Сочинение про муса джалиль на татарском - Помощь в подготовке к экзаменам и поступлению

Татарстан Республикасы Тукай муниципаль районы Башкарма комитеты мәгариф
идарәсе

Муниципаль
бюджет гомуми белем бирү учреждениесе “Новый поселогы урта гомуми
белем бирү мәктәбе”

Муса Җәлил исемендәге республикакүләм
фәнни-гамәли конференциясе

“Муса Җәлил безнең йөрәкләрдә”

темасына сочинение

Башкарды:
Новый поселогы урта мәктәбе

5
сыйныфы укучысы

Гыйльфанов
Булат
Рафик улы

Җитәкчесе:
Iнче кв. категорияле

татар
теле һәм әдәбият укытучысы

Шириева
Әлфия Әләм кызы

Муса Җәлил безнең йөрәкләрдә.

Батыр үлә,үлмәс ат алып,

Батырлыклар белән макталып,

Исемең калсын, үзең үлсәң дә,

Тарихларда укып ятларлык…

Муса Җәлил исемен ишетүгә,
тәүге булып уйга батырлык сүзе килә.Ялкынлы шигырьләр авторы, ватаныбыз
азатлыгы өчен көрәшкән кыю солдат ул.Патриот шагыйрь фашист тоткынлыгына эләгеп
тә рухи ныклыгын югалтмый, курку белмичә дошманга каршы көрәш алып бара.

Бөек Ватан сугышы
башлангач,Муса Җәлил ,беренчеләрдән булып,сугышка китә. Ләкин 1942елның июнендә
шагыйрь Волхов фронтында каты сугышлар вакытында яралы хәлендә дошман капканына
эләгә.

Шагыйрь әсирлектә дә көрәшне
туктатмый. Яшерен оешмага керә,ипәшләренең рухын күтәрә, аларны да
көрәшкә өнди. Муса Җәлил әсирләр белән лагерьдан качып , партизаннарга барып
кушылырга ниятли.Әмма бер хыянәтче аларның серләрен фашистларга хәбәр
итә.Шуннан соң Җәлилне һәм аның иптәшләрен Мобиат төрмәсенә ябалар.

1944 елның февралендә
фашистлар Муса Җәлилне һәм аның көрәштәшләрен үлем җәзасына хөкем
итәләр.Егерме бишенче августа Плетцензее төрмәсендә унбер җәлилченең гомере
өзелә.

Төрмәдә дә, җәзаны көткән
чакта, шагыйрь фашистларга көчле нәфрәтен белдергән шигырьләр иҗат итә һәм
аларны үзе ясаган кечкенә дәфтәрләргә язып бара.Җәлилнең әсирлектә язылган
шигырьләре бөтен дөньга “Мобиат дәфтәре” дип танылды.

Бу дәфтәрне Габбас Шәрипов һәм
Бельгия партизаны Андре Тиммерманс илебезгә кайтарып ташладылар.

Муса Җәлилнең исемен халкыбыз
мәңгеләштерде. Казандагы Татар дәүләт опера һәм балет театры Муса Җәлил
исемен йөртә. Шагыйрьгә Казанда һәйкәл куелды.

Шагыйрьнең һәм аның
иптәшләренең батырлыгы безнең йөрәкләрдә мәңге яшәр, чөнки тарихыбызны,илебез
азатлыгы өчен көрәшкән батырларыбызны онытырга хакыбыз юк. Дәхшәтле сугыш
еллары турында хатирәләрне, истәлекләрне киләчәк буыннар да белергә тиеш.

Источник

Татарча сочинение “Муса Җәлил – тормыш юлы|Муса Жэлил – тормыш юлы”

Сочинение на татарском языке на тему “Муса Җәлил – тормыш юлы”/”Муса Жэлил – тормыш юлы”

Татар халкының бөек улы, герой-шагыйрь Муса Җәлил 1906 нчы елның 15 нче февралендә Оренбург өлкәсендә Мостафа авылында туа.1913 нче елда алар Оренбургка күчәләр. Монда Муса мәдрәсәдә укый. Аның беренче шигырьләре “Кечкенә Җәлил” псевдонимы белән басыла. 1922 нче елда Муса Казанга килә. Редакциядә эшли, рабфакта укый. Аннары Мәскәү дә укый, балалар журналлары чыгара. Бөек Ватан сугышы башлана. Муса фронтка китә, әсирлеккә эләгә. Ул фашистларга каршы яшерен оешма төзи, шигырьләр яза.
Моабит төрмәсендә язылган шигырьләре – 2 блокнот. 1 блокнотны Габбас Шәрипов, 2нче блокнотны Бельгия патриоты Андре Тиммерманс алып чыга. 1944 нче елда 25нче августта Мусаны һәм унбер җәлилчене җәзалап үтерәләр. 1956 нчы елда М. Җәлилгә Советлар Союзы Герое исеме бирелде.Еще сочинения на татарском языке со схожей к “Муса Джалиль – тормыш юлы” тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)

Источник

Татарстан Республикасы

Мөслим муниципаль районы

Татар Шураны урта гомуми белем бирү мәктәбе

Хәсән Туфан иҗатында Муса Җәлил образы

Башкарды: Мөслим районы Тат.Шуран урта гомуми белем бирү мәктәбенең 10 сыйныф укучысы Софина Евгения Миркурьевна

Җитәкче: Шаева Венера Мнахировна

Мөслим, 2011

Кереш

Һәр милләттә исеме телгә алынуга ук ихтирам уята торган шәхесләр була. Муса Җәлил әнә шундыйларның берсе. Юк, ул исем генә түгел, бәлки тирән мәгънәле символ да. Чөнки бу исемнең синонимнары булып батырлык, кыюлык, каһарманлык, талантлылык, фидакарьлелек кебек сүзләр тора. Ул чыннан да, бу сүзләрнең һәммәсенә дә лаек кеше.

Иң элек кыскача гына Муса Җәлил тормыш юлына тукталыйк. Муса Җәлил Ырынбур өлкәсе Мостафа авылында туа. Муса Ырынбурда «Хөсәения» мәдрәсәсендә укый. Җәйне туган авылында үткәрә. Муса 10-11 яшьләрендә шигырьләр язып карый. Ләкин алар югала. Матбугатта иң беренче булып унөч яшендә язылган «Бәхет» шигыре (1919) басыла. 1922 нче елда ул Казанга килә һәм 1923-1925 елларда Казан педагогия институтының рабфагында укый. 1925 нче елда Җәлилнең «Барабыз» исемле беренче китабы чыга. «Иптәшкә» (1929) дигән шигырь җыентыгы аның шагыйрь булып җитлегеп килүен тагын бер тапкыр раслый. Ул 1931 нче елда Мәскәү университетының әдәбият бүлеген тәмамлый. 1939 нчы елда Җәлилне Татарстан Язучылар берлегенең җитәкчесе итеп сайлыйлар. Сугышка кадәрге елларда шагыйрь бик күп шигырьләр, җырлар, «Хат ташучы» поэмасын, «Алтынчәч», «Илдар» исемле опера либреттоларын яза.

