Сочинение про беловежскую пущу на белорусском языке

Белавежская пушча — ўчастак старажытнага рэліктавага раўніннага месца, абаронены больш за шасцісот гадоў. Першы ахоўны указ аб забароне на паляванне ў межах Белавежскай пушчы выдаў польскі кароль Ягайла ў 1409 годзе.

Нацыянальны парк «Белавежская пушча» — галоўная славутасць і гонар беларускага народа. У 1992 годзе Белавежская пушча была ўключаная ЮНЭСКА ў спіс сусветнай спадчыны чалавецтва.

Найстаражытны запаведны лес, сярэдні ўзрост якога 81 год, а некаторыя дрэвы дасягаюць 600 гадоў, б’е ўсе сусветныя рэкорды па разнастайнасці флоры і фауны. Тут расце 958 відаў раслін, жыве 59 відаў млекакормячых жывёл, 227 відаў птушак і 24 віды рыб. Тут насяляюць лясныя гіганты зубры, каралеўскія алені, ваўкі, лісы, бабры, куніцы, рысі, дзікі і іншыя жывёлы, якіх, на жаль, ужо рэдка можна ўбачыць у дзікай прыродзе.

У спецыяльна абсталяваным вальеры для зуброў можна палюбавацца на велізарных рэліктавых волатаў, на якіх даўно ніхто не палюе, і таму яны падпускаюць да сябе чалавека зусім блізка. Калісці зубры былі амаль зніклым відам, але ім стварылі такія выдатныя ўмовы ў Белавежскай пушчы, што хутка расце папуляцыя гэтых лясных гігантаў стварае нямала праблем.

У Белавежскай пушчы знаходзіцца Музей Прыроды. Тут можна ўбачыць самыя рэдкія экспанаты, складзеныя ў кампазіцыі так, што ствараецца эфект прысутнасці ў дзікім першабытным лесе. Уражанне ўзмацняюць шчэбет птушак, шум ветру і галасы жывёл, якія гучаць з рэпрадуктараў. Прадстаўлены ў музеі і пудзілы ўжо назаўсёды зніклых або знікаючых жывёл і птушак. Паказана, якой была калісці Белавежская пушча, калі людзі яшчэ палявалі з дзідамі, лукамі і стрэламі. Асобныя сцэны паказваюць, як палююць у лесе жывёлы, напрыклад, паляванне ваўкоў на аленя.

Белавежская пушча — месца падпісаньня гістарычнага Белавежскага пагаднення; гэта падзея адбылася ва ўрадавай рэзыдэнцыі Віскулі ў 1991 годзе і паклала канец велічэзнай імперыі СССР.

У Белавежскай пушчы знаходзіцца рэзідэнцыя беларускага Дзеда Мароза. Гэта запаведная казка не толькі для самых маленькіх, але і для дарослых. Тут пабудавана вельмі прыгожая лясная сядзіба.

У цяперашні час у Белавежскай пушчы знаходзіцца некалькі турыстычных комплексаў, праводзяцца экскурсіі, арганізуецца актыўны адпачынак.

Перейти к содержанию

Белавежская пушча

Фаўна

Жывёльны свет Белавежскай пушчы багаты і разнастайны. Ён мог бы быць яшчэ багацейшым, але некаторыя віды ў нядаўнім гістарычным мінулым былі вынішчаны чалавекам. Так, у XVII ст. быў выбіты тур, знiклi расамаха i перавязка, у XVIII – бабёр, высакародны алень, тарпан, у XIX – мядзведзь, дзікі кот, палятуха, у пачатку XX ст. – зубр, а пасля 1953 г. не сустракаецца і еўрапейская норка. Быў час, калі ў пушчы адсутнічаў воўк.

Аднавіць відавы склад фаўны, або нават папоўніць яго, спрабавалі неаднаразова. Паспяхова былі акліматызаваны або рэакліматызаваны алені, зубры, бабры, а таксама лані (апошнія знішчаны падчас Першай сусветнай вайны). Няўдалымі сталі вопыты па акліматызацыі паўночнага аленя, муфлона і рэакліматызацыі мядзведзя. Тарпанападобнага каня, сярод продкаў якога былі дзікія тарпаны, якія зніклі з твару зямлі, у цяперашні час можна ўбачыць толькі ў экскурсійных вальерах нацыянальнага парку. У яго жылах цячэ таксама і кроў свойскага каня. У той жа час некаторыя віды знайшлі ў пушчы экалагічную нішу, мігравалі з іншых месцаў. Гэта янотападобны сабака, андатра, амерыканская норка.

Млекакормячыя. Млекакормячыя Белавежскай пушчы ў наш час прадстаўлены 59 відамі, што складае 85% фаўны Беларусі. Сярод іх найбольшую цікавасць уяўляе зубр, унесены ў Міжнародную Чырвоную кнігу. Гэта найбуйнейшая ў Еўропе і адна з самых старажытных жывёлін нашай планеты, якая адносіцца да роду бізонаў. Чыстакроўныя зубры сёння прадстаўлены двума падвідамі – белавежскім і белавежска-каўказскім. Раней (у перыяд з 1946 да 1968 г.) у беларускай частцы Белавежскай пушчы ўтрымліваліся абодва падвіды. Затым жывёлы з прымешкам каўказскай крыві былі вывезены, і цяпер тут жывуць толькі белавежскія або раўнінныя зубры. Даўжыня цела самцоў вар’іруецца ў межах 255 – 305 см, вышыня ў вобласці грудзей – 170 – 195 см. Самкі крыху меншыя па памерах. Маса дарослых самцоў роўная 600 – 850 кг (часам можа дасягаць 1 тоны), самак – 400 – 600 кг. У дарослых асобін добра выяўлены палавы дымарфізм. У быкоў, з прычыны большай даўжыні асцістых адросткаў у вобласці грудзей, добра вылучаецца горб, а галава ўвенчана парай добра развітых і крыху загнутых унутр чорных серпападобных рагоў. Яны таўсцейшыя, больш магутныя і шырокія, але выгнутыя менш, чым у самак. Грыва, якая звісае з ніжняй часткі шыі, надае зубру аблічча першабытнага звера. У афарбоўцы цела пераважаюць карычнева-бурыя тоны. Поўнага фізічнага развіцця зубры дасягаюць ва ўзросце 7 – 8 гадоў, а жывуць яны каля 25 гадоў.

