Сызэрыгушхуэ си адыгэ лъэпкъ сочинение

Обновлено: 11.03.2023

Мы нобэрей псалъэмакъым сыхыхьэн ипэ къихуэу сэ куэдрэ сыгупсысащ. Япэрауэ сэ апхуэдэу гъашДэ гъуэгуанэ ин къэзгъэшДакъым хабзэм апхуэдэу куууэ сытепсэлъыхьыну. Ауэ апхуэдэу щыт пэтми, къызгуры1уэ мащ1эмк1э мы псалъэмакъым къыхыхьэ дэтхэнэ зыми садэгуэшэну си гуапэщ.

Ди лъэпкъым ижь-ижьыж лъандэрэ зэрихьэ хабзэмк1э ц1эры1уэу щытащ. Ик1и а хабзэ дахэмрэ нэмысымрэ къыщежьэр адыгэ унагъуэрщ. Нэхъыжьыф1 зырыс дэтхэнэ унагъуэ узыншэми и щ1эблэр щ1еп1ык1 нэхъыжьхэм къыхуагъэна а ф1ыгъуэшхуэм-лъэпкъ хабзэм. Ц1ыхур дунейм къытохьэри ток1ыж, ауэ абы къыф1ащу псэуху зэрихьа и ц1эр къонэ. Апхуэдэщ лъэпкъри и ц1эр игьэпэжу къэгъуэгурык1уэмэ, и хабзэм хуэпэжын хуейщ — ар налкъутнэлмэсу шДэблэ къыщ1эхъуэм хуихъумэфын хуейщ.Ик1и ар къэзыухъуреихь псоми да1ыгъын хуейщ.

Пэжщ, зэманым зэхъуэк1ыныгъэ гуэрхэр егъуэт, ауэ зэманым сытхуэдэ зэхъуэк1ыныгъэ имыгъуэтами, укъызыхэк1а лъэпкъыр пшДэжу, укъэзылъхуа адэ-анэм уахуэфащэу , сэ зэманым сыдок1у жып1эу нэхъ лейуэ зумыш,1у дунейм утетын хуейщ. Дэтхэнэ ц1ыхури щылъагъуэгъуаф1эр и хабзэм щытетым дежщ.

Ди хабзэхэм утепсэлъыхьын щ1эбдза нэужь, куэд къэпт1эщ1ыфынущ зэхъуэк1ыныгъэ дызыхуэмейхэр и1эу. Псалъэм папщ1э иджыри к1эщ1у игугъу сщ1ынщ ди адыгэ хъыджэбзхэм. Сэ гу лъызотэ ди литературам къыхэщыж образхэм еплъытмэ, абыхэми зэрызахъуэжар. Я хьэл-щэнк1и я зьйыгъыкЪкХи, я зыхуэпэк1эк1и ар абыхэм ещхьыжкъым. Сэ сыкъеджауэ щытащяпэм пщащэхэмрэ щауэхэмрэ зэрызэхуэзэу,зэрызэдэгушы1эу къек1уэк1ыу щыта хабзэхэм.

Сочинение Темирова Темирлана,

Пшеунова Т. А

Назначение платежа: Пожертвование на лечение (фамилия и имя ребенка). НДС не облагается.

Основные способы перевода пожертвований в Русфонд

1.Через банк

2. Через терминал QIWI (КИВИ)

3. Через банковскую карту

4. Другие способы

17.09.2014 Пять социальных проектов незрячего, но смотрящего далеко вперед Алексея Фитисова
Алексей Фитисов помогает людям с ограниченными возможностями здоровья найти себя в жизни. Несмотря на то, что сам является инвалидом по зрению I группы, ведёт весьма активный образ жизни.

12.09.2014 “Общество книголюбов Кабардино-Балкарии” живо, благодаря общественникам
Где найти Общество книголюбов в Нальчике – знают многие. Наш адрес не изменился, хотя мы уже давно живём при другом социальном строе, можно сказать, в другой стране.

Сочинение Лъэпкъ ш1эжь маф для учащихся для использования.

Зэо блэк1ыгъэм и1угъу, истаф,

Гур зыгъэузырэр шъыгъо ш1эжь маф.

Ш1эжь л1ыхъужъхэу зыпсэ зытыгъэхэр,

Зыщымгъэгъупшэх л1акъоу к1одыгъэхэр!

Угу къэгъэк1ыжь хым хэк1одагъэхэр,

Нэк1убгъо хьылъэу тхыдэм хэхьагъэхэр.

Ныхэм янэпсэу ч1ыгум тепхъагъэхэр ,

Тыхэм абгъэгухэу дзэм пэш1уек1уагъэхэр.

Шъыгъо, адыгэр, ахэм апае,

А мафэм ахэр шъхьэфитэу гъае.

Ау гъыбзэ закъом зызэпемыгъэщ-

Лъэпкъым ил1ыгъэ л1эш1эгъум хэщ.

Титарихъ гопчын умылъэк1ыщт къэгъэзэгъу, тищы1эныгъэ охып1э куум изыдзэгъэгъэ хъугъэ-ш1агъ Урыс —Кавказ заор. 1864- рэ илъэсым ар ухыгъэ хъуи , илъэсишъэрэ шъэныкъорэ т1урэм къык1оц1 къушъхьэ гъогу къиным тытетым фэдэу, тыдэк1уаезэ 2016- рэ илъэсым тыкъынэсыгъ.

Лъэпкъгъэк1од заоу пачъыхьагъум адыгэхэм къариш1ыл1агъэм фэдэ Урысыем итарихъи къыхэфагъэп. Кавказ заом икъежьап1э щыублагъэу ик1эух нэс техэк1о нэшанэ и1агъ. Ц1ыфук1ыным имызакъоу , лъэпкъгъэк1одыныр , ч1ыгубгынэныр ащ ылъапсэ илъыгъэх.

Адыгэ лъэпкъым щымыгъупшэжьын шъобж ащ къырихыгъ. Минишъэ пчъагъэ хэк1одагъ , лъэпкъ культурэм , хабзэм ч1энэгъэшхо фэхъугъ , лъэпкъым ихахъо инэу зэтыри1эжагъ.