Бөек Ватан сугышы башлану белән, ул үзен фронтка җибәрүләрен сорый. Аның үтенече канәгатьләндерелә. Ләкин 1942 нче елның җәендә Волхов фронтында, дошман чолганышында калып, авыр яраланган хәлдә, фашистлар кулына әсирлеккә эләгә. Әнә шулай аның лагерь тормышы башлана. Шагыйрь әсирлектә дә көрәшне туктатмый. Яшерен оешмага керә, аның җитәкчеләреннән берсе була, бик күп әсирләр белән лагерьдан качу һәм партизаннарга барып кушылу ниятен тормышка ашырырга уйлый. Бер хыянәтче аларның серләрен фашистларга хәбәр итә. Шуннан соң Җәлилне һәм аның иптәшләрен Берлиндагы Моабит төрмәсенә ябалар. Шагыйрь анда да туган иленә тугрылыклы булып кала. Искиткеч рухи ныклык күрсәтә. Үлем җәзасы көтеп торганда да, туган илгә, халыкка тирән мәхәббәт белән сугарылган, фашистларга көчле нәфрәтен белдергән шигырьләр язып, аларны үзе ясаган кечкенә дәфтәрләргә теркәп бара.

Җәлилнең әсирлектә язган шигырьләре бөтен дөньяга билгеле. Татарстанга аның ике дәфтәре кайтты. Аларны бөтен дөньяда «Моабит дәфтәрләре» дигән исем белән беләләр. Беренче дәфтәренә Муса Җәлилнең алтмыш шигыре теркәлгән һәм дәфтәрнең соңгы битенә васыять язылган: «Моны язды татарның билгеле шагыйре М. Җәлил. 1942 елны сугышка килде һәм әсир төште. Әсирлектә күп газаплар чигеп, сәяси яшерен оешмага катнашуда гаепләнеп кулга алынды, төрмәгә ябылды. Бәлкем, аны үлем җәзасына хөкем итәрләр».

Хезмәтнең максаты – әдәбиятта Муса Җәлил һәм җәлилчеләр образларының әдәбиятта чагылу.

Әлеге максатка ирешү юлында түбәндәге бурычларны чишәргә кирәк дип табылды:

Х.Туфан шигырьләрендә М.Җәлил образы чагылышы;
Туфан һәм Җәлилнең уртак язмышларының бирелеше.

Безнең тикшеренү объекты итеп шигърияттә Муса Җәлил образы алынды. Аерым алганда, Хәсән Туфан иҗатында аның чагылышы.

Эшне язу барышында теоретик нигез итеп Р.Р.Сабировның “Шигырьләрдә минем йөрәгем” , Т.Галлиуллинның “Шагыйрьләр һәм шигырьләр” , “Татар әдәбияты тарихы” (5 том) җыентыклары алынды.

Эшебез кереш , төп һәм йомгаклау өлешләреннән тора.

1 бүлек

Хәсән Туфанның М.Җәлил һәм җәлилчеләр истәлегенә, аларның батырлыгына багышлап язылган шигырьләре бар. Җәлил циклы дип атап булырлык әлеге әсәрләрдә Туфан герой-шагыйрьнең образын тудыру белән чикләнми, шуңа бәйле рәвештә мөһим фәлсәфи, сәяси-иҗтимагый, этик мәсьәләләрне күтәрә. Шуңа күрә аларда сугыш кебек афәтне китереп чыгаручыларның вәхшилеген фаш итү максаты гына куелмый, ә гомумирәк, масштаблырак проблемалар күтәрелә.

Муса образы Туфан иҗатының очраклы гына керми. Беренчедән, ике шагыйрь дә сугышка кадәр дустанә яшәгәннәр. Икенчедән, Туфанга Җәлил язмышы якын, икесе дә – мәхбүс, фаҗигаләре дә уртак. Туфан, тоткынлык шартларында яшәгән кеше буларак, иптәше кичергән газапларны ачыграк итеп күз алдына китерә ала. Моның үрнәк мисалы булып “Моабитны күрдем төшемдә” (1947) шигыре тора. Әсәрнең төп сюжет линиясе лирик “мин” күргән төштә бирелә. Әмма бу авторның үз фаҗигасен, үз фикерен әйтү өчен пәрдә генә. Асылда, төштә күрелгән нәрсәләр бар да өндә һәм лирик герой ( ягъни тоткынлыктагы Хәсән Туфан) төрмә тормышын үз күзләре белән күреп белә. Дөрес, үз фикерен яшерү өчен мондый тормышның бары төштә генә булып калуына теләк белдерә:

Моабитны күрдем төшемдә мин,

Фашистларны күрдем төшемдә.

Күрмәсәңче, дөнья, беркайчан да,

Күрмәсәңче моны

Өнеңдә.

Автор әлеге юлларны дөньяга риторик эндәш, фаҗигале мөрәҗәгать рәвешендә ике тапкыр кабатлый. Шуның белән ул укучыны искәртә күк: юк, болар бар да төштә генә түгел, ә өндә; фашитсныкына тиң явызлык белән совет иле инде күптән очрашкан. Шагыйрь хыялларында бирелгән төрмәне бөтен детальләре белән күз алдына бастырып, җир йөзендәге явызлыларның азатлыкны, ирекне буу юлына басуына фаш итүгә алына. Тимер пәрәвәзле тәрәзәләр, кат-кат йозаклы ишекләр, урта гасыр инквизициясе допросларын яңарту, керсез җанына исерек кулын тыгып, адәм баласының иң саф “алмаз”ын – тормышка мәхәббәтен үтерергә омтылу – фашизмның кешелек дөньясын бетерүгә керткән өлеше ул. Лирик герой тупас сүзләрдән дә курыкмый: мифик, дини образларны кулланып, вәхшиләрнее “үрмәкүч”, “мародер” дип атый.

Туфанның явызлыкка нәфрәт белдереп, яшәүгә дан җырлаган, җир йөзендә үз үлемеңнән соң да исемеңне калдыру мәсьәләсен күтәргән әсәрләреннән берсе – “ Чәчәк сибелә җирдә” (1947) шигыре дә Җәлилгә багышланган иҗат бәйләменә кертәбез. Шигырьдә Мусаны һәлак итү күренеше тасвирлана. Аны атарга алып баралар. Ике кулын артка куеп, тыныч кына,эштән кайткан кебек кенә үлемнән курыкмыйча атлый ул. Күңелендә – “табигатькә- тере мәңгелеккә азаккы кат өзелеп соклану”, соңгы тапкыр якты дөнья белән саубулашу. Үтерүчеләрнең максаты бер генә – кешене яшерен юк итү. Әмма моның белән табигать килешми. Бөтен әйләнә-тирә бу җинаятькә үз мөнәсәбәтен күрсәтә, шул ук вакытта тоткынга теләктәшлек тә белдерә. Моңсу ай аның соңгы юлын яктырта, үксеп искән җил юлына чәчәкләр сибә, урман да “үтерә бит кешене” дигәндәй үкереп куя, бәхилләшергә офыктан кояш килеп чыга. Табигать сурәтләре фаҗигане куерта, алар автор мөнәсәбәтен чагылдыра, аныд кичереш дәрәҗәсен бирүгә буйсындыра. Юк, кешенең үлеме яшерен кала алчый, җинаятьненең мәңгелек шаһитлары кала.

Баш иеп уза имән картка,

Сеңелләр күк сылу каенга.

Горизонтлар кояш килеп чыга

Бәхилләшеп, күреп калырга.

Хикәяләүче роленә кереп, автор кешене дә табигатьнең аерылмас кисәге дип саный. Аның идеясе ачык: әгәр дә кеше дөньяда вакытта изгелек кылган икән, аның эш-гамәлләре эзсез югалмый: “җир барыбер аның төсе итеп алып кала соңгы эзләрен”.

Мусаның яраткан хатыны Әминә Җәлилова да Туфан игътибарынна читтә калмый. “Иртәләр җитте исә” (1945) шигырен Хәсән Туфан төрмәдә чакта яза, бу вакытта исә хатыны Луизаның гомере, төннәре һәм иртәләре өмет, хәсрәт эчендә уза. Аларга да очрашу насыйп булмый.