Выціснутыя чалавекам, зубры ледзь не зніклі з твару зямлі. Лясы Белавежскай пушчы сталі апошнім месцам пражывання гэтых жывёл. Яны знаходзіліся тут пад асаблівай аховай. Найбольшая колькасць зуброў у пушчы была зафіксавана ў 1857 г. (1898 асобін). Аднак празмернае развядзенне іншых капытных (аленяў, ланяў, казуль, дзікоў), выпас вялікай колькасці свойскай жывёлы, якая з’яўляецца харчовым канкурэнтам зуброў, а таксама браканьерства ў гады Першай сусветнай вайны, прывялі да таго, што іх пагалоўе стала катастрафічна скарачацца. У 1919 г. была забіта апошняя зубрыца, якая жыла вольна. Захаваліся толькі 52 асобіны зуброў у заасадах і заапарках краін Заходняй Еўропы, большасць з якіх калісьці была вывезена з Белавежскай пушчы. Таму аднаўленне пагалоўя лясных гігантаў вырашылі пачаць менавіта ў пушчы. У беларускую частку пушчы ў 1946 г. завезлі першых 5 зуброў, набытых у Польшчы. У 1953 г. зуброў выпусцілі на волю, і пачалося іх вольнае развядзенне ў Белавежскай пушчы, вяртанне ў ранейшыя месцы пражывання.

З гадамі колькасць зуброў узрастала і стала перавышаць аптымальную колькасць (250 галоў), рэкамендаваную для ўтрымання на гэтай тэрыторыі. Таму ў наступныя гады пачалося рэгуляванне іх пагалоўя, рассяленне па іншых раёнах рэспублікі.

У зімовы час зубры канцэнтруюцца каля месцаў падкорму, дзе атрымліваюць сена і сакавіты корм. Самкі з маладняком і невялікай колькасцю дарослых самцоў утвараюць у гэты перыяд буйныя статкі.

Палаваспелыя быкі па-за перыядам размнажэння звычайна трымаюцца асобна, групамі ў 3 – 5 (часам да паўтара дзясятка) асобін. Іх нярэдка можна сустрэць на ўскраінах пушчы ці за яе межамі. Рэгіструюцца і зубры-адзінцы – старыя быкі, якія вядуць адзіночны лад жыцця.

У летне-асенні сезон адбываецца пастаяннае перасоўванне жывёл па тэрыторыі нацыянальнага парку. У гэты час пераважаюць змешаныя групы з самак, маладняку і цялят, якія налічваюць ад 15 да 20 (часам да 80 і больш) асобін. Яны нясталыя і сфарміраваныя з жывёл, не звязаных роднаснай сувяззю. Важак такога статка – моцная і дасведчаная зубрыца, якой падпарадкоўваецца ўвесь статак.

Шлюбны перыяд у зуброў называецца “яр” і прыпадае на жнівень – кастрычнік. У гэты час быкі блукаюць у пошуках зубрыц і амаль заўсёды прысутнічаюць у іх статках. Паміж імі часам адбываецца барацьба за самку. Пасля спарвання яны вяртаюцца ў свае ранейшыя месцы пражывання.

Цяжарнасць у зубрыц доўжыцца ў сярэднім 264 дні. Звычайна раз на 2 – 3 гады самка прыносіць адно цяля, якое можа карміцца малаком маці да двух гадоў. Асноўны перыяд ацёлу прыпадае на май – ліпень. У першыя дні маці люта абараняе народжанае цяля і прыводзіць у статак толькі праз два-тры тыдні пасля таго, як яно адужае.

Зуброў, якія кормяцца, часцей за ўсё можна сустрэць у дубова-грабавых лясах, хваёва-яловых барах, змяшаных маладняках, на лясных палянах, лугах і палях. У іх рацыён уваходзяць каля 330 відаў раслін.

Паводле перапісу 2006 г., у 32 краінах свету налічвалася 3155 зуброў. Пры гэтым на волі жыло 1955 жывёл, ва ўмовах загонаў і заапаркаў – 1200. Па колькасці зуброў Беларусь займае другое месца ў свеце (пасля Польшчы) – каля 600 галоў. Толькі ў беларускай частцы Белавежскай пушчы ў 2008 г. іх пагалоўе склала амаль 350 асобін.

Акрамя зуброў, з капытных у пушчы водзяцца высакародны алень, казуля, лось і дзік. Найбольш шматлікімі з іх з’яўляюцца алень і дзік, колькасць якіх у асобныя гады можа дасягаць больш за 1500 асобін. Пагалоўе казулі еўрапейскай (дзікай казы) схільнае да значных ваганняў і залежыць ад умоў зімы і наяўнасці ворагаў – ваўка і рысі. У апошнія гады колькасць казулі ў пушчы складае каля 300 асобін. Самым малаколькасным відам сярод капытных з’яўляецца лось. У Белавежскай пушчы жыве ўсяго толькі каля 80 яго асобін. Асноўнымі прычынамі нізкай колькасці лася з’яўляюцца неадпаведнасць умоў пражывання і харчовая канкурэнцыя аленя.

Драпежныя млекакормячыя прадстаўлены 12 відамі. Найбольш буйныя з іх – воўк, рысь, лісіца, янотападобны сабака, барсук і выдра. З дробных драпежнікаў сустракаюцца каменная і лясная куніцы, амерыканская норка, тхор, гарнастай, ласка.

