Автор:
Ахмадуллина Алия Зираковна
«Табигать — туган йортыбыз»
Скачать:
Предварительный просмотр:
ТР Әлмәт шәһәре Муниципаль бюджет белем бирү учреждениесе «6 нчы гомуми урта белем бирү мәктәбе»
Инша
Табигать- туган йортыбыз
Иншаны язды:
6Б сыйныф укучысы
Әхмәдуллина Алия З.
Тикшерде:
татар теле һәм
әдәбияты укытучысы
Әхмәдуллина А.Г.
Әлмәт, 2013
Мин үземнең туган ягым табигатенә һәрвакыт сокланам. Сокланмаслык та түгел бит: урман дисәң, урманнары бар аның, сулыклар дисәң, елга-кулләре күп аның, таулар, болыннар, тугайлар, әрәмәлекләр… Болар барысы да минем туган ягым.
Елның дүрт фасылын да күрәм мин туган ягымда. Менә хәзер яз килеп ята табигатькә. Ул бөтен җирне яшеллеккә күмәр. Инде гөрләвекләрен агызырга да өлгерде. Тиздән табигать бизәкләре – кошлар, туган җиребезне сагынып, җылы яклардан кайтып җитәрләр.
Язның бигрәк тә май айларын яратам. Бөтен тирә-як көзге муллыкка әзерләнә башлый бит ул чакта. Ничек итепме? Бөтен агачлар чәчәккә күмелә, ә җимеш агачларның шау чәчәктә утыруы — ул көзге мул уңыш дигән сүз. Инде бу чәчәкләрне салкын гына коймасын да, бал кортлары аларны серкәләндереп торсын.
Шушы матур вакытны табигатьнең тагын бер иң күңелле чоры — җәй алыштыра. Ул сусыл тәмле җиләкләре, кызыл бөрлегәннәре белән килә дә, хуш исле печәннәре, тук арыш-бодайлары белән алтын көзгә кереп тә китә. Сары көз айлары яңгырлы, җилле булса да, үзләренең муллыклары белән күңелле.
Мул алтын көзне тагын бер күңелле ел фасылы — ак кыш алыштыра. Ул үзенең яңгырлары белән Көз бераз пычрата төшкән юлларны, сукмакларны энҗедәй кар бөртекләре белән түши. Дөнья бу кадәр зиннәтлелектән бик көяз булып күренә башлый. Кечкенә генә йолдызлар бик мул булып күктән ява да бөтен агачларга, куакларга тун булып ябыла.
Əйе, табигать, Җир-Ана кышкы салкында да үзе тудырган матурлыкны юкка чыгармас өчен тырыша. Елгаларны боз белән каплый ул, андагы балыклар туңмасын; агачларны, җир өстен калын кар астында калдыра — үсемлекләрне салкын алмасын өчен шулай кирәк.
Ə менә без шушы матурлыкны саклый беләбезмени? Соклана беләбезме без табигать матурлыгына? Мөгаен, юктыр. Чөнки язга чыккач, кар эри башлауга, кыш буе теләсә кая ташланган чүп-чар күренә башлый. Бу бит кешеләрнең әхлаксыз, шапшак булуын күрсәтә. Ел саен яз җиткәч, безне, мәктәп балаларын, шушы чүпне җыярга чыгаралар. Без авырыксынмыйча башкарабыз бу эшне. Ләкин бу чүпне теләсә кая ташлаган кешеләргә әзрәк оят түгел микәнни соң? Ник алар әзрәк кенә булса да табигать турында кайгыртмыйлар икән? Əгәр кеше мондый сорауларны үз-үзенә бирә, бу турыда бераз уйлана икән, димәк, аңарда әле өмет бар дигән сүз.
Əйдәгез, күбрәк агачлар утыртыйк, чөнки агачлар алар — кислород чыганагы. Чишмәләрне чистартыйк, чөнки чиста сулыклар — алар сәламәтлек чыганагы. Саклыйк табигать матурлыгын. Шул чакта киләчәк буыннар безгә рәхмәт әйтер!
“Табигать — туган йортыбыз”
“Табигать – туган йортыбыз”, “Мин – табигать баласы” – диярг? яратабыз. ?йе, безне? туу, яш??, х?тт? ?лем д? табигать бел?н б?йле. Без туганчы, ?ни карынында ук аны? ?ил?к-?имешл?ре, яшелч?л?ре бел?н тукланабыз, аны? саф ?авасын тоябыз. Яш?? д?веренд? к?пме матурлыгы бел?н хозурланабыз. ?лг?ч т?, кешене ?ир куенына куялар. Дим?к, чыннан да без “табигать балалары”.