Пачъыхьэм ц1ыфыгъэнчъагъэу зэрихьагъэм хэти ынэпс къыригъэхын фэдэу къысщэхъу. Ежь пачъыхьэм идзэк1ол1хэми а ц1ыфыгъэнчъагъэр афэщэчыщтыгъэп. Къинэу адыгэхэм ащэчыгъэм шъхьацышъор ымыгъэтэджын ылъэк1ырэп. Чъы1эр , гъаблэр , узыр — тыдэ к1уагъэми ауж ик1ыщтыгъэхэп.

Непэрэ мафэхэм хэхэс адыгэхэм япчъагъэ миллионитфым к1эхьэ. Тыркуем , Шамым, Иорданием, Мысырым, Ливием , Югославием, Израиль, Германием , Австралием, Судан, Канадэм — пстэумк1и къэралыгъо 40- м ехъум арысых. Джаущтэу Кавказ заом ыпкъ къик1ык1э зэрэдунаеу адыгэхэр щитэкъухьагъэ хъугъэх. Ар хэти непэ ыш1эн фае — адыгэхэми ,адыгэхэм яч1ыгу щыпсэухэрэми! Ары зэгуры1оныгъэмрэ ныбджэгъуныгъэмрэ алъапсэр.

Сыд фэдэрэ зауи тхьамык1агъо къыздехьы. Заом имэш1олыгъэ хэти нэмысыным пае , зэгуры1оныгъэ ти1эу тыпсэуным тыфэбэнэн фае.Ц1ыф лъэпкъ зэфэшъхьафэу дунаим щыпсэурэм мамырныгъэр агъэлъап1эу псэунхэу сафэлъа1о.

учебно-методическая разработка по кабардинской литературе посвящается изображении в произведениии Б. Куашева родного края. в работе отражается красота и богатство родного края, его достопримечательности. отрывки из произведений народных поэтов, пословицы и поговорки помогут полностью раскрыть тему.

МОУ СОШ №1 с.п. Куба-Таба Учителя первой категории Хамуковой Мадины Хабасовны

Узолъагъур си псэм хуэдэу,

Къэбэрдейуэ нартыжь хэку,

Хабзэ дахэр зи лъэпкъ напэу

Адыгэщ I у дыгъэ нэк I у.

Къанкъул Ф I ыц I э.

Хэкум и беягъым, дахагъым, лэжьыгъэ иным теухуа псалъэмакъ егъэк1уэк1ын;

Усак1уэм и гъащ1эмрэ литературнэ лэжьыгъэмрэ щыгъэгъуэзэн;

Усэм зыхэщ1эгъуэу къеджэу тепсэлъыхьыжынымк1э я1э зэф1эк1ым зегъэубгън;

Хэкум теухуа псалъэжьхэм я мыхьэнэр жегъэ1эн.

• Аддэ, зы зэман гуэрым Каспий тенджызымрэ Тенджыз Ф1ыц1эмрэ я зэхуаку дэлъ щ1ыналъэм зыл1 и быну, лъэпкъ пщык1ут1у зэхэт ди адыгэр щыпсэугъат, лажьэрэ шхэжу, я щхьэхуитыныгъэр ихъумэжу. Зауэ-банэк1э зрилъэфэл1а мылъкук1э, е нэгъуэщ1 лъэпкъ игъэпщыл1у абы и пщ1энт1эпск1э мыпсэууэ- гъавэ хисэу, 1эщ игъэхъуу, хадэ ищ1эу, жыг игъэк1ыу-езым и гуащ1эк1э псэужу, и щхьэ пщ1э хуищ1ыжыфу пагэу дунейм зэрытетамк1э, л1ыгъэрэ хахуагъэрэ зэрыхэлъамк1э сыхуэарэзыщ си лъэпкъ мащ1эм.

Сэ срогушхуэ си лъэпкъ гуащ1эм нарт эпосыр къызэригъэщ1ыфам папщ1э, зэрызихъумэжын 1эщэ-фащэ, фащэ ек1у, ерыскъы 1эф1, лъэпкъ псори зэхъуапсэ адыгэ хабзэ дахэр къызэригъэщ1ыфам папщ1э.

3. Хэкум теухуа псалъэжьхэр.

• Дыщэ унэ нэхърэ ди унэжь
• Уи Хэкур лъэщмэ, урогушхуэ.
• Хэкум игъэгушхуэр лъэщ мэхъу.
• Хэти езым и Хэкур ф1ыуэ елъагъуж.
• Хэкум емык1ур къылъысмэ, псэр умылъыэу къыщыж.
• Бланэ щалъху йок1уэл1эж.
• Бзури и абгъуэ щытепщэщ.

Адыгэ литературэ

3 — нэ класс

КIуащ БетIал и хронологическэ таблицэ

Дохъушыкъуей къуажэм къыщалъхуащ.Граждан зауэм и гуэщIэгъуэщ.Къуажэм школ къыщызэIуах.

БетIал школым щIотIысхьэ. Еджэным гу хуещI, адрейхэм ефIэкIыу йоджэ. Къуажэ унафэщIхэм гу къылъатэ.

Псыхуабэ дэт педрабфакым щIотIысхьэ.ЩоджэнцIыкIу А. .ныбжьэгъу пэж ,гъуэгу гъэлъагъуэ къыхуохъу.

Пединститутым щIотIысхьэ.И тхыгъэхэр дунейм къытохьэ,

Приморский краим Нельмонск курыт едж.и директорщ

Езым илъэIукIэ зауэм макIуэ.Медал ординхэр къыхуагъэфащэ.

Тхыгъэхэр щызэхуэхьэса I томыр къыдокI.

Тхыгъэхэр щызэхуэхьэса II томыр къыдокI.

4. Словарнэ лэжьыгъэ:

Къыр таж — жыр мывэ блын лъагэ

Къунан — илъэсищым ит шыщIэ мыгъасэ.

Гуэн – гъавэ хъумап1э.

Домбеякъ – металл л1эужьыгъуэ

Епэр – мэ гуак1уэ къызыпих удз гъэгъа.

1эрып1 – 1эк1э яп1а, ягъэса.

Къыр къэзэрхэр – къыр быдэхэр.

5. Тхылъымк1э гъэлэжьэн:

Си хэкууэ дыщэ губгъуэ,къэхъугъэм и епэр, Кавказым щынэхъ ф1ыгъуэ, дохьэхыр птеплъэ нэр !