Фаўна насякомаедных млекакормячых уключае 7 відаў. Тыповыя вожык, крот, буразубкі звычайная і малая, кутора звычайная. Радзей сустракаюцца буразубка сярэдняя і кутора малая. Буразубка малая (яе маса каля 3 г) – гэта самае маленькае млекакормячае свету.

Да атрада грызуноў у пушчы адносіцца 20 відаў. Сярод іх такія рэдкія як мышоўка, мыш-малышка, соні (арэшнікавая і садовая), хамяк, палёўкі (падземная, ахмістрыня і пашавая).Заяц-русак даволі звычайны ў Белавежскай пушчы, у той час як бяляк толькі зрэдку сустракаецца на поўначы ляснога масіву.З 13 відаў рукакрылых, якія жывуць у пушчы, 5 занесены ў рэспубліканскую Чырвоную кнігу. Гэта малая вечарніца, еўрапейская шыракавушка, паўночны кажанок, начніцы Брандо і Натэрэра. Для апошняга віду пушча з’яўляецца адзіным месцам знаходжання ў нашай рэспубліцы. 

Арнітафаўна. Арнітафаўна Белавежскай пушчы выключна багатая і разнастайная. Тут жыве больш за 250 відаў птушак з 310, адзначаных для ўсёй тэрыторыі Беларусі. Гэта больш, чым у любым іншым нацыянальным парку нашай краіны ці Польшчы. Гняздуюцца з іх каля 180 відаў.

Дзякуючы добра захаваным біятопам, у пушчы сустракаюцца 64 віды птушак, занесеных у апошняе выданне Чырвонай кнігі Рэспублікі Беларусь. Тут жывуць барадатая няясыць і касматаногі сыч, чорны бусел і вялікі бугай. Таму не выпадкова Белавежская пушча і балота Дзікое (на якім жыве вельмі рэдкі від – вяртлявая чарацянка) з’яўляюцца ключавымі арніталагічнымі тэрыторыямі, якія маюць міжнароднае значэнне.

З 28 відаў дзённых драпежных птушак, адзначаных за апошнія 100 гадоў на тэрыторыі сучаснай Беларусі, у Белавежскай пушчы зарэгістравана 25 відаў. Самым буйным птушыным драпежнікам з’яўляецца арлан-белахвост, які аблюбаваў пушчанскія вадаёмы. Ён унесены ў спісы Міжнароднай і нацыянальнай Чырвоных кніг. Яго малая колькасць абумоўлена не так браканьерствам і спусташэннем гнёздаў, як звядзеннем лясоў у поймах вялікіх рэк і азёр, змяншэннем рыбных багаццяў, непакоем у гнездавы час, а таксама празмерным выкарыстаннем у сельскай гаспадарцы ядахімікатаў, канчатковым спажыўцом якіх сталі многія рыбаедныя птушкі.

З птушак Еўропы, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення, у пушчы гняздуецца (1 – 3 пары) таксама і вялікі падворлік, колькасць якога ў Беларусі ў цэлым каля двухсот пар. У нацыянальным парку адзначаны нават змешаныя пары вялікага і малога падворлікаў.

Начныя драпежнікі – совы, прадстаўлены 11 відамі, большасць якіх занесены ў Чырвоную кнігу. Самая буйная сава – пугач, маса дарослых птушак ад двух да трох кілаграмаў, а самая маленькая – вераб’іны сыч, які важыць усяго 60 – 80 г.

Белавежская пушча – гэта, бадай, адзінае месца, дзе адзначаны на гнездаванні ўсе 10 відаў дзятлаў, якія сустракаюцца ў Еўропе. Тут можна сустрэць тыповага жыхара еўрапейскіх ліставых лясоў – дзятла сярэдняга і прадстаўніка паўночных тайговых хвойных лясоў – дзятла трохпальцага, насельніка дрымучых лясоў – беласпіннага дзятла і выключна сінантропны від – сірыйскага дзятла, самага маленькага ў Еўропе дзятла-круцігалоўку і самага вялікага – жаўну, самага скрытнага – сівога і самага “таварыскага” – вялікага пярэстага.

Птушкі – дзіўныя стварэнні прыроды. Пра іх можна распавядаць доўга. Але найлепшы спосаб пазнання – гэта самому вывучаць іх у прыродзе.

Рэптыліі. У Белавежскай пушчы адзначаны ўсе 7 відаў рэптылій Беларусі. Са змей найбольш тыповым з’яўляецца вуж звычайны, які жыве ў нацыянальным парку амаль паўсюдна і часцей за ўсё сустракаецца ў вільготных месцах. Радзей можна ўбачыць гадзюку звычайную і мядзянку.Найбольш тыповая з яшчарак – яшчарка порсткая. Звычайна яе можна ўбачыць на палянах пасярод светлых хваёвых лясоў. Крыху меншая па памерах яшчарка жывародная жыве па забалочаных хвойніках, берагах рэк і азёр. Вераценніца ломкая адрозніваецца ад іншых яшчарак адсутнасцю канечнасцей і сустракаецца па ўсёй тэрыторыі пушчы. Балотная чарапаха, як і мядзянка, занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі. 

Земнаводныя. Белавежскую пушчу насяляюць 11 відаў земнаводных. Гэта трытоны звычайны і грабенчаты, жарлянка чырванабрухая, часночніца, квакша, шэсць відаў жаб. Жабы травяная і вастрамордая сустракаюцца ў сырых лясных месцах, а жаба сажалкавая – у вадаёмах са стаялай вадой. Часцей за ўсё сустракаецца жаба шэрая, якая жыве пераважна ў вільготных лясах. Больш рэдкія жабы зялёная і чаротавая (апошняя занесена ў рэспубліканскую Чырвоную кнігу). Дастаткова тыповым відам з’яўляецца квакша, якая дзякуючы прысоскам на пальцах можа лазіць па галінах дрэў і хмызнякоў. Часцей за ўсё яе можна сустрэць у шыракалістых лясах і на вільготных лугах, парослых кустамі.