“Шигъри пөхтәлекнең, композицион җыйнаклыкның үрнәге – “Иртәләр җитте исә” әсәренең игътибар үзәгендә ике төс – ике капма-каршы көч арасында тартыш бара. Шатлык, мәхәббәт, бәхет символы ак төстә үлем, сүнү, өметсезлек, алдану тоткасы – кара төс каршы чыга. Шагыйрь ихластан үзенең каһарманнарына бәхетле очрашу, кавышу теләсә дә, тормышның аерым шәхес теләгенә буйсынмый торган үз кануннары барлыгын онытмый. Сагынып көтелгән сөекле кеше илен, халкын яклап һәлак булганмы, әллә тоткынлыкта утырамы – монысы билгесез. Бу хакта хәбәре дә булмаган ханым очрашу өмете белән яши, күлмәгенең карасын кими, әлегә аклысын кия. Аклысын кию – көтү, ышаныч катыш сагыш, рухи пакьлек, сөйгәненә тугрылык билгесе дә: “аклысын кия ярың, карсын кими әле”…

Шигырьнең төгәл адресаты билгеле – реаль шәхес ( Әминә Җәлилгә дигән багышлау моңа дәлил). Автор – хикәяләүче дөресен әйтә алмавына борчыла, сөеклеләрнең өметен саклау теләге хиснең дәрәҗәсен тагын да көчәйтә:

Иртәләр җитте исә,

Уян да, терел дә син,

Кайт әле өеңә син, —

Күр, гомере ничек кичә,

Иртәләр җитте исә.

Лирик герой алдагы көнгә очрашу өмете , шатлыгы белән янып яши. Әлеге ышаныч аның йөрәген җылыта, яшәвенә ямь өсти . Шигырьнең башы белән ахыры берләшеп, яңа эчтәлек туа: өметләр чынбарлык белән туры килми.

Йомгак.

Туфан М.Җәлил һәм аның иптәшләренә багышланган шигъри бәйләмен соңрак чор иҗатында ида дәвам итә. “Россияннәр”, “Без уникеү идек”, “ Без Җәлилгә бардык” (1956) кебек шигырьләрендә Туфан җәлилчеләр батырлыгының очраклы булмаганлыгын, татар халкының күпчелек уллары шундый батырлыкка сәләтле икәнлекләрен ассызыклый.

Җәлилгә һәм аның хатынына багышланган шигырьләрендә ул шәфкатьлелекне, миһербанлыкны байрак итеп күтәреп, гомумән, иҗтимагый явызлыкка, кара көчләргә каршы чыга, тирән бер хис белән тормышка, аның шатлык-кайгыларына, мәхәббәт-нәфрәтләренә яңача карарга, кешене, яшәеше яратырга йөрәтә.

2 бүлек

Сибгат Хәким иҗатында да герой-шагыйрь искә алына. Аның “Торыгыз, Мусалар!” циклын атап китәргә була.Җәлилчеләр белән чиксез горурлану, туган илгә мәхәббәт, дошманга нәфрәт хисләре ята. “Татарлар елмаеп үлделәр” шигырен карап китик.

Күңелнең киеренке кылларыннан сызылып чыккан нотада башланып китә бу шигырь. Тау башларына сарылып җил елый. Ул илгә фаҗига хәбәр итә – Җәлил һәм аның көрәштәшләренең җәзаланып үтерелү хәбәрен китергән. Бу вакыйганы шагыйрь өч сторага сыйдыра алган:

Өемнең янымда җил елый, —

Бик ерак юл узган ул, беләм.

Мусалар турында хәбәр бар:

“Татарлар елмаеп үлделәр”.

Композицион кабатлау алымы шигырьнең төп мәгънәви идеясен, юнәлешен ассызыкларга мөмкинлек бирә. Хисләрнең көчле ташкыны, үзәк өзгеч моң шигырь ахырында горур интонация белән алмашына, традицион җил образы яңа эчтәлек белән тулылана:

Җил илләр буенча китәр дә

Таулардан тауларга үрмәләр;

Тыңлагыз, тыңлагыз, дияр ул:

“Татарлар елмаеп үлделәр”.

“Төштә нәрсә күргәнлеген беләм”.. шигыре башка шигырьләрдән психологик нечкәлеге һәм эчкерсез яңгырашы белән аерылып тора. Җәлил җәза алдыннан, соңгы төндә төшендә ниләр күргән? Һишчиксез, Оренбург далалары куенында утырган туган авылын, ак оннан пешерелгән кайнар кабартмалар белән тулы өстәлне, әнкәсенең чәчәкле күлмәген, кулларын; кыскасы, туан ил дигән гомумирәк сүз үз эченә алган бик күп нәрсәләр исенә төшә, хыялында гәүдәләнә. Балачакның матур зәңгәр күге коллыкның котылгысыз чынбарлыгы белән контратса туа.

“Эзлиләр Европа буйлап” поэмасының сугыш һәм иминлек, вакыт һәм ара , мәңгелек һәм мизгел кебек төшенчәләрне, яшәүнең мәгънәсе турында фәлсәфи-әхлакый уйлануларны бәйләп алып баручы көче – шагыйрь шәхесе, хәтер, кешелек киләчәге турында уйланулар. Шагыйрь М.Җәлил батырлыгының нигезләре, чыганаклары турында уйлана, аны Фучик һәм башка халкыкларның олы уллары белән янәшә куя. Татарлар туып үскән җирләреннән , илләреннән читтә, күрмәгән — белмәгән Европаның үзәгендә һәлак булырга тиешләр. Аларның , бәлки, судтан, үзләренә карата рәхимлерәк булуны сорарга да хаклары бардыр әле.

Уза французлар, поляклар…

Татарлар мыскыллау күк

Ишетелә, бөек халыклар

Эшенә кысылганнар күк.

Юк, тоткын татарлар үзләренә мәрхәмәт, ниндидер искәрмә сорамый, алар масштаблы фикерли, дөнья азатлыгы өчен тамы каны аккнчы көрәшергә ант итә.

С.Хәким Җәлилнең яшьлек елларын кырыс, кискен буяулар белән иңләп үтеп, хыял канатында янәдән суд залына әйләнеп кайта. Илнең төрлет почмакларыннан сугыш җыйган унбер батыр суд залында утыра. Ләкин гаҗәеп, булмаган хәл: алар елмаеп утырала. Судья аптырашта кала: “Билгесез нинди рух бу халыкта?” Суд залына нур ерактан, илнең түреннән, Урал һәм Үзбәкстаннан, Казахсатннан, Мусаның берөзлексез төшенә кереп, сагындырып йөдәткән Казаннан агыла.

Бу поэма нигезендә шагыйрьнең шәхси кабул итүе, күзаллавы аша тасвирланган М.Җәлил һәм аның көрәштәшләренең батырлыгы турында уйланулар ята.

“25 август”, “Әминә Җәлилованың Плетцензееда булаганнан соң әйткән сүзләре”, “Берлин, Муса”… , “Елама, Әминә” шигырьләре “Эзлиләр Европа буйлап” поэмасын тулыландырып, ачыклап киләләр. Һәркайсының үзәгендә конкрет фабулалы сюжет, һәр детале Муса Җәлил характерының, сынынң, сугышкача тормышының билгеле бер чорын күңелгә уеп куя.

Берлин. Муса. Туган көне, бәйрәм.

Ул битараф, йөздә сралык.

Күз кабыгы искә төшереп тора:

Әллә кайда бар күк сабыйлык.

Ул битараф, салкын. Сагыш баскан

Шешенкерәк шул күз кабагы

Хәтерләтә читтә елап арган,

Үксеп торган яти баланы.

