Сочинение про творчество янки купалы

Янка Купала — биография

---

Янка Купала – белорусский поэт, переводчик, драматург, лауреат Сталинской премии и академик АН Белорусской ССР. Классик белорусской литературы 20-го столетия.

Прославленный белорусский поэт Янка Купала создал десятки героических стихотворений, одно из которых – «Мальчики и летчики» —  вдохновило Юрия Гагарина на полет в космос. Как и многим авторам советского периода, Янке приходилось терпеть гонения со стороны властей, он неоднократно заглядывал в глаза смерти. Смерть поэта до сих пор является поводом для исследования историков и искусствоведов.

Ранние годы

Иван Доминикович Луцевич (настоящее имя литератора) родился 7 июля 1882 года в белорусском селении Вязанка. Родители мальчика были шляхтичами, исповедовавшими католичество. Имя сыну они дали имя в честь пророка Иоанна Крестителя. Первые упоминания о Луцевичах встречаются в летописях 12-го века, когда дедушка будущего литератора взял в аренду у семейства богатых литовцев большой участок земли. Несмотря на свой привилегированый статус, Доминик Онуфриевич расплачивался за эти земли до конца своей жизни.

Иван старался помогать отцу во всем, но главным его устремлением было поступление в Белорусское училище.

В семье мальчика подрастало восемь детей – трое братьев и пятеро сестер. В начале 20-го столетия глава семейства скончался, после него не стало сестер и одного из братьев, заразившихся скарлатиной.

Иван заменил семье главного мужчину, что позволило ему избежать призыва в армию. Сохранились призывные документы юноши, согласно которым ему полагалось служить в Борисовском уездном полку. В армию молодой человек попал лишь в 1916 году.

Биография поэта была непростой – с ранней юности ему приходилось нести ответственность за всю большую семью. Сначала юноша подрабатывал на винокуренной фабрике, затем устроился дворником и раздавал на улицах листовки. Молодой человек не стеснялся любой работы, которая могла бы обеспечить пропитание его братьям и сестрам.

В 1904-м племянник матери Янка Авлочинский убедил тетку, что Ивану пора начать самостоятельную жизнь. При этом он пообещал женщине, что будет помогать оставшейся без кормильца семье. Так и вышло: Янка женился на одной из сестер Ивана, переехал в их дом и стал заботиться о всех домочадцах. Иван же перебрался в столицу, где началась его творческая биография.

Литература

Творческий путь Иван начал с произведений на польском языке. Первые произведения начинающего автора были опубликованы в журнале «Зерно» и подписаны псевдонимом К-а в июле 1904 года свет увидело дебютное произведение поэта на белорусском языке, получившее название «Моя доля». После публикации в издании «Северо-Западный край» стихотворения «Мужики» творчеством автора заинтересовались любители поэзии из Белоруссии и ближайших государств.

В тот период в Вильнюсе было открыто несколько изданий на белорусском языке, самыми популярными из которых стали «Наша Нива» и «Наша Доля». К тому времени поэт уже был известен под именем Янка Купала.

Псевдоним Луцевич взял в честь национального праздника. Согласно преданию, в ночь этого праздника цвел папоротник, а найти его цветок было большой удачей. Как признавался Луцевич, он хотел стать для своих читателей тем самым цветком, который приносил бы им удачу.

Первый сборник стихов Купалы под названием «Дудочка» увидел свет в 1908 году. Власти отнеслись к публикации крайне негативно, объявив книгу антиправительственной. Тираж был полностью изъят из продажи, а автора арестовали. Выйдя на свободу после заключения, Янка уволился из редакции «Нашей Нивы», чтобы не навредить репутации начальства.

Оказавшись в Петербурге, Купала познакомился с Валерием Брюсовым и Якубом Коласом. Брюсов стал первым поэтом, сделавшим перевод на русский язык произведений белорусского коллеги. В 1910-м Янка выпустил второй поэтический сборник под названием «Гусляр», после чего занялся театральной драматургией. Луцевич стал одним из основателей белорусского театра. Его сочинения «Сон на кургане» и «Вечная память» вошли в золотое наследие драматического искусства республики.

В 1912 году автор представил комедию «Павлинка», ставшую настоящей жемчужиной творчества драматурга. Пьеса рассказывает историю девушки, которая выбирает возлюбленного наперекор воле родителей. Главная роль в постановке досталась первой музе автора – актрисе по имени Мяделка. Спустя год Купала приступил к работе над автобиографической пьесой «Разоренное гнездо», герои которой лишаются большей части нажитого имущества.

В этот же период Янка представил третий поэтический сборник «Дорогой жизни». Этот труд воспринялся весьма положительно, что убедило поэта к возвращению в редакцию «Нашей Нивы». Весной 1914 года Янка был избран на должность главного редактора издания.

С приходом большевиков в творчестве янки Купалы появилось множество новых произведений, не свойственных ему ранее. Ярким примером тому стала трагикомедия «Здешние», повествующая о человеке, старающемся влиться в постоянно изменяющиеся реалии жизни. Попытки приспособиться приводят молодого мужчину к неприятным последствиям, и в итоге в его судьбе произошел трагический перелом. Пьеса обрела среди зрителей огромную популярность, однако власти увидели в ней негативную окраску. Произведение вскоре было запрещено к показу.

О приспособленчестве Янка писал и в других работах, эта тема четко прослеживалась вплоть до Великой Отечественной войны. Это вызывало негативную реакцию со стороны властей и лояльной к ним прессе, что со времени привело к гонениям поэта. В начале 30-х ситуация обострилась настолько, что Луцевича стали причислять к белорусским националистам. Нескончаемая травля и доносы «доброжелателей» зародили в голове поэта мысли о самоубийстве.

Перед запланированным суицидом драматург оставил записку, адресованную главе белорусского правительства Александру Черякову:

«Еще раз, перед смертью, заявляю о том, что я ни в какой контрреволюционной организации не был и не собираюсь быть. Видно, такая доля поэтов. Повесился Есенин, застрелился Маяковский, ну и мне туда за ними дорога».

Попытка свести счеты с жизнью Янке не удалась. Позже поэт был вынужден публиковать открытые письма и признаваться в идеологических ошибках. После извинений перед Советской властью, Луцевича наконец оставили в покое и даже удостоили высоких правительственных наград. В начале Великой Отечественной войны Купала получил Государственную премию Советского Союза, которую было принято называть Сталинской. Эту высокую награду автор получил после публикации сборника «От сердца». Первые строки из произведения – «Партизаны, партизаны, белорусские сыны!» — стали использоваться на радио «Советская Беларусь» в качестве позывного.

Занимаясь сочинительством, поэт продолжал переводить творения русских и европейских авторов на белорусский язык. Благодаря трудам Янки его соотечественники познакомились с десятками произведений, среди которых «Медный всадник», «Слово о полку Игореве» и другие шедевры мировой литературы.

Личная жизнь

Огромное влияние на личную жизнь поэта и его творческие изыскания оказала белорусская артистка Павлина Мяделка, благодаря которой появились пьесы «Она и я», «Бондаровна», «Я любовью ее так сумел увенчать» и многие другие.

Знакомство молодых людей состоялось в 1909 году. Литератор был настолько восхищен талантом возлюбленной, что главную роль в пьесе «Павлинка» решил отдать только ей. Артистка испытывала к поэту ответные чувства и воспринимала его ухаживания с огромным удовольствием.

Молодые люди не имели романа, они черпали друг в друге источник творческого вдохновения. Тем не менее, брак драматурга с Владиславой Станкевич стал для актрисы личной трагедией. Жених с невестой обвенчались в Москве по католическим традициям.

Купала и его супруга прожили вместе более четверти века, но детей в их семье не появилось. Известно, что муж с женой планировали усыновить ребенка.

После смерти Янки Владислава прожила еще 18 лет, наполненных памятью о любимом человеке. В конце войны женщина основала в Минске музей, посвященный памяти ее знаменитого супруга. Этот культурный объект функционирует в Беларуси по сей день.

Смерть

Великого белорусского поэта не стало при невыясненных обстоятельствах. В июне 1942 года поэта пригласили в Москву, где он встречался со старыми приятелями и приглашал их на предстоящий 60-летний юбилей.

Спустя 10 дней драматург отправился на творческую встречу, откуда исчез по неизвестной причине, произнеся лишь фразу: «Я на минутку». Через несколько минут из коридора раздался шум, привлекший внимание собравшихся гостей. Друзья драматурга обнаружили его внизу лестничного пролета. А тот момент литератор уже не подавал признаков жизни. Трагедия произошла 28 июня в 22:33.

Тело Янки Купалы кремировали, а урну с прахом захоронили на Ваганьковском кладбище. В начале 60-х белорусский национальный поэт был перезахоронен в Минске.

Ссылки

• Страница в Википедии

Не так даўно мы скончылі публікацыю серыі матэрыялаў аб усіх Народных пісьменніках Беларусі. А цяпер пачынаем расказваць пра Народных паэтаў. Усяго іх 8 — Янка Купала, Якуб Колас, Пятрусь Броўка, Аркадзь Куляшоў, Максім Танк, Пімен Панчанка, Ніл Гілевіч, Рыгор Барадулін. А пачнем аповяд з самага вядомага паэта Беларусі — Янкі Купалы. Статус Народнага ён атрымаў ў 1925 годзе.

Біяграфія Янкі Купалы

Янка Купала (сапраўднае імя Іван Дамінікавіч Луцэвіч) нарадзіўся 7 ліпеня 1882 года ў невялікім фальварку Вязынка ў сям’і арандатараў. Яго бацькі паходзілі з сем’яў збяднелай шляхты. Род Луцэвічаў згадваецца яшчэ ў дакументах 17 стагоддзя. Дзед Купалы арандаваў зямлю ў Радзівілаў, але тыя выгналі яго з родных мясцін. Гэты факт лёг у аснову купалаўскай драмы «Раскіданае гняздо».

У дзяцінстве будучы паэт шмат працаваў з зямлёй, дапамагаў бацьку. Іх сям’я часта пераязджала з месца на месца, гэта паўплывала на адукацыю будучага паэта.

У 1898 годзе Купала скончыў Беларускае народнае вучылішча. У 1902 у яго памірае бацька і на плечы паэта кладзецца забеспячэнне сям’і. Ён працуе па гаспадарцы, хатнім настаўнікам, пісарам, прыказчыкам, чорнарабочым, на іншых працах. Увесь час актыўна займаецца самаадукацыяй.

У 1908-1909 гадах жыве ў Вільні, працуе ў рэдакцыі газеты «Наша Ніва». Там заводзіць мноства карысных знаёмстваў, у тым ліку са сваёй будучай жонкай Уладзіславай Станкевіч, а таксама з актрысай Паўлінай Мядзёлкой, у гонар якой назваў галоўную гераіню сваёй п’есы «Паўлінка».

У 1909-1913 жыве і вучыцца ў Санкт-Пецярбургу. Працуе ў публічнай бібліятэцы. Пазней, у 1913, вяртаецца ў Вільню, дзе працуе сакратаром Беларускага выдавецкага таварыства, а затым вяртаецца ў газету «Наша Ніва». З 7 красавіка 1914 — галоўны рэдактара выдання.

Пазней, у 1915 годзе, з-за набліжэння фронту, эвакуіруецца ў Арол, адтуль пераязджае ў Маскву, дзе вучыцца ў Маскоўскім гарадскім народным універсітэце. Але давучыцца не ўдалося — у 1916 годзе пачалася агульная мабiлiзацыя, прызвалі ў войска і Купалу. Ён служыў у дарожна-будаўнічым атрадзе да Кастрычніцкай рэвалюцыі. Служба праходзіла ў Мінску, Полацку, Смаленску.

Рэвалюцыя заспела паэта ў Смаленску. Пасля яе заканчэння ён пасяліўся ў Мінску. Там жа знаходзіўся падчас польскай акупацыі. Жыў ў беларускай сталіцы аж да пачатку Другой сусветнай вайны. Працаваў бібліятэкарам, рэдактарам часопісаў «Рунь» і «Вольны сцяг».

Быў адным з ініцыятараў стварэння Беларускага драматычнага тэатра (1920 год), БДУ (1921), Інбелкульта (1922). Удзельнічаў у канферэнцыі па рэформе беларускага правапіса і азбукі (1926).

У 1920-1922 гадах цяжка хварэў і практычна нічога не пісаў.

У Савецкім Саюзе да пісьменніка ставіліся насцярожана. З аднаго боку ў яго ранняй творчасці было шмат вершаў, якія праслаўлялі звычайнага селяніна і рабочага. З іншага — Купала пісаў выключна на беларускай мове, чым выклікаў падазрэнні ва ўладаў.

З 1920 аж да 30-х гадоў на Купалу вялася траўля. У 1921 ў яго канфіскавалі ўсе рукапісы, у 1930 — раскулачылі сястру і маці. Яго абвінавацілі ў нядобранадзейнасці і пачалі паўсюднае цкаванне ў прэсе. Галоўнае абвінавачанне заключалася ў нацыяналістычных поглядах паэта. Нібыта ён да рэвалюцыі састаяў у шэрагах Арганізацыі Нацыянальнага вызвалення Беларусі, чым «запляміў» сваю рэпутацыю. Была забароненая за нацыяналізм п’еса «Тутэйшыя» (зноўку надрукаваная толькі ў 1989 годзе). Прычым не толькі ў СССР. Яго пераклад на польскую выклікаў рэзкі пратэст палякаў, якія палічылі яе антыпольскай.

Паэта пачалі часта выклікаць на шматгадзінныя допыту ў ГПУ. Пасля аднаго з іх ён спрабаваў скончыць жыццё самагубствам. Ён нават напісаў ліст старшыні ўрада БССР Аляксандру Чарвякову з такімі словамі: «Відаць, такая доля паэтаў. Павесіўся Ясенін, застрэліўся Маякоўскі, ну і мне туды за імі дарога».

