби
- Акъәби
- Акъәби
- Өй артында шомыртым
- Хәсән — минем яшьтәшем
- Маһисәрвәр апа — бөек ана!
- Сигезенче сыйныф
- Батырлык турында дастан
- Субра карт
- Салих бабайның өйләнүе
- Галиябану һәм Хәлил — иске гадәт-йола корбаннары
- Егет кешене кыюлык бизи
- «Киләчәккә хатлар» әсәренең үзәк идеясе
- Яраткан уеным
- Халкымның күңел байлыгы
- Тарихлардан килгән хакыйкать
- Кешеләрне шатландыру — үзе бәхет
- Туган җирем, эчкән суым
- Тугызынчы сыйныф
- М. Кашгарый шигырьләренең идея-тематикасы
- «Кисекбаш» китабы — суфичылык әдәбияты үрнәге
- «Камышлы йорт бәнем туган илем иде»
- «Камышлы йорт бәнем туган илем иде»
- «Китабе Гөлестан бит-төрки» һәм нәзыйрәчелек
- «Китабе Гөлестан бит-төрки» әсәренең идея-тематик эчтәлеге
- «Китабе Гөлестан бит-төрки» әсәренең поэтикасы
- Мөхәммәдьяр — поэмалар остасы
- «Нуры содур» һәм әдәби традицияләр
- Колшәриф — үз халкының күренекле улы
- Колшәриф — суфи шагыйрь
- Колшәриф — суфи шагыйрь
- Мәҗлиси һәм аның «Сәйфелмөлек» кыйссасы
- Татар әдәбиятында дастан жанры
- Габдерәхим Утыз Имәни иҗатында заман тудырган мәсьәләләр
- Татар әдәбияты һәм Шәрык классикасы
- Татар поэзиясе үсешендә Г. Кандалый иҗатының әһәмияте
- Муса Акъегетнең «Хисаметдин менла» романында яңа геройлар
- Акмулла — мәгърифәт һәм гаделлек җырчысы
- Унынчы сыйныф
- Әдип булып танылу юлында
- «Теләнче кызы» романына Тургенев тәэсире
- «Теләнче кызы» романына рус әдәбияты йогынтысы
- «Теләнче кызы» һәм «Очрашу…» әсәрләренә рус әдәбиятының йогынтысы
- Гаяз Исхакый иҗатына төрек әдәбияты йогынтысы
- Ф. Әмирханның «Хәят» повестенда пейзаж
- Татар кызы
- Яңарыш нурлары
- Габдулла Тукай һәм казах әдәбияты
- Г. Тукай тормышында К. Мотыйгыйның роле
- Г. Кандалый һәм Г. Тукай
- Г. Тукай халык рухында мәңге яши
- «Каләмгә хитаб», «Шагыйрьгә»
- Сәгыйть Рәмиев — милләткә хезмәт иткән шагыйрь
- Син — кеше!
- Н. Думавиның «Үтте, үтә…» шигыре
- Табигать тасвирлары җирлегендә иҗтимагый моңнар яңгырашы
- «Комсызлык корбаны»
- Такташ шигырьләрендә авылның якты киләчәгенә өмет
- Һади Такташ шигырьләрендә авылны сагыну мотивы
- Такташ шигырьләрендә шагыйрь образы
- Югалган матурлык
- Кәрим Тинчурин — комедия остасы
- Унберенче сыйныф
- «Көз» повестенда уздырылган фикерләр
- Мохитнең тәрбияви көче
- «Зифа» комедиясе миңа кайсы ягы белән ошады?
- «Идегәй» трагедиясендә сәнгатьле детальләр
- Җыр ул — йөрәкнең йөрәк белән сөйләшүе
- Сугыш чоры шигъриятенең үзенчәлеге
- Сугыш чоры прозасының үзенчәлекләре
- Сугыш чоры хикәя-повестьларында минем яраткан героем
- Ә. Еники хикәяләрендә күңел дөньясының бирелеше
- Ә. Еники хикәяләрендә күңел дөньясының бирелеше
- Әдәбиятта һәм сәнгатьтә Муса Җәлил образы
- «Намус» романы һәм бүгенге тормыш
- Хәсән Туфан иҗатында төсләр символикасы
- Әдип һәм заман
- «Әтәч менгән читәнгә» повестенда Хәйретдин агай образы аша уздырылган фикерләр
- «Сәйдәш» поэмасында яшәү мәгънәсе турында уйланулар
- «Сәяхәтнамә» әсәренең татар әдәбиятына алып килгән яңалыгы «Мәңгелек белән очрашу»
- М. Әгъләмовның «Акмулла арбасы» поэмасы турында кайбер фикерләрем
Автордан
2 стр., 811 слов
Проблемалар һәм аларны дәлилләү юллары (БРИ–2016: инша ( )
… рнең кешеләрне юкка чыгаруына ишарә ясый. Айсылу белән Миңлегалинең матур гына башланып киткән … чыгармаска тырыша. Сабыр холыклы, тыйнак татар әнисе буларак үзенә карата … мактамый, андый чакта елмаеп кына куя. Гомәрнең җирне яң … ә. 2. Х.Туфан «Чәчәкләр китерегез Тукайга» шигырендә шагыйребезне … н тискәре күренешләргә каршы чыга. Автор укытучының җәмгыятьтәге урыны, намуслы хезмәт, укытучы һәм укучы мөн …
4 стр., 1639 слов
На татарском языке безнен сыйныф
… акыллы кешеләр булып үсәрбез дип уйлыйбыз. Безнең сыйныф сынатмас! Татар халкы күп михнәтләр кичергән. Әмма … ңышларыбыз шул кадәр – Кояшта күпме нурлар. Безнең сыйныф стенасында режим һәм кагыйдәләр эленеп тора. Без … да күз алдымда, һәммәсе йөрәк түрендә. Кеше кайда гына яшәмәсен, кем генә булып … ач үлемнән котылып калгандыр?! Авылымның яме, аның кешеләрендә дә күренә. Минем картәниемне генә алыйк. Юк, …
Теләсә кайсы китапны укучы зур саклык белән кулына ала. Анда язылганнарга ышаныргамы, ышанмаскамы дип икеләнеп калырга да мөмкин ул. Язучы белән диалог кору да һәрвакыт эшне җиңеләйтми. Укучылар алдында чыгыш ясаган һәр автор еш кына үз әсәрен мактый, башкаларның уңышына күз йома яисә үзенекенә капма-каршы ук куя. Язма продукцияне административ чаралар белән таратучылар да бар. Андый очракта әлеге хезмәтнең уңай бәяләнүенә, икенчеләренең кире кагылуына шаккатырга кирәкми.
10 стр., 4833 слов
Габделҗәббар Кандалыйның “Сахибҗәмал” поэмасын өйрәнү (10 сыйныф)
… әре белән таныш була. Аларны җыя, шулар үрнәгендә үзе дә шигырьләр яза. Г. Кандалый иҗаты өчен төп … өз башы һәм 20 нче еллар татар әдәбияты): X сыйныф дәреслеге / М.Хәсәнов, А.Әхмәдуллин. – 2 … хәсрәт килә: улы Сәдретдин 25 елга солдат хезмәтенә алына, шагыйрь моны бик тирән кичерә. Улы … укучы: Өченчедән, шагыйрьнең гаилә тормышы да уңай гына бармаган. Укуын тәмамлап, авылга кайткач, ул Гөлстан исемле …
Укучыга тәкъдим ителгән тупланмаларда еш кына, тыныш билгеләрен куйганда, хаталар күп калдырыла — бу безне бик борчый. Еш кына янәшә җөмләләрдә дә бер үк сүзне кабатлаулар (стилистик хаталар), хәтта ки рәттән берничә җөмләдә аерымланган хәлләрне билгеләмәү очраклары күзәтелә. Кабатлаулар стилистик бизәк, ассызыклау буларак кына кулланылырга тиеш. Компьютер заманында хатадан бөтенләй үк качу мөмкин түгел диярлек. Шул ук вакытта «Раннур» нәшриятының сочинениеләр китапларында алар, табыла калса да, бик очраклыдыр дип өметләнәбез. Укырга кергәндә, татар әдәбияты буенча сочинениеләрдә 7 пунктуацион хатага «2»ле билгесе куела!
Бүгенге гыйлем базарында теләсә кайсы темага язылган, теләсә кайсы өлкәгә караган китаплар бихисап. Укучының югалып калмавы, файда китерерлекләрен сайлап алуы эчке тоемына һәм туплаган белеменең сыйфатына, киң карашлы булуына, мөмкинлекләрен бәяли белүенә дә бәйле.