Лэгъупуэ из мазэгъуэр къыщоблэ уи щхьэщыгу, Нартсанэ- хущхъуэ дэгъуэр къыщ1ож уи Есэнт1ыгу.

Акъужьыр алъп сэхъуауэ уи ныджэм щоп1ейтей, Псы 1элхэр 1эсэ пщ1ауэ турбинхэр пхуагъэхъей.

Пшэ уанэу 1уащхэмахуэ плъыр сакъыу къыпщхьэщытщ.

Аузхэм щызэрахуэ 1эщ бжыгъэр вагъуэ ллъытщ.

Теплъаф1эу мывэ гъуэгухэм уи губгъуэр зэрахъащ, К1ыф1ыгъэр щ1ып1э дэгухэм дыгъэщ1эм щхьэщитхъащ.

Жьак1ацэу щхьэмыж уэрхэр хы щхьэфэу мэбырыб, Толъкъунхэр, къыр къэзэрхэр убзэншэу уощ1 1эрып1.

Къунанхэм пшагъуэ гуартэу бгы щхъуант1эхэр яхъуэк1у, Акъылк1э щ1ыр бгъэбатэу жэщ-махуэми уопэк1у.

Бэвыгъэк1э си хэкум зыгуэр зытебгъэк1уэн! Имызуэ зэи бжьыхьэкум къинакъым уи щ1ым гуэн!

Къыр таж утеу1уамэ, зэхохыр дыщэ макъ, Аузхэм щыбэщ мрамор, щогъуэтыр домбеякъ.

Зэтетхэу унэ инхэм дэндежи зыща1эт, Щолъап1эр гуф1э блынхэм ухуак1уэм и сурэт.

Хуэдэншэу уи шу жэрхэм зрачмэ, пшэм йопыдж, Нарт лъэпкъыу уил1 жыджэрхэм тхьэ1ухудэр къагъэудж.

Уи ц1ыхур ф1ыщ1э хэлъуэ лэжьыгъэм гугъу дохьыф, Уэрэдк1э зэрылъэлъуэ гуф1эгъуэм зэхотыф.

Сщ1э псохэри щ1эщыгъуэ щысщохъур сэ уи дей, Узи1эщ-сымыфыгъуэ! Уи ф1эщ щ1ы Къэбэрдей!

Узи1эу уэ си хэкур къэслъыхъуэркъым жэнэт. 1уащхьит1ым я зэхуакур бгъуэтынкъым къызыхуэт.

Си хэкууэ дыщэ губгъуэ, гъащ1эщ1эм и епэр! Кавказым и щ1ы ф1ыгъуэ, Уи теплъэм 1эф1 ещ1 псэр!

6. Яджар егъэбыдыл1эн:

«Пшэ уанэу Iуащхьэмахуэ,

Дэ дызыгъэгуф1эр ди щ1эблэ къэхъурщ, ди мамыр гъащ1эрщ, дэрэжэгъуэ ди1эрщ.

Бештокъуэ Хьэбас

Бзэр тIэщIэкIмэ, дылъэпкъкъым.

Акъыл ин ухуэмей,
КъыбгурыIуэу а тIэкIур
Утетыну дунейм.
Бзэм и макъхэм ди тхыдэр,
Ди лъыр, ди псэр хэпщащ.
Бзэр тхъумэну зымыдэр
Ди биям къагъэщIащ.
Бзэр тIэщIэкIмэ, досыкIыр,
ТIэщIэкIами дрикъунт.
КIуа лIэщIыгъуэм лъыкIпсыкIым
Хипщэжар сыт хъужын?
Бзэр тIэщIэкIмэ, докIуэдыр.
Лъы зыщIэтыр фысакъ.
Псы зыщIэтыр текIуэту,
ВгъэIу бзэ хуабэм и макъ.

Бемырзэ Мухьэдин

Адыгэбзэ

Къагъырмэс Борис

Си адыгэбзэ

Къэшэж Иннэ
* * *
Къызэпсэлъэж, си адэ, адыгэбзэкIэ,
нэгъуэщI нэхъ мыхъуми
зэ сегъэпщIыхьыж,
бгъэджэгуупсысэм
и макъыбзэ шхуэIур
уздыщагъафIэ лъахэм дигъэхьэж.
Къызэпсэлъэж уиадэм и уэсятымкIэ,
Си адэу — узым бзэр зыIуриха!
Зэпычми шыныбэ пхыруэрэд хъэтымкIэ
Шым нихьэсынущ лъагъуэ хухахар.
КъысхуэIуэтэж, си адэ, уилъахэбзэр,
а тэмакъыщIэ псынэм
и фIыншэбзэр —
мэлыхъуэ пщыIэ жьэгухэм я IугъуэкIэм
уиузхэм щIэгъэуэну зырашэкIрэ
уэсукхъуэгъуагъуэмбгыр
щIэщхьэукъукIыу.
Къызэпсэлъэж, си адэ, къэпсэлъэж!
КъызэпсэлъэкI уз
бзаджэм къыпекIуэкIи —
узыпэмастэруи мэкъупIэ пхафэу
усхурикIуэжу а пшэкIэплъ дыгъафIэм…
А зырщиджы, си адэ, къэслъэIужыр:
къэгъэпсэлъэж а уахътыншагъэм
и бзэр,
къэгъэпсэлъэж уиадэм и лъахэбзэр.
1971.

ЗэзыдзэкIар Къармэ Iэсиятщ.