Іхтыяфаўна. Іхтыяфаўна Белавежскай пушчы прадстаўлена 27 відамі рыб і ручаёвай міногай. Тыповыя плотка, акунь, ёрш, шчупак, пячкур, лінь, карасі звычайны і срэбраны. Рэдкія прадстаўнікі – вугор і сом, адзначаныя па адзінкавых сустрэчах. Адзін від – вусач, або мірон, занесены ў рэспубліканскую Чырвоную кнігу. Асноўнае багацце рыб назіраецца ў вадазборах рэк Лясная і Нараў і штучных вадасховішчах Лядское і Хмялеўскае.

Насякомыя. Каля 70% усіх жывых істот, якія насяляюць нашу планету, – насякомыя. Ужо цяпер адкрыта і апісана больш за мільён іх відаў, але навукоўцы штогод знаходзяць сотні і тысячы новых. Для Белавежскай пушчы вядома каля 10 000 відаў насякомых, нягледзячы на тое, што гэтая група яшчэ недастаткова вывучана.

Найбольш багатыя на віды атрады цвердакрылых, перапончатакрылых, двухкрылых, лускакрылых і паўцвёрдакрылых, на долю якіх прыпадае больш за 95% відавай разнастайнасці насякомых нацыянальнага парку.

Сярод амаль 3000 відаў цвердакрылых самымі шматлікімі з’яўляюцца жужалі, стафілініды, даўганосікі, лістаеды, дрывасекі і пласцініставусыя. Самыя буйныя жужалі – гэта карабусы, 6 відаў якіх занесены ў Чырвоную кнігу. З іх найбольш рэдкі від – жужаль бліскучы, а жужаль інтрыкатус – адзін з самых прыгожых.

Многія віды бесхрыбтовых жывуць у глебе, лясной падсцілцы, гнілой драўніне і пад карой дрэў. Асаблівасцю фаўны цвердакрылых Белавежскай пушчы з’яўляецца наяўнасць вялікай колькасці відаў, якія жывуць у мёртвай драўніне на розных стадыях яе гніення. Яны вельмі рэдка сустракаюцца ў іншых лясах, бо там праводзяцца санітарныя рубкі і ўборка сухастойнай драўніны. Адзін з такіх відаў, буйны і эфектны, – гэта жук-пустэльнік, лічынкі якога харчуюцца паўзгнілай драўнінай лісцяных дрэў. Дарослыя жукі вядуць начны лад жыцця і харчуюцца сокам, які выцякае з ран на ствале дрэва. У Еўропе пустэльнік ўжо даўно стаў вялікай рэдкасцю і знаходзіцца пад аховай. У Беларусі ён сустракаецца часцей, але таксама занесены ў Чырвоную кнігу, як і гнаявік вясновы. Апошні від у пушчы з’яўляецца адным з фонавых, а ў асобных месцах пераўзыходзіць па колькасці звычайныя віды гнаевікоў-землярыеў.

З іншых цвердакрылых варта адзначыць караеда-тыпографа – асноўнага стваловага шкодніка яліны. У выніку яго жыццядзейнасці можа адбывацца адміранне яловых лясоў на вялікай плошчы. Пэўную шкоду наносяць і іншыя віды караедаў, а таксама прадстаўнікі сямействаў златак і дрывасекаў, з якіх найбольш прыкметныя і тыповыя дрывасек-гарбар і вялікі яловы вусач.

З больш чым паўтары тысячы відаў матылькоў, адзначаных у Белавежскай пушчы, пераважную большасць складаюць віды, што вядуць начны лад жыцця. Звычайна яны афарбаваны ў бляклыя шэрыя тоны. Сярод іх памерамі і яркай афарбоўкай вылучаюцца бражнікі, паўлінавочкі, мядзведзіцы і некаторыя віды совак. Бражнікі па праве лічацца найлепшымі летунамі сярод лускакрылых і могуць развіваць хуткасць да 50 – 70 км/г. Яны апыляюць кветкі ў палёце, не прысаджваючыся на іх.

З ярка афарбаваных дзённых матылькоў памерамі і афарбоўкай вылучаюцца стужачнікі і пераліўніцы, якія практычна ніколі не сустракаюцца на кветках. Яны заўсёды лётаюць высока ў кронах дрэў і спускаюцца ўніз толькі для таго, каб папіць вады з прыдарожных лужын. Найбольш эфектным прадстаўніком лускакрылых з’яўляецца махаон, які абліччам нагадвае сваіх трапічных суродзічаў. Гэтага матылька не зблытаеш ні з якім іншым. Галоўнай умовай яго пражывання з’яўляецца наяўнасць пэўных раслін з сямейства парасонавых, якімі харчуюцца яго вусені.

Аксамітніцы адрозніваюцца асаблівым далікатным аксаміцістым налётам на крылах і размалёўкай у выглядзе “вочак”. На адкрытых прасторах нізіннага балота Дзікое жыве самая вялікая ў Беларусі папуляцыя сенніцы-эдып. Краявочка прыдарожная параўнальна нешматлікая і сустракаецца часцей за ўсё ў шыракалістых і змяшаных лясах.

Са шматлікіх матылькоў-бялянак у Белавежскай пушчы жыве рэдкая ў Еўропе жаўтушка тарфянікавая, вусені якой харчуюцца дурніцамі на верхавых балотах у хвойніках сфагнавага і багуновага тыпу. У адрозненне ад іншых відаў жаўтушак, у гэтага матыля лімонна-жоўтую афарбоўку крылаў маюць толькі самцы, самкі ж белай афарбоўкі. Гэты матылёк, разам з бражнікам асінавым, блакітнай ордэнскай стужкай (названай так з-за шырокай блакітнай перавязі на задніх крылах), ордэнскай стужкай малінавай, мядзведзіцай-гаспадыняй, вялікай пераліўніцай і іншымі відамі, належыць строгай ахове.