Кызу алгарышлар чорында яшибез. Яңалыкларны күзаллау өчен генә дә, бик күп китаплар укырга кирәк. Аларның кайсында фәннилек югарырак икәнлекне, кайсыларының өстәмә белем-күнекмә бирүне күздә тотып башкарылмаганлыгын, инде моңа кадәр язылганнарны кабатлавын, фикерләрне кешедән генә алганлыгын һәрбер укучының да тиз генә күреп бетермәве бар. Шул ук вакытта, минемчә, югары белемгә омтылган егет һәм кызлар китапларны үзләре өчен аермачык кечкенә генә ачышлар эзләп укырга тиешләр.
Күпләгән сочинение җыентыклары чыккан бу заманда, кадерлеләрем минем, югалып калмагыз, дәреслекнекеннән тыш фикерләр дә булганын, үзегезне яңа сүзләр белән баетканын сайлагыз. Әгәр автор инде галимнәр язганнар белән генә канәгатьләнә икән, китабы өчен чыгым тоту кирәк микән: дәреслек үзе дә — шпаргалка ич инде ул. Мин бу хакта һәрдаим кабатлап торам. Һич югы шуннан гадиләштер дә яз. Ә инде кемнеңдер үтә гади сочинениесен гадиләштерсәң, аннан ни калачак?
Сочинениенең матур үрнәкләрен, соңгы фәнни ачышларга таянганнарын рус басмаларында очратырга мөмкин, чөнки аларның шактыен шул ук фәннән югары уку йортларында белем бирүче укытучылар язган, үзләренә таләпне дә тиешле дәрәҗәдә куйган. Әлеге хезмәтләрдә бер-берсен кабатлаган һәм түбән сыйфатлы, эчтәлексез сочинениеләр очрамый шикелле. Аларны татар әдәбияты һәм тел дәресләрендә дә үрнәккә алырга була. Шул ук вакытта русча язмаларның ана телебезгә, сөйләмебез матурлыгына өйрәтмәвен дә онытмагыз.
Шактый гына көнләштерә дә: рус телле язучылар халыкта туган ихтыяҗны тиз арада канәгатьләндерү мөмкинлегенә ия. Инде әдәбият буенча яңа сочинение китаплары язылмас та кебек иде. Юк бит, киресенчә: алар бер-бер артлы киштәләребезгә кунаклый тора.
Татар баласына да үз телендә язылган мондый хезмәтләр бик кирәк. Саф милли телдәге сөйләм үрнәкләре булган язма эшләребез тагын да күбрәк булсын, һәм алар, беренче чиратта, укытучылар өчен өстәмә белем бирү чыганагына әверелсен иде. Татар телендә китаплар чыгаручы «Раннур» хезмәткәрләре дә шул фикердә. Әле сез кулыгызга алган бу басма, нигездә, дәреслеккә урнашкан әсәрләр, алардагы сораулар, биремнәр буенча язылган сочинениеләр тупланмасы булып тора.
2 стр., 888 слов
БРТ ның өлешен башкаруда җибәрелгән типик хаталар һәм аларны төзәтү алымнары
… өчен максимум — 9, грамоталылыгы өчен 10, барлыгы 19 балл җыя ала. Сочинение язу методикасы “Яңа формада дәүләт (йомгаклау) аттестациясенә әзерләнү өчен кулланма” … чен җыйган баллар түбәндәге билгеләр белән бәяләнә: Катлаулы эшегездә уңышлар телим, хөрмәтле хезм … н дә кимрәк булса, әлеге 4 критерий буенча 0 балл куела. Бу критерийлардан укучыларның эшләрендә иң күп очрый торган һәм алдан ук аларны …
Еш кына укытучылар тема артындагы аерым сорауларга җавапны язма рәвештә алып килүне таләп итәләр. Кайбер сочинениеләр шуны күздә тотып башкарылды. Әгәр мәктәбегездә мондый традиция юк икән, сез алардагы фикерләрне әңгәмә барышында үз сөйләмегездә куллана аласыз.
Алдагы китаплар басылып чыккач, мөгаллимнәр кайбер тәкъдимнәр дә керттеләр. Башлангыч сыйныф укытучылары гадирәк җөмләләрдән торган кыска күләмле үрнәкләр көтүләрен әйттеләр. Аларны без берьюлы өч сыйныфка да багышларбыз һәм бер үк теманы катлауландыру юнәлешендә ачарбыз.
Югары сыйныф мөгаллимнәре, әйтик, хат үрнәкләре бирүемне үтенделәр, ел фасыллары, хезмәт, икмәк, китап, каләм, хезмәт һәм шуның ише башка темаларны истән чыгармавымны, тел дәресләрен дә күздә тотуымны үтенделәр. Никадәр укытучы белән очрашсам, һәрберсенең сочинение язуга үзенчәлекле якын килүе күзәтелде, шулай да күпчелек алдагы китапларыма кермәгән, икенче эчтәлектәге яңа иншалар да язуымны сорадылар. Без киләчәктә бу эшне дәвам итәргә, һәр әсәрне төрле яклап анализлап чыгарга уйлыйбыз, шунлыктан сочинение китапларының без чыгарган һәр тупланмасын гаилә өчен берәрне алырга тырышсагыз иде.
Һәр укытучының үз методикасы булса да, китаптан китапка балаларны бер кысага кертеп утыртырга тырышмауларын үтенергә туры килә. Студентларым белән әңгәмәләр вакытында алар, хәтта сочинение язганда да, кайбер укытучыларның сыйныф өчен бер план язып бирүен яисә үзе теләгән юнәлештәге, күләмдәге, эчтәлектәге хезмәтләрне генә кабул итүеннән зарландылар. Укучының укытучысы кебек үк уйлавы, ул теләгәнчә генә язуы, һәрвакыт план белән фикер йөртүе мәҗбүри түгел! Кысаларда гына фикер йөрткән, аңа киң җәелергә урын бирмәгән балалардан талантлар бервакытта да чыкмый. Бала грамоталы язарга, дәлилле фикерләргә һәм бәхәсләшә белергә тиеш!
Бу китаптагы сочинениеләрнең берише укучының яшенә карата катлаулырак та булырга мөмкин. Әдәби әсәргә, бер үтеп киткәннән соң, кире әйләнеп кайтылмый диярлек, ә теоретик белемнәр елдан-ел өстәлә бара, һәм алар чыгарылыш яисә югары уку йортына кабул итү имтиханнарында чагылырга тиеш. Без еш кына әнә шуны да күздә тоттык. Кайбер үрнәкләр, авторлар, программа нигезендә, кабат та өйрәнелә, һәм без аларны кат-кат анализлауны мәҗбүри итеп куймадык.
Соңгы елларда аерым сүзләр, кушымчалар язылышына карата галимнәрнең уртак фикергә килә алганы юк, шуңа күрә, нигездә, аларның элекке язылышын калдырдык.
Кешене, белеме булганда гына, матур язарга өйрәтеп була. Белү өчен укыйбыз, аңлаганга күрә яза алабыз. Үз чиратында, язу белемебезне ныгыта. Бу урында ничек итеп Н. Думави сүзләрен искә төшермисең (?!):
- Ишеттем, дип әйтмә — укыдым, дип әйт;
- Укыдым, дип әйтмә — яздым, дип әйт.
Балалар! Апа, болай бит ул, абый, тегеләй бит ул, дип, үз остазларыбызны шаккатырыйк һәм шундый итеп тәрбияли алганнары өчен сөендерик эле.
Агач ботакларындагы бәсләр — көмеш кенә, җирдә яткан көзге яфраклар — сары гына, җәйләр — җылы гына, кышлар — салкын гына булмасыннар. Кар бөртегенең күлмәк итәкләрен күрик. Күңелегездән булса да эчегез чыкларны! Сөйләп бирегез безгә, гадәтиләргә, аның тәме турында! Эчәсебез, күрәсебез, үзебезнең дә сезнең кебек язасыбыз килсен.
5 стр., 2034 слов
Сочинение на татарском языке физкультура дэресе
… белән эштән гыйбарәт. . Бик дөрес, укучылар. Сочинение – фикерләмә язуга аз гына таләпләр үзгәрде. Хәзер безгә тө … онытмаска кирәклеген ассызыклыйм, чөнки бүген язылачак сочинение – фикерләмә алда язганнардан аз гына аерылып торачак дидем. Сочинениенең күләме 70 с … гомумиләштереп, нәтиҗә ясап, шуны әйтергә була, гомумиләштереп әйткәндә, шулай итеп, нәтиҗә ясап әйткәндә һ.б. кебек гомумиләштерүче сүзлә …
Менә мин язам, каләмемнән чыккан хәрефләр, кечкенә генә җан ияләре кебек, миннән качалар сыман. Алар да, кешеләр шикелле, нинди төрлеләр бит!
