Язгы табигать сочинение на татарском языке

Скачать:

Татарча сочинение “Ямьле яз”

Ямьле яз( инша)

Көннәр аяз, күктән алсуНур сибеп, кояш көлә.Җиргә тама көмеш тамчы −Сагынып көткән яз килә.Мөнир Мазунов.Кышның салкыннарыннан соң мин язны сагынып көтеп алам. Яз − табигатьнең кышкы йокыдан уяну вакыты.Бүген язның беренче генә көне. Аның әле кыштан әллә ни аермасы юк. Салкын. Бураннар да уйный. Ләкин мин боларны язның кыш белән тартышуы дип уйлыйм. Кояш барыбер үзенекен итә, җылыта. Түбәләргә боз сөңгеләре дә элеп куя. Кояш җылырак карау белән, боз сөңгеләреннән туктаусыз тамчылар сикерә башлый. Алар кояш нурларында энҗе кебек ялтырыйлар. Түбә калайларыннан пар күтәрелә. Чыпчыклар һәм песнәкләр дә күңеллерәк чыркылдаша. Көннәр дә озыная бара.Яз кояшы елмаеп карау белән, бөтен табигать кышкы йокысыннан уяна башлый. Кояш балкый, ул өй түбәләрендәге карларны эретә. Карлар эри башлагач, җылы яклардан кошлар да кайта башлар. Язгы җылы җил агачтагы яшь бөреләрне уятыр. Тиздән алар хуш исле яшел яфраклар ярырлар. Кояш эссе нурларын көннән-көн күбрәк сибәр. Җирдән җырлый-җырлый гөрләвекләр челтерәп агар. Бозлар кузгалыр. Кырларда беренче умырзая баш калкытыр. Кешеләр язгы эшләргә керешерләр. Язның да эше күп: иңе-буе күренмәгән кырларны кардан әрчисе, ямь-яшел уҗым басуларын ачасы бар. Кырларда тиздән тракторлар гөрләр − язгы кыр эшләре башланыр. Язның әле дымлы җирне үләннәр һәм аллы-гөлле чәчәкләр белән бизисе бар.Ә бүген әле март башы гына. Төннәрен салкын булса да, көндезен инде кояш балкый. Туган җиребезгә яз килә, яз исе аңкый. Яз − матур, шатлыкларга бай, күңелле вакыт. Түрдән уз, яз!

Рейтинг:   / 77

Табигать — туган йортыбыз.
Табигать ул – безнең әйләнә – тирәбез. Кояш, болыт, су, таш, үсемлекләр, хайваннар – барысы да безне чолгап алган тирәлек – табигать дип атала.
Һәр җир йөзендә гомер иткән кеше үзенә кирәкле әйберләрне табигатьтән ала. Кеше иген, яшелчә, җиләк – җимеш үстерә, терлек, кош – корт үрчетә. Үзенә яшәү өчен уңайлы шартлар тудыра. Елга – күлләрдән балык тота, урманнардагы җиләк – җимешен, агачын файдалана. Үзләренә азык туплый.
Табигатьебез аллы – гөлле чәчәкләргә күмелеп утыручы болын – кырлары, чишмәләрдән челтерәп аккан саф, чиста сулары, көмештәй саф сулы күлләре, кечкенә генә инештән башлап, зур елгага таба ыргылучы елгачыклары белән бай.
Табигать – ул безне яшәтүче дә, терелтүче дә, дөньяны танырга өйрәтүче дә. Без табигатьнең һәр ел фасылына сокланып, саклап, кадерләп, яшеллеккә һәм матур чәчәкләргә күмеп, зыян китермичә үз туган йортыбыз итеп кадерләп яшәтергә тиешбез. Табигать матурлыгы – ул безнең матурлык.
Кызганычка каршы, бүгенге кешелек табигатьнең кадерен белеп бетерми. Табигатьебезнең чиста сулы елга – күлләрен пычрату, очсыз – кырыйсыз урманнарын бер мәгънәсез кисеп бетерү, химия заводларның агулы газлары белән чиста һавабызны бозу, урамнардагы чүп – чарларның җәелеп ятуы күңелләрне тетрәндерә. Моны булдырмау – ул безнең изге бурычыбыз.
Менә ямьле яз җитте. Кыя таулардан ташулар ага башлады, урамнарда ташланып калынган чүп – чарлар кар астыннан калкый башладылар. Беркөнне безне укытучыбыз, мәктәп тирәсен чүп — чардан арындыру максаты белән , урамга алып чыкты. Чыккан идек, анда нәрсә генә юк?! Анда кәгазь калдыклары, тәмәке чүпләре, шешә савытлары һәм башкалар. Шушы ташландык әйберләрне күреп гаҗәпләнеп тә куйдым. Шуның хәтле кешенең тәртипсезлеге, җыйнаксызлыгы, әдәпсезлеге борчый мине. Мәктәп тирәсен чүп – чарлардан арындыргач, укытучыбыз белән сыйныфка кереп, табигатьнең кадерен белү, аны чиса тоту турында кызыклы һәм кирәкле мәгълүматлар тупладык.
Берничә кисәтү белән язылган фикеремне дә әйтеп үтәсем килә:
Урман, болын, сулык, күлләрне пычратма, чүп ташлама, теләсә кайда учак якма!
Агачларны рөхсәтсез кисмә, ботакларын сындырма, үләннәрне тамыры белән йолкыма!
Табигать байлыкларын кирәгеннән артык кулланма!
Табигатьебезгә зыян салучыларга юл куймыйк. Аны үз туган йортыбыз итеп саклыйк, яклыйк һәм матурлыгына, иркен саф һавасына, елга – күлләренә игътибарсыз калмыйк.
Табигать ул – безне ашата, эчертә, киендерә, сәламәтлекне саклый.
Үзебезнең кылган эшләребез өчен хәзер дә, киләчәк буыннар алдында да җаваплы икәнлегебезне тоеп яшик.