(“Берлин, Муса”…)

Шагыйрь , каләмдәшләренең рәсеменә карп, сугыш алды елларын, Мусаның портертын реалистик детальләр аша күз алдына китерә. Чагыштырулары нык, ышанычлы, күзәтүләре герой-шагыйрь образының яңа үзенчәлекләрен ачуга ярдәм итә.

С.Хәкимнең гуманистик поэзиясе тынычлык һәм тормыш өчен көрәшә. Ул – чын мәгънәсендә сугышчан һәм халыкчан шигърият.

Кулланылган әдәбият исемлеге.

Галиуллин Т. Шагыйрьләр һәм шигырьләр. – Казан: Тат.кит.нәшер., 1985.- 208 б.
Җәлил М. Әсәрләр. – Казан: Мәгариф,2004. – 271 б.
Җәлил М. Сайланма әсәрләр. Шагыйрь турында истәлекләр. – Казан? ТР “Хәтер” нәшритяы (ТаРИХ), 2004.- 575 б.
Сабиров Р.Р. Шигырьләрдә – минем йөрәгем.- Казан: РИЦ “Школа”, 2006.-188 б.
Татар әдәбияты тарихы: 6 томда. Т.5. – Казан: Тат.кит.нәшер., 1989,- 544б.
Туфан Х. Шигырьләре Поэма, лирика. – 1 кис.- Казан: Яңалиф, 1929.- 38б.
Туфан Х. Сайланма әсәрләр: 2 томда. Т.1. / Х.Туфан.- Казан: Тат.кит.нәшер., 1975.- 366б.

Источник

Муса Җәлил Оренбург губернасының Мостафа авылында гаиләдә алтынчы бала булып дөньяга килә. Әтисе — Мостафа Җәлилов, әнисе — Рәхимә Җәлилова (тумышы белән Сәйфуллина).

10-11 яшендә шигырьләр яза башлый, әмма алар югалган. Исән калган беренче шигыре («Бәхет») 13 яшендә язылган. 1919 елда ул комсомолга керә һәм укуын татар халык мәгарифе институтында (Оренбург) дәвам итә. Гражданнар сугышында катнаша.

1931 елда Мәскәү дәүләт университетының әдәбият факультетын тәмамлый.

1931-1932 елларда ВЛКСМ каршында басылып чыккан татар балалар журналлары мөхәррире була.

1933 елдан — Мәскәүдә чыккан «Коммунист» татар газетасының әдәбият һәм сәнгать бүлеге мөдире. Анда ул совет шагыйрьләре А.Жаров, А. Безыменский, М. Светлов белән таныша.

1932 елда Свердловск өлкәсенең Надеждинск (хәзерге Серов) шәһәрендә яши һәм эшли.

1934 елда аның ике җыентыгы чыга: Комсомол темасына «Орденлы миллионнар», «Шигырьләр һәм поэмалар». Яшьләр белән эшли, аның ярдәме буенча татар әдәбиятына А. Алиш, Г. Әпсәләмов килә.

1939-1941 елларда Татарстан АССР Язучылар берлегенең җаваплы сәркатибе була, Татар опера театрының әдәби өлеше мөдире булып эшли.

1941 елда Кызыл Армиягә алына. Өлкән политрук дәрәҗәсендә Ленинград һәм Волхов фронтларында сугыша, «Батырлык»газетасы корреспонденты була.

1942 елның 26 июнендә каты яралана һәм әсирлеккә эләгә. Немецлар оештырган «Идел-Урал» легионына керә һәм андагы яшерен оешмада катнаша. Җәлил, аңа мәдәни-агарту эшен алып барырга кушылганнан файдаланып, хәрби тоткыннар өчен лагерьлар буйлап йөреп, конспиратив элемтәләр урнаштыра һәм яшерен оешмага яңа кешеләрне эшкә ала.

Аларның тырышлыгы белән, Витебскка җибәрелгән «Идел-Урал» легионының беренче 825 нче батальоны 1943 елның 21 февралендә баш күтәрә, сугышчыларның бер өлеше (500-600 кеше) корал белән Беларус партизаннарына кушыла. Башка сугышчылар да еш кына Кызыл Армия һәм партизаннар ягына чыккалап торалар.

Бу хәлләрдән соң, гестапо яшерен оешманың эзенә төшә, аларга бер хыянәтче ярдәм итә. 1943 елның августында гестапо берничә йөз яшерен төркем әгъзасын кулга ала. Алар арасында Муса Җәлил дә була. Аны Моабит төрмәсенә ябалар. Ул 1944 елның 25 августында Берлинда Плетцензее төрмәсендә гильотинада җәзалап үтерелә.

Җәза алдыннан Муса үз шигырьләрен камерадагы күршесе Андре Тиммерманска тапшыра. Ул язмалар «Моабит дәфтәре» буларак танылган. Җәлилнең шигырьләре күп телләргә тәрҗемә ителә.

Баштарак Муса Жэлил Ватанны сатуда һәм дошманга ярдәм итүдә гаепләнә. 1947 елның апрелендә аның исеме аеруча куркыныч җинаятьчеләр исемлегенә кертелә.

Җәлилне аклау өчен көрәшә башлаган Константин Симонов шагыйрнең камерадашы Андре Тиммермансны эзләп таба һәм Җәлил тормышының соңгы айлары турында интервью ала. 1956 елда чыккан «камера күршесе» мәкаләсе Җәлилне тулысынча реабилитацияләп кенә калмый, аңарга халыклар арасында зур танылу да бирә. Шул ук елны Җәлилгә Советлар Союзы Герое исеме дә бирелә.

Язманы укучылар саны: 111

Источник

Татарстан Республикасы Тукай муниципаль районы Башкарма комитеты мәгариф
идарәсе

Муниципаль
бюджет гомуми белем бирү учреждениесе “Новый поселогы урта гомуми
белем бирү мәктәбе”

Муса Җәлил исемендәге республикакүләм
фәнни-гамәли конференциясе

“Муса Җәлил безнең йөрәкләрдә”

темасына сочинение

Башкарды:
Новый поселогы урта мәктәбе

5
сыйныфы укучысы

Гыйльфанов
Булат
Рафик улы

Җитәкчесе:
Iнче кв. категорияле

татар
теле һәм әдәбият укытучысы

Шириева
Әлфия Әләм кызы

Муса Җәлил безнең йөрәкләрдә.

Батыр үлә,үлмәс ат алып,

Батырлыклар белән макталып,

Исемең калсын, үзең үлсәң дә,

Тарихларда укып ятларлык…

Бу дәфтәрне Габбас Шәрипов һәм
Бельгия партизаны Андре Тиммерманс илебезгә кайтарып ташладылар.

Татарстан Республикасы

Мөслим муниципаль районы

Татар Шураны урта гомуми белем бирү мәктәбе

Хәсән Туфан иҗатында Муса Җәлил образы

Җитәкче: Шаева Венера Мнахировна

Мөслим, 2011

Кереш

Хезмәтнең максаты – әдәбиятта Муса Җәлил һәм җәлилчеләр образларының әдәбиятта чагылу.

Әлеге максатка ирешү юлында түбәндәге бурычларны чишәргә кирәк дип табылды:

Х.Туфан шигырьләрендә М.Җәлил образы чагылышы;
Туфан һәм Җәлилнең уртак язмышларының бирелеше.

Эшебез кереш , төп һәм йомгаклау өлешләреннән тора.