Рифә Рахман, КДУ доценты,
филология фәннәре кандидаты.
Светило науки — 20 ответов — 0 раз оказано помощи
Игелекле булу ул − шәфкатьле, иманлы, әхлаклы булу, сабыр гына сөйләшү, мөлаем, ярдәмчел булу. Бу сыйфатлар безгә борын-борыннан әби-бабаларыбыздан мирас булып калган. Гомумән, без әдәп сакларга, инсафлы, намуслы булырга, әти-әни хакын хакларга тиешбез. Бу үзе игелеклелекне күрсәтә. Тормышта күренгәнчә, игелекле булу ул − ярдәмчел булу, кеше хәленә керә белү, читләр хәсрәтенә сөенмәү, һәр әни баласының күңеленә шушы сыйфатларны − игелеклелек җимешләрен салырга тели. Игелекле кеше − башка кешеләргә изгелек кылучы зат. Тирә-юньдәгеләргә яхшылык эшләү һәркемнең кулыннан килми ул. Начарлыкны гына бик тиз эшләп була. Аның өчен хәтта уйларга да кирәкми. Бүгенге көндә изгелек эшләүчеләр шактый күп. Мәсәлән, безнең күрше апа балалар йортында эшли. Ул безгә ятим балаларга ярдәм итүче кешеләр турында сөйли. Кайберәүләр киемнәр, акча, бүтән кирәк-яраклар белән ярдәм итәләр икән, аларның саны соңгы елларда тагын да артты, ди ул. Ә кайберәүләр ятим балаларны тәрбиягә алалар, ди. Хәтта бер гаилә өч баланы тәрбиягә алган. Аларга беркем дә бу эшне эшләргә кушмаган. Бу гаиләләр кешегә ярдәм итүне үзенең намус һәм вөҗдан эше дип саный. Бу − изгелекнең бер кечкенә үрнәге генә. Кешеләр өчен кылган бөтен гамәлләрне дә изгелеккә мисал итеп була, минемчә. Әби-бабайларга, авыр хәлле кешеләргә булыштыңмы, өйдә әти-әниеңө, дустыңа ярдәм иттеңме, хәтта теләсә кемгә яхшылык эшләсәң дә, бу − изгелек. Янәшәбездә шундый кешеләр күбрәк булса, яшәве күпкә күңеллерәк булыр иде.
Обновлено: 11.03.2023
Срочно сочинение по татарской литературе на тему «нэрсэ ул бэхет»?
Трудности с пониманием предмета? Готовишься к экзаменам, ОГЭ или ЕГЭ?
Воспользуйся формой подбора репетитора и занимайся онлайн. Пробный урок — бесплатно!
- 23.07.2015 07:53
- Другие предметы
- remove_red_eye 5910
- thumb_up 36
Ответы и объяснения 1
Нәрсә ул бәхет? Үз-үзенә бу сорауны биреп карамаган кеше юктыр. Һәрберебезгә туры килерлек итеп җавап табарга мөмкин дә түгелдер дип, уйлыйм мин. Һәркем бәхет төшенчәсен үзенчә аңлый. Кайберәүләр бәхетне материаль тышлыкта күрәләр, кем өчендер – кешенең ниндидер бер эчке халәте, ә кайберәүләр бәхетне янындагы үзеннән башка берәүдә күрәләр.
Мин дә бу сорау турында еш уйлыйм. Мин – татар авылында укытучылар гаиләсендә үскән гади авыл кызы, мин – балаларым өчен әни, ирем өчен тормыш иптәше, укучыларым каршында – һәр сорауга җавап бирергә тиешле укытучы.
Мин – табигать баласы. Шуңадыр табигать кочагында йөрергә, урман шавын, кошлар сайраганын, чишмәләр җырлаганын, яңгыр яуганын яратам. Җырларда җырланганча “үз илемдә ямьле миңа бәрәңге бакчасы да”. Мин туган ягымның, туган илемнең балачагымдагы төсле матур, тыныч, имин һәм бәхетле булуын телим. Моның өчен дәрес вакытында укучыларымда туган якка мәхәббәт, табигатькә сакчыл караш тәрбияләргә тырышам.
Мин – әни. Янымда ике улым һәм тормыш иптәшем булу минем өчен зур бәхет. Ләкин бәхет күбәләк кебек. Аның артыннан кусаң,ул синнән кача, игътибарыңны башкага юнәлтсәң иңнәреңә килеп куна. Димәк, гел бер нәрсә – бердәнбер бәхетең турында уйланып утырырга ярамый. Шул ук вакытта берни эшләмәү дә дөрес түгел. Бәхет артыннан куарга түгел, алга омтылырга-тулы тормыш белән яшәргә кирәк. Шул вакытта бәхет “күбәләге” гел яныңда булыр дип уйлыйм мин. Ике улымны җәмгыятькә файдалы, тормыш алып барырга сәләтле акыллы, тәртипле татар егетләре итеп тәрбияләү минем изге бурычым. Моның өчен һәрвакыт алга барырга, киләчәк турында уйларга кирәк. Бу омтылыш үзе бәхет.
Знаете ответ? Поделитесь им!
Как написать хороший ответ?
Чтобы добавить хороший ответ необходимо:
- Отвечать достоверно на те вопросы, на которые знаете правильный ответ;
- Писать подробно, чтобы ответ был исчерпывающий и не побуждал на дополнительные вопросы к нему;
- Писать без грамматических, орфографических и пунктуационных ошибок.
Этого делать не стоит:
Есть сомнения?
Не нашли подходящего ответа на вопрос или ответ отсутствует? Воспользуйтесь поиском по сайту, чтобы найти все ответы на похожие вопросы в разделе Другие предметы.
Трудности с домашними заданиями? Не стесняйтесь попросить о помощи — смело задавайте вопросы!
В данном разделе публикуются вопросы и ответы на них к непопулярным предметам.
Сусыз җирдә камыш юк, азгын илдә намус юк.
В безводной земле нет камыша, в распущенной стране нет совести.
честь
Байлык югалса — табылыр, намус югалса — табылмас.
Богатство потеряется — найдётся, честь потеряется — не найдётся.
Намус
переводы Намус
честь
Байлык югалса — табылыр, намус югалса — табылмас.
Богатство потеряется — найдётся, честь потеряется — не найдётся.
Примеры
Шунысын онытмаска кирәк: теге яки бу очракта Алладан бирелгән бернинди принципта, кагыйдә яисә канун булмаса, без шәхси сораулар буенча имандашларыбызны үзебезнең намус кушканы буенча барырга мәҗбүр итәргә хакыбыз юк (Римлыларга 14:1—4; Галатларга 6:5).
При этом важно не забывать, что, когда на тот или иной случай нет никакого данного свыше принципа, правила или закона, у нас нет права заставлять соверующих следовать голосу нашей собственной совести в вопросах исключительно личного плана (Римлянам 14:1—4; Галатам 6:5).
Ләкин ул безнең дә өлеш кертүебезне, ягъни бөтен көчебезне куеп намус белән эшләвебезне тели (2 Тисалуникәлеләргә 3:10).
Но он также ожидает, чтобы мы со своей стороны усердно трудились и честно зарабатывали на жизнь (2 Фессалоникийцам 3:10).
Не прислушиваться к ее голосу в таких случаях, вполне возможно, означало бы не обращать внимание на то, что говорит дух Иеговы.
Акыл елгыр була һәм бик дорфа, көрәшкәндә намус-вөҗдан белән, болай ипләп һәм еш алдаларга без сәләтле үзебезне генә.
Ум полон гибкости и хамства, когда он с совестью в борьбе, мы никому не лжём так часто и так удачно, как себе.
Павел заканчивает свое увещание словами: «Потому надобно повиноваться не только из страха наказания, но и по совести.
Вакыт-вакыт безгә дога кылып һәм намус белән үз-үзебезне тикшереп чыгу кирәк: без Йәһвәнең фикер йөртү ысулыннан һәм нормаларыннан әкрен генә читкә китмибезме?
Периодически нам нужно проделывать честную, молитвенную самопроверку с целью выяснить, не относит ли нас постепенно в сторону от образа мыслей Иеговы и его норм.
18 Үзебезне намус белән сынап чыксак, безнең күпчелегебез берәрсенең үзенә карата романтик кызыксынуы аны куандыра икәнен таныр.