Щоджэн Аслъэнджэрий

Адыгэбзэ

Ди Iуащхьэмахуэ
Уафэм ныщIоуэ,
Бахъсэн уэрыжьыр
КъуакIэм щызоуэ,
Мы ди хэкужьыр
Дуней телъыджэщ,
Ди адыгэбзэр
Абы и гъуджэщ.
Зи бзэр зыфIэдахэр
Ар лъэпкъ узыншэщ,
Зи бзэм хуэлажьэр
Ар лъэпкъ уахътыншэщ,
Адыгэ лъэпкъыр
Дызэкъуэтынщ,
Ди бзэм и щIыхьыр
Лъагэу тIэтынщ.
Ди адыгэбзэр
Мывэ джей быдэщ,
Илъэс мин куэдхэр
Абы и тхыдэщ,
Псыкъелъэм хуэдэу
Ар къарууфIэщ,
Ди лъэпкъ гъэфIэну,
ДызэрыгуфIэщ.
Зи бзэр зымыдэу
Зы лъэпкъ щымыIэ,
Зи хэку епцIыжу
Зы лъэпкъ щымыIэ,
Зи бзэр зыхъумэр
Мис ар лъэпкъ къабзэщ,
Бзэм пщIэ хуэщIыныр
Лъэпкъхэм я хабзэщ.
Мы дунеишхуэм
Лъэпкъ куэд щызокIуэ,
Зи бзэм хуэсакъхэр
Зэманым токIуэ,
ГъащIэ хъуэпсэгъуэр
ЩIылъэм щаухуэ.
Апхуэдэ щапхъэм
Дэ дегъэгушхуэ.
Ди адыгэбзэм
Лъэпкъыр зэпещIэ,
БлэкIа зэманхэр
Дэ къыдегъащIэ,
Ди нартыжь лъэпкъым
Уэрэд хуеусыр,
Ди лъэпкъ хъыбархэр
Дэни нехьэсыр.
Зи бзэр зыфIэдахэр
Ар лъэпкъ узыншэщ,
Зи бзэм хуэлажьэр
Ар лъэпкъ уахътыншэщ.
Адыгэ лъэпкъыр
Дызэкъуэтынщ,
Ди бзэм и щIыхьыр
Лъагэу тIэтынщ.

Си бзэ – си псэ, си дуней

Псалъэхэр Джэдгъэф Борис ейщ
Макъамэр Молэ Владимиррэ
Щомахуэ Хьэсэнбийрэ ейщ

Iуащхьэмахуэу уэгу пкIэлъейм
Хасэшхуэр щызэхуос.
ЖаIэр нобэ Къэбэрдейм
Къайсэри щызэхох:
Ежьу: Си бзэ — си псэ, си дуней,
Анэбзэу си уэрэд,
Лъагъуныгъэу сигу мыжейм
Сигу мыжейм укъолъэт
Адыгэу тетым щIы хъурейм,
Ей, маржэ, жыфIэрей:
Си бзэ — си псэ, си дуней,
Си бзэ — си дуней.
Япхъуатэ си бзэр къуалэбзум.
Пшынэбзэу, зэIэпах.
Мэзкуу щIодэIур си макъ зум,
Аммани щызэхах.
Ежьу.
Йоубзэ си бзэр мы дунейм.
Ар, пшэплъу, кърекIут
Си Iуащхьэмахуэу уэгу пкIэлъейм,
Тырку лъахэми лъоIэс.
Ежьу.

Читайте также:

  

• Сочинение на тему ваш друг отправляется в поход что вы ему посоветуете

  

• Да вероятно тот безымянный художник в общепринятом смысле сочинение

  

• На основе прочитанного текста напишите сочинение рассуждение ответив на вопрос почему поход с внуком

  

• Сочинение о электронной почте

  

• Сочинение на тему любви в творчестве тургенева

Categories:

• История
• СССР
• Cancel

«Уи бзэр бзуууэ п1эщ1эк1амэ, к1элъылъати къэпхъуэтэж. Ар уи щ1эблэм 1урыпчамэ, къэт1и мащэ, ит1ысхьэж».
Зэрыжы1эмк1э, дунейм лъэпкъ миным щ1игъу щопсэу. Сыт ахэр зэрызэщхьэщык1ыр, зэрызэмыщхьыр? Пэжщ, иныкъуэхэр я плъыфэк1э зэщхькъым – хэт нэхъ ц1ык1ущ, хэт нэхъ инщ, хэт и щхьэцыр сырыхущ, хэт ф1ыц1эщ. Ауэ лъэпкъ куэдыр я плъыфэк1э зэщхьщ. Лъэпкъхэр иджыри зэщхьэщок1 я хабзэк1э, дуней тетык1эк1э, ауэ зи дуней тетык1э зэщхь лъэпкъхэри куэдык1ейщ. Нт1э сыт къэнэжыр? Сытк1э зы лъэпкъыр адрейм ущымыуэу къыпхухэгъэк1ыну? Къэнэжыр зыщ – зэрыпсалъэ бзэращ. Аращ лъэпкъыр зэгъэлъэпкъыри, мы дунейм укъызэрац1ыху 1эмалри.
Куэдым жа1эр ди адыгэбзэр бзэ мыхьэнэншэу, иджырей гъащ1эм зык1и къыщымысэбэпыну, бджык1и мыхьэшхуэ имы1эу. К1уэ пэтми урысыбзэм, инджылыбзэм я пщ1эр хэхъуэрэ, адыгэбзэм ейр к1эрыхуу мак1уэ. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, СССР зэманым щы1а «Адыгэбзэм къалэ К1ыхь уф1игъэк1ынукъым» жы1эгъуэр иджыри адыгэ ц1ыхум и щхьэм имык1ауэ илъщ, куэдри абы щыхьэт тохъуэ. Икъук1э узыгъэнэщхъей, узыгъэгумащ1э 1уэхущ мы 1уэхур. К1уэ пэтми урысыбзэк1э зэпсалъэж адыгэхэр нэхъыбэ хъуурэ мак1уэ. Япэм апхуэду щыту хъуар къалэдысэу щытамэ, иджы адыгэ къуажэхэми зык1и зыкъык1эрагъэхуну ягу илъкъым. Псори къыздежьэр унагъуэращи, адэ-анэ адыгэбзэк1э зи сабийхэм емыпсалъэжхэр уэшх нэужьым агъэбэгухэр псынщ1эу зэрыбагъуэм хуэдэу багъуэурэ мак1уэ. Унагъуэ къэс уихьэурэ уи хабзэ пхуилъхьэнкъым, ц1ыху къэси я зэхэщ1ык1ым зыпхуегъэхъуэжынкъым. Мы 1уэхум къэрал дыздэпсэур иригузавэу щытатэмэ псори зыгуэр хъунт, ауэ къэралри иригузавэкъым. Адыгэбзэм и пщ1эр ехуэхыурэ, ехуэхыурэ адэк1э здехуэхын имы1эу къэнэжащ. Хьэуэ, пц1ы соупс. Щы1эщ иджыри здехуэхын. Мы иджыпсту къек1уэк1 1уэхум адэк1э къык1элъык1уэнур бзэ к1уэдыжыращ. Сэ сыхуейкъым си иужьк1э къэк1уэну ц1ыхухэм ягу дыкъыщагъэк1ыжк1э «Адыгэбзэр зыгъэк1уэда щ1эблэ мыхъумыщ1э» къытхужа1эну.
Зи бзэр зыф1эк1уэда лъэпкъхэр куэдык1ейщ. Абыхэм къак1уа гъуэгуанэри на1уэщ, белджылыщ. Лъэпкъ губзыгъэхэм щыуагъэ ящ1ахэмк1э загъэсэж, дерс къыхахри адэк1э 1уэхур ягъэзахуэж. Зы лъэпкъ закъуэщ бзэр ф1эк1уэдрэ ар къэзыщтэжыфауэ щы1эр. Зи гугъу сщ1ыр журтхэращ. Апхуэдэ зыхуэзэф1эк1ауэ нэгъуэщ1 зы лъэпкъ дунейм теткъым. Ауэ адыгэхэм дэ абы щапхъэ къащ1ытетхын щы1экъым. Нэхъ губзыгъэж лъэпкъхэм адрейхэм ящ1а щыуагъэхэмк1э загъасэ, ахэр зэрамыщ1эн иужь итщ. Адыгэми аращ тщ1эн хуейр ди къэк1уэнур дахэ хъуну дыхуеймэ.
«К1уэдыжмэ си адыгэбзэр, хэк1ынущ си адыгэпсэр» — аращ мы 1уэхум к1эщ1у, ауэ куууэ утепсэлъыхьынумэ жы1эн хуейр. Хэк1ащ апхудэу адыгэм ди зы къуэш лъэпкъым и псэр. Зи гугъу сщ1ыр убыххэрауэ зэрыщытыр дауи къывгур1уа хъунщ. Адыгэ 1уэхум иригузавэ дэтхэнэ зы ц1ыхуми игур щ1эмыузынк1э 1эмал и1экъым мы л1акъуэ уардэм и щхьэм къырик1уа насыпыншагъэм. Убых лъэпкъым и гум къеуэным щ1ыщигъэтам щхьэусыгъуэ куэд и1эщ. Абыхэм ящыщщ ахэр псори Уэсмэн империе бзаджэм 1эпхъуэн хуей зэрыхъуар, абы 1эпхъуа нэужь зэрызэк1эщ1ачар, тыркухэм я къэралыгъуэм щыпсэу нэгъуэщ1 лъэпкъхэм егъэщ1ыл1ауэ ирагъэк1уэк1а политикэ гущ1эгъуншэр. А псори зэхыхьэжри убыххэр к1уэдыпащ. Тевфик Эсенч иужьк1э зыри а бзэ жьгъырумк1э ирипсалъэжакъым. Абдеж ди къуэш лъэпкъым и псэр хэк1ауэ ябжын щ1адзащ. Убыххэр езыхэр къапщтэмэ нэхъ адыгэ л1акъуэ инхэм ящыщу щытащ. А псори к1уэдыжауэ ф1эщ щ1ыгъуейщ. Дауик1 абы зыгуэр къэнащ, Тыркуми иджыри щыпсэууэ жа1э, ауэ, ди жагъуэ зэрыхъунщи, бзэр псоми я1эщ1эхуа хъуащ. Аращ «Бзэр к1уэдмэ, лъэпкъыри мэк1уэд» щ1ыжа1эр. Убыхыбзэр к1уэдати, убых лъэпкъыр абы здихьащ. Бзэр – лъэпкъыращ. Лъэпкъыр- бзэращ. Адыгэри дызыгъэадыгэр ди бзэ дахэращ.
Ижь-ижьыж лъандэрэ дыщэ к1анэм хуэдэу яхъумэурэ, ягъэщ1эращ1эурэ, нэхъ къулей ящ1ыурэ ди адэжьхэм зэрахьа бзэ уардэр дгъэк1уэд хъунукъым. Дэ абыхэм я дежи, ди яужьк1э псэунухэм я дежи жэуап щыдохь. Дэращ адыгэбзэм къэк1уэн и1энуми имы1энуми зэлъытар, дэращ адыгэбзэ 1уэхур зи 1эмыщ1э илъыр. Апхуэду щыщытк1э, адыгэм иджыпсту ди къалэн нэхъыщхьэр дыкъэушыжу бзэ 1уэхур гъуэгу пэжым тетшэжын хуейуэращ. Сыхуейт Иуан Бубэ и усэк1э сыухыну:

Уи анэбзэр гъаф1э.
Уи анэбзэр гъаф1э,
Ар бгъэ дамэу шэщ1.
Адэжь и жьэгу маф1э
Пхуахъумам ар пэщ1.

Пхуахъумащ адэжьхэм
Бзэм я нэхъ къулейр.
Зи бзэ зымыджыжхэм
Зэи уадэмыплъей.

Зи бзэ хуэмеижыр —
Ар лъэпкъыншэ мэхъу.
Зи лъэпкъ 1уэху еижыр
Гъащ1эм къегъэщ1эхъу.

Бзэр 1эщ1ыбмэ — йобэ,
Мэхъу тэджыжыгъуей.
Ар тхъумэныр нобэ
1ущагъ псом я лейщ.

Адыгэбзэр гуапэщ,
Лант1эщ ик1и лъэчщ.
Дыгъэ налъэу хуабэщ,
Уи псэм и данлъэчщ.

Уи анэбзэр гъаф1э,
Ар бгъэ дамэу шэщ1.
Адэжь и жьэгу маф1э
Пхуахъумам ар пэщ1.

Сочинение.

2013 илъэс.

«Зиц1ыф лъэпкъ зъыгъэпыутырэм

ышъхьэ егъэпыутыжьы»

Адыгэ гущы1эжъ.

 «Щэпсэух дунаим адыгэ лъэпкъхэр…» Хэтрэ ц1ыфи илъэпкъ гушхоныгъэ хигъуатэмэ игуап. Сэри ащ фэдэ ц1ыфмэ сащыщ.Ц1ыф лъэпкъэу ятэжъмэ яч1ыгу зыгу илъэу къезхьак1эу, нэр зэфаш1мэ хэкум идэхагъэ зынэгу къык1эуцоу, зилъэпкъэгъумэ яц1ыфыш1угъэ, я1эш1угъэ зык1ышъорэ зыгурэ къэзгъэфабэрэмэ сащыщ.Сыадыг, адыгэ ч1ыгум сыкъыщыхъугъ, сыщап1угъ, адыгэмэ ялъ стыр слъынтфэмэ арэчъэ, адыгэмэ агу пытэ сыбгъэгу къыщытео. Сыадыг ык1и ащ сырэгушхо!