1 бүлек

Муса образы Туфан иҗатының очраклы гына керми. Беренчедән, ике шагыйрь дә сугышка кадәр дустанә яшәгәннәр. Икенчедән, Туфанга Җәлил язмышы якын, икесе дә – мәхбүс, фаҗигаләре дә уртак. Туфан, тоткынлык шартларында яшәгән кеше буларак, иптәше кичергән газапларны ачыграк итеп күз алдына китерә ала. Моның үрнәк мисалы булып “Моабитны күрдем төшемдә” (1947) шигыре тора. Әсәрнең төп сюжет линиясе лирик “мин” күргән төштә бирелә. Әмма бу авторның үз фаҗигасен, үз фикерен әйтү өчен пәрдә генә. Асылда, төштә күрелгән нәрсәләр бар да өндә һәм лирик герой ( ягъни тоткынлыктагы Хәсән Туфан) төрмә тормышын үз күзләре белән күреп белә. Дөрес, үз фикерен яшерү өчен мондый тормышның бары төштә генә булып калуына теләк белдерә:

Моабитны күрдем төшемдә мин,

Фашистларны күрдем төшемдә.

Күрмәсәңче, дөнья, беркайчан да,

Күрмәсәңче моны

Өнеңдә.

Баш иеп уза имән картка,

Сеңелләр күк сылу каенга.

Горизонтлар кояш килеп чыга

Бәхилләшеп, күреп калырга.

Иртәләр җитте исә,

Уян да, терел дә син,

Кайт әле өеңә син, —

Күр, гомере ничек кичә,

Иртәләр җитте исә.

Йомгак.

2 бүлек

Өемнең янымда җил елый, —

Бик ерак юл узган ул, беләм.

Мусалар турында хәбәр бар:

“Татарлар елмаеп үлделәр”.

Җил илләр буенча китәр дә

Таулардан тауларга үрмәләр;

Тыңлагыз, тыңлагыз, дияр ул:

“Татарлар елмаеп үлделәр”.

Уза французлар, поляклар…

Татарлар мыскыллау күк

Ишетелә, бөек халыклар

Эшенә кысылганнар күк.

Берлин. Муса. Туган көне, бәйрәм.

Ул битараф, йөздә сралык.

Күз кабыгы искә төшереп тора:

Әллә кайда бар күк сабыйлык.

Ул битараф, салкын. Сагыш баскан

Шешенкерәк шул күз кабагы

Хәтерләтә читтә елап арган,

Үксеп торган яти баланы.

(“Берлин, Муса”…)

Кулланылган әдәбият исемлеге.

Галиуллин Т. Шагыйрьләр һәм шигырьләр. – Казан: Тат.кит.нәшер., 1985.- 208 б.
Җәлил М. Әсәрләр. – Казан: Мәгариф,2004. – 271 б.
Җәлил М. Сайланма әсәрләр. Шагыйрь турында истәлекләр. – Казан? ТР “Хәтер” нәшритяы (ТаРИХ), 2004.- 575 б.
Сабиров Р.Р. Шигырьләрдә – минем йөрәгем.- Казан: РИЦ “Школа”, 2006.-188 б.
Татар әдәбияты тарихы: 6 томда. Т.5. – Казан: Тат.кит.нәшер., 1989,- 544б.
Туфан Х. Шигырьләре Поэма, лирика. – 1 кис.- Казан: Яңалиф, 1929.- 38б.
Туфан Х. Сайланма әсәрләр: 2 томда. Т.1. / Х.Туфан.- Казан: Тат.кит.нәшер., 1975.- 366б.

Муса Җәлил – патриот шагыйрь.

Тукай муниципаль районы гомуми белем учреждениесе “Шилнәбаш урта (тулы) гомуми белем мәктәбе”

Муса Җәлил – патриот шагыйрь.

Эшне башкарды:

Дәүләтова Айсылу Хәлил кызы, Тукай муниципаль гомуми белем бирү учреждениесе ”Шилнәбаш урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбе”

2015 ел.

Эчтәлек.

Кереш.
Төп өлеш.

А) Шагыйрьнең эшчәнлеге.

Ә) “Тупчы анты” җыентыгы.

Б) “Моабит дәфтәрләре” җыентыгы.

В) Гомере дә аның моңлы бер җыр иде… .

Йомгаклау.
Кулланылган әдәбият.

Кереш.

1941 елның 22 июнь таңында цивилизация үзенең үсеш юлында өр-яңа чорга килеп керә – глобаль идеология, гаделлек һәм вәхшилек, яктылык һәм караңгылык, изгелек һәм золым көчләренең тиңе булмаган аяусыз бәрелеше башлана. Радиоалгычтан ишетелгән, газета битләреннән укылган хәбәрнең илләр тормышын, миллионлаган кешеләр язмышын шулай кинәт һәм кискен үзгәртеп җибәрүе очрагытарихта тагын бар микән? Моңа кадәр төрле уй-хыяллар, өметләр белән яшәгән кешеләр, мәңгелек коллык куркынычы алдында берләшеп, Ватан азатлыгы өчен көрәшкә бар көчләрен туплыйлар. Башкача мөмкин дә булмый, чөнки бу сугышта: алгы сызыкта һәм тылда, блиндажда һәм хәрби завод цехында, Сталинград оборонасында һәм фронт өчен меңләгән посылка җыйган татар авылларында, кешеләрнең фикерләрендә, эш- гамәлләрендә дөньяның киләчәге нинди булуы хәл ителә.

Шушы авыр чорда татар поэзиясенең авазы илебез чикләрен үтеп чыкты,бөтендөнья халыкларыны йөрәгенә барып иреште. Күпләр яу кырында башын салды, ләкин аларның җырлары авырлыкларны җиңеп чыкты. Дүрт елга якын вакыт эчендә шигырьләр халык арасында лаеклы рәвештә моңарчы күрелмәгән популярлыкка ирешә.

Ил өстенә ябырылган афәт әдәбиятның абруен күтәрә, аңа мәгълүм күләмдә иҗат иреге дә алып килә. Шигърият үгет-нәсыйхәткә маһирлыгы, өлгерлеге, җитезлеге, укучы йөрәгенә тизрәк барып җитүе, дәртле рухы, ялкыны белән янәдән әдәбиятның алгы сафына чыга.

Дөнья поэзиясе күгендә якты йолдызлардай балкыган шагыйрьләр аз түгел. Әмма алар арасында азатлык көрәшенең ялкынлы җырчылары, шул көрәштә батырларча һәлак булган легендар геройлар – инглиз шагыйре Джордж Байрон, венгр шагыйре Шандор Петефи, испан шагыйре Гарсиа Лорка, болгар шагыйре Никола Вапсаров, чех язучысы, публицист Юлиус Фучик һәм татар шагыйре Муса Җәлил исемнәре бар.

Фәнни эшемнең темасын: “Муса Җәлил — потриот шрагыйь” дип атадым.

Тематика һәм проблематика буенча да, сәнгатьлелек ягыннан да М.Җәлил шигърияте күптармаклы һәм бай. Язучы аерым бер тема яки тормыш материалы, бер характердагы геройлар белән генә эш йөртми. Монда аның иҗат принциплары торган саен ачыклана.

Эш барышында мин үземә шундый максатлар куйдым: М. Җәлилнең тормыш юлы, иҗаты белән танышу, аның турындагы язмаларны эзләү. Һәм шундый нәтиҗәләргә килдем: М. Җәлил − татар әдәбиятында әйдәп баручы шагыйрь. Ул татар шигърияте түрендә иң якты янган йолдызларның иң зурысы. Аның иҗат җимешләре һәм андагы рухи яктылык − безнең мактанычыбыз һәм горурлыгыбыз. Аның исеме мәдәниятебез тарихының үткәне, бүгенгесе һәм киләчәге белән мәңгегә бәйләнгән. Ул үзенең тамашачысын тапты. Муса Җәлилнең исемен халкыбыз мәңгеләштерде. Казандагы опера һәм балет театры Муса Җәлил исемен йөртә. Республикабызның күп шәһәр һәм авылларында аның исемендәге урам бар. Муса Җәлилгә Казанда һәйкәл куелды. “ Җәлил” операсы театр сәхнәсеннән төшми. Мусага багышлап язучылар, шагыйрьләр – романнар, поэмалар; композиторлар – җырлар; рәссамнар картиналар иҗат итәләр.