Кояшны? м?рх?м?тле елмаюы, л?йс?н я?гырны? шифасы, йомшак ?илне? назлавы кемне ген? битараф калдырыр ик?н? ? ел фасыллары?! Кышны? ап-ак карлары ябалак-ябалак яуганда, ?ир ?сте к?зл?рне камаштырып ?емелд?г?нд?, д?ньяларын онытып чыр-чу бала-чага таудан шуганда, агачлар ак ш?лл?рен ябынганда к??ел аклыкка, сафлыкка к?мел?, чиста ниятл?р барлыкка кил?.
Яз! Й?р?кл?р д?ртл?неп, к??елл?р талпынып, ниндидер я?алык, сихри ?зг?решл?р к?тк?н чак. ? табигать т? шулай т?гелмени? Яфраклар б?рел?н?, ч?ч?кл?р ата, г?рл?векл?р ага.
??йне барыбыз да к?теп ала. Каникуллар булган ?чен ген? т?гел. Бу ел фасылы матурлыгы, м?рх?м?тлелеге бел?н ?сир ит?. Кая карама, яшеллек, хозурлык. Челтер?п й?герек чишм?л?р ага, мул сулы елгалар шаулый. Алсу та? сызылганда кошлар сайрый. Бу т?гелме ??нн?т?
? к?зне затлы ханымнар бел?н чагыштырасы кил?. Ул ?з д?р???сен белеп, ?лгерг?н матурлыгы бел?н безне ?сир ит?. К?з явын алырдай яфракларны? аяк астында шыгырдавы к??елг? тынычлык ?сти.
Табигать безг? ила?и матурлык кына бирми. Без аны? байлыкларыннан к?п кулланабыз. Саф ?ава исн?п, ?пк?л?ребез ныгый. Нарат урманына барып кер?г?, т?мле сагыз исе тынга каплана. Аны иснисе д? иснисе кил?. Ул ?аваны? чисталыгыннан х?тта баш ?йл?неп кит? сыман. Урман бит ?ле саф ?ава чыганагы гына т?гел. Мен? куе агач яфракларына качып, бер кош сайрый. “Ч?т-ч?т” диеп ул н?рс? турында ?ырлый ик?н? Куе ?л?н эчен? качып пешк?н ?ил?кл?р башларын иеп утыра. Мен? агачлар арасында алан. Нинди ген? т?сл?р юк анда?
Табигать ананы? фантазиясе бик к?чле. Ана дип чагыштырасы кил?, ч?нки ?нил?р б?тен м?х?бб?тл?рен, т??риб?л?рен, б?тен рухи, матди байлыгын балаларына бир?. Табигать т? шулай бит.
Табигать ананы? фантазиясе бик к?чле. Ана дип чагыштырасы кил?, Борынгы ?би-бабаларыбыз юкка гына ?з куышларын, йортларын елга буйларына салмаган. Елгалар – ул яш?? чыганагы. Сусыз тормышны к?з алдына китереп булмый. ? ул елга буендагы матурлык турында к?пме ?ыр ?ырланган: “Идел буйлары”. “З?я елгалары”, “Агыйдел сылуына.” Су кешене тынычландыра, с?лам?тл?ндер?. Колачлап елгада й?з? – табигать бел?н кушылуны? югары ноктасыдыр.
Яш?? ?чен б?тен н?рс?не без табигатьт?н алабыз. Табигать безг? Ана кебек бир? д? бир?, ? без бу юмартлыкны а?ламаган балалар кебек. Алабыз да алабыз. ? бит Табигать ана картаеп бара, ?зебез бирер, аны саклар вакыт ?итк?ндер.
Шушы матур елга буйларын н?рс?г? ?йл?ндердек? Кая карама, ч?п ?емн?ре. Ял итк?ч, ул ч?пне ?ыеп, ч?плекк? илтеп ташларга н?рс? комачаулый? Завод-фабрикаларыбыздан чыккан зарарлы матд?л?р ?зебезне ?к агулый бит. Технологиял?р шундый алга китк?н заманда, н?рс? д? булса уйлап табып булмый мик?нни?
Сулыкларда инде безне? битарафлыктан, з?выксызлыктан балыклар бетеп бара. Урманнарда ??нлекл?р, кошлар кими. Урманнарны да инде кисеп бетереп кил?л?р. Гаеплене эзлисе юк. Ул – без. Кешег? ?аман байлык ?итми.