 Лъэпкъым къырык1уагъэм итарихъ зымыш1эрэмэ, мы сигущы1эхэр к1элэгъэ- шъхьаубэтагъэу сфалъэгъунк1и мэхъу. Ау блэк1ыгъэр къэдгъэтэджыжьэу, л1эш1эгъу пчъагъэхэмк1э тызэк1эплъэжьмэ, нэм къык1эуцорэр: бзаджэр, узыр, гъаблэр, пыйр, заор… Тхьапша к1одыгъэр, фэхыгъэр, ащагъэр… Адыгэ лъэпкъыр къызэлыжьыгъэр бэ.

 Л1эш1эгъу пчъагъэхэм зэо-пыджэхэр щырек1ок1ыгъ , лъыр псыхъоу щагъэчъагъ, сабый 1аджи ибэу къагъэнагъ, ны пчъагъэ насыпынчъэ аш1ыгъ. Шъыпкъэ, тек1оныгъэр пыим иеуи нахьыбэрэм къыхэк1ыгъ, ау агу агъэк1одэу, пыйм зыратэу къыхэк1ыгъэп. Ащ фэдиз гъогу къиныр къэзык1угъэ адыгэ лъэпкъыр шъхьафитэу къэнагъ.Къин бэдэд апэк1эк1ыгъэр, ау сыд фэдиз къин амыщэчыгъэми  яц1ыфыгъэ напи, яхэку ш1улъэгъоу фыря1эри ч1анагъэп, зэрэадыгэхэр ащыгъупшагъэп. А шъхьафитыныгъэр къытфыдэзхыгъэ л1ыхъужъмэ шъхьак1афэ афэсэш1ы.

 Сыдэущтэу сырымыгушхона сызэрэадыгэм? А заулэр зытехъык1ыгъэ лъэпкъым, ац1э зырыбгъэпагэмэ хъунэу , бэрэ дахэк1э ра1уагъ. Зэрэдунаеу, п1оми хъунэу, нэмык1 хэгъэгуми адыгэхэр щызэлъаш1агъ: Тыркуем, Мысырым ык1и нэмык1хэми. Ар къаушыхьаты дунаим щызэлъаш1эщтыгъэ ш1эныгэлъэжь путешественникхэу адыгэ шъолъырым къак1ощтыгъэхэм. Джорджио Интериано, Жан Шарден Ферран, Дж. Белл ык1и нэмык1хэми адыгэмэ къызахэхьэхэмэ, аралъэгъул1эгъэ шэн-зек1ок1э дахэу, ц1ыфыш1уныгъэу, адыгэ бзылъфыгъэм идэхагъэ уасэу фаш1ыгъэр бэрэ агъэш1эгъон икъун хъугъэ. Карл Маркс адыгэмэ апае ы1уагъ: «Народы, учитесь у черкессов, на что способны люди, желающие оставаться свободными». Ащ ыуж щытхъу гущы1э афэмы1ожьми хъунэу,адыгэмэ язытет а гущы1эмэ къыра1отык1ы.                  

                                              Адыгэм жъыгъэр елъытэ.

Нартмэ якъэбар е1уатэ…

Адыгэм къушъхьэр ыгу илъ,

Къиныгъоми зимыгъэбылъ.

Адыгэм хъишъэ бэу пылъ.

 Щысэу къэсхьымэ сш1оигъу адыгэ-мамлюкхэр. Хэт щыщыгъэха ахэр? Сыда гъэхьагъэу я1агъэр? Уадыгэмэ уарыгушхонэу сыда яш1уагъэу тилъэпкъ рагъэк1ыгъэр. Шъыпкъэ, яхэгъэгу пэчыжьагъэх,яч1ыгу къагъэзэжьынхэ алъэк1ыгъэп…

 Зэо-банэк1э , тхьагъэпц1ыгъэк1э тыгъугъэ хъугъэ адыгэ к1элэц1ык1ухэу, теплъэ дахэ зи1эу, гулъытэ куурэ к1оч1эшхорэ зыхэлъхэу Мысыр пщымэ а1эк1ахьэщтыгъэхэми якъэбар джы къызнэсыгъэми а1уатэ. Адыгэ-мамлюк нэбгырэ заулэмэ ац1э пытэу тарихъым хиубытагъ. Борэкъокъом щегъэжьагъэу Т1уманбай щиухыжьэу илъэс шъит1урэ шъэныкъорэ Мысыр хэгъэгум пщыгъор щаубыты. Барсбэй, Къайтбэй, Джамболэт, Къэншъаугъур ык1и нэмык1хэри. Акъылыш1охэу, гук1эгъуныгъэшхо зыхэлъ ц1ыфхэу, губзыгъэхэу, Мысырым ис ц1ыфхэм рэзэныгъэшхо къафаш1эу тарихъым къыхэнагъэх.

 Л1эш1эгъумэ зыдахьыжьыгъэ ц1ыфхэм ялъэуж дахэ изакъоп тызэрэгушхонэу ти1эр. Уахътэр лъэк1уатэ, к1эу ащ къыздихьрэр бэ. Бзаджэу къыташ1агъэмк1э  адыгэ т1эк1ум ипхъыхьэ -итэкъу тыхъугъэми,гук1одыгъор къызтетымгъак1оу тылъакъо пытэу тыкътеуцожьын тыфзэш1ок1ыгъ. Къэралыгъо ц1ык1у тыхъугъ. Адыгабзэр къэралыгъуабзэу, къэралыгъо тамыгъэхэри ти1э хъугъэх. Урысыем ац1э щызэлъаш1эхэу тхак1охэр, усак1охэр, ш1эныгъэлэжьхэр ти1э хъугъэ. Дунаим техъухьэрэмэ ащыгъуазэ тызыш1ыхэрэ лъэпкъ гъазетымрэ телевидениемрэ уарыгушхонэу щыт. Театрэхэр, ахэмэ ащылэжьэрэ актёрхэр, къашъо ык1и орэды1о ансамбльхэу щытхъур къытфэзыхъыхэрэмэ язакъоми сыдым ымыуасэха!