Вынікам гэтых выпрабаванняў стаў «Адкрыты ліст» паэта, у якім ён вымушаны быў пакаяцца ва ўсіх грахах і паабяцаць у далейшым не дапускаць ідэалагічных прамашак. Гэтыя падзеі пахіснулі здароўе і маральны дух Купалы. Але ад яго не адсталі. Новая пагроза арышту навісла над ім у 1937 годзе. Але бяда абмінула. Даследчыкі сыходзяцца, што гэта адбылося толькі дзякуючы народнай любові да Купалы.

Пасля пачатку вайны, якая заспела паэта ў Каўнасе, ён пасяляецца ў невялікім пасёлку Печышча, які знаходзіцца недалёка ад Казані. Але і там не застаецца ў баку ад вайны, вядзе антыфашысцкую публіцыстычную дзейнасць.

28 чэрвеня 1942 года прыязджае ў Маскву і селіцца ў аднайменнай гасцініцы. І ў той жа дзень гіне. Абставіны смерці дагэтуль невядомыя. Пісьменнік упаў у лесвічны пралёт паміж 9 і 10 паверхамі. Памёр імгненна. Вылучалася некалькі прычын здарэння — алкагольнае ап’яненне, самагубства, забойства спецслужбамі, выпадковасць. Сведак здарэння не было.

Версія з алкагольным ап’яненнем адпала адразу ж. Па-першае, яе не пацвердзіла экспертыза. Па-другое, сам Купала з-за праблем са здароўем алкаголь практычна не ўжываў. Версія самагубства таксама адпадае. За некалькі гадзін да здарэння ён сустракаўся з сябрамі, быў вясёлы, частаваў усіх прысмакамі і запрашаў на сваё 60-годдзе (7 ліпеня).

Што да забойства — то гэта самая загадкавая версія. Адкрытых прычын забойства ў спецслужбаў не было — адкрытага непадпарадкавання Купала не выказваў. З іншага боку, многія кажуць, што незадоўга да здарэння яго бачылі ў кампаніі Паўліны Мядзёлкі, сяброўкі яго маладосці, першай выканаўцы ролі Паўлінкі ў аднайменнай п’есе. У тыя гады яна служыла ў ГПУ.

Што тычыцца версіі пра выпадковасць, то яна малаверагодная. У лесвіцы былі высокія парэнчы і перекулицца праз іх выпадкова немагчыма. Калі толькі паэту не стала дрэнна.

З-за таго, што Мінск ў 1942 годзе быў акупаваны, паэта пахавалі ў Маскве на Ваганькаўскіх могілках, але ў 1962 годзе астанкі былі перавезены ў Мінск і перапахаваны на Вайсковых могілках, побач з магілай маці. На магіле ўстаноўлены мемарыял.

Цікавы факт — маці паэта памерла праз дзень пасля свайго сына. Але аб гібелі Купалы так і не пазнала, бо знаходзілася ў акупаваным Мінску.

Творчасць Янкі Купалы

Першыя лірычныя творы Купала напісаў у 1903-1904 гадах на польскай мове. Яны былі апублікаваныя ў часопісе «Ziarno». Ён тады працаваў пад псеўданімам «К-а».

А ў 1904 годзе ў газеце «Северо-Западный край» з’явілўся яго першы верш на беларускай мове — «Мая доля». У гэтым жа годзе ён напісаў верш «Мужык», які лічыцца знакавым у яго творчасці. Паэт пачынае актыўна друкавацца ў газетах.

У пачатку творчасці Купала напісаў паэмы «Зімою», «Нікому», «Адплата Каха», «У Піліпаўку», «Адвечная песьня» і «За што?».

Наступны перыяд — віленскі, які пачаўся ў 1908 годзе. У гэты час паэт піша мноства вядомых твораў: «Маладая Беларусь», «Заклятая кветка» і іншыя. Яны друкуюцца ў газеце «Наша Ніва».

У 1908 годзе ў Пецярбургу выйшаў зборнік паэта — «Жалейка». Праўда камітэт па справах друку пры МУС прызнаў зборнік антыдзяржаўным і вырашыў канфіскаваць яго, а аўтара прыцягнуць да крымінальнай адказнасці. Забарона была знята, але ў 1909 году тыраж быў зноў канфіскаваны. На гэты раз па загадзе Віленскага генерал-губернатара.

Гэтая падзея стала паваротнай у лёсе паэта. Каб не шкодзіць рэпутацыі «Нашай Нівы» ён звальняецца з рэдакцыі. Надыходзіць наступны перыяд яго творчасці — піцерскі. У гэты перыяд Купала заводзіць мноства карысных знаёмстваў з творчай інтэлігенцыяй — Элаіза Пашкевіч, Якуб Колас, Валеры Брусаў. Дарэчы, Брусаў быў адным з нямногіх расійскіх дзеячаў, які звярнуў увагу на творчасць Купалы. Менавіта Брусаў стаў перакладаць беларускага паэта на рускую мову.

У сакавіку 1910 года выходзіць другі зборнік Купалы — «Гусляр». Ён друкуецца лацінкай. А ўлетку гэтага году асобнай кнігай выходзіць паэма «Адвечная песьня». У 1910 паэт завяршае напісанне паэмы «Курган» і драмы «Сон на кургане». У гэты ж перыяд Купала піша паэмы «Бандароўна», «Магіла льва», «Яна і я», п’есы «Прымакі», «Тутэйшыя», «Паўлінка», «Раскіданае гняздо».

У канцы 1913 года выходзіць трэці зборнік паэта — «Шляхам жыцця». Ён лічыцца лепшым не толькі ў паэта, але і наогул адным з найлепшых паэтычных зборнікаў беларускай літаратуры. У гэтым зборніку паэт звярнуўся да тэмы нацыянальнай самасвядомасці. Многія вершы з яго пры СССР былі забароненыя і нідзе не перадрукоўваліся аж да 1980-х гадоў.

Падчас Першай сусветнай вайны і рэвалюцыі Купала практычна нічога не стварае. А потым надыходзіць наступны перыяд яго творчасці — савецкі. У гэты перыяд змянілўся настрой творчасці паэта. Ён стаў больш аптымістычным. Аж да пачатку Вялікай айчыннай Купала стварае новыя творы, нягледзячы на ўсе перашкоды. Выходзяць паэтычныя зборнікі «Спадчына» (1922), «Безназоўнае» (1925), «Адцьвітаньне» (1930), «Песня будаўніцтву» (1936 г.) і іншыя.

Зборнік «Спадчына» савецкая крытыка прыняла прахалодна. Бо галоўная тэма, якая ў ім закранаецца — разважанні пра будучыню Радзімы. А ад паэта чакалі праслаўлення рэвалюцыі.

Таксама актыўна займаецца перакладам з рускай, украінскай, нямецкай і польскай моваў. Упершыню ім было пераведзена на беларускую мову «Слова пра паход Ігараў» у 1919 годзе. Перакладаў творы Пушкіна, Шаўчэнкі, Някрасава, Крылова, Міцкевіча, Сыракомлі і іншых паэтаў. З польскага пераклаў п’есы Дуніна-Марцінкевіча «Ідылія» і «Залёты».

Пасля Другой сусветнай вайны творчы талент пісьменніка быў накіраваны на стварэнне публіцыстычных антыфашысцкіх твораў. Пісаў ён і вершы на ваенную тэматыку, але вялікім поспехам яны не карысталіся. Галоўны верш ваеннага перыяду — «Беларускім партызанам». А вось публіцыстычныя творы Купалы друкаваліся ў газетах «Чырвоная зорка», «Весткі», «Правда» і іншых.

У 2003 годзе завершана выданьне поўнага збору твораў Янкі Купалы ў 9 тамах.

Што пачытаць з творчасці Янкі Купалы

Калі вы да гэтага часу не чыталі п’есу «Тутэйшыя», то кідайце ўсе справы і бярыцеся за яе чытанне. Таксама абавязковыя для чытання «Паўлінка», «Раскіданае гняздо», «Бандароўна», «Магіла льва», «Курган», «Адвечная песьня».

Што тычыцца вершаў, то перавагу лепш аддаць раннім творам, напісаным да 1930-х гадоў. Звярніце ўвагу на дарэвалюцыйную творчасць паэта.

Ўзнагароды і памяць. У Беларусі мноства геаграфічных аб’ектаў і ўстаноў носяць імя Янкі Купалы: вуліцы, паркі, тэатр, бібліятэкі, інстытуты і інш. Гродненскі універсітэт носіці імя Янкі Купалы.

У многіх гарадах нашай краіны ўстаноўлены помнікі паэту. А ў Мінскай вобласці ёсць нават пасёлак, які называецца Янка Купала. Таксама помнікі паэту ёсць за мяжой — у Маскве і Манро (ЗША, штат Нью-Ёрк).

Вуліцы Купалы ёсць у буйных гарадах Расіі (Валгаград, Казань, Ніжні Ноўгарад і г.д.) і Украіны (Кіеў, Львоў, Луцк і інш.).

У 1982 годзе ў серыі кніг «ЖЗЛ» выпушчана біяграфія Янкі Купалы пад аўтарствам Алега Лойкі.

Некаторыя з твораў Купалы экранізаваныя: «Паўлінка» (1952, 1972), «Магіла льва» (1971), «Раскіданае гняздо» (1981).

Пісьменнік узнагароджаны Сталінскай прэміяй (1941) за зборнік вершаў «Ад сэрца», а таксама Ордэнам Леніна.

У 1982 годзе ў Беларусі, а па рашэнні ЮНЕСКА і ва ўсім свеце, адзначалася 100-годдзе Янкі Купалы.

Творы Янкі Купалы перакладзены на 117 моў свету.

Літаратурныя легенды пра Янку Купалу

1. На народнага паэта Беларусі пастаянна пісаліся даносы, прычым не толькі «чужымі», але і сваімі ж пісьменнікамі, зайздроснікамі. Яго не раз выклікалі на допыты, катавалі. І аднойчы ён гэтага не вытрымаў. 22 лістапада 1930 года Янка Купала здзейсніў спробу самагубства. Прычым зрабіў гэта вельмі незвычайным спосабам — харакіры. Па адных звестках замест мяча ён выкарыстаў звычайны кухонны нож, па іншых — каўказскі кінжал. Выратавала яго толькі тое, што жонка, якая знаходзілася ў суседнім памяшканні, пачула стогны. Пазней Купала ніяк не мог дараваць сабе, што не вытрымаў боль і застагнаў. Жонка ўбачыла скрываўленае цела мужа, кінулася ў суседнюю кватэру, дзе жыў брат паэта, ваенны ўрач Стэфан Луцэвіч. Ён аказаў першую дапамогу, а затым Купалу адвезлі ў шпіталь. Але рана пастаянна гнаілася. Каля дзвярэй у яго пакой дзяжурыў вайсковец. Аднойчы ён зайшоў у палату з вялікім падносам, на якім стаялі дарагія пачастункі, садавіна. Ён сказаў: «Іван Дамінікавіч, з вас знялі абвінавачванне». Хвароба паэта пайшла на спад і ў хуткім часе яго перавезлі дадому.

2. Гэтая гісторыя непасрэдна звязана з першай. Янка Купала ўжо знаходзіўся дома, калі да яго ў госці прыйшоў сябар, прэзідэнт Акадэміі навук Усевалад Ігнатоўскі. Ён сказаў: «Янка, ты павінен жыць, ты ў нас адзін». А ўжо на наступны дзень Ігнатоўскі пакончыў жыццё самагубствам. Аказалася, што НКВД папросту перакінула ўсе абвінавачванні, якія прад’яўляла Купалу, на Ігнатоўскага. І той не вытрымаў гэтага. Праз некалькі месяцаў пасля гэтых падзей у «Звяздзе» з’явіўся пакаянны ліст Янкі Купалы, у якім ён цалкам прызнаваў сваю віну. Многія даследчыкі яго творчасці лічаць, што гэты ліст, ці хутчэй нават спроба самагубства, падзяліла творчасць паэта на «да» і «пасля».

3. Нярэдка прычынай нянавісці савецкай улады да народнага песняру станавілася выпадковасць. Так, падчас савецка-польскай вайны, калі войска Пілсудскага захапіла Мінск у газеце «Звон» з’явіўся верш Купалы «Паўстань», а пад ім навіна аб тым, што польская армія ў Мінску. Паэта абвінавацілі, што ён вітае польскую інтэрвенцыю і захоп Мінска. Асабліва злараднічаў сталінскі прыхвасцень, паэт Дзям’ян Бедны (у гонар якога сёння называюцца вуліцы ў Беларусі), які прысвяціў беларусу такія радкі: «Голас Янкі салаўіны ператварыўся ў шып змяіны».

4. Гэтая легенда агульная для Купалы і Коласа. Вядома, што хоць у жыцці яны былі сябрамі, у прафесійнай сферы лічыліся супернікамі. Такімі ж канкурэнтамі яны былі і за шахматнай дошкай. Янка Купала гуляў у шахматы лепш, і таму вельмі хваляваўся, калі Коласу ўдавалася выйграць. І вось, падчас адной з партый, калі Купала відавочна прайграваў, ён пасля чарговага ўдалага ходу свайго апанента ўсклікнуў: «Ах ты мужык!». Колас не застаўся ў даўгу і адказаў: «А ты — шляхцюк!» Завязалася бойка, у працэсе якой фігуры былі змецены з шахматнай дошкі. Так Янка Купала выратаваўся ад паразы.