18 Большинство из нас, если будут честными сами с собой, скорее всего, признаются, что, когда мы чувствуем к себе романтический интерес со стороны лица противоположного пола, мы польщены.
Киресенчә, кагыйдәләрдән өстенрәк нәрсә таләп ителә — үз-үзеңне намус белән сынап чыгу һәм Изге Язмаларның принципларын акыл белән куллану.
Требуется что-то более возвышенное — честная самопроверка и сознательное применение библейских принципов.
Эчке теләкләреңне һәм тормышыңда беренче урында нәрсә торганын намус белән тикшерер өчен вакыт бүлеп куй.
22 Без лаек булмаган мәңгелек тормыш бүләген алыр өчен, Йәһвәнең искәртмәләрен нык яратырга һәм аларны намус белән сакларга тиеш.
22 Чтобы получить незаслуженный дар вечной жизни, мы должны крепко любить напоминания Иеговы и добросовестно хранить их.
Читайте также:
- Сочинение на тему выживание на английском
- Потерян навсегда лишь тот в ком угасли стремления сочинение
- Минем туган конем сочинение
- Под напыщенностью и неестественностью фразы скрывается пустота содержания сочинение рассуждение
- Ничего не понимаю медленно произнесла елена станиславовна сочинение
Игелекле булу ул − шәфкатьле, иманлы, әхлаклы булу, сабыр гына сөйләшү, мөлаем, ярдәмчел булу. Бу сыйфатлар безгә борын-борыннан әби-бабаларыбыздан мирас булып калган. Гомумән, без әдәп сакларга, инсафлы, намуслы булырга, әти-әни хакын хакларга тиешбез. Бу үзе игелеклелекне күрсәтә. Тормышта күренгәнчә, игелекле булу ул − ярдәмчел булу, кеше хәленә керә белү, читләр хәсрәтенә сөенмәү, һәр әни баласының күңеленә шушы сыйфатларны − игелеклелек җимешләрен салырга тели. Игелекле кеше − башка кешеләргә изгелек кылучы зат. Тирә-юньдәгеләргә яхшылык эшләү һәркемнең кулыннан килми ул. Начарлыкны гына бик тиз эшләп була. Аның өчен хәтта уйларга да кирәкми. Бүгенге көндә изгелек эшләүчеләр шактый күп. Мәсәлән, безнең күрше апа балалар йортында эшли. Ул безгә ятим балаларга ярдәм итүче кешеләр турында сөйли. Кайберәүләр киемнәр, акча, бүтән кирәк-яраклар белән ярдәм итәләр икән, аларның саны соңгы елларда тагын да артты, ди ул. Ә кайберәүләр ятим балаларны тәрбиягә алалар, ди. Хәтта бер гаилә өч баланы тәрбиягә алган. Аларга беркем дә бу эшне эшләргә кушмаган. Бу гаиләләр кешегә ярдәм итүне үзенең намус һәм вөҗдан эше дип саный. Бу − изгелекнең бер кечкенә үрнәге генә. Кешеләр өчен кылган бөтен гамәлләрне дә изгелеккә мисал итеп була, минемчә. Әби-бабайларга, авыр хәлле кешеләргә булыштыңмы, өйдә әти-әниеңө, дустыңа ярдәм иттеңме, хәтта теләсә кемгә яхшылык эшләсәң дә, бу − изгелек. Янәшәбездә шундый кешеләр күбрәк булса, яшәве күпкә күңеллерәк булыр иде.
Класс с?гате
Тема. Намусы?ны яшьт?н сакла.
Башкарды: беренче категорияле башлангыч сыйныф укытучысы
Гоз?ерова Л?йс?н Габдулла?ановна
Тема. Намуссы?ны яшьт?н сакла.
Максат. Башлангыч сыйныф укучыларында намус, кешелеклелек сыйфатлары булдыру.
Лексик бер?млекл?рне анализлау, тормышта барган к?ренешл?рг? нигезл?неп ?лк?нн?рне? эшл?рен? б?я бир?.
Тормышта ?з урыны?ны таба белерг? ?йр?т?.
Материал. Видеоязма “Намус-?аннан кадерле. Намусы?ны яшьт?н сакла!”
Класс с?гатене? барышы.
I.Оештыру ?леше.
Укытучы:
-Х?ерле к?н , укучылар! ?йд?гез,бер-беребезг? чын к??елд?н х?ерле к?нн?р тел?п, елмаешып алыйк. “Яхшы с?з-?ан азыгы”, диг?н борынгылар. ? х?зер видеоязманы ты?лап кит?рбез.
-Укучылар сез нинди ??мл?л?рне ист? калдырдыгыз?
Укытучы:
Балалар:
-Намус — ?аннан кадерле. Намусы?ны яшьт?н сакла.
Укытучы:
-Балалар ,бу табышмакмы, ?лл? бер?р ?йтемме?
Балалар:
-М?каль.
Укытучы:
-Бик д?рес. Ми?а да д?? ?нием:”Намуслы бул, кызым”,- дип бик еш ?йт?. Н?рс? со? ул намус? Нинди кешене намуслы дил?р? Б?генге класс с?гатенд? без шул сорауларга берг?л?шеп ?авап табарбыз.
II. Тема ?стенд? эшч?нлек.
Укытучы:
-Укучылар, б?ген класска керер алдыннан кабинетны? ?з почта ящигыннан бер хат алдым . Х?зер ул язманы берг?л?п укып карыйк ?ле. Игътибар бел?н ты?лыйк.
С?зе хакны? й?зе ак.
?зене? к??елле м?ш?катьл?ре, т?рле мавыктыргыч мизгелл?ре бел?н икенче чирек т? ?теп бара. Без бу чирект? бигр?к т? тырышып укыйбыз.Ч?нки бик тизд?н кыш бабай яхшы укучыларга ?зене? б?л?кл?рен бир?ч?к. Безне? класстагы Ф?нис д?ресл?рен х?зерл?п й?рми, укытучы апаны? а?латканын да ты?ламый. ? ?зене? Кыш бабайдан б?л?к аласы кил?. Берк?нне ирт?к килеп , математикадан контроль эшне эшл?п бир?емне сорады. Бел?сезме, и? га??бе н?рс?? Контроль эшне “5” ле билгесен? эшл?п бирс?м, ул ми?а й?з сум акча бир?ч?к ик?н. Классташымны? контроль эшне ?зе эшлисе т?гел, ? акча бел?н кызыктырып минн?н эшл?терг? тел?ве кызык та, бер?к вакытта кызганыч та булып куйды. ?лб?тт?, мин а?а белемне акчага сатып булмавын а?латтым.
Укытучы:
-Укучылар, сез ничек уйлыйсыз, бу бала Ф?ниск? контроль эшне эшл?п бирми д?рес эшл?г?нме?
Укучы:
-Минем уйлавымча, д?рес эшл?г?н. ??ркем белем ?чен ?зе тырышырга тиеш.
Укытучы:
-? белемне акчага сатып алып була дип уйлыйсызмы? Малайга й?з сум акча каян килг?н?
Укучы:
-Акчага сатып алынган билге чын билге була алмый. Безне? яшьт?ге баланы? эшл?п алган акчасы да юк.
Укытучы:
-Укучылар, безг? исеме билгеле булмаган кыз нинди укучы булып к?з алдына килеп баса?
Укучы:
-Яхшы укучы, тырыш, намуслы.
Укытучы:
-?йе, укучылар “Намус ?аннан кадерле”, “Намусы?ны яшьт?н сакла” диг?н м?кальл?р н?къ мен? безне? б?генге класс с?гатен? туры кил?. Сезне? алдыгызда намуслы кеше турында язылган с?зл?р бар. ?йд?гез, укып чыгыйк. ( Намуслы кеше — ул х?йл? — ялган бел?н пычранмаган кеше. Намуслы кеше — ул туры с?зле. Намуслы кеше — ?ти-?нисен, ?би-бабасын х?рм?т ит?, хезм?тне? кадерен бел?, башкаларга ярд?мчел була. Андый кешене б?тенесе ярата, х?рм?т ит?.) ?йд?гез, дуслар, кечкен?д?н ?к намуслы яшик! Балалар, бу тир?н м?гън?ле с?зл?рне ?зегезне? класс с?гате д?фт?регезг? ябыштырып куярсыз.
Укытучы:
-Укучылар , х?зер мин сезг? сез яратып укый торган “Сабантуй” газетасыннан бер м?кал? укып кит?м.