 Уадыгэмэ уигъэдахэу, хэбзэ дахэу ти1эм изакъоми! Хэкум къихьэрэ ц1ыфэу, хьак1эм зэрэпэгъок1хэрэр зымыгъэш1агъо щы1эп. Ар къаушыхьаты тарихъым къыхэнэгъэ тхыгъэхэм. Джырэ усак1охэми бэрэ къыхагъэщы. Адыгэмэ щы1эныгъэ гъогоу къак1угъэр зыфэдэр, ц1ыф зэхэтык1э дахэхэр къащра1отык1ы.

  Гук1одыгъор къызтрамыгъак1оу, ащ фэдиз гъогу къин къэзык1угъэ адыгэ лъэпкъым урыгушхоныр тэрэзэу сэлъытэ. Лъэпкъым ихъишъэ зыш1эжьырэ ц1ыф пстэури зыщыгушхонхэ ти1, тымыук1ытэжьэу. Сыадыг ык1и ащ сырэгушхо.

 Сэ сыадыг, сянэ адыг, сятэ адыг. Ара адыгэ сызыш1ырэр? Хьау, ащ изакъоп. Сэ сыныбжьык1, илъэс пш1ык1упл1 нахь сыныбжьэп, ау адыгэ сызыш1ыщт шапхъьэмэ сатетэу сызек1онэу сегугърэ, сищы1эныгъэ есэгъажьэ. Силъэпкъ ихъишъэ с1отэн икъунэу зэсэгъаш1э. Силъэпкъ итарихъ, къытк1эхъухьэщт ныбжьык1эмэ апае, сыц1э къыхэзгъанэ сш1оигъоу морад дахэ си1. Ары ц1ыфыр адыгэ зыш1ыщтыр. Илъэпкъ къырык1орэм фэгумэк1ы зыхъук1э ары. Тятэжъхэр къэтымыушъхьак1ужьынхэу, гъогоу тфыхахыгъэм занк1эу тырык1онэу, адыгац1эр дгъэлъап1эу тыщы1эныр — ар адыгагъ. . А зэк1эри зы1э илъыр тэры-джырэ ныбжьык1эхэр ары. Сыадыг сэ ык1и ащ сырэгушхо.

Ди бзэр адыгэбзэщ, анэм къыддилъхуащ. Дэтхэнэ лъэпкъ къыхэкIами и къалэнщ езым и лъэпкъ хабзэр, щэнхабзэр, и бзэр ихъумэжыну. Дэри абы дытетщ. Ди­Iэщ адыгэ хабзэр. Адыгэ хабзэм и лъа­псэр адыгагъэращ. Iэдэбыр, цIыхугъэр, нэ­мысыр, укIытэр, напэр… А фIыгъуэ псо­ри къытхуэзыгъэщIа, тхуэзыхъума ди нэ­хъыжьыфIхэм фIыщIэшхуэ яхудощI.

Ди бзэр хъумэнымкIэ, зегъэу­жьынымкIэ лэжьыгъэшхуэ ягуэ­щIауэ зи цIэр дыщэпскIэ ди тхыдэм хатхахэм ящыщщ ПащIэ Бэчмырзэ, ЩоджэнцIыкIу Алий, Нэгумэ Шорэ, нэгъуэщI куэди. Адыгэ литературэм деж абыхэм зэщIагъэна мафIэр ди гум йопсэ, ди псэр егъэхуабэ. Ноби а мафIэр ужьыхкъым. ЩIэблэм ар нэхъри зэщIагъаплъэ. Ди гуапэ хъуащ Бемырзэ Зураб, Абидокъуэ Люсанэ, Чэнджэщауэ Артур сымэ литературэм хуэгъэзауэ я ехъулIэныгъэхэр… Бзэ тIэщIэкIыр къэзубыдыжыну зыхузэфIэкIхэм ящыщщи, Тхьэшхуэм иригъэфIакIуэ, я пса-лъэр нэгъуэщI лъэпкъхэми на­хьэсу, адыгэм ди цIэр фIыкIэ ягъэIуу!

Адыгэбзэр мы дуней псом ныбжьышхуэ зиIэ бзэхэм зэращыщым и щыхьэтщ США-м и конгрессым и библиотекэм ныбжьышхуэ зиIэ лъэпкъыу къагъэлъэгъуа 32-м япэ сатыр­хэм адыгэр зэрыхэтыр!

«НэгъуэщI лъэпкъым и бзэр илъэситI-щыкIэ зэзгъэцIыхуфынущ, ауэ си бзэр сыпсэухукIэ зэзгъэщIэн хуейщ» жиIэгъащ венгр еджагъэшхуэ Месарош. Мис а псалъэ пэжхэм адыгэхэри дытетыпхъэщ, дгъэзэщIап­хъэщ.

Дэтхэнэ зы цIыхуми и бзэр ищIэжын хуейщ. Аращ адыгэ литературэм и лъабжьэр зы­гъэтIылъахэм ящыщ ЩоджэнцIыкIу Алий «Зи бзэр зымыдж адыгэ сабий щыIэн хуейкъым», — жэуэ щIитхыгъар.

Ди еджапIэр къапщтэмэ, апхуэдэ гуныкъуэгъуэ диIэкъым. Щапхъэ къэсхьынщи, е 5 — 6-нэ классхэм еджакIуэ цIыкIуитI хэсщ, пэщIэдзэ классхэм бзэр щамыджауэ. Арами (Куэбл ­Саидэрэ Тохъутэмыщхэ Дая­нэрэ) фIы дыдэу пылъщ а Iуэ­хум. Дистанционнэу дыщеджэми, Даянэ и лэжьыгъэхэр псом япэ дыхъунукъымкърегъэхь, литературэмкIи апхуэдэщ.