Муса Җәлилнең тиңдәшсез геройлыгы хөкүмәтебез тарафыннан югары бәяләнде. СССР Верховный Советы Президиумының 1956нче ел 2 февраль Указы белән Муса Җәлилгә Советлар Союзы Герое исеме бирелде.

1957нче елда Муса Җәлилнең “Моабит дәфтәрләре” Ленин премиясе белән бүләкләнде.

Муса халыклар дуслыгы җырчысы буларак җир йөзендә зур соклану тудырды. Муса Җәлил поэзиясе тау елгасы кебек көчле һәм ярсу да, кырыс һәм шаян да, дәртле һәм сагышлы да.

Төп өлеш.

Шагыйрьнең эшчәнлеге.

Һәр милләттә исеме телгә алынуга ук ихтирам уята торган шәхесләр була. Муса Җәлил әнә шундый исемнәрнең берсе. Юк, ул исем генә түгел, бәлки тирән мәгънәле символ да. Чөнки бу исемнең синонимнары булып батырлык, кыюлык, тугрылык, ватанпәрвәрлек кебек сүзләр тора. Минем фикеремчә, Муса Җәлил, чыннан да, бу сүзләрнең һәммәсенә дә лаек кеше.

Шагыйрь дигән бөек исемне һәрбер шигырь язган кешегә дә бирмиләр. Минемчә, бу горур исемне зур көч, сабырлык, тырышлык һәм әлбәттә инде, Туган илеңә чиксез мәхәббәт белән генә яулап алып буладыр дип уйлыйм. Әдипнең иҗатын кат-кат укыйм. Әсәрләрен йөрәгем аша уздырам. Аның әсәрләре мине дулкынландыра да, елата да, шатландыра, куандыра да һәм бер сүз белән әйткәндә, күңелемне актарып ташлый.

Җыр өйрәтте мине хөр яшәргә

Һәм үләргә кыю ир булып.

Гомрем минем моңлы бер җыр иде,

Үлемем дә яңрар җыр булып,-

дип язган Туган илен яратучы шагыйрь. Советлар Союзы Герое, Ленин бүләге лаурияты М.Җәлилнең тормыш һәм иҗат юлы татар әдәбиятында иң югары биеклекләрнең берсе, халкыбыз горурлыгы булып тора.

Бөек Ватан сугышы башлану белән Җәлил фронтка җибәрүләрен сорап гариза яза. Тиздән аны хәрби- политик курсларга укырга җибәрәләр. Минзәләдә урнашкан әлеге курсларны тәмамлагач, ул өлкән политрук дәрәҗәсендә Волхов фронтына җибәрелә. “Отвага” газетасының журналисты буларак, Муса Җәлил фронтның алгы сызыгында еш була.

Әсирлектә лагерьдан лагерьга куылып йөртелү, ачлы туклы яшәү, кыйналу, рухи кимсетелү шартларында да шагыйрь рухын сындырмый саклап кала, тоткыннарда кешелек сыйфатларын, яшәүгә, җиңүгә, азатлыкка ышаныч тойгыларын югалтмаска булыша.

Ышанычлы иптәшләреннән яшерен оешма төзи. Патриотлар махсус “артистлар” труппасы оештыралар, концертлар куялар. Яшерен рәвештә листовкалар тараталар, җыр, шигырь белән әсирләрнең патриотик хисләрен уяталар, күңелләрендә иреккә омтылш чаткылары кабызалар, яшерен көрәшкә өндиләр, фашизмга каршы нәфрәт тойгыларын көчәйтәләр.

“Тупчы анты” җыентыгы

Муса Җәлилнең Бөек Ватан сугышы чоры иҗаты икегә бүлеп өйрәнелә. Берсе – сугыш башланганнан алып 1942 елның июненә кадәр, ягъни дошмага әсир төшкәнче язган шигырьләре, икенчесе – фашизм тоткынлыгында иҗат ителгән атаклы “Моабит дәфтәрләре”. Әдипнең фронт лирикасы тупланган шигырьләре 1943 елны Казанда “Тупчы анты” исеме белән басылып чыга. Әлеге җыентыкка кергән шигырьләр публицистик, көрәшкә өндәүрухындаязылулары, халык нәфрәтен чагылдырулары белән үзенчәлекле. Шагыйрь бөтен көчне җиңү өчен тупларга өнди. “Әйдә җырым” шигырендә дошманга каршы изге сугышка күтәрелгән шагыйрь образы алга килеп баса. Әдип җырның рухи көченә тирән ышаныч белән “Фашистларга каршы пуля һәм җыр бил каешымда бергә саклана”,- ди. Шигырь фашизмга тирән нәфрәтне, лирик геройның халык өчен үлемгә дә әзер икәнен, ялкынлы дәртен күрсәтү белән тәмамлана. “Хуш, акыллым” шигырендә шагыйрь үзенең хисләрен тагын да тирәнрәк чагылдыра. Шул ук вакытта, сөйгәненә булган мәхәббәт хисе туган илен ярату тойгысына үсеп әверелеп, кеше өчен иң газиз булган бу ике төшенчәнең берлегенә ирешә.

Татлы булыр йокы…

Тормышымны

Батырларча бирсәм ил өчен,

Тормыш дустым – синең йөрәгеңдә

Дәвам итсә йөрәк тибешем.

Муса Җәлилнең бу чорда язылган “Тупчы анты”, “Чулпанга”, “Күпер”, “Каска” шигырьләрен үзәк тема, үзәк мотив берләштерә: лирик геройның Ватанын сакларга анты, фашизмга каршы көрәшкә чакыру, җиңүгә тирән ышаныч, сугышка ачу-нәфрәт хисе.

Тынычлыкны саклап, корыч тубым,

Чикне сүзсез озак күзәттең.

Вакыт җитте, сиңа сүз бирелде,

Әйт нәфрәтен бөек йөрәкнең.

“Моабит дәфтәрләре” җыентыгы

Фашистларның үлем лагере. Сорау алу һәм җәзалалар. Шомлы үлем шәүләсе. Ләкин Җәлилнең рухы сынмый, ул көрәшне туктамый. Шигырьләр яза. Иптәшләренең рухын күтәрә, аларны көрәшкә өнди. Гитлерчылар әсәрләрне туган илләренә каршы сугышларга димлиләр һәм ирекле легионнар төзү белән шөгыльләнәләр. Ләкин аларның өметләре акланмый. Муса Җәлил һәм аның көрәштәшләре, легионерлар арасында аңлату эшләре алып барып, немецларның коткасын фаш итә.

Муса Җәлил һәм аның иптәшләре гитлерчыларга каршы кораллы восстание әзерлиләр. Ләкин араларына үтеп кергән бер хыянәтче аларның бу планнарын фашистларга ача. Мусаны һәм аның көрәштәшләрен төрмәгә ябалар.Тоткынлыкта язган шигырьләрен Җәлил 2 блокнотка туплый. Бер блокнотын Берлин төрмәсеннән Габбас Шәрипов исемле бер тоткын, ә икенчесен моабит төрмәсендә бергә утырган бельгияле Андре Тиммерманс алып чыга.