-Мин быел ш???р яны лагерында ял иттем. Бирег? минем кебек ял ит?рг? килг?н балалар бик к?п иде. Мин алар бел?н бик тиз дуслашып киттем. Араларында Апас районыннан килг?н ун яшьлек Г?з?лне аеруча якын к?рдем. Ул ?зене? ?нисе бел?н ген? яш?вен, и? кадерле кешесене? баш авыртуыннан еш ??фа чиг?ен с?йл?де. Больницада врачларны? акча бирг?ч кен? яхшылап карауларын к?з яшен? буыла-буыла ?йтте. Ми?а ипт?ш кызым бик кызганыч булды. Кешел?р! Минем сезг?, м?рх?м?тлер?к булыйк !-дип ?йт?сем кил?.
-Укучылар, бу м?кал?г? карата сезд? нинди фикерл?р бар?
Укучы:
Врачлар — с?лам?тлек сагында уяу торырга тиешле кешел?р, аларга акчаны х?к?м?т ?зе ?ит?рлек т?л?рг? тиеш. Алар к?не-т?не безне? турында кайгыртучылар.
Укытучы:
-Р?хм?т ?дил?. Бик д?рес фикер.Укучылар, ришв?тчелек якты кил?ч?кк? ?метне с?ндер?. Х?зерге к?нд? ул б?тен кешелекк? ?теп керде ??м гад?ти к?ренешк? ?верелеп бара. Без аны? бел?н х?тта с?лам?тл?ндер?, белем бир?, халыкка хезм?т к?рс?т? ?лк?л?ренд? д? очрашабыз.
III. Йомгаклау.
Укытучы:
-Укучылар , класс с?гатебез ахырына якынлашып кил?. ?йтегез ?ле б?ген сез н?рс?л?р белдегез?
Укучы:
-Белем алу йортында-м?кт?пт? ?з тырышлыгын бел?н укырга,кечкен?д?н намуслы,акчаны эшл?п табарга кир?клеген а?ладык.
Укытучы:
-Сезне? фикерл?р бел?н килеш?м. Бу д?ньяда ??р кешене? яш??г?,белем алырга, ?зене? с?лам?тлеген кайгыртырга, тормышын, намусын, горурлыгын сакларга хокукы бар.
Просмотр содержимого документа
«Намусы?ны яшьт?н сакла»
- Подробности
-
Автор: Халидя Нургалиева -
Опубликовано 22 Июль 2015
-
Просмотров: 4259
Рейтинг: 
/ 2
(Р. Фәхреддиннең “Сәлимә, яки гыйффәт” әсәре буенча)
Татарстан республикасы Азнакай районы
Тымытык урта мәктәбе югарылы
категорияле татар теле
һәм әдәбияты укытучысы Нургалиева
Халидә Әбүзәр кызының 9 нчы сыйныфта
татар әдәбиятыннан үткәрелгән
дәресенең план-конспекты.
Тымытык
Тема: “Намус- әхлак көзгесе.” (Р. Фәхреддиннең “Сәлимә, яки гыйффәт” әсәре буенча)
Максат: 1.Р.Фәхреддинов мирасының шәхес тәрбияләүдәге әһәмиятен аңлату.
2. “Сәлимә, яки гыйффәт” әсәре белән танышу,Сәлимә һәм шәкерт өчен намус (гыйффәтлелек), укымышлылыкның нинди зур роль уйнавын төшендерү.
3.”Ялгыз шомырт” дигән гыйбрәтле язма һәм З. Закированың “ Дөнья- базар” шигыренә нигезләнеп, “намус” төшенчәсе бүгенге җәмгыятьтә нинди чагылыш табуы турында мәгълүматлар бирү, тәрбияви әңгәмә үткәрү.
Җиһаз: Р. Фәхреддиновның эшчәнлеген һәм аның хезмәтләрен чагылдырган язмалар; “гыйффәт” сүзенең аңлатмасы; “Сәлимә, яки гыйффәт” әсәренә карата ясалган символик чәчәк рәсеме; Р. Фәхреддиновның хәдисләре язылган язмалар; “ Акчарлак” газетасы; З. Закированың “Кереп барам гомерем көзләренә” китабы; Р. Фәхреддиновның “Балаларга үгет- нәсыйхәт” китабы; магнитофон һ.б.
П Л А Н .
1.Сыйныфны дәрескә оештыру.
2.Укытучының кереш әңгәмәсе.
1) Р. Фәхреддинов турында сөйләү.
2) Галимнең хезмәтләрен атау.
3) Дәреснең темасын атау. “Гыйффәт” сүзенең мәгънәсен аңлату.
4) Эпиграфны уку.
3. Укучылардан “Сәлимә яки гыйффәт” әсәренең эчтәлеген сөйләтү.
1) Әсәр буенча йомгаклау әңгәмәсе үткәрү.
2) Символик чәчәк образы буенча әңгәмә.
4. “Акчарлак” газетасында басылган Илшат Халиповның “Ялгыз шомырт” дигән язмасының эчтәлеген сөйләтү, эчтәлек буенча әңгәмә үткәрү.
5. Гыйбрәтле язмага бәйле рәвештә китерелгән Риза Фәхретдиновның хәдисләре буенча әңгәмә үткәрү.
6. Зөләйха Закированың “Дөнья базар” дигән шигырен уку, эчтәлеге буенча тәрбияви әңгәмә.
7. Риза Фәхретдиновка багышланган “Мәдхия” дигән шигырь белән дәресне йомгаклау.
8. Укучыларның белемнәрен бәяләү.
9. Өй эше бирү.
Дәрес барышы
Укучылар!
Безнең мәктәбебездә бүген зур мәҗлес. Мәшһүр тарихчы- галим, әдип, педагог, журналист, шәрык белгече, философ, мәгърифәтче, имам, акыллы мөфти, гадел казый, саф акыл иясе Ризаэддин Фәхреддиннең иҗатын өйрәнүгә багышланган мәҗлес.
Нигә без соңгы елларда Р.Фәхреддин иҗатына нык итеп игътибар бирә башладык соң? Чөнки Р. Фәхреддинов — әдәп, әхлак, шәфкать, изгелек, итагатьлелек , кешелеклелек, намус, сафлык, пакьлек, гаделлек, яхшылык кебек күркүм сыйфатларны эченә алган хезмәтләрне эченә алган хезмәтләрне мирас итеп калдырган олы шәхесебез.
Аның “Тәрбияле ата”, “Тәрбияле ана”, “Тәрбияле бала”, “Шәкертлек әдәбе”, “Гаилә”, “Нәсихәт”, “Ата әдәбе”, “Ир әдәпләре”, “Хатын әдәпләре”, “Ана әдәпләре”, “Исерткеч эчүдән котылу чаралары”, “Сәлимә, яки гыйффәт”, “Китап вә уку” һ. б. хезмәтләрен өйрәнү, һичшиксез, бүгенге коточкыч ямьсез — кеше талау, эчүчелек, наркомания, фәхишәлек, үтереш кебек күренешләрне киметер иде дип ышанасы килә.
Бүгенге дәреснең темасы — “Намус- әхлак көзгесе”. Без сезнең белән хәзер Р. Фәхреддиннең “Сәлимә, яки гыйффәт” дигән әсәре белән танышырбыз.
Гыйффәт сүзе “Аңлатмалы сүзлек” тә түбәндәгечә аңлатыла:
Гыйффәт- кызлык, намуслылык, җенси сафлык.
Гыйффәтле- кызлык намусы булган, саф.
Гыйффәтле- саф, пычранмаган, пакъ; намуслы.
Ә дәрескә эпиграф итеп , Р. Фәхретдиновның түбәндәге сүзләрен сайладым:”Кешеләрне фәрештәләр дәрәҗәсенә күтәрә торган нәрсә- гыйффәтле булудыр. Хайваннардан да түбәнрәк дәрәҗәгә төшерә торган нәрсә- гыйффәтсезлектер”
(Укучылар “Сәлимә, яки гыйффәт” әсәренең эчтәлеген сөйлиләр).
Сәлимә яки гыйффәт.
Р. Фәхретдинов
“Сәлимә яки гыйффәт” романында вакыйгалар Казан шәһәрендә башлана һәм Баку шәһәрендә тәмамлана. Әсәрнең геройлары Идел елгасы буйлап пароходта сәяхәт итәләр һәм юл уңаенда Самара һәм Әстерхан шәһәрләрендә дә тукталалар.
Роман 1898 нче елда языла. Романда Иран бае кызы Сәлимә белән татар шәкертенең Иделдә сәяхәт вакытында күрешеп аңлашу,дуслашу мөнәсәбәтләре тасвирлана. Сәлимә Мисырда университет тәмамлаган. Шәкерт башта кадим мәдрәсәдә,соңрак җәдитләшкән мәдрәсәдә бераз укыган.