Другие статьи о Народных поэтах Беларуси:

Якуб Колас (1926)

Пятрусь Броўка (1962)

Аркадзь Куляшоў (1968)

Максім Танк (1968)

Пімен Панчанка (1973)

Ніл Гілевіч (1991)

Рыгор Барадулін (1992)

О поэзии Янки Купалы

Янка Купала — поэт
яркого лирического таланта. Все,
что написано им, —стихи, поэмы, стихотворные
повести— проникнуто лиризмом, горячим
чувством поэта-гражданина, борца за
интересы народа.
Лирика Купалы трогает своей народностью,
простотой, искренностью выраженных
чувств. Янка Купала был великим мастером
художественного слова.

И все же, когда мы
говорим о лирике Купалы, мы отдаем дань
восхищения не только мастерству. Мы
встречаемся здесь с чем-то большим, чем
талант, умением. Пытаясь раскрыть
своеобразие Купаловской лирики, следует,
вероятно, говорить прежде всего о
направлении таланта, о
способности поэта «слушать» свое
время. Янка
Купала пришел в литературу в годы, когда
менялось течение всей мировой истории.
Таким даром надо уметь воспользоваться.
Купала в высокой степени обладал
способностью почувствовать человеческое
содержание происходящих исторических
перемен, способностью передать все
движения души человека, стоящего на
перекрестке дорог истории.

Купале выпала
задача, которую мог выполнить только
лирический поэт, — жизнь белорусского
народа в переломный период истории,
рождающуюся новь он показал миру через
призму человеческой души, выразил
тончайшие оттенки мыслей, стремлений,
чувств своего героя.

Лирика Янки Купалы
тематически разнообразна.
Жизнь и труд народа, мир природы,
философские размышления, мысли о
предназначении поэзии и о любви — таков
круг лирических переживаний поэта.
Но и размышления о доле народной, и мир
природы, и движения человеческой души,
и будничные явления жизни — все
раскрывается в его поэзии только через
человека, все преломляется сквозь призму
его раздумий, переживаний.

Поэзия Я.Купалы
насквозь гражданственна, социальна.
Поэт, поднявшийся на гребне революционной
волны из народных низов, отразил в своих
стихах вековую ненависть народа к своим
угнетателям, его мечту о счастливой
жизни, «о радостном крае». В его
стихах крестьянин сам поведал миру
правду о себе. Поэт пишет о горькой доле
трудящегося белоруса — бедняка,
безземельника, который страдает от
социального и национального гнета, от
голода, бесправия, тяжелого непосильного
труда. Но рядом с этой жестокой правдой
поэт показывает и другую: в сознании
темных и нищих людей произошли глубокие
изменения. Они захотели «людьми
зваться», они обрели чувство
человеческого достоинства, многие из
них поняли, что право на человеческую
жизнь должны сами отстоять в борьбе.

Главный герой
поэтических произведений Купалы —
человек из народа, человек труда, глазами
которого поэт видит мир, — предстает
перед нами не только как жертва
существующего социального порядка.
Герой купаловской лирики живет сложной
внутренней жизнью, ему доступна широкая
гамма чувств, он способен задуматься
над долей своей и своего народа. Купала
сумел в человеке труда найти источник
подлинной поэзии, раскрыть за внешними
подробностями его сурового быта богатую
духовную жизнь.

В стихотворениях
«Мужик», «Я мужик-белорус», «Из
песен белорусского мужика»,
«Пробуждение», «Мысли» и многих
других утверждается человеческое
достоинство трудового крестьянина.

Стихотворение «А
кто там идет?» потрясает поэтической
силой, с какой выражены чувства миллионов
бесправных угнетенных людей, разбуженных
революцией. М.Горький назвал это
стихотворение суровой и красноречивой
песней, гимном белорусского народа

А кто там идет по
болотам и лесам

Огромной такой
толпой? —

Белорусы.

А что они несут на
худых плечах,

Что подняли они
на худых руках? —

Свою кривду.

1905—1907
гг.

(
Перевод М.Горького)

В своих гневных и
суровых стихах Купала не только изображал
картины беспросветной нужды и страданий
обездоленного белорусского мужика—бедняка,
но и призывал к беспощадной расправе с
тиранами-угнетателями, выражая уверенность
в победе народа.

Пусть противятся
тираны —

В ноги к ним не
ляжем,

Кровью вымоем
поляны,

Но свое докажем.

(«Расшумелся
лес зеленый» Перевод М.Исаковского).

Скорбь и печаль в
его стихах тесно переплетались с
ненавистью к угнетателям, картины нужды,
бесправия вызывали в душе поэта гневный
революционный протест. В этом большая
действенная сила стихов, вошедших в
книги «Жалейка», «Гусляр»,
«Дорогой жизни».

Лирика Купалы не
чуждается того, что мы обычно называем
политическими лозунгами, декларациями,
она гражданственна в самом высоком
смысле слова, ибо неразрывно связана с
событиями общественной, политической
жизни. Аграрный вопрос был осью
политической жизни России; на окраинах
империи остро стоял и национальный
вопрос.

Купала как раз
и являлся поэтом угнетенной «мужицкой»
нации, носителем ее освободительных
стремлений, как социальных, так и
национальных.

С первых шагов
своей поэтической деятельности Янка
Купала ведет ожесточенную, мужественную
борьбу за право творить на родном языке,
за свои эстетические принципы. Это была
борьба за право белорусского народа
иметь свою национальную, подлинно
народную культуру и литературу. Первый
сборник Купалы «Жалейка» открывается
стихотворением «Я не поэт», в котором
утверждается право белорусского народа
на свою поэзию.

Нету страны, где
бы, песней согрета,

Доля народа поэтов
не знала.

У белорусов же нет
и поэта.

Пусть уж им будет
хоть Янка Купала.

(Перевод
Вс.Рождественского)

Проблема — поэт
и народ — поставлена уже в ранней лирике
Купалы и находит дальнейшее развитие
в его поэмах и драматических произведениях.
Вслед за стихотворением «Я не поэт»
идут другие «песни о песнях»,
содержащие поэтическое кредо поэта,
раскрывающие его мысли о предназначении
поэта и поэзии.

Песни «нужны
народу, как хлеб», но только такие
песни, которые связаны с жизнью народа,
помогают ему бороться за лучшее будущее.

Купала смотрит на
поэзию как на бескорыстное, самоотверженное
служение народу. Не желание славы, не
стремление к личному благополучию, а
любовь к родному краю, к бесправному
народу заставила Купалу взяться за
перо. Мотивы и образы его поэзии, по
словам поэта, навеяны окружающей
неприглядной действительностью. И не
его вина, если нередко «песни плачут»,
если в них много скорби. Даже в наиболее
грустных песнях Купалы рядом с печалью
звучит гневный протест против социальной
и национальной несправедливости.

Поэт, в понимании
Купалы — вожак народа. Поэт должен
хорошо знать жизнь своего народа, жить
всеми его помыслами и стремлениями,
«сердца миллионов подслушать удар»
— об этом говорят многочисленные «песни
о песнях» Купалы («Я не поэт, «Для
кого вы, песни», «Плачут мои песни»,
«Песня о песнях», «На жалейке»,
«Песня моя», «Пойте, песни!»,
«Родное слово», «Полети, моя
мысль…», «Чего хотите вы, панове?»,
«Гусляр», «Гусли—самогуды»,
«Родные песни», «Я не для вас»).

Купала хочет, чтобы
его слово стало оружием в борьбе за
освобождение родины от социального и
рационального рабства. И верный своему
призванию народного вожака, он не уставал
и в самые тяжкие годы будить своих
соотечественников, еще и еще раз внушать
народу: «Не обломки, не обноски — вы
народ могучий».

Тема родины, тема
пробуждения национального самосознания
проходят через многие произведения
Я.Купалы. В
стихотворениях дооктябрьской лирики
(«Выйди…», «Молодая Беларусь»,
«Отчизна») и в послеоктябрьской
лирике («Наследство» и другие
стихотворения) проявляется глубокое
чувство любви поэта к своей родине. В
стихотворении «Выйди…» (1912 г.) при
помощи аллегорических образов «северного
ветра», «зверей с запада» поэт
создает правдивую картину безрадостного
прошлого своей родины. Он подчеркивает
жизнестойкость белорусского народа,
его неуклонное стремление к свободе.

Северный ветер
свистел над тобою,

Ветви ломал, нагибая
сосну,

С запада звери к
нам шли чередою

Рвать твою грудь…
ты осталась живою.

Выйди, чтоб
встретить весну!

Стихотворение
«Наследство» (1918 г.) проникнуто
горячей любовью поэта ко всему, что
входит в понятие «родина». Ее образы
и картины являются для него самым
драгоценным сокровищем.

Мне испокон веков
дано

Наследство
драгоценное,

Как ласка матери,
оно

Всегда со мной,
нетленное.

(Перевод
А.Андреева).

Волновавшие всегда
поэта вопросы национальной независимости
своей родины звучали во многих
произведениях и послеоктябрьского
периода его творчества. «На сход!»,
«Белорусские сыны», «На нашем…»,
«Поезжане». Это стихи удивительной
силы. Написанные в то время, когда
Беларусь переживала военную интервенцию,
они выражают боль поэта за плененную
землю предков, за горькую долю ограбленного
народа. Но есть в них и призыв к борьбе,
осуждение пассивной позиции тех, кто
только ждет освобождения, но не участвует
в борьбе сам.

На нашем покосе

Гадюки шипят.

Никто их не сбросит

В болото назад.

(«На
нашем…» Перевод Вс. Рождественского)

Нельзя по-настоящему
понять Купалу, не приняв во внимание
«топографического» своеобразия
Беларуси, особого очарования ее
«курганных» ландшафтов. Курганы и
развалины древних замков, загадочная
таинственность прошлого будили
воображение поэта. Поэт интуитивным
чутьем художника пытался познать эти
таинственные страницы прошлого своего
народа и, переделав их по законам
романтического вымысла, раскрыть в
своих произведениях.

В сборниках
«Гусляр», «Дорогой жизни»,
«Наследство» Купала
активно разрабатывал одну из главнейших
идей своего творчества — идею национальной
самобытности народа, его прошлого, его
исторической судьбы.
К теме прошлого своего народа Купала
обращается в своих поэмах 1910-х годов
«Курган», «Бондаровна», «Могила
льва». Это поэмы о легендарной
героической истории народа, о мужественных,
смелых, сильных духом людях, которые
жертвуют своей жизнью во имя свободы.

Поэзия труда,
отношений человека и природы —
существенные внутренние темы творчества
Купалы. Поэт,
столь часто изображавший в грустных
или гневных стихах тяжелый, беспросветный
труд своего нищего народа, одновременно
создал поэтически выразительные картины
земледельческого труда. «Гордо, как
царица в золотой короне», шествует
по полю молодая крестьянка («Жница»).
Но рядом — изображение тяжкой летней
работы в поле в «Песне жней». Поэт,
которому хорошо знаком труд на бедной,
нищей «земельке», нарисовал образы
крестьян в стихотворениях «Косцам»,
«Пахарю», «Из песен о весне»,
«Приветствие». В измученных лишениями
и непосильным трудом людях видит поэт
залог будущего своего народа. «Такая
в нем сила — захочет, и будет весь мир
перевернут», — говорит о сеятеле
Купала в стихотворении «Из песен о
весне». Здесь выражены сокровенные
чувства поэта. Доля народная, в
представлении поэта, тесно связана с
трудом и силой этого нищего пахаря.

Позднее в поэме
1913 года «Она и я» также опоэтизирован
труд земледельца. Герои этой поэмы жили
на лоне ласковой матери природы, богато
осыпавшей дарами своих детей.

По иным законам
складываются отношения природы и
человека в поэме «Над рекой Орессой».
Люди объявили войну старому Полесью,
пошли в наступление на пески и болота.
Плодородную землю и новую жизнь им
приходится отвоевывать у природы
тяжелым, упорным, неустанным трудом.

Новое отношение
к труду, счастье творчества, новые связи,
складывающиеся между людьми в обществе,
— все эти понятия обрели жизнь в
произведениях Купалы середины 30-х годов.

Купала — мастер
пейзажной лирики.
Но менее всего к его пейзажам подходит
определение — зарисовка с натуры.
Природа живет в его стихах сложной
жизнью, она радуется, печалится, плачет,
навевает думы, наполняет душу покоем и
волнует, рождает мечты. Все в природе
видится поэту каждый раз по-другому —
в зависимости от охватившего его душу
чувства. Например, в стихотворениях
«Ольха», «Песня», «Бор» мы
видим деревья, слышим шум их ветвей. Но
как различны эти пейзажные этюды по
своему характеру и настроению! Мы
попадаем каждый раз в иной мир: то дерево
рассказывает о старости и одиночестве,
то — о радостях любви, а шум бора наводит
на размышления о несправедливом
устройстве жизни. Окрашенным чувствами
и переживаниями человека предстает мир
в поэзии Янки Купалы.

Светлое восприятие
жизни характерно для многих лирических
произведений Купалы.
Я.Купала — поэт-оптимист.
Купала нерушимо верил, что свобода для
его народа наступит. Веру поэта в счастье
страны питали лучшие качества народа.
Эта вера проявилась в его стихах, в
обращении поэта ко всему светлому,
солнечному, возвышенному в народной
душе.

Солнечность, как
настроение, как выражение надежды и
веры в добро и счастье, создает
эмоциональный колорит многих и многих
стихов. Таким «солнечным» оптимизмом
отличается сборник стихов «Дорогой
жизни» (1913г.)

В «Гусляре»
(1910 г.) «молодое солнце» «жить
боится» в бедной хате мужика. В стихах
Купалы, созданных позднее, солнце
«смелеет», и вот уже влюбленное,
полное веры сердце поэта рождает
песенно-прекрасные образы солнце-подобных
людей.