1944 елның февралендә фашистларның хәрби суды Җәлилне Һәм аның көрәштәшләрен үлем җәзасына хөкем итә. Шул елның 25 августында Плетцензее төрмәсендә унбер җәлилченең гомере өзелә

Муса Җәлилнең фашист тоткынлыгында иҗат иткән шигырьләре әдәбият тарихында “Моабит дәфтәрләре” исеме белән кереп калды. Бу исемне ул үзе куймаган. Байтак шигырьләренең Моабит төрмәсендә иҗат ителүеннән, шунда ук дәфтәрләргә теркәлүләреннән һәм әлеге төрмәдән туган илгә юл алуларыннан чыгып, җыентык шул исем белән атап йөртелә.

Җыентыкка тупланган шигырьләр шагыйрьнең олы йөрәген, рухи ныклыгын, туган иленә бирелгәнлеген, шигырьләренең чын мәгънәсендә үлемсез корал итеп күтәргәнен раслаучы маяклар булып торалар.

Шигырьләрдән калкып чыккан шагыйрь образы гаҗәеп зур гомумиләштерү көченә ия. “Кичер илем”, “Ирек” кебек әсәрләрендә туган илгә мәхәббәт, ирекнең кадере авыр коллык газаплары белән чагыштырыла.

Мин кол монда, йортсыз- ирексез,

Ирексез һәм илсез-мин үксез.

Атам-анам булган булса да,

Булыр иде урным бусага.

“Кошчык ” шигырендә дошман “тирес корты”на әверелдерергә теләп кол иткән, тимерчыбыкка уралган шагыйрь образы алга килеп баса. Әсәрдә кошчык лирик геройның якын дусты, кайгысын уртаклашучы, аның соңгы васиятен туган халкына тапшыручы булып кала. Кошчык – ирек символы.

Соңгы кабат булса, тыңла кошчык,

Соң теләген мәгърур җанымның;

Оч син илгә нәфрәт һәм мәхәббәт

Җыры булып тоткын шагыйрьнең.

Фашистларның ерткычлыгын сурәтләгән вакыйгаларда Җәлилнең тирән нәфрәте, үч алырга чакыруы чагыла. Бигрәк тә “Вәхшәт”, “Бүреләр”, “Кыз үлеме”, “Яшь ана” көчле рухта язылган.

Кешеләр сугыша, кан коя,

Киселә меңнәчә гомерләр.

Төн буе улашып якында

Иснәнеп йөриләр бүреләр.

Бүреләр, аһ… ләкин бүреләр

Бу кадәр үк ерткыч түгелләр.

М. Җәлилнең туган як табигате, аны саклау, кош-кортка һәм хайваннарга мәхәббәт темалары да чор рухы һәм патриотизм белән үрелеп китә. “Бакчачы”, “Имән” һ.б. шигырьләре шуның ачык мисалы.

М. Җәлилнең тоткынлык чоры- иҗатының яңа этабы, ул аерым игътибарны

сорый. “Моабит дәфтәрләре”ндәге шигырьләре әле озак еллар дәвамында баларны патриотик рухта тәрбияләү юнәлешендә кулланылалар. Бигрәк тә тәрбия өлкәсендә зур проблемалар хөкем сөргән бүгенге дәвердә.

Шагыйрь Муса Җәлилнең «Ана бәйрәме» − сугыш чоры фаҗигасен эченә алган әсәр. Ил һәм шәхес язмышын хәл иткән дәһшәтле чынлыкны, фашистлар китергән фаҗигане автор әкият алымнары аша сурәтләп бирә. Шигырь татар халык әкиятенең матур бер өлгесе булып тора. Ананың кайгы-хәсрәтләре, сөенеч-көенечләре әкият алымнары белән бик тирән мәгънәдә бирелгән. Ана дошманга каршы көрәшкә киткән уллары, аларның билгесез язмышлары өчен борчыла.

Өч баламны очар кош итеп,

Мин очырдым иркен далаг…

Источник

Обновлено: 11.03.2023

Среди известных людей военной поры, проживавших в Советском Союзе, есть представители разных национальностей. Современная Россия не перестает гордиться татарским поэтом Мусой Джалилем.
В семье Джалиловых воспитывалось шестеро детей. Родители внушали детям уважение к труду и хлебу. Мать пела ему народные песни, а бабушка читала на ночь сказки. Родная деревня Мустафино вдохновляла Мусу Джалиля всю жизнь.

Где бы ни учился Джалиль: в школе или в Московском университете – везде он проявлял тягу к знаниям.

Когда началась Великая Отечественная война, поэт отказался от предоставленной ему брони. В 1942 г. в одном из боев был тяжело ранен в грудь и попал в плен. Тяжкие испытания могут или сломать человека или закалить его характер. Как бы ни переживал о позоре пленения Муса Джалиль, жизненные принципы его не изменились. Он развернул в концентрационном лагере подрывную деятельность. Но нашелся предатель. Пытки, одиночная камера смертников и мрачные мысли не сломали Мусу Джалиля. Человека железной воли казнили на гильотине.

На передовой и в лагерях поэт писал о войне, о зверствах, свидетелем которых стал, о трагизме положения и железной воле.

Такими стали стихотворения:

Чувство ненависти к фашистам переполняло всех, кто слышал или читал это стихотворение. Вместе с автором нам хочется, чтобы таких людей больше не существовало на свете. Стихотворение актуально и сейчас. Оно звучит как напоминание о том, что люди не должны быть варварами, что такие события не должны повторяться.

Стихи, написанные М. Джалилем в Моабитской тюрьме, сохранил и вынес бельгийский участник Сопротивления Андре Тиммерманс, который сидел в одной камере с Джалилем. Муса просил его передать тетрадь на родину. Впоследствии она попала в руки поэту Константину Симонову, который организовал перевод стихов на русский язык и восстановил честное имя Джалиля, которого считали изменником.

Имя татарского поэта Мусы Джалиля стало для людей символом мужества и безграничной преданности Родине. Интерес к его творчеству не угасает. Его слова о Родине, о друзьях, о любви сохраняют актуальность и поныне. Творчество Мусы Джалиля помогает воспитывать подрастающее поколение в духе патриотизма, любви к свободе, неприятия фашизма.

Муса Җәлил иҗаты буенча дәрестә яки дәрестән тыш чарада куллану өчен материал.

2. Оренбург өлкәсе Мостафа авылы

Советлар Союзы

Ленин премиясе

герой -шагыйрь

Ярый, дуслар, кызу көннәрдә дә

Шаяргалап шулай көлешик;

Сау булыгыз, Ватан сугышында

Җиңеп кайтып, исән күрешик.

Җәлил һәм аның иптәшләренең гомерләре

гильотина балтасы астында өзелә.

Җыр өйрәтте мине хөр яшәргә

Һәм үләргә кыю ир булып.

Гомерем минем моңлы бер җыр иде,

Үлемем дә яңгырар җыр булып.

1. б) Мостафа

2. г) 15 февраль, 1906.

3. а) Рәхимә

4. г) “Хуш, акыллым”

5. а) “Әйдә, җырым”

6. в) “Ак чәчәкләр”

7. б) Х. Якупов

9. б) “Гашыйк һәм сыер”

10. а) “Бәхет”

11. б) Хөсәения

Сайлап алу өчен биремнәр:

1.Презентация ясарга (10-15 слайд);

2. Викторина сораулары төзергә (15-20 сорау).

Барыгыз өчен дә: “ Гомрем минем моңлы бер җыр иде. ” темасына инша язарга материал тупларга

Муса Җәлил(автобиография на татарском языке)

Татар халкының бөек улы, герой шагыйрь Муса Җәлил (Муса Мостафа улы
Җәлилов) 1906 елның 15 февралендә элекке Оренбург губернасы (хәзерге
Оренбург өлкәсе Шарлык районы) Мостафа авылында крестьян гаиләсендә
алтынчы бала булып дөньяга килә. 1913 елда Мусаның әтисе Мостафа абзый,
ишле гаиләсен ияртеп, Оренбург шәһәренә күчә һәм вак-төяк сату эшләре
белән шөгыльләнә башлый. 1918 елны ул туган авылына кире кайта һәм бер
елдан шунда вафат була.