Беренче бүлек “Казан”дип атала. Бу бүлектә Казан шәһәренең күренекле урыннары һәм хатын- кызларның, ирләрнең ул чордагы киенү рәвешләре турында сүз алып барыла.
“Ана нәсыйхәте” дигән 2 нче бүлектә шәкерткә әнисе Казанга укырга китәр алдыннан биргән нәсыйхәтләр турында языла. Аңа әнисе дин һәм дөнья гыйлемен өйрәнергә, әдәпле, гыйффәтле, сабыр,әтисенең күркәм эшләренә варис булырлык итеп яшәргә киңәшләрен бирә. Әмма улы Казанга килеп укый башлаган елны әнисе вафат була.
3 нче “Шәкертлек” дигән бүлектә шәкертнең Казан мәдрәсәсендә 10 ел укуы һәм туган җиренә кайтып әтисе- әнисенең каберләре белән хушлашкач,Төркия, Мисыр, Кытай, Япония,Һиндстан кебек илләргә сәяхәткә чыгарга теләве турында сурәтләнә.
“Аерылу” дигән 4нче бүлектә шәкертнең “Государ” дигән пароход белән Казаннан Самарага юл тотуы турында сөйләнә. Шәкерт пароходтагы кешеләр арасыннан фарсыча сөйләшүче 2 хатын- кызга игътибар итә.
Бу Сәлимә туташ һәм аның әнисе була. Шәкерт шундый ипле юлдашлар белән бергә туры килүенә бик сөенә.
Пароход кузгалып бераз баргач, Тәтешне узгач, пароходта хезмәт итүче егет шәкерткә бер хат бирә. Фарсыча язылган бу хат Сәлимә туташтан була. Шәкерт башына фәс киеп, 1 укыган төрек егете кыяфәтенә кереп,Сәлимә һәм аның әнисе янына сөйләшергә килә.Алар бик җиңел танышалар. Сәлимә-бик әдәпле, сандугач сайравы шикелле мөлаем тавышлы, мәхәббәтле,сөйкемле туташ була. Ул Иран бае кызы була.Алар дөнья күрү һәм башка максатлар белән Ираннан Петербургка юл тотканнар һәм пароходта шәкерт белән юлдашлар булганнар.
Сәлимә туташ гади кызлардан булмый. Ул Тыйһранда фарсыча, Мисырда гарәп, француз, инглиз телләрен өйрәнә. Ләкин Мисырда укуын тәмамлап бетерә алмый, әтисе үлә һәм аның хисапсыз милекләре, сәүдә йортлары белән идарә итү өчен Тыйһранга кайтырга туры килә.
Шәкерт укымышлы кыз Сәлимә белән фикер алышканда,үзенең мәгърифәт, гыйлем,һөнәр, сәнгать ягыннан аңардан күпкә калышканын аңлый.
Пароход Самарага якынлаша. Шәкертнең төшеп калыр вакыты җитә. Шул вакыт шәкерт кырына Сәлимә керә һәм әнисенең сүзләрен җиткерә.
Әнисе шәкерттән Самарада төшеп калмыйча, үзләре белән Бакуга кадәр баруны үтенә. Чөнки алар үзләре белән беркадәр акча һәм кыйммәтле әйберләр алган булалар. Шәкерт алар белән бергә барса, бу чит җирләрдә аларның сәфәрләре куркынычсыз булыр кебек тоела.
Пароход Самарада 2 сәгать туктап торачак. Шәкерт шул арада тиз генә күрәчәк кешесен күрсә, алар белән юлны дәвам итәргә ризалык бирә. Ләкин шәкертнең күрәсе кешесе шәһәрдән читтәге дачага киткән була. Аның эше тиз хәл ителмәсен белгәч, Сәлимә белән әнисе дә шәкерт белән бергә Самара шәһәренә төшеп калалар.
Ханымнарны кунакханәгә урнаштыргач, шәкерт дачага барып килә. Дачадан кайткач, шәкерт Сәлимә туташны Самара шәһәрен күрсәтергә алып чыгып китә. Алар вокзалны карап йөриләр, бульварга керәләр, кымыз сатучы кыз белән очрашып сөйләшәләр. Пароход килер вакыт җиткәндә,кунакханәгә кайталар. Алар сәфәрләрен “Пушкин” исемле пароходта дәвам итәләр.
Пароходның исеме “Пушкин” булганлыктан, шәкерт Сәлимәгә А. С. Пушкин турында сөйли.
Алар Самарадан Бакуга 5 тәүлек баралар. Бакуда юлдашлар тагын аерым мөсафирханәләргә урнашалар.
Сәлимә туташ шәкерт белән сөйләшкәндә, Казанда мөселман хатын- кызлары ничек тәрбияләнүе турында сорый.
Шәкерт хатын- кызларның күбрәк гомере киенеп-ясанып мәҗлесләрдә йөрүгә кайтып калуын, укуның 2нче планда булуын сөйли.Кызларга язу өйрәтүне шәригатьнең тыюын әйтә. Кызлар язу белсә,егетләренә хат язачак, имеш.
Шәкерт сөйләгәннәрне тыңлагач,Сәлимә туташ хатын-кызларның нинди булырга тиешлекләрен сөйләп китә.
Хатыннарның бурычы булып, өй эчендәге эшләрне намус белән башкару, балаларны тәрбия итү аларга ислам әдәпләре өйрәтү торуын әйтә. Надан ана тәрбияләгән баланың файдалы кеше булмавын сөйли. Йорт эчендәге ана кешенең хезмәтен бал кортлары анасы хезмәте белән чагыштыра. Тәрбияле ана балаларын дин,һөнәр, тормыш гыйлемнәренә өйрәтергә тиешлеген әйтә.
Сәлимәнең матур сүзләре, үз-үзен тотышы шәкертнең бөтен күңелен яулый. Ул төшләрендә дә Сәлимәне күрә.Ул аны кеше кулына төшмәгән энҗегә яки ачылмаган чәчкәгә тиңли.Эчендә дөньяны яндырырлык мәхәббәт уты барлыкка килүен сизсә дә, бу гыйффәтле туташка аңлатырга батырчылык итми.
Бакуда берничә көн торганнан соң, шәкертнең мөсафирханәсенә бер гарәп хатыны килә. Ул Сәлимәнең шәкерткә кияүгә чыгарга уе барлыгын хәбәр итә.
Алар очрашалар. Сәлимәнең әнисе хәер-фатихасын бирә. Шәкерт шушы фәрештәдәй кызның үзенә насыйп булуына сөенә,аның кулларын үбә.
Аның назына каршы Сәлимә түбәндәге сүзләрне әйтә:
-Гыйффәттән өстен дөньяда бернәрсә дә юктыр. Синең гыйффәтеңне белеп, үзебез белән Бакуга кадәр китерергә карар кылдым. Гыйффәтеңне белеп, үземә яр итеп сайлап алдым. Дөньяда да, ахирәттә дә синең белән бергә булырга өметләнәм. Синең кебек гыйффәтле һәм күркәм холыклы кешегә яр булганым өчен аллаһе тәгаләгә рәхмәтлемен.
Укытучы сорый:
-Укучылар, Сәлимә шәкертне нинди сыйфатлары өчен үзенә мәңгелек яр итеп сайлый?
(Укучылар җавап бирәләр.)
-Димәк, укучылар, шәкерт белән Сәлимәнең бер-берсен мәңгелек яр итеп сайлауларына аларда булган иң күркәм намуслылык, гыйффәтлелек, тәрбиялелек., укымышлылык кебек сыйфатлар төп сәбәп булып тора да.
(Тактага “Сәлимә, яки гыйффәт” әсәренә багышлап ясалган символик образ — чәчәк рәсеме эленә. Чәчәкнең уртасына Сәлимәнең портреты, ә таҗ яфракларына Сәлимәгә хас сыйфатлар язылган: гыйффәтле, укымышлы, мөлаем, акыллы, һөнәрле, мәхәббәтле, сөйкемле, тәрбияле, инсафлы, әдәпле, динле.)
(Символик чәчәк турында рәсемне ясаган укучы сөйли.)
Укытучы:
-Укучылар, дәресебезнең бу өлешендә музыкаль пауза ясап алабыз. Сүзне мәктәбебезнең иң гыйффәтле, намуслы, һөнәрле кызына бирәбез.
(Җыр башкарыла.)