Спи, дивчина, пока
солнце

Не сверкает над
долиной;

А как солнце на
оконце

Луч свой кинет —
встань дивчина!…

Вся пронизанная
светом,

Взором весь простор
окинув,

Выйди к ясной доле
этой,

Солнцу ровная
девчина!

(Перевод
А.Прокофьева)

А еще чаще солнце
используется поэтом как торжественно-возвышенный
символ, рядом со звездами, факелом,
светочем:

Бестрепетно взяв
солнце в руки,

Нести, как факел,
в чьем огне

Сгорят бесследно
наши муки,

Все горе в нашей
стороне.

(Перевод
Н.Кислика)

Образы и настроения,
трагические по существу, соседствуют
с просветленным чувством, с настроением
самого искреннего расположения к людям,
к миру.

На протяжении
всего творчества Купала стремился к
единству законов социальной справедливости
и морально-эстетических идеалов народа.
Художник реалистического взгляда на
жизнь, он не отделял прекрасного от
практического и в одном стихотворении,
изображая побитую градом бедняцкую
полоску, писал: «Ни красы ни умолота»…
Красота стоит рядом с пользой.

Купала —
поэт-гуманист.
Самая главная отличительная черта его
поэзии — высокая человеческая мера,
боль о человеке и его судьбе.

В разрыве
действительности и идеала поэт видел
трагическое положение человека в мире
наживы и денег и реагировал на этот
трагизм, на этот упадок человека весьма
болезненно и остро. Глубоко страдая,
писал Купала о современном ему обществе,
где «человек человеку зверь».
Трагически переживал он обособленность
и разобщенность людей: «Люди всеобратней
славы не знают, к боли чужой равнодушны…»

И не было для Купалы
перспективы печальней той, что рисовало
воображение: «Будешь ты, как колос
посреди стеблей…». И не было для него
счастья большего, чем возможность
сказать молодым на свадьбе: «Вышла
радость вам обоим, сердце видит сердце».
И обратиться ко всем и каждому: «Пусть
сердце сердца не боится, Душа с душою
пусть поет…»

Купала, поэт-гуманист,
жаждал внимания к каждому отдельному
живому существу. Он создал стихотворение
о матери, качающей колыбельку «в
почерневшей избе», о птице, чье
гнездышко разбросал «ветер жестокий»,
о липе, которая заводит песнь о матери
и о птице, и заключил его такими строками:

Люди проходят
шумной толпою,

Ссорясь, любя,
ненавидя,

Пташки несчастной,
матери бедной,

Липы зеленой не
видя.

(Перевод Л.Хаустова)

Цикл «Песни
войны» — о первой мировой войне
1914-1918 годов — многое нам скажет о
Купале-гуманисте, о Купале — убежденном
противнике войн, когда «искать уже
правды нечем, только порохом да мечом».

Достигнув вражеских
полей

И всходы потоптав
конем,

Оборотись к земле
своей

И вспомяни свой
отчий дом.

(Перевод Н.Кислика)

«Доблесть»
одного солдата как бы перечеркнута
напоминанием о покинутых родных местах,
сожженных «доблестью» другого.
Купала понимал: если бы тому, чужому
солдату почаще напоминали, что и его
землю испепелит война — возможно, не
было бы и войны, этого страшного ада,
где бушуют «кровавые бури».

Высота и страстность
гуманистического идеала роднят Купалу
с такими поэтами, как Иван Франко, Леся
Украинка, Ованес Туманян, Ян Райнис и
другие выдающиеся представители
национальных литератур России начала
ХХ столетия.

Выявляя свою любовь
к человеку, Купала рисовал, каким должен
и может стать человек, и это было не
слабостью, а силой Купалы, той важнейшей
в своем значении купаловской нотой,
которая не раз отзовется эхом из будущего
без лжи, неравенства и насилия.

Ответ:Янка Купала — белорусский поэт, драматург, переводчик и публицист. Настоящее его имя — Иван Луцевич.

Родился 25 июня 1882 года в деревне Вязынка, в Минской области, в бедной семье белорусских шляхтичей.

После смерти отца в 1902 году, Иван был вынужден работать учителем и писарем в библиотеке. Позже он работал на винокуренном заводе, а в 1908-1909 годах — в Вильненской газете «Наша Нiва».

С 1909 по 1915 учился в Москве и Санкт — Петербурге. Позже был мобилизован в связи с началом Первой Мировой.

После революции, сильно отразившейся в его творчестве, поселился в Минске, где жил и творил до начала Великой Отечественной войны.

Погиб при странных обстоятельствах в гостинице «Москва», 28 июня 1942 года, сорвавшись в ллестничный пролёт между 9 и 10 этажами.

Его пьесы и стихотворения переведены на множество языков и до сих пор читаются по всему миру

Объяснение:

В статье рассмотрим, кем был Янка Купала. Это известный белорусский поэт, который прославился своим творчеством. Рассмотрим биографию этого человека, подробно остановимся на его творчестве, жизненном и карьерном пути. Янка Купала был довольно разносторонним человеком, который попробовал себя в роли редактора, драматурга, переводчика и публициста.

О ком идет речь?

Начнем с того, что герой нашей статьи занимался творчеством под псевдонимом. Настоящее его имя Иван Доминикович Луцевич. Это выдающийся белорусский деятель культуры, который считается представителем классического направления в литературе. Является лауреатом Сталинской премии первой степени, а также народным поэтом и академиком.

Детские годы

Вам будет интересно:Уолт Уитмен, американский поэт: биография, творчество, память

Будет логичным рассматривать биографию Янки Купалы с его детских годов. Мужчина появился на свет летом 1882 года в небольшом городке в Белоруссии. Семья была католической, очень религиозной. Родителями Ивана были бедные шляхтичи, которые арендовали землю для выращивания зерна и овощей. Однако род Луцевичей тянется от XVIII века.

Несмотря на это, детство мальчика прошло в постоянных трудностях. Он помогал отцу по дому и хозяйству. Регулярно приходилось тяжело трудиться, чтобы найти средства для проживания. Несмотря на то, что семья была шляхетского происхождения, она жила скромно и бедно. В 1902 году отец умер, и парню пришлось устроиться работать учителем. На его юные плечи свалилась забота о всей семье, и он стойко нес эту ношу. Также он пробовал себя в роли писаря, приказчика и т. д. Ему приходилось часто менять работу в поисках более высокой зарплаты, поэтому он перепробовал все, что только можно было. Он хватался за любой шанс работы, не чурался труда.

Вам будет интересно:Все об имени Кристина: происхождение, рифмы к имени Кристина, характер

Был период, когда ему даже пришлось стать обычным рабочим на винном заводе. Там он трудился долгое время, несмотря на то, что тяжелая работа отнимала много свободного времени, и его практически не оставалось на то, чтобы заниматься самообразованием. Однако Янка Купала пытался уделять время саморазвитию, благодаря чему прочел все книги из отцовской библиотеки, которая была довольно богатой. В 1898 году герой нашей статьи закончил обучение в Народном училище.

Молодость

Вам будет интересно:Василий Иванович Лебедев-Кумач, советский поэт: биография, личная жизнь, творчество

В 1908 году он переезжает в Вильнюс, где устраивается работать в редакцию белорусской газеты. Там он знакомится с прекрасной девушкой Владиславой Станкевич, которую в будущем назовет женой. Однако там же он встречает актрису Павлину Мяделку. Какое-то время он очень ею увлекался, и даже в честь девушки назвал главную героиню своей пьесы. Но это быстрое и мимолетное увлечение прошло, а позже завязались отношения с Владиславой.

Примерно в этот период жизни мужчина пишет стихотворение, которое его прославит и будет одним из самых известных. Он сочиняет стих под названием «А кто там идет?». Интересно, что изначально мужчина хотел назвать стих «Белорусы». На русский язык стихотворение было переведено Максимом Горьким, который назвал его суровым, но прекрасным. Именно Горький высказался о том, что это стихотворение будет народным гимном Беларуси. Так и случилось на самом деле.

После этого Янка Купала стихи писал еще активнее. Он творчески развивался и находился на пике вдохновения. Его творения переводили разные поэты, писатели и переводчики. По мотивам его стихотворения даже написали Национальный гимн Удмуртии.

Самосовершенствование

В 1909 году молодой человек начинает посещать общеобразовательные курсы А. Черняева в Питере. После этого, в 1915 году, он учится в Московском народном университете. Учебное заведение было основано благодаря влиянию довольно известного мецената Альфонса Шанявского и его семьи.

К сожалению, герой нашей статьи не смог закончить свое обучение, потому что началась мобилизация, связанная с Первой мировой войной. В 1916 году поэта призывают в армию, и он смело идет навстречу судьбе. Его определили в дорожно-строительный отдел, где он находился до начала Октябрьской революции. В это время поэт жил в Смоленске и работал.

Нежданно-негаданно он узнал о революции. С 1916 по 1918 гг. он не написал ни одного стиха. Позже в своем творчестве он обращался к вопросам существования человека и целого народа в исторические переломные моменты. Чтобы понять, как Янка видел этот период, необходимо обратиться к его стихотворениям, датируемым 1919 годом: «Для Отчизны», «Наследство», «Время», «Своему народу».

Когда закончилась революция, мужчина решил поселиться в Минске. Надо сказать, что советско-польская война не изменила его уклад жизни. Он стойко пережил польскую оккупацию и не покинул любимый город.

Публикации

Стихи Янки Купалы на польском языке активно публиковали в журналах и газетах. Первое стихотворение, которое он написал на белорусском языке, называлось «Моя доля». Считается, что оно было написано летом 1904 года. Дебютом поэта считают стих «Мужик», который был опубликован в 1905 году. Именно с него начался активный рост мужчины, как поэта. Для ранних творческих лет Янки характерны фольклорные темы.

Вам будет интересно:Рифма к слову «бред»: подходящие созвучия, находка для поэтов

В 1907 году он начинает активное сотрудничество с газетой «Наша Нива». Пишет несколько поэм, основная тема которых – угнетение крестьян и социальное неравенство.

Творчество

Два года, с 1911-го по 1913-й, Янка жил вместе со своими сестрами и матерью в семейном имении. Именно здесь он написал около 80 стихов, несколько пьес и поэм. Кстати, на сегодняшний день от этого имения остался только фундамент, небольшая беседка и старый колодец.

В 1912 году Купала пишет свою первую пьесу-комедию. Вскоре ее оставят на сцене в Питере, потом она появляется в театрах Вильнюса. До 1919 года он пишет еще несколько поэм, которые публика с восторгом принимает.

Советское время

Поэт Янка Купала был свободолюбивым и вольным человеком, который следовал зову своего сердца. Его творчество изменилось после того, как началась Советская Эпоха.

В это время в его творчестве на первый план выходят мысли о светлом будущем. Поэт искренне верил, что белорусский народ заживет лучше, а советская власть сумеет провести коренные изменения и повысить уровень жизни людей.

Практически до Великой Отечественной войны он постоянно писал о светлом будущем. В этот период он выпустил несколько сборников, а именно «От сердца», «Песня строительству», «Наследство», «Тарасова доля» и т.д.

Самое интересное, что отношения с представителями Советской власти у поэта складывались не очень гладко. Это весьма странно, учитывая, что он в своем творчестве поддерживал режим.

Период с 1920 по 1930 гг. был очень сложным для поэта. Его обвинили в неблагонадежности, а газеты и журналы начали довольно жесткую травлю. Ему, в качестве основного обвинения, предъявляли националистический настрой. Говорилось о том, что в сложный исторический период он поддерживал движение национального освобождения Беларуси, и даже входил в состав.

Его долго и мучительно допрашивали в ГПУ, что итоге даже привело к попытке совершить самоубийство. В личных письмах он писал, что видимо у поэтов и писателей такая доля – быть непонятым и оболганным. Однако, чтобы избавиться от преследований и избежать различных проблем он написал открытое письмо. Сделать это его вынудило плохое состояние здоровье. Ивану был необходим покой, а не постоянные пытки и допросы. В письме мужчина признался во всех своих якобы совершенных грехах и публично пообещал, что больше не допустит таких ошибок.

Тем не менее стихи Янки Купалы – настоящий гимн, который утверждает права людей и народов на свою самобытность и путь развития.

Награды

Мужчина отмечен Сталинской премией первой степени, которую он получил в 1941 году за сборник под названием «От сердца». Зимой 1939 года он получил орден Ленина.

Творчество Янки Купалы в период Отечественной войны

Когда наступили военные действия, многие обратились к вселяющим надежду стихам поэта. Он мог словом вернуть людям мотивацию и побудить их бороться, сражаться. Поэтому Купала не прерывал свою творческую деятельность и активно писал патриотические стихи. Интересно, что они имели ярко выраженную антифашистскую направленность.

Поэт был вынужден уехать из Минска и поселиться в Печищах. Это небольшой населенный пункт, который находится возле Казани. Он попытался отстраниться от всего происходящего для того, чтобы сосредоточиться на своем творчестве. Как известно, поэтический талант автора формировался на основе классических традиций и белорусской литературы конца XIX века. Благодаря этому он смог органично соединить патриотические и народные мотивы, которые заряжали людей энергией и позволяли им с надеждой и уверенностью смотреть в будущее.

Переводчик

Помимо того, что Янка Купала писал собственные произведения, он активно занимался переводами. Так, именно он перевел «Слово о полку Игореве» на белорусский язык в 1919 году. Отметим, что это был первый литературный перевод данного произведения. Также он занимался переводами поэм Александра Пушкина, Тараса Шевченко, Николая Некрасова, Ивана Крылова, Марии Конопницкой и т. д.

Интересный факт

Янка Купала перевел «Интернационал». Это международный гимн пролетариев. Ради справедливости надо отметить, что произведения самого автора тоже переводились на множество языков. Его сборники переводились даже на идиш.