Разнастайныя і насякомыя з атрада перапончатакрылых. Гэта розныя віды вос, сярод якіх найбольш буйныя – шэршні – будуюць гнёзды ў дуплах старых дрэў, а таксама рагахвосты, пільшчыкі і санітары лесу – мурашы. З пчаліных асаблівую ўвагу прыцягваюць чмялі, якія з’яўляюцца ранняй вясной, калі большасць насякомых яшчэ знаходзіцца ў спячцы. У апошні час у Еўропе адзначана зніжэнне іх колькасці, з-за чаго некаторыя віды чмялёў сталі рэдкімі.

Ляцяць стагоддзі, а пушча па-ранейшаму радуе шумам векавых дуброў. Гэты першабытны лес пастаянна прыцягвае да сябе ўвагу навукоўцаў, бо ўнікальны прыродны комплекс, які склаўся тут, багацце і захаванасць расліннага і жывёльнага свету не маюць аналагаў у свеце.

У навуковым аддзеле нацыянальнага парку працуюць каля 20 супрацоўнікаў. Асаблівую ўвагу яны аддаюць вывучэнню структуры і дынамікі развіцця лясных насаджэнняў, у тым ліку ўнікальных векавых дрэвастояў, а таксама праблем захавання папуляцый зубра і буйных млекакормячых, арніталагічным даследаванням, захаванню рэдкіх відаў і іх супольнасцей. Для правядзення даследаванняў у Белавежскую пушчу прыязджаюць навукоўцы не толькі з Беларусі, але і іншых краін, бо яна з’яўляецца своеасаблівай лабараторыяй і эталоннай тэрыторыяй для вывучэння працэсаў у першабытнай прыродзе.

Белавежская пушча – гэта найважнейшы аб’ект турызму ў рэспубліцы і найбольш наведвальны нацыянальны парк нашай краіны. Штогод сюды прыязджаюць тысячы гасцей з блізкага і далёкага замежжа. У апошнія гады іх колькасць дасягае амаль 200 тысяч чалавек у год. Важнай задачай з’яўляецца забеспячэнне камфортнага знаходжання турыстаў, для чаго маюцца выдатныя гасцініцы і пункты харчавання.Для знаёмства з раслінным і жывёльным светам Белавежскай пушчы і іншымі славутасцямі распрацаваны шэраг турыстычных маршрутаў рознага прызначэння. Яны даюць магчымасць пазнаёміцца з дзіўным светам жывой прыроды самага старога лесу Еўропы.

Каменюкі

Нацыянальныя паркі

Відэа

Экскурсіі

Пражыванне

Код:

Геаграфічныя каардынаты:

52°39′ N 24°54′ E

Адміністрацыйная прыналежнасць:

Брэсцкая вобласць: Камянецкі раён, Пружанскі раён, Гродзенская вобласць: Свіслацкі раён

Плошча:

85036 га

Крытэрыі:

B2, B3

Нацыянальны прыродаахоўны статус:

Нацыянальны парк «Белавежская пушча»

Міжнародны прыродаахоўны статус:

ТВП рэгіянальнага значэння, утворана ў 1998 годзе. Ключавая батанічная тэрыторыя. Біясферны рэзерват ЮНЭСКА МАВ З 1992 г. уключана ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Карта ТВП:

Агульнае апісанне:

Белавежская Пушча – буйнейшы і адзіны з тыповых некалі ў Еўропе, масіў пярвічных лясоў, які захаваўся да сённяшніх дзён. Беларуская частка нацыянальнага парка мяжуе з польскай. Захаванню гэтых унікальных мясцін садзейнічала тое, што ў розныя эпохі яны з’яўляліся традыцыйным месцам палявання літоўскіх, польскіх і рускіх каранаваных і іншых высокапастаўленых асоб. У адрозненне ад іншых лясных масіваў раўніннай Еўропы, Белавежскія лясы захавалі амаль што першабытны выгляд. Пакуль яшчэ даволі шматлікія некранутыя ўчасткі Пушчы даюць прытулак цэламу комплексу характэрных жывёл і раслін. Незвычайная для Беларусі і ўзроставая структура лясоў. Пры агульным сярэднім узросце лясоў пушчы 90 гадоў, асобныя участкі лесу маюць сярэдні узрост 250 – 350 гадоў, нярэдка сустракаюцца 500-600-гадовыя дрэвы. Белавежская Пушча – адзіны ў Еўропе лясны масіў, у якім больш за тысячу шматвекавых дрэў.

Лясы і хмызнякі пакрываюць 82,9% працэнты тэрыторыі нацыянальнага парка, сярод іх пераважаюць хваёвыя, але, увогуле, можна сустрэць усе асноўныя тыпы лесу, характэрныя для гэтага геаграфічнага рэгіёна. Першабытнасць Пушчы падкрэсліваецца значнай доляй карэнных ясеневых, ліпавых, кляновых лясоў, старых алешнікаў.

Яшчэ трыццаць гадоў назад усходняя частка Пушчы была акружана буйнымі асаковымі балотамі, большасць з якіх цяпер асушана. Да нашых дзён захаваўся толькі адзін вялікі масіў балот – Дзікое. Асушэнне балот з’явілася адной з прычын парушэння гідралагічнага рэжыму Пушчы, што прывяло да шэрагу адмоўных вынікаў.