Укытучы:
— Ә хәзер дәресебезне дәвам итеп, гыйффәт — намус мәсьәләсе бүгенге көндә нинди чагылыш табуы турында сөйләшербез. Без бу турыда әдәби әсәрләрне анализлаганда да, әдәби образларга характеристика биргәндә дә, тәрбия сәгатьләрендә дә даими сөйләшәбез. Күптән түгел үткән тәрбия сәгатендә Чирмешән районы Яшәүче авылында гомер итүче Илшат Халиповның “Ялгыз шомырт” дигән “Акчарлак” газетасында басылган язмасы белән танышкан идек.
Ялгыз шомырт шактый кешеләр өчен акылга сыймаслык ачы язмыш билгесе икән.
Язманың авторы бер туйда була. Мәҗлестә “Ялгыз хатын” җыры башкарыла. Шул вакыт өлкәнрәк яшьтәге Әлфинур дигән апа торып чыгып китә һәм бүтән әйләнеп керми. Туйдагылар: “Ул күргәннәрне күрсәң… Әле дә түзә,”-дип сөйләшеп калалар.
Бу ананың ниләр күргәнен белер өчен, Илшат Халипов ул яшәгән авылга бара. Әлфинур апа, күз яшьләренә буылып, үзенең гыйбрәтле язмышын сөйләп китә.
(Бер укучы Әлфинур апа сөйләгәннәрнең эчтәлеген сөйли.)
Ялгыз шомырт
Язмышлардан узмыш юк
Юл буендагы ялгыз шомыртка мин һаман да карап уза идем. Әллә ничек, серле кебек иде ул.
Күптән түгел генә шуны белдем – бу агач шактый кешеләр өчен акылга сыймаслык язмыш билгесе икән.
Бервакыт миңа бер туйда булырга туры килде. Тамада бик оста кеше иде. Һәркемне җырлатты, сөйләтте.Ниһаять,миңа таныш булмаган бер иргә дә чират җитте. Ул басып, “Ялгыз хатын “ җырын башлаган гына иде, янымда утыручы өлкәнрәк яшьтәге апаның күзләре яшьләнде. Аннары ул торып ук чыгып китте һәм өстәл янына бүтән әйләнеп кермәде. Кайберәүләр аның артыннан: “Ул күргәннәрне күрсәң… Әле дә түзә,” – дип сөйләшеп калдылар.
Ниләр күргән икән соң бу апа?Шушы сорауга җавап ишетергә теләп, озакламый мин аны авылларына барып, эзләп таптым.Бик ачык кеше булып чыкты А Әлфинур апа, күрү белән мине танып алды һәм өстәл янына чәйгә дәште.Күз яшьләренә буылып, үз язмышын сөйләп китте.”1983 нче елның июль урталары иде. Бу елда шомырт ишелеп уңды.Безнең авылда аны бик яраталар. Беркөнне әшләрне төгәлләгәч,без өчәү: мин, ирләре үлгән ике тол хатын – Ракибә һәм Зәрига шунда киттек.Безгә минем кызым белән Ракибәнең кызы да иярде.
Шомыр, чынлап та тиз җыелды. Кайтырга чыктык. Юлыбыз елга буеннан үтә,бер агач та үсмәгәнгә бу урыннарны “кысыр урын” дип йөртәләр.Кинәт артыбызда бер машина пәйда булды.Хуҗалык рәисеКасыйм белән агроном Җәүдәт икән..Утырыгыз, кызлар, — диде алар, шактый усал гына итеп, — әйдә, алып кайтабыз!”
Әмма бу ике ирнең юньсезлеге, яшь хатыннарга гел бәйләнүләре турында бөтен тирә — юнь белә иде. Шуңа да без машинага утырырга курыктык.
Бу хәл Касыймга ошамады, ул. сүнгән машинасын кабызып. өстебезгә килә башлады. Барыбыз да йөгерергә тотындык. Мин җитезрәк булдым, ахрысы, кызым Лилия һәм Ракибәнең кызы белән алдарак идем. Ә бераздан артыма борылып карасам – машина Зәрига белән Ракибәне таптаган, миңа якынлаша.Чабарга хәл дә бетте. Озак уйлап тормадым,үземә ябышып барган ике баланы нык итеп тоттым да, текә ярдан елгага сикердем. Бу тирәдә су бик тирән, диләр. Шулай да, балаларны икенче як ярга исән — сау алып чыга алдым. Җәүдәт белән Касыйм да безне исән калмас, дип уйлаганнардыр – озак итеп, аптырап карап тордылар.
Ракибә белән Зәриганы икенче көнне, бөтен авыл җыелып. Соңгы юлга озатты. Берсенең дүрт, икенчесенең биш баласы ятим калды. Ярый әле әбиләре бар иде. Миңа да бик авыр иде, чөнки авылда шундый хәбәр таралды: имеш, ул ике хатынны. Рәиснең машинасын алып, мин таптатканмын икән. Ирем Салих белән очрашып йөргәннәре өчен ,имеш. Бу хәбәргә ышанучылар шактый иде.
Шул көннәрдә әтием тәшендә ат йөгәне күрде. Унбиш төене бар, җидесе чишелгән, ди. Аннары ул таш бинага килеп кергән, имеш. Бу төшне юратырга баргач, им — том итүче Мәрзия карчык аңа: “Таш бина – төрмә, кызың шунда утырачак, унбиш елга утыртсалар да, сигез елдан чыгачак,”- дигән.
Октябрьдә миңа суд булды. Мәрзия әби ялгышмаган, чынлап та, унбиш елга Чувашиянең Козловка төрмәсенә эләктем. Ә ирем, мондый хурлыкларга төзә алмыйча, миннән аерылып киткән иде инде. Кызыма гына бик читен булды. Баштарак ул: “Әнием шәһәргә. Миңа мәктәпкә бару өчен матур күлмәк, сумка алырга китте,” – дип уйнап көтеп йөргән, бичаракаем.
Төрмәдә, камерада егерме дүрт кыз идек. Камерада Чаллы кызы Наташа хакимлек итә. Хәлемне аңлагач, ул мине бик якын итте, шуңа бүтәннәр дә миңа каршы сүз әйтә алмады.
Судтан соң Касыйм белән Җәүдәт тынычланганнар иде, җиңделәр бит. Алар теләгәнчә булды. Ләкин ярты ел да узмады, Җәүдәтне паралич сугып, тәненең уң ягы хәрәкәтсез калган. Беркем дә ярдәм итә алмаган,ә күрәзәчеләр авыруның сәбәбе – күз яше төшү, дигәннәр. Бу турыда белгәч, Җәүдәт Касыймны үз янына чакырткан һәм: “Мин дөресен сөйлим. Шушы яшьтән урын өстендә ята алмыйм,” – дигән.
Әмма Касыйм аны дәшмәскә үгетләгән һәм хатыны Әлфия белән Новосибирскига, ниндидер яхшы табибка алып киткән. Юлда, поездда аларга бер чегән хатыны очрап, Җәүдәтне киләчәктә ни көтүен әйтеп биргән: “Алда зуррак сынаулар көтә. Сәламәтлек килмәс. Гөнаһсыз хатынның күз яше төшкән,” – дигән.Бу чегәнгә, чынлап та ышанганнар. Чөнки ул авылда булган фаҗигане, үзе күргән кебек, бик җентекләп сөйләгән. Боларны ишеткәч, Әлфия ирен дә, Касыймны да ярты юлда ук поезддан төшеп калырга мәҗбүр иткән. Шулай итеп кире өйләренә кайтып киткәннәр.
Тагын җәй җитте.Сентябрьдә кызымның укырга барасы бар. Аны кем, ничек озатыр? Шушы сораулар белән күңелсезләнеп йөргәндә, мине Наташа төрмә начальнигы янына алып китте. Начальник – ир кеше, тыңлады. Һәм аның күзләре яшьләнде: “Минем кызым да укырга керә, — диде ул, — аның да әнисе юк, үлде. Аңлыйм мин сине. 40 көн ял бирәм. Тик, кайткач, азып- тузып йөрисе түгел!”
Сүзен тәмамлагач, ул миңа 30 сум акча бирде. Камерадагы кызлар да булдыра алганча ярдәм иттеләр. Икенче көнне авылда идем инде. Кызыма бөтен кирәк-яракны төяп кайтып кердем. Сумканы Ракибәнең кызына да алып кайттым.
Икенче көнне теге чакта шомырт җыйган урыннан бер төп шомырт казып алып, аны иптәшләрем үлгән юл буена утыртып куйдым.
Җәүдәтнең хәле көннән-көн авырайган.Ул бөтенләй йөри алмас булган.Кояшлы көннәрдә аны капка төбенә күтәреп алып чыга башлаганнар.Берничә елдан ул дөнья куйган.