КъинэмыщIауэ, лъэпкъыбзэр хъумэным хуэгъэзауэ Iуэхугъуэ зэхуэмыдэхэр еджапIэм щыдогъэкIуэкI зэпыт. Апхуэдэ зыуэ, лъэпкъыбзэхэм я Махуэм хуэ­кIуэу «Бзэрабзэ, си адыгэбзэ» зэпеуэр едгъэкIуэкIащ. Абдеж гухэхъуэу усэ къыщеджащ Хьэж­мусэ Айнэ, Алътэдокъуэхэ Им­ран, Iэсидэ, Утемыщхэ Миланэ, Амалие, АйкIэпщ Элинэ, Къэ­бэрдей Iэдэм, Къардэн Идар, Ашыбокъуэ Данэ сымэ.

Мы еджакIуэхэр «Родные языки России» Урысейпсо акцэми хэтащ, сертификатхэмрэ медалхэмрэ къыхурагъэхьыжащ.

Шпет Густав жиIэгъащ: «Бзэращ лъэпкъым и псэр зыхэлъыр. Абыхэм я бзэр я псэщ, я псэр — я бзэщ»…

Уахуозэ адыгэ куэдым урысыбзэкIэ мыхъумэ зэмыпса-лъэу. Ар ди жагъуэ мыхъуу къанэкъым.

Исландие къэралыгъуэм уна­фэ щхьэхуэ къыщахьащ ха­мэбзэхэм къыхэкIа псалъэхэр я бзэм хамыгъыхьэну. А унафэм щIэтурэ, мы зэманым Ис­ландием я бзэр дунейм щынэхъ къабзэ дыдэу къызэте­науэ къалъытэ. Мыбы дэри дегупсысыпхъэщ.

Ди лъэпкъым и анэбзэр — адыгэбзэр мыкIуэдыжыным теухуащ адыгэм, адыгэбзэм зи гур хуэузу псэуа усакIуэ щэджащэ Бемырзэ Мухьэдин и тхыгъэхэр. ИкIи зэпеуэхэм, нэгъуэщI Iуэхугъуэхэм абы и цIэр куэдрэ къыдоIуэ:

«ЗэгъащIэ: зи бзэр зыфIэ­кIуэдым И анэр хуэдэщ фIэкIуэдам».

Мы дунейм анэм нэхъ лъапIэ щыIэкъым. Бзэр анэм зэ­репхар, ар зэрыналъкъутнал­мэсыр зыщыдгъэгъупщэ хъунукъым.

ТекIуэныгъэм и Илъэс 75-м теухуауэ усэ къеджэнымкIэ онлайн-зэпеуэм дыхэтащ. Ашыбокъуэ Данэ (Бемырзэ М. и усэ «Зауэм теухуа балладэ»), Утемыщ Амалие (Къэгъырмэс Б. «ЗауэлIым и псылъэ»), Алътэдокъуэ Iэсидэ (Жантемыр  М. «Уахътыншэ полк»), Утемыщ Миланэ (Гъуэщокъуэ Хъу. «Те­кIуэныгъэм и махуэ»), Къан­къуэш Даринэ сымэ гум хыхьэу къеджащ. Москва къалэм къи­кIыу, фIыщIэ тхылъхэр къа­Iэрыхьэжащ.

«Зыуэ щыт Урысей» партым и хэгъэгу къудамэм и лIы­кIуэхэр дигъусэу «ТекIуэны­гъэм и Махуэ» диктантыр ттхащ. Ар нэхъы­фIу зыхузэфIэкIа нэры­бгибгъум фIыщIэ тхылъхэр къра­тыжащ…

ЕгъэджакIуэри адэ-анэхэри апхуэдэ Iуэхум дыщымыгу­фIыкIыу къанэкъым. Сэ къыз­бгъэдэкIыу, анэ-адэ куэдым фIыщIэ яхузощI сабийр егъэ­джэнымкIэ, гъэсэныгъэ нэс хэлъынымкIэ дэIэпыкъуэгъу къызэрытхуэхъумкIэ.

Къапщтэмэ, Эрсакон еджапIэм и цIэр фIыкIэ жрагъыIэ еджакIуэ куэдым. Ди еджапIэм щIэдгъэкIауэ, Москва, Ставрополь, Мейкъуапэ ищхьэ еджапIэхэр къыщаухри, а къалэхэм къагъэнэжауэ щылажьэр куэдщ. Сыт хуэдэу адыгэбзэр ягъэшэрыуэрэ абыхэм: Къадыр Александрэ, Дыщ Залинэ, Чыр­быж Альбинэ, нэгъуэщIхэми.

Къэбэрдей Алинэ – щэ! Дапщэрэ район, республикэ зэ­пеуэ­хэм, олимпиадэхэм япэ увыпIэхэр къыщихьу щыта абы! Газетми, телевиденэми мызэ-мытIэу къыщагъэлъэгъуащ. Хуабжьу гу къабзэ, адыгэпсэ зиIэщ.

Апхуэдэщ Ашыбокъуэхэ Дианэ (иджыпсту Ставрополь дэт медицинэмкIэ институтым що­джэ), Динэ, Данэ сымэ. Мы пщащэхэми адыгэбзэр фIыуэ ялъагъуу, сыт хуэдэ Iуэхугъуэми жыджэру хэту щытащ. Ар зимыуасэ щыIэ?!.

Адыгэ хабзэр, адыгэбзэр фIыгъуэу щыIэм я лъабжьэщ. Псалъэ Iущ, шэрыуэ куэд диIэщ нэмысым, хабзэм, бзэм, акъылым теухуауэ. «Бзэ зимы­Iэж лъэпкъыр лъэпкъыжкъым» жыхуиIэри абы щыщщ.

ЩIыхь зиIэ ди егъэджа­кIуэфIхэр, фIы куэдкIэ дызыщыгугъ ди еджакIуэхэр щыдиIэкIэ, ди фIэщ мэхъу адыгэбзэр дунейм зэрыщыIунур. Адыгэ лъэп­къыр Тхьэм иригъэфIакIуэ! Бзэншэ, лъэпкъыншэ дыхъуну­къым. Догугъэ ди бзэ дахэу пшынэбзэу гур зэщIэзыIэтэр нэхъри нэхъ лъэщу дунейм куэдрэ тетыну! Бзэр мыкIуэдмэ, лъэпкъри псэунущ!

НАРТБИЙХЭ Хужьэ,
Эрсакон къуажэ еджапIэм адыгэбзэмкIэ и егъэджакIуэ, егъэджэныгъэм и отличник, ищхьэ IэщIагъэ нагъыщэ зиIэ.