Сез дә һәр яз саен су буена ташу карарга төшәсезме? Табигатьнең яңарган, чистарган чагы бит ул! Диңгезләрең бер читтә торсын, су агымнның тавышы бөтен авылга яңгырап тора! Ташу турында барысын да беләбез кебек. Тик мин сезне: “Белмибез”, — дип ышандыра алам. Шуң күрә быелгы ташу башланганчы тизрәк әлеге язманы укы.

Язгы ташу – язын көннәр җылыту белән елгаларда боз китү, суның ярлардан чыгып ташуы.

Су ничек ташый?

Апрель урталарында кар эреп бетә. Елгалардагы калын боз катлавы да юкара. Димәк, тиздән ташу булачак!

Кыш буе калын катлау астында яткан су көч белән бозны өскә таба этә. Боз шартлап ярыла, һәм боз кисәкләре, бер-берсен этә-төртә, елга уртасыннан агарга тотына…

Менә боз эри, елгадагы су күзгә күренеп күтәрелә. Елга ярларыннан ташып чыга.

Язгы ташуны башка су белән ташкын дип тә атап йөртәләр.

Файдасы

Елга, ярларыннан ташып, әйләнә-тирәгә җәелгәч, якын-тирә җирләргә, чокыр-чакырларга, саегайган күлләргә су тула – җир суга туена. Су белән бергә әлеге чокырларга төрле-төрле балкылар да кереп тула. Балыкчылар рәхәтләнә!

Зыяны

Су ташкыны елга ярындагы бөтен нәрсәне үзе белән бергә юдырып алып китә. Кайвакыт бозлы су өстендә такталар, бүрәнәләр, печән-салам өемнәре дә йөзеп йөри башлый.

Язгы ташу басуларны, болыннарны, якын-тирәдәге авылларны су астында калдыра.

Шундый хәлләре бар…

Кайчандыр шундый бер йола булган. Ел саен яз көне егетләр һәм кызлар боз китүне карарга йөргәннәр – боз озатканнар. Ул үзе бер тамаша, бәйрәм саналган. Егетләрнең кыюраклары агып барган зур-зур бозлар өстенә сикергәннәр һәм алар белән бергә йөзгәннәр. Янәсе, күрегез, мин нинди көчле! Алар боз өстендә калган агач кисәкләре, печән, саламнардан учак кабызганнар. Ә бу тамаша яр буеннан бик матур булып күренгән, бар халык аңа карап хозурланган.

Зилә САБИТОВА әзерләде

“Җил каян исә?” китабы материаллары файдаланылды.