Семья

Мужчина был женат на Владиславе Луцевич. В браке не было детей, но пара прожила долгую и счастливую жизнь. У поэта еще была сестра Леокадия Романовская.

О личной жизни мужчины практически ничего неизвестно, потому что при жизни он старался не распространяться о ней. Жена тоже избегала публичных заявлений и интервью.

Интересно, что в одном из редких публичных выступлений, она рассказывала, что при первой встрече будущий муж не произвел на нее совершенно никакого впечатления. Семья Янки Купалы состояла из его жены, сестры и родителей. До сих пор точно неизвестно, почему в паре не было детей. От того ли, что супруги не хотели, а может и по другим причинам.

Гибель

Вам будет интересно:Роль поэзии в жизни писателя. Поэты о поэзии и цитаты о поэзии

Причина смерти Янки Купалы до сих пор остается довольно туманным вопросом.

Итак, начнем с того, что в июне 1942 года поэт остановился в гостинице «Москва». Именно там он совершенно неожиданно умер. Изначально предполагали, что он был в состоянии алкогольного опьянения, из-за этого упал с лестницы. Но это совершенно необоснованная версия по той простой причине, что мужчина никогда не пил и имел серьезные противопоказания касательно алкоголя.

Также подозрительно, что всего за несколько часов до своей загадочной смерти он был очень веселым, радостным и полным надежд. Он общался с друзьями, угощал их и всячески зазывал на свой будущий юбилей. Именно поэтому известие о гибели шокировало всех, кто его знал. Никто не поверил, что он действительно мог оступиться на лестнице между девятым и десятым этажом. Однако смерть наступила мгновенно.

На сегодняшний день практически никто не верит в официальную версию гибели поэта. До сих пор ходят слухи о том, что он погиб не случайно. Были версии, связанные с самоубийством или убийством. Однако первый вариант маловероятен, потому что тот период жизни мужчины был довольно интересным и насыщенным, и у него не было причин для того, чтобы покончить с собой. Он переживал гораздо более худшие времена.

Существует версия, согласно которой мужчину незадолго до смерти видели в компании женщины. Утверждают, что это была та самая Павлина Мяделка – увлечение юности.

Изначально поэта похоронили на Ваганьковском кладбище в столице России. Однако на сегодняшний день могила Янки Купалы находится в Минске на военном кладбище. Прах поэта был перенесен туда в 1962 году. Рядом с ним лежит его мать, которая умерла на следующий день после того, как скончался ее сын. Она не знала о его трагической кончине, и погибла в оккупированном Минске. Над могилой поэта возвели большой красивый мемориал.

Память

Поэт был увековечен в истории. В 1982 году о нем вышла биографическая книга из серии «Жизнь замечательных людей». В честь поэта назвали большое количество улиц и населенных пунктов, а также различных организаций в Белоруссии.

В Минске в его честь названы: Национальный Академический театр, городская библиотека, станция метро, парк, институт литературы. Во многих городах Беларуси есть улицы, названные в его честь, также они есть в России, Украине. В израильском городе Ашдоде есть площадь Янки Купалы, которая была переименована в его честь 2012 году. В Польше также есть улицы, названные в честь поэта. В 2003 году было издано полное собрание произведений автора, которое выпустили в 9 томах.

Действует литературный музей Янки Купалы в Минске, который был открыт в 1945 году. Филиалы этого музея есть на хуторе Акопа. Небольшой музей, посвященный творчеству и жизни поэта, есть в селе Печищи.

Памятники

Памятники выдающемуся поэту установлены в Минске, Москве, в родном селе Вязынка. Также памятник установлен в Гродно и Арайпарке (США).

В 1992 году Российский банк выпустил медно-никелевую монету, номиналом 1 руб., посвященную 110-летию со дня рождения поэта. В 2002 году национальный Белорусский банк выпустил медно- никелевую монету, номиналом 1 руб., посвященную 120-летию со дня рождения великого укротители литературы. В честь мужчины также была написана музыкально-театральная опера, принадлежащая руке Андрея Скоринкина.

Творчество поэта и его биография не раз экранизировались. Так, он упоминался в тех или иных фильмах в 1952, 1971, 1972, 1981 годах. В 2007 году вышел мюзикл «Павлинка», режиссера Александра Бутора.

Интересно, что у группы Ляпис Трубецкой есть две песни, написанные на стихи Янки Купалы.

Подводя итог отметим, что мужчина был прекрасным поэтом и смелым человеком, который не боялся следовать за своей мечтой вопреки всему. Ему не раз приходилось сталкиваться с притеснениями и унижением, но он стойко отстаивал права народа.

Он не шел напролом, умел вовремя промолчать, но тем не менее никогда не отказывался от своих основополагающих идей и мыслей. Считал своим долгом поддерживать народ и возрождать его боевой дух. За это его любили не только в Беларуси, но и по всему миру.

Невероятно, что память о Янке Купала есть в разных уголках планеты до сих пор. Он сделал огромный вклад не только в белорусскую, но и мировую литературу, который невозможно переоценить. К сожалению, этот выдающийся человек погиб в возрасте 60 лет. Возможно, он бы написал еще большое количество поэм и стихотворений, которые радовали и восторгали публику. Нам остается только беречь память о поэте и популяризировать его творчество среди молодежи.

Янка Купала вялікі нацыянальны паэт беларускага народа

Подобный материал:

• Т. А. Валуевіч // Бібліяпанарама. 2002. Вып. С. 29-36, 64.36kb.
• Адам Міцкевіч/ Adam Mickiewicz, 122.01kb.
• Уводзіны, 209.61kb.
• Впровадження технологій енергозбереження при перевезеннях залізничним транспортом, 2798.12kb.
• Биография Детство и школьные годы (1966-1983), 527.05kb.
• План Засяленне сучасных беларускіх зямель. Фарміраванне этнічных супольнасцей на тэрыторыі, 216.17kb.
• Кароткі нарыс гісторыі культуры Беларусі, 2324.66kb.
• Про погодження Програми охорони навколишнього природного середовища м. Знам’янка, 347.48kb.
• Нацыянальны, 20.41kb.
• В. Г. Виткалов Комп’ютерна верстка, 96.61kb.

ЯНКА КУПАЛА

1882-1942

Янка Купала — вялікі нацыянальны паэт беларускага народа. Ён узняў беларускае мастацкае слова на вышыню, якой да яго не ведала літаратура беларусаў, а ягоная творчасць параўнялася з лепшымі ўзорамі сусветнай літаратуры.

Творчасць Янкі Купалы як бы канчаткова афармляе і завяршае станаўленне самасвядомасці беларускага народа, псіхалагічнага складу і філасофіі быцця.

Можна разглядаць творчасць Купалы як энцыклапедыю жыц-ця беларускага народа, бо ў ёй знаходзяць адбітак усе праявы на-цыянальнага бытавання беларусаў на стыку дзевятнаццатага і дваццатага стагоддзяў, а таксама перыяду імперыялістычнай вай-ны, трох рэвалюцый, грамадзянскай вайны, савецкай эпохі ўключ-на да Вялікай Айчыннай вайны.

Паэзію Янкі Купалы, як і ягоных паплечнікаў, выклікала да жыцця першая руская рэвалюцыя. Вуснамі найвыдатнейшых з іх — Янкі Купалы і Якуба Коласа — на ўвесь голас загаварыла са-ма Беларусь — таленавітая і прыніжаная, багатая духоўна і непры-знаная як нацыя, Беларусь, якая ў барацьбе за сацыяльнае і на-цыянальнае разняволенне народа бачыла свой светлы заўтрашні дзень.

Беларускі народ быў пазбаўлены магчымасці карыстацца зда-быткамі сваёй шматвяковай культуры, над яго мовай вісела зня-вага забароны, кнііі яго нешматлікіх пісьменнікаў, якія, нягледзя-чы на забарону, зрэдку прабіваліся ў друк, не маглі дайсці да чы-тача. Не было ні беларускіх школ, ні газет, ні выдавецтваў.

Творчая непаўторнасць вялікага мастака можа выявіцца, рэалізавацца толькі ў тым выпадку, калі адбываецца зліццё яго творчай асобы з тымі жыццёвымі з’явамі, з якімі ён кроўна звяза-ны і якія знаходзяць у ягонай душы жывы, зацікаўлены водгук. Асоба мастака не можа скласціся раней, чым узнікнуць, наспеюць такія неабходныя для мастацкай сталасці пісьменніка ўмовы, як пачуццё нацыянальнай самасвядомасці, пачуццё радзімы, народ-най годнасці.

Так, як пачаў пісаць Янка Купала, да яго не пісаў ніхто. Гэта быў нібыта сінтэз усіх папярэдніх здабыткаў новай беларускай літаратуры. 3 прыходам у літаратуру Янкі Купалы ў ёй паяўляецца цэласная канцэпцыя радзімы як гістарычна-сацыяльнага асяродка (121-122) дзейнасці народа, а таксама канцэпцыя чалавека, асобы ў яе да-чыненнях да гісторыі і будучыні грамадства.

1

Янка Купала (сапраўднае прозвішча Іван Дамінікавіч Луцэвіч) нарадзіўся ў в. Вязынка, недалёка ад старажытнага горада Заслаўя, Вілейскага павета (сёння Маладзечанскі раён Мінскай вобласці) 8 ліпеня 1882 г. (адпаведна старому стылю 25 чэрвеня, г. зн. праз дзень пасля традыцыйнага народнага свята Івана Купалы, што, відаць, паўплывала на выбар паэтам свайго псеўданіма).

Продкам паэта за нейкую выслугу перад князем Радзівілам дасталася зямля, на якой узнік засценак Пяскі, заселены сям’ёй Луцэвічаў. Але ўжо дзеда паэта «міласцівы» князь выкінуў з зямлі. Удалося заарандаваць фальварак «Камень» каля мястэчка Івя-нец (Янка Купала ў літаратурнай крытыцы. Мн., 1928. С. 12.).

Бацькі Купалы Дамінік Ануфрыевіч Луцэвіч і Бянігна Іванаўна з Валасевічаў паходзілі з дробнай беззямельнай шляхты. Дзе-ля кавалка хлеба яны былі змушаны вандраваць ад фальварка да фальварка пераважна ў межах Мінскай і часткова Віленскай гу-берні.

Паэту трэба нарадзіцца ў прыгожай мясціне. У гэтым сэнсе бе-ларускай літаратуры пашанцавала: Янка Купала, вандруючы разам з сям’ёй з месца на месца, убіраў у душу прыгожыя малюнкі, краявіды цэнтральнай Беларусі, перасечанай пагоркамі, якія плаў-на пераходзяць у даліны з іх нетаропкімі рачулкамі, пералескамі і сінімі лясамі на схілах узлобкаў.

3-за частых пераездаў будучаму паэту не прыйшлося стала на-ведваць школу ў якім-небудзь адным месцы. «Палову адной зімы вучыўся ў народнай школе ў Сенніцы, недалёка ад г. Мінска, а пасля гэтага нязначны час вучыўся ў Мінску ў прыватнай пад-рыхтоўчай школе. Бацька хацеў падрыхтаваць мяне ў рэальнае ву-чылішча. Займаўся са мной сын дырэктара Мінскага рэальнага вучылішча У. I. Самойла. Але нічога не выйшла. Нягледзячы на тое, што дырэктар прымаў мяне без экзамену, бацька парашыў не аддаваць мяне ў школу, а пакінуць на гаспадарцы… Бацька пасля шкадаваў, што не вучыў мяне. Пазней, гадоў 15—16-ці, я скончыў за адну зіму народнае вучылішча ў Бяларучах (Мінскі павет). Папраўдзе кажучы, паступіўшы ў гэтае вучылішча, я ведаў болыы, чым патрабавалася праграмай» (Купала Я. Аўтабіяграфія // Любімы паэт беларускага народа. Мн., 1960. С. 7-8.).

Будучы паэт актыўна займаецца самаадукацыяй. Яшчэ ў дзя-цінстве выяўляе ненасытную прагу да кнігі. Пазней вядомы літаратар і гісторык В. Ластоўскі, які працаваў разам з Купалам у (122-123) «Нашай Ніве», скажа аб гэтай якасці паэта так: «Ён не проста чы-таў кнігі — ён іх еў».

«Чытаць прыходзілася… усё, што магло трапіць пад руку ў глу-хой правінцыі — ад «Северо-Западного календаря» да «Філасофіі польскай Іісторыі», — успамінае паэт… — Але наогул памятаю добра, што кніга, дзе гаварылася аб цяжкай долі беднага люду, заўсёды мяне захапляла. 3 гэтага, безумоўна, вынікае, што такія аўтары, як Кандратовіч, Канапніцкая, Ажэшка (польскія), Някрасаў, Кальцоў (рускія), мяне больш за ўсё цікавілі. Пасля я захапляўся Лер-мантавым, Надсанам, Пушкіным (не асабліва)» (Купала Я. Спадчына. Мн., 1984. С. 22.).

У маёнтку Малыя Бесяды Вілейскага павета жыў пан Чаховіч. У яго першага будучы паэт пазнаёміўся з нелегальнай літаратурай, якая пераважна адносілася да паўстання 1863 г. Тут былі выданні кракаўскія, лонданскія, парыжскія і г. д.

Янка Купала напісаў некалькі аўтабіяграфій, у якіх успамінае дзіцячыя і юнацкія гады. Купала прызнаецца, што яго захаплялі творы М. Горкага, у прыватнасці аповесць «Былыя людзі», п’есы «На дне», «Дзеці сонца». Не ўтойвае ён і той акалічнасці, што пас-ля твораў класічнай літаратуры «захапіўся, што называецца, сімва-лістам Андрэевым, Салагубам, з польскіх — Пшыбышэўскім» (Там жа.).