Ничек итеп Табигать анабызны саклап, яклап калып буламы со?? М?кт?п балалары н?рс? эшли ала? Экологик газета-журналлар, листовкалар ясый, кошларны-??нлекл?рне ашата, ч?п ?ыя алабыз. Л?кин ч?пне ??ркем ?з артыннан ?зе ?ыйса, бу глобаль проблема булмас иде. Русларда бер матур м?каль бар: “Чисто не там, где убирают, а там где не сорят”. Килешик, бик д?рес с?зл?р.
М?кт?бебезд? экологик т?рбия ?стенд? к?п эшл?н?. Китапхан?д? к?рг?зм?л?р оештырыла. Биология укытучысы ?ит?кчелегенд? “Яшь эколог” диг?н т?г?р?к эшли. Класстан тыш чаралар да к?п оештырыла. Бу – стендлар, викториналар, презентация ясап яклаулар, класс с?гатьл?ре, интеллектуаль уеннар. ? конкурсларны? ниндие ген? юк. Кыш ?ит?г? кошларга ?имлекл?р ясый башлыйбыз. Бу эшт? ?ти-?нил?р д? катнаша. Шул ?имлекл?рне агачларга элеп, кыш буе кошларны ашатабыз, ?имлекл?рне чистартабыз. “И? матур ?имлек” конкурсы кызыклы уза. 7 нче класста “Табигатьне саклыйк” темасыннан со?, р?семн?р конкурсы, экологик газеталар ярышы, фотолар к?рг?зм?сенд? д? укучылар тел?п катнаша.
Картлык Табигать анага гына т?гел, безг? д? килер. Инде без к?чсел?нг?н м?лд?, Табигать анабыз ?леп китс?, нишл?рбез? Уйларга куркыныч. Булдырмыйк бу фа?игане. Ул ?ле ис?н чакта, кадерлик, х?рм?тлик, саклыйк! ?зебезне? акыллы, м?рх?м?тле, к?чле, т?рбияле балалар ик?нлегебезне исбатлыйк!
Просмотр содержимого документа
«Инша “Табигать — туган йортыбыз” »
Яңалыклар
Табигать- безнең туган йортыбыз
Табигать – безнең туган йортыбыз. Кояш, су, үсемлекләр,хайваннар – болар барысы да байлык. Кеше иген,яшелчә,җиләк – җимеш үстерә, кош – корт, терлек үрчетә. Елга – күлләрдән балык тота, урманнардан җиләк – җимеш, гөмбә җыя, агачын файдалана. Табигатебез аллы – гөлле чәчәкләргә күмелеп утыручы болыннарга, саф чиста сулы чишмәләргә бай. Табигать безне яшәтүче дә, терелтүче дә , дөньяны танып белергә өйрәтүче дә. Без һәр ел фасылына сокланып, матурлыгын – байлыгын кадерләп яшәргә тиешбез. Туган йортыбызга карата мәрхәмәтле булыйк,дусларым!
Табигать ул – сихри көч. Ул үзенә тартып,җәлеп итеп тора. Тик ни кызганыч, бүген безне табигать ярдәм сорап үзенә чакыра.Иштирәк авылыбыз янында аккан “ үле”елга, коннән-көн якынайган заводлар, шул заводлар аркасын җир йозеннән юкка чыккан күрше Мартыш авылы безне, яшь буынны, уйландырырга мәҗбүр итә. Әлбәттә, без читтә калмыйбыз,безгә юнәлеш биргән апалар җитәкчелеге астында төрле эшләр башкарабыз. Мәсәлән, безнең яраткан Ишкәй күле кырыен җыештыру, безнең традициягә кергән. Агачлар утырту, сыерчык оялары ясап элү,экологиягә кагылышлы рәсем конкурсларында катнашу,экологик агитбригада-яратып башкара торган эшләребез.Бәлкем,без бик зур эш тә эшләмибездер, әмма безнең апалар әйтүенчә: “ Без дөнья булдыра алганча үз өлешебезне кертергә тиеш”. Җирлегебездә балалар күп түгел, мәктәптә дә бары 27 бала белем ала. Ә юнәлешләр бик күп!Безгә җырда да, биюдә дә, фольклорда да, театрда да, рәсемдә дә артка калмаска кирәк. Шуңа күрә безнең башка уңышларыбызны күрсәгез,шаккатмагыз, — дигән сүзебез.
Түгәрәгебезнең исеме “Йолдызчык” дип атала. Без дә бер заман үзебезнең эшләребез белән куктэге йолдызлар кебек балкырбыз әле.
Иштирәк авылы мәдәният йорты “Йолдызчык” түгәрәге балалары.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Галерея
Оставляйте реакции
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза 
Мы работаем над улучшением нашего сервиса