4 варианта

1. Яз кил?.
   К?нн?р аяз, к?кт?н алсу
   Нур сибеп, кояш к?л?.
   ?ирг? тама к?меш тамчы ?
   Сагынып к?тк?н яз кил?.
   М?нир Мазунов.
   Кышны? салкыннарыннан со? мин язны сагынып к?теп алам. Яз ? табигатьне? кышкы йокыдан уяну вакыты.
   Б?ген язны? беренче ген? к?не. Аны? ?ле кыштан ?лл? ни аермасы юк. Салкын. Бураннар да уйный. Л?кин мин боларны язны? кыш бел?н тартышуы дип уйлыйм. Кояш барыбер ?зенекен ит?, ?ылыта. Т?б?л?рг? боз с??гел?ре д? элеп куя. Кояш ?ылырак карау бел?н, боз с??гел?ренн?н туктаусыз тамчылар сикер? башлый. Алар кояш нурларында эн?е кебек ялтырыйлар. Т?б? калайларыннан пар к?т?рел?. Чыпчыклар ??м песн?кл?р д? к??еллер?к чыркылдаша. К?нн?р д? озыная бара.
   Яз кояшы елмаеп карау бел?н, б?тен табигать кышкы йокысыннан уяна башлый. Кояш балкый, ул ?й т?б?л?ренд?ге карларны эрет?. Карлар эри башлагач, ?ылы яклардан кошлар да кайта башлар. Язгы ?ылы ?ил агачтагы яшь б?рел?рне уятыр. Тизд?н алар хуш исле яшел яфраклар ярырлар. Кояш эссе нурларын к?нн?н-к?н к?бр?к сиб?р. ?ирд?н ?ырлый-?ырлый г?рл?векл?р челтер?п агар. Бозлар кузгалыр. Кырларда беренче умырзая баш калкытыр. Кешел?р язгы эшл?рг? керешерл?р. Язны? да эше к?п: и?е-буе к?ренм?г?н кырларны кардан ?рчисе, ямь-яшел у?ым басуларын ачасы бар. Кырларда тизд?н тракторлар г?рл?р ? язгы кыр эшл?ре башланыр. Язны? ?ле дымлы ?ирне ?л?нн?р ??м аллы-г?лле ч?ч?кл?р бел?н бизисе бар.
   ? б?ген ?ле март башы гына. Т?нн?рен салкын булса да, к?ндезен инде кояш балкый. Туган ?иребезг? яз кил?, яз исе а?кый. Яз ? матур, шатлыкларга бай, к??елле вакыт. Т?рд?н уз, яз!

3. К?нн?р аяз, к?кт?н алсу
   Нур сибеп, кояш к?л?.
   ?ирг? тама к?меш тамчы ?
   Сагынып к?тк?н яз кил?.
   М?нир Мазунов.
   Кышны? салкыннарыннан со? мин язны сагынып к?теп алам. Яз ? табигатьне? кышкы йокыдан уяну вакыты.
   Б?ген язны? беренче ген? к?не. Аны? ?ле кыштан ?лл? ни аермасы юк. Салкын. Бураннар да уйный. Л?кин мин боларны язны? кыш бел?н тартышуы дип уйлыйм. Кояш барыбер ?зенекен ит?, ?ылыта. Т?б?л?рг? боз с??гел?ре д? элеп куя. Кояш ?ылырак карау бел?н, боз с??гел?ренн?н туктаусыз тамчылар сикер? башлый. Алар кояш нурларында эн?е кебек ялтырыйлар. Т?б? калайларыннан пар к?т?рел?. Чыпчыклар ??м песн?кл?р д? к??еллер?к чыркылдаша. К?нн?р д? озыная бара.
   Яз кояшы елмаеп карау бел?н, б?тен табигать кышкы йокысыннан уяна башлый. Кояш балкый, ул ?й т?б?л?ренд?ге карларны эрет?. Карлар эри башлагач, ?ылы яклардан кошлар да кайта башлар. Язгы ?ылы ?ил агачтагы яшь б?рел?рне уятыр. Тизд?н алар хуш исле яшел яфраклар ярырлар. Кояш эссе нурларын к?нн?н-к?н к?бр?к сиб?р. ?ирд?н ?ырлый-?ырлый г?рл?векл?р челтер?п агар. Бозлар кузгалыр. Кырларда беренче умырзая баш калкытыр. Кешел?р язгы эшл?рг? керешерл?р. Язны? да эше к?п: и?е-буе к?ренм?г?н кырларны кардан ?рчисе, ямь-яшел у?ым басуларын ачасы бар. Кырларда тизд?н тракторлар г?рл?р ? язгы кыр эшл?ре башланыр. Язны? ?ле дымлы ?ирне ?л?нн?р ??м аллы-г?лле ч?ч?кл?р бел?н бизисе бар.
   ? б?ген ?ле март башы гына. Т?нн?рен салкын булса да, к?ндезен инде кояш балкый. Туган ?иребезг? яз кил?, яз исе а?кый. Яз ? матур, шатлыклар