Белавежская Пушча знаходзіцца ў басейне ракі Вісла. З поўначы і паўднёвага ўсходу да яе прымыкаюць басейны рэк Нёман і Прыпяць, прычым водападзел Балтыйскага і Чорнага мораў праходзіць у непасрэднай блізкасці ад межаў Пушчы. Праз яе тэрыторыю працякае шмат невялікіх рэк і рэчак, многія з якіх бяруць пачатак у самой Пушчы ці ў непасрэднай блізкасці ад яе. Самая вялікая рака Нараў выцякае з балота Дзікое. Важнейшы прыток Нарава ў межах Пушчы – рака Нараўка, выток якой – балота Дзікі Нікар – было асушана, а сама рака каналізавана. Па паўднёвай частцы нацыянальнага парка працякае рака Правая Лясная з прытокамі Белая і Перавалока. Натуральных азёр на тэрыторыі няма. З дзесяці штучных вадасховішчаў найбольш буйныя створаны ў пойме ракі Перавалока на месцы былога нізіннага балота і луга: Лядское (345 гектараў) і Хмялеўскае (75 гектараў). Спрамленне рэк таксама аказала істотны адмоўны ўплыў на гідралагічны рэжым ляснога масіву.

У нацыянальным парку пераважаюць наступныя віды гаспадарчай дзейнасці: абмежаваныя лесанарыхтоўкі, паляўнічы і экалагічны турызм.

Разнастайнасць глебы Белавежскай пушчы спрыяе відавому багаццю флоры: на яе тэрыторыі сустракаецца больш за 1000 відаў сасудзістых раслін, 62 віда з якіх занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі. Акрамя таго, тут адзначана каля 300 відаў лішайнікаў, 270 – мхоў, 3000 – грыбоў.

Асноўныя біятопы:

Тэррыторыя нацыянальнага парка уяўляе сабою буйны массів адносна мала парушанай прыроднай расліннасці якая прадстаўлена пераважна сярэдне і стараўзроставымі лясамі з асобнымі ўчасткамі адкрытых балот і лугоў. Плошча натуральных, альбо слаба парушаных экасістэім складае каля 95% тэррыторыі. Дамінуючым тыпам экасістэм з’яўляюцца лясныя, сярод якіх пераважаюць хвойна-шырокалістныя лясы.

Невялікая плошча ТВП занята адкрытымі водна-балотнымі экасістэмамі, прадстаўленнымі балотамі, рэкамі і вадасховішчамі (рэкі, каналы, вадасховішчы – 0,6%).

Лугі якія займаюць некалькі працэнтаў ад плошчы ТВП (4,6%), характэрызуюцца значнай разнастайнасцю расліннага і жывёльнага свету. Большая частка з іх выкарыстоўваецца для сенакашэння, альбо як пашы. У апошнія гады плошча сенакашэння значня паменшылася, што вядзе да зарастання лугоў хмызнякамі.

Кустарнікавыя экасістэмы займаюць каля 1% тэррыторыі, пераважаюўь лаза і ядловец.

Птушкі:

У беларускай часцы Белавежскай пушчы налічавеца 253 віда птушак, якія хоць бы аднойчы зарэгістраваны на яе тэрыторыі і ў бліжэйшых наваколіцах (вадаахоўная зона). З іх на гнездаванні прынамсі аднойчы адзначана (альбо гнездаванне мяркуеца) для 184 відаў. Толькі на міграцыі сустракаеца 39 відаў, толькі на зімоўцы – 7 відаў, залётных відаў 22 і 1 від няўдала акліматызаваны.

ТВП Белавежская пушча мае рэгіянальнае значэнне для захавання многіх лясных відаў птушак. Сярод іх чорны бусел Ciconia nigra, звычайны асаед Pernisapivorus, шэрая кугакаўка Strix aluco і баравы жаўрук Lullula arborea. Па колькасці пар малога арлеца Aquila pomarina Белавежская пушча адна з самых “багатых” ТВП.

Іншыя групы жывел:

Сярод іншых пазваночных Пушчы – 59 відаў млекакормячых, 31 – рыб, 11 – земнаводных, 7 – паўзуноў. Красой і гордасцю пушчанскіх лясоў з’яўляецца зубр Bison bonasus. Гэта самая буйная жывёліна на еўрапейскім кантыненце, якая жыла тут яшчэ ў перыяд мамантаў і шарсцістых насарогаў. Сёння ў нацыянальным парку налічваецца каля 400 зуброў.

Стан рэдкіх відаў птушак:

№	Віды	Статус	Колькасць	Год/перыяд ацэнкі	Дакладнасць ацэнкі	Трэнды (2000-2008)	Крытерый ТВП
1	Гусь шэрая	гн	4-7 п	2004-2011	Э	↔
2	Качка-шылахвостка	мг	+	2003-2008	П
3	Савук-луток	мг	+	2003-2008	П
4	Савук даўганосы	мг	+	2003-2008	П
5	Савук вялікі	мг	+	2003-2008	П
6	Коўра шэрашчокая	гн	1 п	1997	Д
7	Чапля-бугай	гн	7-20 с	2003-2008	Д	↑
8	Чапля-лазянік	гн	5-10 с	2003-2008	Э
9	Чапля вялікая белая	мг	+	2003-2008	П
10	Чорны бусел	гн	25-30 п	2003-2008	Э	↔	B2
11	Асаед звычайны	гн	> 80 п	2003-2008	Э		B3
12	Каршун чорны	гн?	+	2003-2008	П
13	Каршун чырвоны	гн?	1-2 п	2003-2007	П	↓
14	Арлан-белахвост	гн	2-3 п	2003-2007	Д	↑
15	Арол-вужаед	гн	+	2003-2008	П
16	Лунь палявы	гн	+	2003-2008	П
17	Малы арлец	гн	55-60 п	2008	Д	↔	B2
18	Арлец вялікі	гн	0-1 п	2008	Д	↔
19	Арол-карлік	гн?	0-3 п	2003-2007	Д
20	Скапа	мг	+	2003-2008	П
21	Сокал-пустальга	гн	5-8 п	2003-2007	Д	↔
22	Сокал-шуленак	мг	+	2003-2008	П
23	Сокал-дрымлюк	мг	+	2003-2008	П
24	Сокал-кабец	гн	3-5 п	2003-2007	Д	↓
25	Сокал-балабан	зал	1 ас	2008	П
26	Пагоніч малы	гн?	1 с	2003	П
27	Драч	гн	150-200 с	2003-2008	Э	↔
28	Журавель шэры	гн	30-35 п	2003-2008	Э	↔	B2
29	Зуёк вялікі	мг	+	2003-2008	П
30	Сеўка залацістая	мг	+	2003-2008	П
31	Баталён	мг	+	2003-2008	П
32	Стучок	мг	+	2003-2008	П
33	Грыцук вялікі	гн	+	2003-2008	П
34	Кулік-селянец	мг	+	2005-2008	П
35	Кулік-паручайнік	мг	+	2003-2008	П
36	Чайка малая	мг	+	2005-2008	П
37	Чайка шызая	мг	+	2005-2008	П
38	Крычка малая	гн	0-1 п	2003-2007	Д
39	Рыбачка белашчокая	гн	2-3 п	1999	Д
40	Пугач	гн	8-12 с	2005-2007	Д	↔
41	Сычык вераб’іны	гн	195-240 с	2005-2008	Э	↔
42	Сыч-сіпель	гн	+	2003-2008	П
43	Кугакаўка барадатая	гн	0-2 п	2005-2007	Д	↔
44	Кугакаўка шэрая	гн	240-320 с	2005-2007	Э	↔	B3
45	Сава балотная	гн	5-10 п	2003-2008	Э
46	Звычайны зімародак	гн	1-5 п	2003-2008	Э
47	Ляляк звычайны	гн	> 350 п	2005-2007	Э
48	Жаўна зялёная	гн	5-10 п	2003-2008	Э
49	Дзяцел беласпінны	гн	150-250 п	2003-2008	Э	↔
50	Дзяцел жоўтагаловы	гн	50-100 п	2003-2008	Э	↔
51	Жаўрук-смяцюх	гн	1-3 п	2003-2008	П
52	Жаўрук баравы	гн	> 200 п	2003-2008	Э		B3
53	Свірстун палявы	гн	+	2003-2008	П
54	Валасяніца-белашыйка	гн	+	2003-2008	П
55	Сініца вусатая	мг	+	2002	П
56	Грычун чарналобы	гн	+	2003-2008	П
57	Стрынатка садовая	гн	15-20 п	2004-2005	Э	↔

Іншыя рэдкія і знаходзячыеся пад пагрозай знікнення віды:

Звяры: начніца Hатэрэра Myotis nattereri, начніца Брандта Myotis brandtii, еўрапейская шыракавушка Barbastella barbastellus, малая вячэрніца Nyctalus leisleri, паўночны кажанок Eptesicus nilssonii, соня-палчок Glis glis, садовач соня Eliomys quercinus, арэшнікавая соня Muscardinus avellnarius, еўрапейская рысь Lynxlynx.

Птушкі: чапля-кваква Nycticorax nycticorax, гусь-піскулька Ansererythropus, белавокая чэрнець Aythyanyroca, сокал-падарожнік Falcoperegrinus, палянік Burhinusoedicnemus, дубальт Gallinagomedia, вялiкi кулён Numeniusarquata, сіпуха Tytoalba, даўгахвостая кугакаўка Strixuralensis, сіні сіваграк Corciasgarrulous(гэтыя віды адзначаны для тэрыторыі Белавежскай пушчы, але ў апошнія 10-15 год не сустракалісь).

Амфібіі: грабеньчаты трытонTriturus cristatus, чаротавая рапуха Bufocalamita.

Рэптыліі: мядзянка Coronellaaustriaca.

Насякомыя: бронзавы красацел Calosomainquisitor, пахучы красацел Calosoma sycophanta, рашэцісты жужаль Carabuscancellatus, жужаль менетрые Carabusmenetriesi, фіялетавы жужаль Carabusviolaceus, шчыгрынавы жужаль Carabuscoriaceus, блытаны жужаль Carabus intricatus, рабрысты слізняед Chlaenius costulatus, баразнаваты слізняед Chlaenius sulcicollis, жук-алень Lucahuscervus, валасаты стафілін Emushirtis,двухпалосны падвадзень Graphoderus bilineatus,малінавая ордэнская стужка Catocalasponsa, тарфянікавая жаўтушка Coliaspalaenoі іншыя.

Павукі: вялікі сплаўны павук Dolomedesplantarius.

П’яўкі: медацынская п’яўка Hirudomedicinalis.

Расліны: піхта белая Abies alba, дуб скальны Quercus petraea, плюшч звычайны Hedera helix, жаўтазель германскі Genista germanica, вярба чарнічная Salix myrtilloides, званок лiлеялiсты Adenophora liliifolia, астранцыя вялікая Astrantia major, венерын чаравічак сапраўдны Cypripedium calceolus, касач сібірскі Iris sibirica, раўнаплоднік пылюшнікавы Isopyrum thalictroides, кадзіла сармацкае Melittis sarmatica, першацвет высокі Primula veris, пярэсна еўрапейская Trollius europaeus і іншыя.

Пагрозы:

Асноўнай і найбольш значнай пагрозай з’яўляецца рэканструкцыя мелеаратыўных сістэм на тэррыторыі і ў ваколіцах ляснога массіву.

Знішчэнне падросту дзікімі капытнымі, колькасць якіх значна павялічылася ў выніку зімовай падкормкі і адстрэлу ваўкоў.

Лесагаспадарчая дзейнасць. Пасля пераўтварэння запаведніка ў нацыянальны парк лесагаспадарчая дзейнасць на яго тэрыторыі значна пашырылася. Гэта стала адным з істотных фактараў адмоўнага ўздзеяння на экасістэмы.