Варта сказаць, што літаратурныя захапленні для Купалы як па-эта асаблівага значэння не мелі. Ягоны самабытны, глыбокі, не-паўторны талент мала паддаваўся пабочнаму ўздзеянню. Другая справа, што ў паасобных выпадках які-небудзь твор іншага пісьменніка супадаў з унутраным настроем паэта, тады некаторыя сляды такога ўгшыву можна знайсці як у змесце, так і ў форме.

Паэт прызнаецца, што найболыны ўплыў на яго яшчэ ў мален-стве зрабілі беларускія народныя казкі. Калі сям’я паэта жыла ў Прудзішчы, на бацькавай арэндзе працаваў парабак Пясляк. Ён ведаў мноства казак, расказваў іх цікаўнаму, дапытліваму хлапчуку нават у той час, калі араў поле. «Я хадзіў за ім, як варона, і слу-хаў», — успамінае паэт. Другі такі змыслы апавядальнік трапіўся на Ішіяху будучага паэта, калі сям’я жыла ў Селішчы.

Народныя песні, прыказкі, пагаворкі, казкі, народныя мастац-кія скарбы, назапашаная вякамі філасофія народнага жыцця — тыя крыніцы, з якіх паэт чэрпаў да канца жыцця.

Па ўспамінах паэта, ён пачаў пісаць у 1903 ці 1904 г. Першы верш быў напісаны ў Селішчы. Ён быў прысвечаны імянінам сястры. Відаць, меў верш смяшлівыя, іранічныя ногкі, бо сястра злавалася.

Спачатку Купала піша вершы на польскай мове. Але вось трапляюць яму ў рукі беларускія кнігі (магчыма, пасля знаёмства з пісьменнікам Ядвігіным Ш. (Антонам Лявіцкім)), і, як прызнаецца паэт, «усё маё пісанне «пайшло насмарку». Купала ўсведамляе, што пісаць павінен па-беларуску, што гэта ягонае сапраўднае прызнанне. (123-124)

«Першы верш на беларускай мове, — успамінае паэт, — на-пісаў, калі можна так сказаць, выпадкова. Ехаў я ў Мінск. На-перадзе ехалі вядомыя мне паненкі вышэйшага, чым мой, класа. Раптам яны вываліліся з павозкі даволі ў пікантных паставах» (Купала Я. Спадчына. С. 25.).

Лёс вандроўнікаў… У 1883 г. бацька паэта служыў у маёнтку Юзэфова ў памешчыка Багдановіча. У 1887 г. — у маёнтку Косіна, у 1889 г. — у маёнтку Сенніца памешчыка Турчынскага. У 1890 г. ён развітваецца часова са становішчам найміта, купляе каня і ездзіць некаторы час фурманам у Мінску. У 1891 г. зноў пераязджае на арандаваную зямлю пана Жаброўскага, а ў 1895 г. — у фальварак Селішча.

У 1902 г. бацька паэта памірае, пакінуўшы на руках жонкі се-мярых дзяцей. Старэйшы сярод іх — Янка. Клопаты аб сям’і кла-дуцца на яго яшчэ не падужэлыя плечы. Праз паўгода ў сям’ю прыйшло новае няшчасце: за адзін тыдзень ад шкарлятыны памёр адзіны Янкаў брат і дзве сястры.

На першы погляд паэзія Янкі Купалы- мала ўтрымлівае бія-графічных момантаў. Але гэта толькі на першы погляд. Хоць купа-лаўскія вершы — дзесяткі, нават сотні іх — прасякнуты «калектыў-нымі, масавымі эмоцыямі», ёсць у гэтых пачуццях і асабістыя ма-тывы. Бясконцыя жабрачыя вандроўкі, смерць, якая выкасіла ледзь не палавіну сям’і, не маглі не адбіцца на лірыцы Купалы. Нягоды асабістыя ён як бы праецыруе ўвогуле на сялянскае жыц-цё. Словамі незнаёмага ў драматычным абразку «На папасе» паэт скажа: «Аж бацьку гора з ног зваліла, — пайшоў на той свет без пары; у год капай зноў тры магілы: злёг брат і дзве зляглі сястры» (VI, 159) (Купала Я. Зб. тв.: У 7 т. Т. 6. Мн., 1976. С. 159. У далейшым спасылкі на гэта выданне даюцца ў тэксце. Рымская лічба абазначае том, арабская — старонку.).

Пазней, у зменлівыя, віхурныя дні 1918 г., успамінаючы горкую маладосць, паэт напіша:

Мне мудрасці кніжнай не даў бог пазнаці,

Мой бацька не мог даць раскошаў такіх —

Наўчыўся я слоў бсларускіх ад маці

I дум беларускіх без школы і кніг. (IV, 65)

Нялёгкімі былі шляхі-пуцявіны Купалы. Нейкі час ён працуе на гаспадарцы, а потым ідзе ўпрочкі. 3 восені 1905 г. паступае практыкантам на бровар у вёсцы Сёмкава Мінскага павета. Праз два гады ён ужо памочнік вінакура ў в. Яхімоўшчына, а затым на гэтай жа пасадзе ў маёнтку Дольны Сноў Навагрудскага павета Мінскай губерні. Гаворачы пра работу на броварах, паэт зазначае, што зазнаў там вялікага гора, бо праца была ледзь не катаржная.

15 мая 1905 г. у Мінскай газеце «Северо-Западный край» быў надрукаваны першы верш Я. Купалы «Мужык». Дзень гэты мы (124-125) адзначаем звычайна як пачатак літаратурнай творчасці вялікага нацыянальнага паэта.

Названы верш здзіўляе сваім трыбунным гучаннем, баявой, узнёслай інтанацыяй, і хоць лексікай, вобразамі ён пераклікаецца з вядомым вершам Багушэвіча «Дурны мужык, як варона», але ўспрымаецца як з’ява якасна новая.

Сапраўды, матывы, якія сустракаліся ў паэзіі Багушэвіча, нібы перавандравалі ў купалаўскую лірыку («Я мужык-беларус», цыкл вершаў «Аб мужыцкай долі» і інш.).

Паэзія Купалы, як і Багушэвіча, на першым часе наскрозь са-цыяльная, грамадзянская, матывы мужыцкай нядолі, злыбяды, цяжкай беспрасветнасці жыцця займаюць у ёй вялікае месца. 3 верша ў верш у шматлікіх варыяцыях паўтараецца, па сутнасці, адна і тая ж думка: жыць так, як жыве селянін-беларус — у гола-дзе, холадзе, вечнай нястачы, зняважаным, забітым, пазбаўленым чалавечай годнасці, — далей нельга.

Восенню 1908 г. Янка Купала пакідае працу на вінакурні на Навагрудчыне і перабіраецца ў Вільню, дзе працуе ў «Нашай Ніве», а каб падтрымліваць сябе матэрыяльна, служыць бібліятэ-карам у бібліятэцы Даніловіча (ні ганарараў, ні якога-небудзь заработку ў рэдакцыі паэт не атрымлівае, хоць фактычна ўся работа па праўцы, апрацоўцы рукапісаў, вычытванні карэктуры ляжыць на ім). «Працаваў ён тады ганарова ў рэдакцыі («Н. Н.»), дзе правіў усе вершы, прысланыя ў «Нашу Ніву». Праца гэта рабілася вечарамі. Іншы раз ён браў папку з сабой ці то дадому, ці на месца свае платнае працы ў бібліятэку Б. Даніловіча «Знанне», якая мясцілася на Юр’еўскім праспекце, 4. Там, між іншым, часта адбываліся і нашы беларускія рэпетыцыі.

3 натуры маўклівы, задуменны, неразгаворлівы, Я. Купала рэдка калі прымаў удзел у спрэчках. «Затое сам заўсёды ўважліва прыслухоўваўся, каб не прапусціць ніводнага слова. 3 кнігаю ён ніколі не разлучаўся…»

У 1909 г. паэт едзе ў Пецярбург на агульнаадукацыйныя курсы Чарняева. Прафесар Пецярбургскага універсітэта Браніслаў Ігна-тавіч Эпімах-Шыпіла запрасіў Купалу да сябе на кватэру, аддаў у поўнае ягонае распараджэнне пакой, забяспечваў на правах члена сям’і харчаваннем, уносіў плату за права вучыцца на Чарняеўскіх курсах і нават ахвяраваў знакамітаму кватаранту пэўную суму грошай на кішэнныя выдаткі. Адначасова з вучобай на курсах (залікаў, экзаменаў паэт не здаваў, толькі слухаў лекцыі) паэт працуе ў выдавецкай суполцы «Загляне сонца і ў наша аконца».

Пецярбургскі перыяд жыцця (1909—1913) быў для Купалы ча-сам ягонага творчага ўзлёту. Паэт не толькі значна пашырыў, па-глыбіў навукова-культурны кругагляд, пазнаёміўся з коламі пера-давой студэнцкай моладзі, некаторымі пісьменнікамі (У. Г. Ка-раленкам, А. Карынфскім), ён вырас творча. Менавіта ў Пе-цярбурзе былі напісаны многія выдатныя творы Купалы, якія сталі вехамі ў развіцці беларускай літаратуры. (125-126)

Па суботах на кватэры прафесара Б. Эпімах-Шыпілы збіралася моладзь. Да 6 гадзін вечара стол быў накрыты. У Беларускім наву-крва-літаратурным гуртку студэнтаў Санкт-Пецярбургскага універ-сітэта было 35—40, пераважна маладых, асоб.

Янка Купала з’яўляўся гадзін у 11 вечара стомлены, знясілены, бо, адпрацаваўшы ў выдавецтве, апошнія пяць вячэрніх гадзін слу-хаў лекцыі на Чарняеўскіх курсах.

«Суботнікі» Купала любіў.

— Выбачайце, што затрымліваю, — звычайна гаварыў ён. — Я вам прачытаю свой верш.

Першы зборнік Янкі Купалы «Жалейка» выйшаў у 1908 г. у Пецярбурзе. Вучачыся на Чарняеўскіх курсах, паэт напісаў творы, якія склалі змест наступных двух зборнікаў — «Гусляр» (1910) і «Шляхам жыцця» (1913), якія таксама былі выдадзены ў Пе-цярбурзе. За гэты перыяд ён стварыў паэму «Бандароўна», драма-тызаваную паэму «Сон на кургане», камедыю «Паўлінка», драму «Раскіданае гняздо» (Сушынскі Я. Купала ў Пецярбурзе // Успаміны пра Янку Купалу. Мн., 1982. С. 34—35.).

«Вялікай падзеяй і для самога паэта і для ўсёй пецярбургскай беларускай грамадскасці была першая пастаноўка «Паўлінкі» ў за-ле «Пальма» па Максімільянаўскім завулку, д. 18 у лютым 1913 го-да. Ролю Паўлінкі выконвала Паўліна Мядзёлка… Быў запрошаны фатограф, які сфатаграфаваў на сцэне арганізатараў вечара, арты-стаў, харыстаў, запрошаных дарагіх гасцей разам з Янкам Купа-лам» (Там жа. С. 35.).

Ужо ў першым зборніку «Жалейка», карыстаючыся мастацкім прыёмам пераўвасаблення, паэг выступае ад імя мужыка. У боль-шасці сваёй такія вершы нагадваюць разгорнутыя маналогі селя-ніна-беларуса, які гаворыць пра сваю нядолю, прымус з боку па-на, казны, бясконцыя цяжкасці, нягоды, пакутніцкія выпраба-ванні, якія пасылае яму лёс.

Многа разоў паскардзіцца герой паэзіі Купалы на вузкі свой загон, на нястачу хлеба, солі, вопраткі, абутку для дзяцей, жонкі, на тое, што казна падціскае падаткамі, што цяжка зарабіць капей-ку на старане, пракарміць шматлікую сям’ю.

За паласой паэзіі канкрэтных, матэрыяльна-рэчавых уяўленняў і жаданняў ідзе другая, адухоўленая паэтыкай фальклору, дзе ў наяўнасці абагульненыя народнай фантазіяй вобразы долі, бяды, лёсу, смерці. За ўсім гэтым стаіць прывабны прывід волі — яе прагне герой ўсімі сіламі душы, сэрца; воля ўяўляецца той зман-лівай краінай, дасягнуўшы якой, герой адразу пазбавіцца нягод і згрызот.

«Людзьмі звацца» азначае для паэта і ягонага героя перш за ўсё выракчыся сацыяльнага і нацыянальнага прыгнёту, ажыццявіцца чалавечаму ў чалавеку. (126-127)

Каб як пражыці, голад змагаці,

Павінен забыцца на ўсё —

На светляныя душы парывы,

На ўсё чалавентва сваё. (I, 48)

Па характары таленту Купала — паэт маштабнага мыслення, струны яго душы найболын чула адгукаліся на ўсё вялікае, знач-нае, яркае і выключнае ў жыцці. Вядома, такі талент ва ўсю моц можа праявіцца толькі ў тым выпадку, калі ў самім жыцці ёсць спрыяльныя ўмовы для гэтага. Эпоха першай рускай рэвалюцыі на Беларусі была іменна такім часам: рух сацыяльны, аграрны супаў з нацыянальна-вызваленчым.

Пры поўным разладзе мары і жыцця пачаў Купала свой па-этычны шлях. «Маладыя гады мае прайшлі страшэнна пагана, — успамінае паэт у аўтабіяграфіі. — Чытанне ўсякіх кніжак без раз-бору — а чытаў я іх вельмі многа — разбудзіла маю фантазію; у душы маёй заўсёды быў нейкі пякельны разлад. Ніж не мог я па-гадніць акружаючае рэальнае жыццё са светам думак, фантазій, якія пачэрпнуў з кніг» (Купала Я. Аўтабіяграфія // Пяцьдзесят чатыры дарогі. Мн., 1963. С. 329.).