1921 елның афәтле җәен М. Җәлил яңадан Оренбург шәһәрендә уздыра.
Көзен аны, партиянең губерна комитеты рекомендациясе белән, Оренбург
хәрби-партия мәктәбенә урнаштыралар. Алты айдан мәктәпне тәмамлагач, ул
Халык мәгарифе институтына укырга керә, ләкин, авырып китеп, тиздән
укуын ташларга мәҗбүр була. Аннан да бигрәк ул Казанга, татар
мәдәниятенең үзәгенә ашкына.

1935 елда Мәскәү дәүләт консерваториясе каршында татар опера театрына
профессиональ кадрлар әзерләү өчен Татар опера студиясе оештырылгач, М.
Җәлилне шунда әдәби бүлек мөдире итеп эшкә чакыралар. Шагыйрь үзе өчен
яңа бу хезмәткә дәртләнеп тотына, чагыштырмача кыска гына вакыт эчендә
опера сәнгатенең специфик үзенчәлекләрен, классик опера һәм балет
либреттоларының язылу хасиятләрен профессиональ белгеч дәрәҗәсендә
үзләштереп, студиядә зур оештыру эшләре алып бара: үз тирәсенә
дистәләрчә шагыйрьләрне һәм композиторларны туплый, аларны сәнгатьнең
катлаулы тармагында иҗат итәргә рухландыра, либреттолар язарга булыша,
беренче татар операларының тууына турыдан-туры иҗади ярдәмен күрсәтә.
1938 елда студиядә укуын тәмамлап Казанга кайткач та М. Җәлил опера
театрының әдәби бүлек җитәкчесе булып эшләвен дәвам иттерә.

1939 елда М. Җәлил Татарстан Язучылар союзы идарәсенең җаваплы
секретаре итеп билгеләнә. Шул ук елны Казан хезмәт ияләре аны шәһәр
советына депутат итеп сайладылар. Ватан сугышын ул шушы җаваплы
постларда эшләгән җәмәгать эшлеклесе һәм күренекле әдип сыйфатында
каршылый.

М. Җәлил һәм җәлилчеләрнең, яшерен оешма төзеп, фашизмга каршы алып
барган героик көрәше, каһарманлыклары турында дистәләрчә китаплар —
романнар, повестьлар драма әсәрләре һәм поэмалар язылган, кинофильмнар
төшерелгән. Иң мөһиме: Җәлил һәм аның иптәшләре ахыргы сулышларына кадәр
ватан алдында турылыклы булып калалар һәм фашизмга каршы көрәштә
тиңдәшсез рухи ныклык, батырлык үрнәге күрсәтәләр.

Моабит шигырьләре шагыйрьне әдәбиятның бөтен дөнья орбитасына алып
чыкты. Бу шигырьләр, СССРдагы барлык милли телләргә тәрҗемә ителүдән
тыш, инглиз, француз, испан, немец, гарәп, япон, венгр, румын, чех,
корея һәм башка чит ил халыклары телләрендә дә кат-кат басылдылар.

М. Җәлилнең әдәби мирасы күп милләтле совет әдәбиятының кыйммәтле бер
казанышы булып тора. Аның әсәрләре кешеләрдә матур, гуманистик тойгылар
уята, аларны тормыштагы матурлыкны күрергә һәм шул матурлык өчен
көрәшергә чакыра.

Слайд 4

Слайд 5

Слайд 6

Слайд 7

Слайд 8

Слайд 9

Слайд 10

Слайд 11

Слайд 12

Слайд 13

Слайд 14

Слайд 15

Слайд 16

10 1 2 4 6 З А 3 Җ Ы Р 5 Б Ү Р 7 А 8 9 Ә Л И Л Ч Е Л Й И Б А У Л Ь Н Ш Р Р Л Ә Б Ә П А Ы П Р Е Һ И М М А Н Р Т

Слайд 17

10 1 2 4 6 З А 3 Җ Ы Р 5 Б Ү Р 7 А 8 9 Ә Л И Л Ч Е Л Ә Й И Б А У Л Ь М Н Ш Р Р Л Ә Б И Ә П А Ы П Р Е Н Һ И М М А Н Р Т Ә

Слайд 18

10 1 2 4 6 З А 3 Җ Ы Р 5 Б Ү Р 7 А 8 9 Ә Л И Л Ч Е Л Ә Р Й И Б А У Л Ь М Ә Н Ш Р Р Л Ә Б И Х Ә П А Ы П Р Е Н И Һ И М М А Н Р Т Ә М Ә

Слайд 19

10 1 З 2 А 3 4 Җ Ы Р 5 6 Б Ү Р 7 А 8 9 Җ Ә Л И Л Ч Е Л Ә Р Ә П Р А Һ А Р Ы М У Л П Л Ә Р Ь Б Й Н И Ш Б И А Н Е Р Т М И Н Ә Ә И М Ә Х М

Слайд 20

Полный текст материала Презентация по татарской литературе на тему «Герой-шагыйрь Муса Җәлил»; 8 класс смотрите в скачиваемом файле.
На странице приведен фрагмент.

Спасибо за Вашу оценку. Если хотите, чтобы Ваше имя
стало известно автору, войдите на сайт как пользователь
и нажмите Спасибо еще раз. Ваше имя появится на этой стрнице.

Есть мнение?
Оставьте комментарий

Упражнения на технику чтения и понимания прочитанного

Тонкости и секреты работы в Яндекс.Почте

Как работать с детьми с СДВГ в обычном классе?

0 Спам

Отправляя материал на сайт, автор безвозмездно, без требования авторского вознаграждения, передает редакции права на использование материалов в коммерческих или некоммерческих целях, в частности, право на воспроизведение, публичный показ, перевод и переработку произведения, доведение до всеобщего сведения — в соотв. с ГК РФ. (ст. 1270 и др.). См. также Правила публикации конкретного типа материала. Мнение редакции может не совпадать с точкой зрения авторов.

Для подтверждения подлинности выданных сайтом документов сделайте запрос в редакцию.

О работе с сайтом

Мы используем cookie.

Публикуя материалы на сайте (комментарии, статьи, разработки и др.), пользователи берут на себя всю ответственность за содержание материалов и разрешение любых спорных вопросов с третьми лицами.

При этом редакция сайта готова оказывать всяческую поддержку как в публикации, так и других вопросах.

Если вы обнаружили, что на нашем сайте незаконно используются материалы, сообщите администратору — материалы будут удалены.

Читайте также:

Сочинение зимний сад план

Сочинение на ингушском языке са даьхе

Сочинение сына сума савакан хай те сумла пулакан

Профессия в жизни человека сочинение

Сочинение экскурсия по городу

Источник

Татарча сочинение “Муса Җәлил – тормыш юлы|Муса Жэлил – тормыш юлы”

Войти

Муса Җәлил(автобиография на татарском языке)

Слайд 4

Слайд 5

Слайд 6

Слайд 7

Слайд 8

Слайд 9

Слайд 10

Слайд 11

Слайд 12

Слайд 13

Слайд 14

Слайд 15

Слайд 16

Слайд 17

Слайд 18

Слайд 19

Слайд 20

Упражнения на технику чтения и понимания прочитанного

Тонкости и секреты работы в Яндекс.Почте

Как работать с детьми с СДВГ в обычном классе?