Хімічнае забруджванне. Белавежская Пушча знаходзіцца на мяжы трансгранічнага пераносу паветраных мас і з’яўляецца натуральным бар’ерам на шляху міграцыі забруджваючых рэчываў. У выніку, на яе тэрыторыі асядаюць многія цяжкія металы.

Нарыхтоўкі ягад, грыбоў і лекавай сыравіны зніжаюць кармавую базу жывёл, а таксама з’яўляюцца фактарам парушэння іх спакою.

Паляванне на ваўкоў, што спрыяе утрыманню высокай шчыльнасці капытных.

Зімовая падкормка капытных жывёл.

Рэкамендацыі па захаванню:

Павелічэнне запаведнай зоны да 90 тыс. га (уся тэрыторыя былога запаведніка).

Аднаўленне балотных массіваў па перыферыі НП (Дзікі Нікар, Глубенец, пойма рэк Лясная Левая і Лясная Правая).

Забоарона на рэканструкцыю меліяратыўных сістэм на тэрыторыі пушчы і ў яе вадаахоўнай зоне.

Забарона на палявання на ваўкоў.

Забарона на падкормку капытных жывёл, акрамя зубра.

Перыядычнае кашэнне на с/х землях і лугах у вадаахоўнай зоне.

Крыніцы інфармацыі:

Асабістыя паведамленні: Пракапчук В.В.

Черкас Н. Д., Абрамчук А.В. Новые сведения об орле-карлике (Hieraaetuspennatus) в Беловежской пуще. //Леса Евразии в XXI веке. Мат. IV междунар. конф. молодых ученых.

Абрамчук А.В. Современный видовой состав орнитофауны национального парка “Беловежская пуща”. //”Четвертые научные чтения памяти В.В. Станчинского”. Сборник докладов. – Смоленск, 2004. – С. 27-31.

Abramczuk A.W. 2004 Nowe gatunki ptakow obserwowane w Puszczy Bialowieskiej //Parki nar. Rez. Przyr. 23: 629-631.

А.В. Абрамчук Видовой состав отряда совообразные (Strigiformes) Беловежской пущи. // Тез. Докл. науч. конф. 13-14 декабря 2002 г. УО «ВГУ им. П.М. Машерова» – Витебск: Изд-во УО «ВГУ им. П.М. Машерова». 2005. – с.

Абрамчук А.В. Численность и распространение бородатой неясыти (StrixnebulosaF., 1772) в Беловежской пуще. // Антропогенная динамика ландшафтов, проблемы сохранения и устойчивого использования биологического разнообразия: материалы III Респ. науч.-практ. конф., Минск, 19-20 окт. 2006 г. / Бел. гос. пед. ун-т им М. Танка; редкол. М. Г. Ясовеев [и др.]; отв. ред. И.Э. Бученков, А.В. Хандогий. – Минск: БГПУ, 2006. – С. 20-22.

Абрамчук А.В., Прокопчук В.В. Численность и распространение домового сыча (Athenenoctua) в Каменецком районе Брестской области // «Актуальные проблемы экологии – 2006» Международная научно–практическая конференц 22 – 24 ноября 2006 года: [Материалы]. Гродно, 2006.

Абрамчук А.В. Миграция водно-болотных птиц в Беловежской пуще // Беловежская пуща. Исследования. – Брест, Академия, 2006. – Вып.12. – С.164-182.

А.В. Абрамчук. Бородатая неясыть в Беловежской пуще //Совы Северной Евразии: экология, пространственное и биотопическое распределение. /Под ред. Волков С.В. (гл. ред.), Шариков А.В., Морозов В.В. — М.:. 2009. С. – 128-131.

Абрамчук А.В., Черкас Н.Д. Птицы Беловежской пущи: систематический список. Subbuteo Том 10,

Абрамчук А.В. Кадастровая оценка популяций сов Беловежской пущи// Природные ресурсы №4, 2007. С – 48-54.

Абрамчук А.В., Черкас Н.Д. Современное состояние редких и охраняемых видов птиц в Беловежской пуще //Прыроднае асяроддзе Палесся: асаблівасці і перспектывы развіцця.Матэрыялы Міжнар. навук. канф., Брэст, 16-18 чэрв. 2004 г. У 2-х частках.- Ч.1./рэдкал: М.П.Ярчак (адк.рэд/)[і інш.]. – Брэст: Изд-во Академия, 2004. — С. 347-352.

Абрамчук А.В. Белы бусел у Белавежскай пушчы. Кулён №2 (8) 2005.

Байчоров В.М., Гигиняк Ю.Г., Гигиняк И.Ю Новые находки видов, занесенных в Красную книгу Республики Беларусь и инвазия американского полосатого рака в водных объектах Национального парка «Беловежская пуща» // Красная книга Республики Беларусь: состояние, проблемы, перспективы: материалы международной научной конференции, Витебск, 13-15 декабря 2011 г. – Витебск., 2011 г. – с. 7-9.

Ключевые ботанические территори Беларуси / Под ред. О.М. Масловского, Г.А. Пронькиной. – М.-Мн.-: Бестиор, 2005. – 80 с.

План управления Национальным парком “Беловежская пуща”. Книга 1. 2008 г.

Скарбы прыроды Беларусi. – Мн.: Беларусь, 2005. – 215 с. (Інфармацыю падрыхтавалі: Дацкевіч В.А., Папенка В.М., Чэркас М.Д.).

Эколого-биологические особенности и устойчивость популяций редких видов растений Беловежской пущи. Денгубенко А.В., Парфенов В.И.Опубликовано на стр. 113 — 121.

Складальнікі :

Абрамчук А.В.

---

* Выкарыстанне змешчанай тут неапублікаванай інфармацыі для навуковых публікацый без пісьмовай згоды яе аўтараў забаронена. У выпадку выкарыстання часткі кантэнту або старонкі цалкам на іншых інтэрнет-рэсурсах, абавязковая спасылка на аўтараў і сайт iba.ptushki.org