Мин төрмәгә кереп, 7,5 ел үткәч, Касыймның да бөтен тынычлыгы беткән. Җәүдәтнең соңгы елларда кичергәннәрен гел күз алдына китереп һәм үзенә дә каргыш төшүдән куркып. Ул дөреслекне фаш итәргә ниятләгән, кешегә сиздермичә генә Козловка юлын таптый башлаган.
Мәрзия әбинең юравы рас килде. Яхшы тәртибем өчен мине 8 елдан азат иттеләр.Авылга кайтканда, үзем утырткан ялгыз шомырт янында тукталдым. Бу тирәне халык инде күптән “кысыр урын” дип түгел, ә “ялгыз шомырт култыгы” дип атарга гадәтләнгән икән.
Касыйм Ракибә беләнЗәрига вафат булган урынга җыйнак кына чардуган ясатып куйды.Буш вакыты булган саен ул монда килә, озак кына уйланып утыра.Ләкин аның да киләчәге болытлы булды…
Язмышыма һич тә үпкәләмим. Тәкъдир шулай булгандыр инде. Авылга кайтып,элекке эшемә — шәфкать туташы булып урнаштым. Тиздән ирем Салих кире кайтты, гафу үтенде. Кабат бергә яши башладык.
***
Шушы хәлләрне сөйләгәч, Әлфинур апа мине ялгыз шомырт янына алып барды. Хәер, ялгыз түгел лә ул, яныннан кеше өзелми. Кемдер монда ял итеп уза, берәүләр күз яшен түгү өчен килә.Һәркемнең үз язмышы шул.
Илшат Халипов, Чирмешән районы, Яшәүче авылы.
Укытучы сөйли:
—Укучылар, бу гыйбрәтле хәлне ишеткәч:”Их, нигә машинага утырмадылар микән, ичмасам? Бу фаҗига килеп чыкмас иде!- дигән үкенечле уй килә. Ләкин юк шул…Әлфинур һәм аның иптәш хатыннары өчен бу бозык ирләрнең пычрак кулларын үзләренә кагылдырту зур хурлык булып санала.
Р. Фәхретдин бик күп гыйбрәтле сүзләр, хәдисләр язган:
1.Бозык адәмнәр- дәвасыз авырулардыр.
2.Начар эш эшләргә тәһарәт кирәкми.
3. Гафу үтенүгә караганда, җинаять эшләмәү яхшырак.
4. Намус җаннан газиздер. Чөнки инсан Ватан вә инсаният өчен җанын фида итәр,ләкин намус һичбер нәрсәгә фида ителмәс.
5. Кешегә усаллык кылучы кеше үзенә усаллык кылыр.
6. Оят киткән җиргә бәла килер.
( Бер укучы гыйбрәтле җөмләләрне укый.)
Укытучы сорый:
-Шушы хәдисләрнең кайсылары Касыйм белән Җәүдәткә, кайсылары Әлфинур һәм аның иптәш хатыннарына туры килә?
(Укучылар әйтәләр. Әңгәмә үткәрелә.)
Укытучы сөйли:
-Намус җаннан газиздер.Әлфинур, Ракибә, Зәриганың кылган гамәлләре, чыннан да, намусларының җаннарыннан да газиз булуын күрсәтеп тора.
Укытучы сөйли:
-Укучылар, безнең дәреснең темасы- “Намус- әхлак көзгесе”. Ә менә “Ялгыз шомырт” язмасындагы Касыйм һәм Җәүдәт кебек намуссыз затларга карата “Намуссызлык – тәрбиясезлек билгесе” дигән җөмләне дә өстәргә була бүгенге темабызга.
Укучылар, бүген без сезнең белән кыргый базар мөнәсәбәтләре шартларында яшибез. Мин сезгә хәзер Зөләйха Закированың “Дөнья- базар” дигән шигырен укыйм. Бу шигырьдә без яши торган җәмгыятьтә “намус” төшенчәсе ниндирәк чагылыш таба икәне күрсәтелгән. Игътибар белән тыңлагыз әле.
(Укытучы укый)
Дөнья- базар
Кайныйлар базарлар Сатыла бочкада
Төнлә дә, көндез дә. Тозланган балыклар,
Кешеләр- йомычка Вәгъдәгә ышанган
Шул олы диңгездә. Куркынган халыклар.
Сатыла товарның Ятимнәр сузган кул
Җанлысы, җансызы, Сорап бер ипилек…
Кыйбаты, очсызы, Сатылган бу җирдә
Санлысы, сансызы. Иң олы кешелек.
Сыгылган товардан Сатылмас нәрсә юк-
Күмелгән рәтләр Барысы да сатыла.
Сатыла шәп- шәрә Сатылмый торсалар-
Фотолар,сурәтләр. Берсүзсез сытыла.
Сатыла суелган Барысы сатыла
Киекләр һәм казлар, Тик бәһа төрлечә…
Сатыла астыртын Саталар төреп тә,
Гүзәллек һәм назлар. Саталар –төрмичә.
Сатыла сыеры, Барысы сатучы-
Сарыгы, дуңгызы, “Челнок”мы, шүреме.
Сатыла чүпрәккә Вакмы бу кешеләр.
Малае һәм кызы. Түрәдәй эреме?..
Сатыла ахаклар, Шәһәрләр,авыллар-
Көмешләр, алтыннар, Барысы базармы?
Хөрмәтле ханбикә Бу дөнья бер заман
Булырдай хатыннар. Тәртипкә басармы?
Сатыла бәрәңге, Иблискә юл биреп,
Сарымсак, суганы, Фәрештә качарлык!
Ятларга сатыла Яхшымы бу хәлләр,
Кардәше, туганы. Әллә бик начармы?
Сатыла бер читтә Бар нәрсә болганган,
Китаплар, әсбаплар, Дөньябыз – гел базар!
Иң очсыз бәягә Саташтык, буталдык,
Сатыла әхлаклар. Дөрес юл кем табар?
Сатыла кашыклар, Ник җанны җылытмый
Табагы, комганы, Базарга бу муллык?!
Сатыла иманы, Йөрәктә рәнҗешле
Намусы, вөҗданы. Ачыну һәм хурлык!
Сатыла акылы, Ник әле бу кадәр
Дипломы, белеме, Канунга кизәндек?
Гаделлек кайда соң, Очсызга әйләнеп,
Тереме, үлеме?! Акчага тезләндек?!
Такмаклап саталар Кайда соң ялгыштык,
Коръәнне, динне дә Яманга юл куйдык?
Бер тиенгә саталар Күпмегә сузылыр
Сине дә, мине дә. Акчага бу коллык?!
Пачкалап сатыла
Тәресе һәм ае,
Ярышып саталар
Хәерче һәм бае.
Укытучы сөйли:
-Бар нәрсә болганган,
Дөньябыз- гел базар!
Саташтык, буталдык,
Дөрес юл кем табар?- дип сорый Зөләйха Закирова.
Укучылар, мин шушы саташкан, буталган базар дөньясында Р. Фәхреддинов мирасын өйрәнеп һәм аның хезмәтләре нигезендә киләчәк буынны тәрбияләсәк кенә, дөрес юлны табарбыз дип ышанам.
Безгә һәм сезгә Р. Фәхреддиновның җәүһәрләргә тиң тәрбияви хезмәтләрен өйрәнеп тәрбияләнәсе генә әле…
Никадәр тәрбияви фикерләр язган бит ул бөек мәгърифәтчебез, галимебез.
(Дәрес вакытына сыюны күздә тотып, Р. Фәхреддиновның хәдисләре, гыйбрәтле сүзләре укыла)
-Укучылар, Р. Фәхреддиннең мирасын өйрәнүгә багышланган ачык дәресебезне аңа багышланган шигырем белән тәмамлыйм.
Мәгърифәтче, педагог син,
Ризаэддин Фәхреддин!
Әдәп- әхлак тәрбияләүдә
Тоткан кыйблаң булган дин.
Тәрбияләү әдәпләре-
Булган синең төп темаң.
Синең бөек өйрәтүләр
Иңдерә безгә иман.
Кулланылган әдәбият
- Ризаэтдин Фахретдинов: Научно-биографический сборник. – Казань: Из-во «Рухият», 1999. – С. 224.
- “Акчарлак” газетасы №8, 2006
- Р.Ф. Фәхреддин “Балаларга нәсыйхәт”, төзүче — мөхәррир Әнвәр Хәйри – Казан, Рухи Мәгърифәт Академиясе, 2006
- Зөләйха Закирова “Шигырьләр җыентыгы”
У вас нет прав для создания комментариев.