Купала не памыляецца: у яго лірыцы, якая складае змест першага зборніка «Жалейка» ды і ў пэўнай ступені другога «Гусляр», на кожным кроку сутыкаецца балючы смутак, які дахо-дзіць да трагізму, да надрыву. У кожным вершы боль гіпертра-фіраваны, узведзены ў абсалют, у адчуванне поўнай дысгарма-нічнасці, разладу паміж жыццём і марай.

У 1910 г. у артыкуле-аглядзе, змешчаным у «Нашай Ніве», Максім Багдановіч пісаў пра Купалу: «Пачаў ён з шурпатых вершаў, амаль не зусім зліваўшыхся з тагачасным слоем бела-рускай паэзіі; напісаныя пад Бурачка, залішне расцягненыя, слаба апрацаваныя з боку формы і мовы, яны ўвесь час перапявалі некалькі адных і тых жа тэм… Захоплены абразом прападаючай Беларусі і лічачы, што пясняр перш за ўсё павінен быць гра-мадзянінам, ён усю ўвагу звяртаў на тое, што казаў, не цікавячыся зусім, у якія формы і як выліваліся яго думкі. I што б там ні было, а ўсё ж такі ён будзіў гэтымі вершамі душы чатачоў, дый не толькі таму, што ліліся яны з шчырага сэрца і ў роднай мове: не, і тады ўжо ў яго творах відаць быў незвычайны паэтычны талент…» (Багдановіч М. Поўн. зб. тв.: У 3 т. Т. 2. Мн., 1993. С. 186.)

Сапраўды, матывы, якія сустракаліся ў паэзіі Багушэвіча, нібы перавандравалі ў купалаўскую лірыку, яны амаль цалкам вызнача-юць змест, танальнасць першага зборніка «Жалейка», у значнай меры характарызуюць тэматыку, матывы «Гусляра», водгаласы іх мы знаходзім нават у трэцяй кнізе паэзіі Купалы — «Шляхам жыцця», якая была вяршыняй, найвышэйшым узлётам лірыкі Ку-палы. (127-128)

I ўсё ж варта адразу сказаць, што нават у першых сваіх творах, як, напрыклад, у вершы «Мужык», Купала пайшоў далей свайго папярэдніка. Багушэвіч рабіў націск толькі на бядотным, гарот-ным становішчы свайго героя селяніна-мужыка, яго бяспраўнасці, чалавечым прыніжэнні, не бачачы і не шукаючы выйсця з-пад гэ-тага спрадвечнага прыгнёту. Купала не задавольваецца толькі пла-чам, крыўдай, праклёнам жыццю. Ягоны герой усведамляе сваю сілу, з верай, надзеяй, нават з упэўненасцю глядзіць у будучыню:

Але хоць колькі жыць тут буду,

Як будзе век тут мой вялік,

Ніколі, браткі, не забуду,

Што чалавек я, хоць мужык.

I кожны, хто мяне спытае,

Пачуе толькі адзін крык:

Што хоць мной кожны пагарджае,

Я буду жыць! — бо я мужык! (I, 18)

Новы час патрабаваў новых песень. Лірыка Янкі Купалы ўзнялася на хвалях першай рускай рэвалюцыі, адбіла яе ўзлёты і спады. Не толькі верш «Мужык» нясе ў сабе бунтарскія матывы і настроі, але і многія іншыя, такія, напрыклад, як славуты верш-гімн «А хто там ідзе?», «Перад вісельняй», «Там», «Песня званара» і інш.

Першы перыяд творчасці Янкі Купалы завяршаецца зборнікам «Жалейка», выдадзеным ў Пецярбурзе выдавецкай суполкай «За-гляне сонца і ў наша аконца». М. А. Някрасаў пісаў пра сябе: «Но мне избыток слёз и жгучего страданья отрадней мертвой пустоты» (Корман О. Лирика Некрасова. Воронеж, 1964. С. 26.). Лірыка зборніка «Жалейка» сацыяльная наскрозь, яна ўся як бы набрыняла сялянскім потам, слязьмі, беларускім горам-бядою. Купала ў першым сваім зборніку застаецца сялянскім, вяс-ковым паэтам, агульнанацыянальныя матывы ў яго лірыцы яшчэ толькі-толькі праглядваюць. Не зважаючы на крытыкаў, якія не раз папракалі паэта за аднастайнасць матываў яго музы, вар’іра-ванне тэмы пакут, сялянскіх, мужыцкіх нягод, ён мужна, з тыта-нічнай настойлівасцю працягвае работу ў гэтым напрамку. Беззя-мелле, страшэнная неўладкаванасць сялянскага жыцця, прыніжа-ная чалавечая годнасць селяніна-беларуса, зрэшты — няхай сабе толькі ў паасобных вершах — трагедыя народа, якому адмаўляюць у праве называцца народам, — вось тое кола матываў, ідэй, якія характарызуюць першы купалаўскі зборнік.

Паэзія Купалы, як і муза «помсты і смутку» М. А. Някрасава, развівалася ў рэчышчы пашырэння тэм, матываў, ідэй дэма-кратычкай паэзіі, выяўляла складанасць, супярэчлівасць «шматаб-лічнасць» народнага жыцця. «Някрасаў — народны паэт, які «рэд (128-129) кім чуццём адчуваў рускае жыццё» (Корман О. Б. Лирика Некрасова. С. 26.), — сказаў А. С. Ляскоў. Тое самае можам сказаць пра Янку Купалу, які ніколі не спыняўся ў сваім творчым развіцці, паказваючы родны народ на розных гіста-рычных перавалах ягонай жыццядзейнасці.

Янка Купала — не застыглы ў мастацкіх прыёмах і сродках па-эт. Яго майстэрства расце, удасканальваецца. Але адчуванне пуль-су народнага жыцця ў ягонай творчасці застаецца нязменным. Бе-ларускі народ як цэласнасць становіцца пастаянным героем купа-лаўскай творчасці, галоўным прадметам ягонага роздуму.

Купала ўзышоў да вяршынь паэзіі менавіта дзякуючы таму, што сваю горкую беларускую бяду ўзняў на паказ усяму свету, што, малюючы саламяную вёску, яе побыт, жыхара-селяніна, ён думаў адначасна пра ўвесь народ, пра чалавецтва наогул, пра сэнс жыцця чалавека.

У 1908 г. Янка Купала заканчвае работу над паэмай «Адвечная песня», якую заўважыў М. Горкі і ў пісьме да літаратара А. С. Ча-рамнова раіў перакласці яе на рускую мову.

«Адвечная песня» завяршае, па сутнасці, першы перыяд твор-часці паэта. Тут тыя ж вобразы, матывы, праблемы, што і ў зборніку «Жалейка», толькі ўзятыя «буйна», маштабна, узнятыя на вышыню філасофскага абагульнення, пададзеныя на скрыжа-ванні рэальна-бытавога плана і ўмоўна-фантастычнага.

Гэта быў перыяд падаўлення першай рускай рэвалюцыі, калі настроі песімізму, безнадзейнасці выцеснілі матывы ўздыму, бун-тарнасці, веры ў лепшую будучыню. У рускай літаратуры паяў-ляецца драма Л. Андрэева «Жнзнь человека», прасякнутая адчаем, адчуваннем беспрасветнасці жыцця. Піша падобныя творы польскі пісьменнік С. Выспяньскі.

«Адвечная песня» — твор высокага філасофскага гучання, дзе знаёмыя сацыяльныя матывы, героі як бы ўзняты над часам і прасторай, як бы пастаўлены на п’едэстал вечнасці. Вядома, гэта «вечнасць» мае самыя звычайныя, «зямныя» карані і вытокі.

Жыццёвы i творчы шлях паэта Янкі Купалы

Жыццёвы i творчы шлях паэта

З iмeм Янкі Купалы сiмвалiзуецца Беларусь. Ласкавае iмя Янка паэт не сам выбраў — так шчаслiва распарадзiўся лёс, што пецярбургскi выдавец першага зборнiка Купалы, не ведаючы адметнасцяў беларускай мовы, замест Ян нaпicaў на вокладцы «Жалейкi» Янка. Імя, як сама Беларусь, мяккае i далiкатнае. Яно адпавядала чалавеку з такой жа душой i характарам, рэалiсту i рамантыку, паэту i драматургу, грамадзянiну i генiю.

Нараджэнне чалавека — гэта вялiкая таямнiца прыроды. Калi на свет паяўляецца паэт — прырода радуецца разам з людзьмi. Iвaн Дамiнiкавiч Луцэвiч убачыў свет 7 лiпеня 1882 года на купальскае свята ў фальварку Вязынка сённяшняга Маладзечанскага раёна Мiнскай вобласцi. Бацькi будучага паэта Дамiнiк Андрэевiч i Бянiгда Iвaнaўнa належалi да дробнай беззямельнай шляхты. Каб зарабляць на хлеб, яны вымушаны былi займацца арэндай зямлi, таму вельмi часта пераязджалi ад аднаго фальварка да другога. Частая змена месца жыхарства не дала магчымасцi Ясю атрымаць першапачатковую адукацыю ў школе. Пазней Купала пiсаў пра гэты час у аўтабiяграфii: «Палову адной зiмы вучыўся ў народнай школе ў Сеннiцы, недалёку ад г. Miнска, пасля гэтага нязначны час вучыўся ў Miнску ў прыватнай падрыхтоўчай школе. Бацька хацеў падрыхтаваць мяне ў рэальнае вучылiшча. Займаўся са мной сын дырэктара Miнcкагa рэальнага вучылiшча У.I. Самойла. Але нiчога не выйшла. Нягледзячы на тое, што дырэктар прымаў мяне без экзаменаў, бацька парашыў не аддаваць мяне ў школу, а пакiнуць на гаспадарцы. Бацька пасля шкадаваў, што не вучыў мяне. Пазней, гадоў I5-I6-цi, я скончыў за адну зiму народнае вучылiшча ў Бяларучах (Miнскi павет). Папраўдзе кажучы, паступiўшы ў гэтае вучылiшча, я ведаў больш, чым патрабавалася праграмай».

Як бачым, Купала не заканчваў спецыяльных навучальных устаноў, якiя б давалi веды па лiтаратуры, мове, тым болей, раскрывалi сакрэты мастацкай творчасцi. Ён спасцiгаў навуку самастойна: «Чытаць прыходзiлася. усё, што магло тpaпiць пад руку ў глухой пpaвiнцыі — ад «Северо-Западного календаря» да «Фiласофii польскай гiсторыі». Але наогул памятаю добра, што кнігa, дзе гаварылася аб цяжкай долi беднага люду, заўсёды мяне захапляла. З гэтага, безумоўна, вынiкае, што такiя аўтары, як Кандратовiч, Канапнiцкая, Ажэшка (польскiя), Някрасаў, Кальцоў (рускiя), мяне больш за ўсё цiкавiлi».

У 1895 годзе Купала пазнаёмiўся з былым удзельнiкам паўстання пад кiраўнiцтвам К. Калiноўскага Зыгмунтам Чаховiчам, у якога была вялiкая ўласная бiблiятэка. Будучы паэт з вялiкай асалодай прачытаў амаль усе кнігі з бiблiятэкi. Чаховiч i Купала часта заседжвалiся вечарамi i вялi доўгiя гyтapкi аб змагарах-паўстанцах, аб несправядлiвай долi беларускага народа, аб яго сацыяльнай i нацыянальнай волi. Kнігi i гyтapкi з Чаховiчам зрабiлi вялiкi ўплыў на фармiраванне светапогляду Купалы, яго нацыянальнай самасвядомасцi.

У 1902 годзе сям’ю Луцэвiчаў напаткала вялiкае гора: у Селiшчы, у чужой хаце, так i не прыдбаўшы ўласнага кута, памiрае Дамiнiк Ануфрыевiч. На руках жонкi ён пакiдае семярых дзяцей. Гаспадарчыя клопаты ўсклалiся i на плечы дваццацiгадовага Яся. Праз паўгода памiраюць ад шкарлятыны адзiны брат Казiк i дзве сястрычкi: Сабiна i Гэля. Смерць самых родных людзей скаланула Янку да глыбiнi душы. Крыўда на ўласны лёс, адчуванне пэўнай абдзеленасцi шчасцем-доляю спадарожнiчалi Купалу на працягу ўсяго яго жыцця.

У 1903 годзе Ясь пакiдае хату i iдзе шукаць кавалак хлеба. Ён працуе вандроўным настаўнікам, пicapaм у судовага следчага ў Радашковiчах, прыказчыкам у панскiм маёнтку на Магiлёўшчыне. У гэты ж час юнак пачынае рабiць свае першыя паэтычныя крокі. У дзень iмянiн сястры Леакадзii ён напісаў прысвечаны ёй гумарыстычны верш, якi, на жаль, не захаваўся. Першыя друкаваныя творы паэта былi змешчаны ў 1903-1904 гг. у польскiм часопiсе «Ziarno» на польскай мове пад псеўданiмамi «I. Л.» i «К-а». Хоць гэта i былi спробы пяра, але яны сведчылi, што ix аўтар валодае вялiкiм мастацка-творчым патэнцыялам: вершы вылучалicя не толькi тэматычнай, але i жанравай разнастайнасцю.