5. Сочинение / Ямьле яз
   К?нн?р аяз, к?кт?н алсу
   Нур сибеп, кояш к?л?.
   ?ирг? тама к?меш тамчы ?
   Сагынып к?тк?н яз кил?.
   М?нир Мазунов.
   Кышны? салкыннарыннан со? мин язны сагынып к?теп алам. Яз ? табигатьне? кышкы йокыдан уяну вакыты.
   Б?ген язны? беренче ген? к?не. Аны? ?ле кыштан ?лл? ни аермасы юк. Салкын. Бураннар да уйный. Л?кин мин боларны язны? кыш бел?н тартышуы дип уйлыйм. Кояш барыбер ?зенекен ит?, ?ылыта. Т?б?л?рг? боз с??гел?ре д? элеп куя. Кояш ?ылырак карау бел?н, боз с??гел?ренн?н туктаусыз тамчылар сикер? башлый. Алар кояш нурларында эн?е кебек ялтырыйлар. Т?б? калайларыннан пар к?т?рел?. Чыпчыклар ??м песн?кл?р д? к??еллер?к чыркылдаша. К?нн?р д? озыная бара.
   Яз кояшы елмаеп карау бел?н, б?тен табигать кышкы йокысыннан уяна башлый. Кояш балкый, ул ?й т?б?л?ренд?ге карларны эрет?. Карлар эри башлагач, ?ылы яклардан кошлар да кайта башлар. Язгы ?ылы ?ил агачтагы яшь б?рел?рне уятыр. Тизд?н алар хуш исле яшел яфраклар ярырлар. Кояш эссе нурларын к?нн?н-к?н к?бр?к сиб?р. ?ирд?н ?ырлый-?ырлый г?рл?векл?р челтер?п агар. Бозлар кузгалыр. Кырларда беренче умырзая баш калкытыр. Кешел?р язгы эшл?рг? керешерл?р. Язны? да эше к?п: и?е-буе к?ренм?г?н кырларны кардан ?рчисе, ямь-яшел у?ым басуларын ачасы бар. Кырларда тизд?н тракторлар г?рл?р ? язгы кыр эшл?ре башланыр. Язны? ?ле дымлы ?ирне ?л?нн?р ??м аллы-г?лле ч?ч?кл?р бел?н бизисе бар.
   ? б?ген ?ле март башы гына. Т?нн?рен салкын булса да, к?ндезен инде кояш балкый. Туган ?иребезг? яз кил?, яз исе а?кый. Яз ? матур, шатлыкларга бай, к??елле вакыт. Т?рд?н уз, яз!
   https://insha.ru/text/101

7. Сочинение / Яз кил?.
   К?нн?р аяз, к?кт?н алсу
   Нур сибеп, кояш к?л?.
   ?ирг? тама к?меш тамчы ?
   Сагынып к?тк?н яз кил?.
   М?нир Мазунов.
   Кышны? салкыннарыннан со? мин язны сагынып к?теп алам. Яз ? табигатьне? кышкы йокыдан уяну вакыты.
   Б?ген язны? беренче ген? к?не. Аны? ?ле кыштан ?лл? ни аермасы юк. Салкын. Бураннар да уйный. Л?кин мин боларны язны? кыш бел?н тартышуы дип уйлыйм. Кояш барыбер ?зенекен ит?, ?ылыта. Т?б?л?рг? боз с??гел?ре д? элеп куя. Кояш ?ылырак карау бел?н, боз с??гел?ренн?н туктаусыз тамчылар сикер? башлый. Алар кояш нурларында эн?е кебек ялтырыйлар. Т?б? калайларыннан пар к?т?рел?. Чыпчыклар ??м песн?кл?р д? к??еллер?к чыркылдаша. К?нн?р д? озыная бара.
   Яз кояшы елмаеп карау бел?н, б?тен табигать кышкы йокысыннан уяна башлый. Кояш балкый, ул ?й т?б?л?ренд?ге карларны эрет?. Карлар эри башлагач, ?ылы яклардан кошлар да кайта башлар. Язгы ?ылы ?ил агачтагы яшь б?рел?рне уятыр. Тизд?н алар хуш исле яшел яфраклар ярырлар. Кояш эссе нурларын к?нн?н-к?н к?бр?к сиб?р. ?ирд?н ?ырлый-?ырлый г?рл?векл?р челтер?п агар. Бозлар кузгалыр. Кырларда беренче умырзая баш калкытыр. Кешел?р язгы эшл?рг? керешерл?р. Язны? да эше к?п: и?е-буе к?ренм?г?н кырларны кардан ?рчисе, ямь-яшел у?ым басуларын ачасы бар. Кырларда тизд?н тракторлар г?рл?р ? язгы кыр эшл?ре башланыр. Язны? ?ле дымлы ?ирне ?л?нн?р ??м аллы-г?лле ч?ч?кл?р бел?н бизисе бар.
   ? б?ген ?ле март башы гына. Т?нн?рен салкын булса да, к?ндезен инде кояш балкый. Туган ?иребезг? яз кил?, яз исе а?кый. Яз ? матур, шатлыклар