З 1905 па 1907 год Іван Луцэвiч працуе рознарабочым на броварах Сёмкава каля Miнскa, у Яхiмаўшчыне каля Маладзечна, у Дольным Снове каля Нясвiжа. Усё гэта стала своеасаблiвай школай жыцця, у якой ён «зазнаў вялiкага гора, бо праца была ледзь не катаржная». З самога жыцця паэт чэрпаў i тэмы для cвaix твораў. Купала прыгадваў пазней, што пачаў пiсаць ён па-беларуску пасля знаёмства з кнігамі выдатных беларускiх паэтаў XIX ст.Ф. Багушэвiча «Дудка беларуская» i В. Дунiна-Марцiнкевiча «Гапон». Пад уздзеяннем названых твораў быў напісаны адзiн з першых беларускiх вершаў паэта «Мая доля», датаваны 15 лiпеня 1904 года. Аднак афiцыйны пачатак творчасцi мастака слова лiчыцца з таго часу, калi яго твор з’яўляецца ў друку.15 мая 1905 года ў Мiнскай газеце «Северо-Западный край» змяшчаецца верш Купалы «Мужык». Ён у многім сугучны твору Ф. Багушэвiча «Дурны мужык, як варона». Але купалаўскi лiрычны герой пачынае задумвацца аб сваёй чалавечай годнасцi — ён заяўляе ва ўсю моц свайго голасу: «Нiколi, браткi, не забуду, што чалавек я, хоць мужык». Поспех верша натхніў Купалу на працяг мастацкай творчасцi: ён пiша вершы, паэмы, перакладае з польскай мовы.

лiстапада 1906 года ў Вiльнi пачынае выходзiць газета «Наша Hiвa». Яе падпiсчыкам i актыўным aўтapaм становiцца i Янка Купала. Дзякуючы газеце, творчасць таленавiтага памочнiка вінакурa набывае вядомасць сярод тагачаснай лiтаратурнай элiты — Ядвiгiна Ш., Цёткi, М. Багдановiча, Я. Коласа. Зацiкавiўся творчасцю маладога паэта i прафесар фiлалогii Пецярбургскага унiверсiтэта, беларус па паходжаннi Б. Эпiмах-Шыпiла, якi быў арганiзатарам беларускай вьдавецкай суполкi «Загляне сонца i ў наша ваконца». У 1908 годзе ў гэтым выдавецтве Янка Купала выдаў свой першы зборнiк «Жалейка». Названы год быў памятны для паэта яшчэ i тым, што па запрашэннi беларускай iнтэлiгенцыi ён пераязджае ў Вiльню i ўладкоўваецца на працу ў прыватную бiблiятэку Б. Данiловiча «Веды». Адначасова Купала працуе ў рэдакцыi газеты «Наша Hiвa», дзе чытае pукапісы, робiць пpaўкi. Праца ў бiблiятэцы садзейнiчала iнтэлектуальнаму сталенню Купалы. Ён выкарыстоўваў кожную вольную хвiлiну для самаадукацыi, многа чытаў, пicaў, перакладаў на родную мову. Як прыгадваў сам паэт, пiсаў ён многа, i гэта давалася яму лёгка: «Я мог за адзiн дзень напісаць 200-300 радкоў вершаў i рэдка калi пасля напiсання выпраўляў. Пicаў дзе i як даводзілася: ля кастра, пры месяцы, навобмацак ноччу, у дарозе, за працай».

Увосень 1909 года Янка Купала едзе ў Пецярбург на агульнаадукацыйныя курсы Чарняева. Яго гасцiнна запрашае да сябе на кватэру Бранiслаў Iгнатавiч Эпiмах-Шыпiла, забяспечвае харчаваннем i плацiць за навучанне. Жыццё, вучоба i твочасць у Пецярбургу былi адным з самых плённых перыядаў мастакоўскай бiяграфii Я. Купалы. За гэты час (1909-1913 гг.) ён выдаў два зборнiкi вершаў — «Гусляр» (1910) i «Шляхам жьцця» (1913), напiсаў паэмы «Бандароўна» i «Сон на курган, камедыю «Паўлiнка» i драму «Раскiданае гняздо». У адрозненне ад «Жалейкi», у Гусляры аўтар пашырае як праблемна-тэматычныя, так і жанрава-стылёвыя межы сваіх твораў. З вяскова-сялянскага паэта Купала фармiруецца ў паэта народнага, агульнанацыянальнага. Яшчэ з большай рашучасцю аўтар выступае супраць сацыяльнага ўцiску чалавека, прапаведуе духоўную i грамадзянскую свабоду. У зборнiку ёсць вершы iнтымнай i фiласофскай лiрыкi. «Вялiкай падзеяй для самога паэта i для ўсёй беларускай грамадскасцi была першая пастаноўка «Паўлiнкi». Ролю Паўлiнкi выконвала Паўлiна Мядзёлка….

Кожнае лета Янка Купала прыязджаў да сваёй мацi, якая разам з дочкамi жыла ў Акопах. У адну з тaкix паездак паэт наведвае свайго калегу, знакамiтага мастака слова Якуба Коласа, якi вярнуўся з Miнскагa астрога. Усю ноч прасядзелi паэты ў драўлянай хаце, пабудаванай дзядзькам Антосем, абмяркоўваючы самыя розныя пытаннi. З гэтага часу пачалося доўгае i цёплае сяброўства двух беларускiх класiкаў.

янка купала паэт беларусь

У зборнiку «Шляхам жыцця» дамiнантнай з’яўляецца тэма маладой Беларусi, яе народа i мовы. Паэтычны талент Янкi Купалы фармiраваўся на аснове дзвюх стыхiй: лiтаратурнай i народна-песеннай. Ён не аднойчы гаварыў, што вялiкi ўплыў на яго аказалi беларускiя народныя казкi, песнi мацi. У зборнiку «Шляхам жыцця» ёсць многа твораў, якiя маюць фальклорную зенону: вершы «Явар i калiна», «Дзве таполi», «На Купалле, паэма «Курган.

Восенню 1913 года Янка Купала вяртаецца ў Вiльню. Ён працуе сакратаром Беларускага выдавецкага таварыства, а з caкавіка 1914 года становiцца рэдактарам газеты «Наша ніва». Яго рэдактарская праца была накіравана на пашырэнне беларускасці на роднай зямлi, выхаванне ў людзей патрыятычных пачуццяў. Купала з вялiкай радасцю дапамагаў маладым мастакам слова, змяшчаў ix творы на старонках газеты, рэдагаваў першыя кнігі З. Бядулi, Хв. Чарнышэвiча, Цiшкi Гартнага, К. Буйло, А. Гурло, Г. Леўчыка.

У 1914 годзе, як вядома, пачалася першая сусветная вайна. Яна ўскладнiла выпуск газеты, што, урэшце, прывяло да яе закрыцця.7 верасня 1915 года выйшаў апошні нумар «Нашай Hiвы». Янка Купала едзе да мацi ў Акопы, адтуль у xуткім часе ён наведвае горад Арол, а ў канцы верасня паэт ужо вучыцца ў Народным унiверсiтэце iмя А.Л. Шаняўскага ў Маскве. Вучоба была вельмi кароткай — Купала жэнiцца з Уладзicлавай Францаўнай Станкевiч, вяртаецца у Miнск.

Ваенныя падзеi не пакiнулi ў cпaкoi паэта: у студзенi 1916 года яго прызываюць у царскую армiю i накiроўваюць у дарожнасапёрны атрад Варшаўскай aкpyгi шляхоў зносiн. Калi 7 лiстапада 1917 года адбыўся Кастрычнiцкi пераварот, Янка Купала знаходзiўся ў Смаленску. З хваляваннем паэт сачыў за падзеямi на Беларусi. Яго ўзрадавала абвяшчэнне 25 caкaвiкa 1918 года незалежнай Беларускай Народнай Рзспублiкi. Гэтыя падзеi натхнiлi Купалу на напісаннe цыкла вершаў, у якiх выявiлася заклапочанасць аўтара будучьм сваёй Бацькаўшчыны.1 студзеня 1919 года ў Смаленску было абвешчана ўтварэнне БССР. У гэты час Купалу наведалi Язэп Дыла i Цішка Гартны. Узрадаваны паэт расказаў гасцям аб cвaiм жьццi: «Няма чым хвалiцца. Ды i не дзiва — колькi часу фронт непадалёку быў. Я служу ў тутэйшых наркампросаўскiх арганiзацыях i часта бываю ў вёсцы. Бачу, як жыве яна зараз. Заняпад страшэнны. Я даўно чакаю таго дня, каб вярнуцца ў Беларусь. Мне хочацца хутчэй уключыцца ў лiтаратурную работу. У xуткім часе Янка Купала вяртаецца на сталае месца жыхарства ў Miнcк, дзе ўладкоўваецца на працу бiблiятэкарам пры Беларускiм народным доме. Паэт марыць выдаць поўны збор cвaix твораў, але ўсе яго iмкненнi не далi станоўчага выніку. Ляжаў без руху i падрыхтаваны зборнiк вершаў «Спадчына. Такiя aдносіны ўладаў засмучалi i расчароўвалi Купалу. Яму не пiсалася.

У 20-я гады Купала займаецца актыўнай грамадскай i лiтаратурнай дзейнасцю. Kpaiнa ажьццяўляе палiтыку беларусiзацыi: адкрываюцца Беларускi дзяржаўны унiверсiтэт, Інстытут беларускай культуры, тэатр, бiблiятэка, утвараюцца лiтаратурныя суполкi «Маладняк» i «Узвышша». Усе гэтыя падзеi акрылiлi Янку Купалу, натхнiлi яго на мастацкую творчасць. У 1922 годзе паэт выдае зборнiк «Спадчына, заканчвае п’есу «Тутэйшыя, у 1925 годзе ўбачыў свет новы зборнiк «Безназоўнае. Названы год быў для паэта юбiлейным: Беларусь шырока адзначыла 20 — годдзе яго лiтаратурнай творчасцi. З гэтай нагоды яму першаму ў кpaiнe было прысвоена ганаровае званне народнага паэта Беларусi. У адказ на высокую ацэнку cвaix заслуг Янка Купала пicaў: «Я скажу адно толькi, што сягонняшняе вялiкае i незвычайнае свята для мяне з прычыны ўшанавання майго юбiлею, асаблiва надання мне годнасці беларускага народнага паэта — гэта ёсць свята не маё, а беларускай нацыянальнай iдэi, гэта ёсць трыумф вызваленай працоўнай Беларусi».

У канцы 20-х — пачатку30 х гадоў на Беларусь прыйшла першая хваля рэпрэсiй, пад раскулачванне папалi мацi i сястра Янкi Купалы. Вялiкую шкоду ў прамым сэнсе здароўю i нават жыццю паэта нанёс артыкул Л. Бэндэ «Шляхам жыцця, у якiм Купала быў названы «iдэолагам буржуазнага нацыянал-адраджэнiзму. Артыкул справакаваў рэгулярныя выклiкi ў ДПУ, дзе Купалу дапытвалi i прымушалi прызнацца ў яго прыналежнасцi да кipaўніцтвa мiфiчнай контррэвалюцыйнай арганiзацыi «Саюз вызвалення Беларусi». Паэт мужна адмаўляў фантастычны паклёп, але, разам з тым, у яго душы зарадзiлася вялiкае расчараванне ў жыццi, справядлiвасцi i гyмaннacцi icнуючага ладу. У лiстападзе 1930 года пасля чарговага допыту Купала вырашыў закончыць жьщцё самагубствам. Спроба была няўдалая, i дактарам удалося выратаваць паэта. Названыя драматычныя падзеi зламалi духоўную моц паэта. Ён змяшчае ў «Звяздзе» «пакаяльны» «Адкрыты лiст Купалы, у якiм адракаецца ад нашанiўскiх традыцый, нацыянал-дэма — кратычнага асяродзiшча». У паэзii Купала cтaнoвiццa не падобным на сябе: яго вершы далёкiя ад рэальнага жыцця — яны славяць «сацыялiстычную яву». Haпaдкi на паэта з боку ўладаў спынiлicя, была створана iлюзiя гарманiчнага сужыцця Купалы i ўлады. Ён прымае ўдзел у розных высокix дзяржаўных форумах, пасяджэннях камiсiй, становіццa дэлегатам з’ездаў і нарадаў. У 1934 годзе прымае ўдзел у працы Першага ўсесаюзнага з’езда caвeцкix пісьменнікаў, на заключным пасяджэннi якога Купалу выбiраюць членам Праўлення ССП СССР. Акрамя гэтага, паэт неаднаразова выбiраецца кандыдатам у члены ІВК, cтановіццa дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР. Яго ўзнагароджвалi ордэнам Ленiна, шматлiкiмi медалямi i гpaмaтaмi.

У 30-ыя гады Купала пiша паэму «Тарасова доля», выдае зборнiкi «Песня будаўнiцтву», «Беларусi ардэнаноснай». У чэрвeнi — жнiўнi 1935 года паэт стварае свой знакамiты «Ляўкоўскi цыкл, напiсаны ў вёсцы Ляўкi Аршанскага раёна. У iм паэт у асноўным iдэалiзуе жыццё, адыходзiць ад прынцыпаў рэалiзму, у некаторай ступені дагаджае ўладам.

Вялiкая Айчынная вайна заспела Купалу ў Каўнас, куды ён паехаў па запрашэннi лiтоўскiх пісьменнікаў. Паэт тэрмiнов вярнуўся ў Miнск, затым у Ляўкi, а з наблiжэннем фронту выехаў у Маскву. На старонках многіх цэнтральных газет з’яўлялiся вершы i артыкулы Купалы. Паэт верыў у перамогу i заклiкаў народ змагацца з фашысцкiмi захопнiкамi. У ваенны час выйшлi яго паэтычныя творы «Беларускім партызанам», «Зноў будзем шчасце мець і волю» i iнш. Восенню 1941 года ў Маскве пачынаецца эвакуацыя, i Купала едзе ў пасёлак Печышчы, што недалёка ад Казанi.